Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Солтүстік атлантикалық келісім ұйымы, НАТО (ағылш. North Atlantic Treaty Organization, NATO , фр. Organisation du traité de l'Atlantique nord, OTAN ) — 32 мемлекет-аралық әскери альянс, олардың 30 Еуропада және 2 Солтүстік Америкада орналасқан. НАТО - ұжымдық қауіпсіздік жүйе: оның тәуелсіз мүшелері бір-бірін сыртқы шабуылдан қорғауға келіседі.
| Солтүстік Атлантикалық Келісім Ұйымы | ||||
| North Atlantic Treaty Organisation (NATO) Organisation du traité de l'Atlantique nord (OTAN) | ||||
НАТО логотипі (жоғары) және НАТО байрағы (асты) | ||||
|
| ||||
| Мүшелік: |
Үміткерлер: | |||
|---|---|---|---|---|
| Штаб-пәтер: | ||||
| Ұйым түрі: | Әскери блок, үкіметаралық халықаралық ұйым, халықаралық ұйым | |||
| Ресми тілдері: | ||||
| Басшылары | ||||
| Бас хатшы | ||||
| Әскери Комитеті төрағасы |
| |||
| Еуропадағы Жоғарғы Қолбасшы |
| |||
| Құрылуы | ||||
| Құрылуы | 4 сәуір 1949 жыл | |||
| Ресми сайт | ||||
 НАТО Ортаққорда | ||||
Екінші дүниежүзілік соғыс біткен соң, 1949 жылы 4 сәуірде 12 мемлекет қол қойған Солтүстік Атлантикалық келісімшарты негізінде құрылған. Қырғи-қабақ соғысы уақытында, альянс мүшелерін Кеңес Одақтан келетін потенциалды қаупінен қорғаған. Кеңес Одағы ыдыраған соң, альянс жұмысын жалғасытырып, Балқан, Таяу Шығыс, Оңтүстік Азия мен Африкадағы қақтығыстарға аралысқан.
1954 жылы Кеңес Одағы мүше болып кіруге сұранады, НАТО оған бас тартады.
НАТО-ның негізгі мақсаты шартқа қатысушы мемлекеттердің саяси ынтымақтастық және ұжымдық қорғаныс негізінде тәуелсіздікті, егемендікті және демократиялық құрылымды сыртқы агрессиядан қорғау екендігі 1946 жылғы Вашингтон шартында жазылған, бұл ұстаным 1990 жылғы қуатталған. Альянстың іргелі мақсаттарының қатарында соғыстың алдын алу мен тиімді қорғанысты қамтамасыз етуге жеткілікті әскери мүмкіндіктерді нығайту, шарт мүшелерінің қауіпсіздігіне ықпал ететін дағдарыстарды еңсеру, басқа елдермен саяси үнқатысуды жолға қою және еуропалық қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық жолдарын іздестіру аталады.
НАТО құрылымы
НАТО-ның жоғарғы саяси органын Солтүстік Атланталық Кеңес (НАТО Кеңесі) атқарады. Кеңес барлық мүше елдердің өкілдерінен (елші лауазымдары ретінде) құрылып, бас хатшының басқаруымен 2 жылда бір өз мәжілісін өткізеді. НАТО сыртқы істер министрлері және мемлекет пен үкімет басшылары деңгейінде де отырыстарын өткізіп тұрады, әйтсе де бұл отырыстары сыртқы істер министрлері отырысындағыдай ғана дәрежесі бар. Кеңес шешімдерді бірдауыстан қабылдайды. Сессиялар арасындағы уақытта Кеңес функцияларын блоктың барлық мүшелері елші ретінде жіберген өкілдерінен тұратын НАТО Тұрақты кеңесі атқарады.
Жоғарғы әскери-саяси органы қызметін 1966 жылдан бері жылына екі рет қорғаныс министрлер деңгейінде бас қосатын, бірақ тұрақты өкілдерінен тұратын Әскери жоспарлау Комитеті атқарады. Сессия-аралық уақытта бұл комитет қызметін барлық мүше елдер елші дәрежесіндегі өкілдерінен тұратын Тұрақты әскери жоспарлау комитеті атқарады.
НАТО-ның жоғарғы әскери органы — Әскери комитеті. Жылына кем дегенде екі дүркін жиналып тұратын бұл Комитет мүше елдер бас штаб басшылары мен қарулы күштері жоқ Исландияның азаматтық өкілінен тұрады. Әскери комитет өзіне бағынышты екі аймақты қамтиды: Еуропа мен . Еуропадағы жоғарғы басшылықты жоғарғы қолбасшы (әрқашан – американдық генерал) басқарады. Оның қол астына үш ұрыс алаңы басшылығы кіреді: Солтүстікеуропалық, Орталықеуропалық және Оңтүстікеуропалық. Сессияаралық уақыттта бұл комитет қызметін Тұрақты әскери комитет атқарады.
НАТО негізгі органдарына әдетте жылына екі рет қорғаныс министрлері деңгейінде көбінше НАТО Кеңесі мәжілісі болар алдында жиналатын Ядролық жоспарлау тобы да кіреді, Исландияның өкілі болып бұл топта азаматтық байқаушы қатысады.
НАТО ресми тілдері ретінде ағылшын мен француз тілдері пайдаланылады.
Ұйымның штаб-пәтері (Бельгия) орналасқан.
НАТО мүшелері
| Қосылу күні | Мемлекет атауы | Ұлғаю кезеңдері | Ескертулер |
|---|---|---|---|
| 4 сәуір 1949 жыл |  Бельгия | Негізін қалаушы елдер | |
 Канада | |||
 Дания | |||
 Франция | Франция 1966 жылы тәуелсіз қорғаныс жүйесін құру үшін біріккен әскери қолбасшылықтан шықты, бірақ 2009 жылдың 4 шілдесінде толық мүшелікке оралды. | ||
 Исландия | Исландия, өзінің тұрақты әскері жоқ Ұйымның жалғыз мүшесі, ол ұйымға бұл мемлекеттен ештеңе күтпеу шартымен қосылды. Алайда оның Атлантикадағы стратегиялық географиялық орны оны баға жетпес мүшеге айналдырды. Елдің жағалау күзеті бар және жақында Норвегияда дайындалған әскерлерді НАТО-ның бітімгершілік операцияларына берді. | ||
 Италия | |||
 Люксембург | |||
 Нидерланд | |||
 Норвегия | |||
 Португалия | |||
 Ұлыбритания | |||
 АҚШ | |||
| 18 ақпан 1952 жыл |  Грекия | Бірінші кезең | Грекия өз әскерлерін 1974 жылдан 1980 жылға дейін НАТО әскери қолбасшылығының құрылымынан 1974 жылы Кипрге түрік шапқыншылығына байланысты пайда болған грек-түрік шиеленісінің нәтижесінде шығарды. |
 Түркия | |||
| 9 мамыр 1955 жыл |  Германия | Екінші кезең | Батыс Германия Қосылды. Саар 1957 жылы ГФР — мен, 1990 жылдың 3 қазанынан бастап Біріккен Германиямен қайта қауышты. |
| 30 мамыр 1982 жыл |  Испания | Үшінші кезең | |
| 12 наурыз 1999 жыл |  Чехия | Төртінші кезең | 1955-1991 жылдары Чехословакия құрамындағы бәсекелес Варшава келісімінің мүшесі. |
 Мажарстан | 1955-1991 жж. Қарсылас мүшесі. | ||
 Польша | 1955-1991 жж. Қарсылас мүшесі. | ||
| 29 наурыз 2004 жыл |  Болгария | Бесінші кезең | 1955-1991 жылдардағы бәсекелес Варшава келісімінің мүшесі. |
 Эстония | 1955-1991 жылдары Кеңес Одағының құрамында бәсекелес Варшава келісімінің мүшесі. | ||
 Латвия | 1955-1991 жылдары Кеңес Одағының құрамында бәсекелес Варшава келісімінің мүшесі. | ||
 Литва | 1955-1991 жылдары Кеңес Одағының құрамында бәсекелес Варшава келісімінің мүшесі. | ||
 Румыния | 1955-1991 жж. Қарсылас мүшесі. | ||
 Словакия | 1955-1991 жылдары Чехословакия құрамындағы бәсекелес Варшава келісімінің мүшесі. | ||
 Словения | Бұрын Югославияның бөлігі 1945-1991 (қосылмау қозғалысы) | ||
| 1 сәуір 2009 жыл |  Албания | Алтыншы кезең | 1955-1968 жж. қарсылас мүшесі. |
 Хорватия | Бұрын Югославияның бөлігі 1945-1991 (қосылмау қозғалысы) | ||
| 5 шілде 2017 жыл |  Черногория | Жетінші кезең | Бұрын Югославияның бөлігі 1945-1991 (қосылмау қозғалысы) |
| 27 наурыз 2020 жыл |  Солтүстік Македония | Сегізінші кезең | Бұрын Югославияның бөлігі 1945-1991 (қосылмау қозғалысы) |
| 4 сәуір 2023 жыл |  Финляндия | Тоғызыншы кезең | |
| 7 наурыз 2024 жыл |  Швеция | Оныншы кезең |
Бейбітшілік үшін әріптестік
НАТО осы ұйымға кіруге ұмтылатын немесе осы ұйым саясатын қолдайтын бірқатар еуропалық мемлекеттермен “Бейбітшілік үшін әріптестік ” деп аталатын келісімге қол қояды. Бұл бағдарлама мүшелері: Аустрия, Әзірбайжан, Армения, Босния және Герцоговина, Грузия, Ирландия, Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Молдова, Сербия, Тәжікстан, Түрікменстан, Украина, Швейцария, Швеция.
НАТО және Қазақстан
Қазақстан Республикасы және НАТО арасындағы ынтымақтастық 1992 жылы біздің елімізге 1997 жылы Еуроатлантикалық әріптестік кеңесіне (ЕАӘК) болып қайта құрған, Солтүстік Атлантикалық ынтымақтастық кеңесіне кіруімізден басталады. ЕАӘК Қазақстанға НАТО-ға қатысушы мемлекеттерімен және еуразиялық әріптестік мемлекеттерімен халықаралық қауіпсіздіктің ең өзекті мәселелері жөніндегі нәтижелі сұхбатты жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасының ЕАӘК-ның жыл сайынғы Сыртқы істер және қорғаныс министрлерінің кеңесіне қатысуы ынтымақтастықтың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады.
Саяси сұхбатты және әскери ынтымақтастықты терендету мақсатында 1994 жылы 27 маусымда Қазақстан «Бейбітшілік үшін әріптестік» (БҮӘ) атты бағдарламасына қосылған болатын.
1994 жылдың қаңтар айында қауіпсіздікті және тұрақтылықты нығайту, НАТО және әрбір қатысушы мемлекеттердің арасындағы нақты әріптестікке қол жеткізуді мақсат ететін НАТО ұсынған «Бейбітшілік үшін әріптестік» бағдарламасы кең ауқымды бастамашылық болып табылады. Бұл бағдарлама өте маңызды және қазіргі қауіпсіздікті құрудың ажырамас бөлігі болды.
Қазақстанның ынтымақтастығы БҮӘ бағдарламасының шеңберінде НАТО-мен ықпалдастықтың кең көлемін қамтиды, оған сондай-ақ азаматтық төтенше жоспарлау, дағдарысқа қарсы реттеушілік, қарулы күштерге және қорғаныс құрылымдарына демократиялық бақылау жасау, қорғаныс саясаты және стратегиясы, әскери оқулар және әскери білім және т.б. енеді.
Сұхбаттың тереңдеуіне екі жақты байланыстардың жоғары даму үрдісі куә. 2003 – 2004 жылдары НАТО Бас хатшысының көмекшілері Г.Альтенбург және Ж.Фурне, Директораттардың басшылары Я.Сконежка және Ф.Боланд, НАТО-ның Халықаралық әскери штабы басшысының көмекшісі, генерал-майор Ф.Яниз, сондай-ақ бейтарап сарапшы топтары Қазақстанға сапар жасаған болатын. 2005 жылдың наурыз және қазан айларында, 2006 жылдың шілде және қыркүйек айларында, 2007 жылдың ақпан, мамыр және қазан айларында, 2008 жылдың сәуір айында НАТО Бас хатшысының Орта Азиядағы және Кавказдағы Арнайы өкілі Р.Симмонстың ресми сапарлары болды. 2008 жылдың 9-12 маусымда НАТО-ның Парламенттік ассамблеясының (НАТО ПА) Президенті Ж.Лелло Қазақстанға алғашқы ресми сапары болды. 2008 жылғы 11 қыркүйекте ҚР Қорғаныс министрі Д.Ахметовтың шақыруымен НАТО Бас хатшысының орынбасары Клаудио Бисоньероның Қазақстанға алғашқы сапары өтті. 2008 жылғы 3 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрі Д.Әхметов басқарған қазақстан делегациясы Бухарестте өткен НАТО/СЕАП саммитіне қатысты. 2008 жылғы шілде айында Президент Н.Назарбаевтың бастамасымен Солтүстік Атлантикалық Кеңес келесі СЕАП Қауіпсіздік форумын (Сыртқы істер министрлер деңгейіндегі бейресми кездесу) Қазақстанда 2009 жылғы 24-25 маусым кезеңінде өткізу туралы шешім қабылдады. Қауіпсіздік форумы Саммиттен кейінгі НАТО-ның ең үлкен іс-шарасы.
2004 жылдың қазан айында Алматы қаласында және 2006 жылдың желтоқсан айында Брюссель қаласында ҚР Президенті Н.Назарбаевтың НАТО-ның Бас хатшысы Яап де Хооп Схеффермен болған кездесулері барысында күш-жігерді біріктіру және терроризммен, экстремизммен, есірткенің заңсыз айналымымен, сондай-ақ қару-жарақ контрабандасына қарсы күрес саласындағы ынтымақтастықты орнату жөнінде маңызды уағдаластықтарға қол жеткізілді. Осы бағыттағы бірлескен жұмыс 2006 жылғы 31 қаңтарда қабылданған Қазақстан және НАТО арасындағы Әріптестік іс-қимылы жөніндегі жеке жоспардың (ӘІЖЖ) шеңберінде іске асырылады.
ӘІЖЖ-нің қабылдануы Қазақстанның НАТО-мен өзара қарым-қатынастарын сапалы жаңа деңгейге шығарады және Солтүстік Атлантикалық Альянсімен халықаралық және өңірлік қауіпсіздіктің ең өзекті мәселелері жөнінде жан жақты сұхбатты тереңдетуді жәрдемдесуге бағытталған.
2006 жылы ӘІЖЖ жүзеге асыру аясында Қазақстан мен НАТО сарапшыларының жүмыс кездесулері болып өтті.
Альянспен сұхбатты нығайту үдерісіндегі маңызды оқиға Қазақтан Республикасы Парламентінің НАТО-ның Парламенттік Ассамблеясындағы (НАТО ПА) бақылаушы мәртебесін алуы болып табылады. Тиісті шешімді ҚР Парламентінің қос палатасының төрағалары жасаған өтініштерінен кейін 2004 жылғы 15 қарашада Парламенттік Ассамблеясының Тұрақты комитеті мәжілісінде қабылдаған болатын.
2008 жылғы 12-13 қараша кезеңінде Қазақстан Республикасының делегациясы Мемлекеттік хатшы Қ.Саудабаевтың басшылығымен Валенсия қаласында (Испания) өткен НАТО Парламенттік Ассамблеясы сессиясының жалпы отырысына қатысты. Мемлекеттік хатшы Қазақстанның ғаламдық және өңірлік қауіпсіздік мәселелеріне және НАТО-мен қарым-қатынасына көзқарасы туралы мәлімдеме жасады.
2008 жылғы 7-11 сәуір кезеңінде Астана және Алматы қалаларында екінші «НАТО мен Қазақстан әріптестігі аптасы» өтті. Оның шеңберінде ҚР Ұлттық Академиялық кітапханасының негізінде НАТО-ның депозитардық кітапханасын ашылуы болды.
Қазақстан НАТО-ның Білім жөніндегі комитетінің барлық шағын бағдарламаларына қатысады. Бірлескен жобалар, ең әуелі, Семейдің, Арал теңізінің, ядролық қаруды таратпау режимін нығайту және биоқауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелеріне бағытталған.
«Бейбітшілік үшін әріптестік» бағдарламасының шеңберінде төтенше азаматтық жоспарлаудың саласындағы ынтымақтастық дамуда. НАТО-ның әріптестері мен қатысушылары мамандандырылған құрылымдарының төтенше жағдайларды алдын алу және жоюдың ұлттық жүйесін жетілдіру, өртпен күресу, техногендік және табиғи апаттардың салдарын жою, азаматтық қорғаныс, босқындармен жұмыс істеу саласындағы тәжірибелері ерекше қызығушылық тудырады.
Дереккөздер
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б. ISBN 9965-808-89-9
- Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Soltүstik atlantikalyk kelisim ujymy NATO agylsh North Atlantic Treaty Organization NATO fr Organisation du traite de l Atlantique nord OTAN 32 memleket aralyk әskeri alyans olardyn 30 Europada zhәne 2 Soltүstik Amerikada ornalaskan NATO uzhymdyk kauipsizdik zhүje onyn tәuelsiz mүsheleri bir birin syrtky shabuyldan korgauga kelisedi Soltүstik Atlantikalyk Kelisim ҰjymyNorth Atlantic Treaty Organisation NATO Organisation du traite de l Atlantique nord OTAN NATO logotipi zhogary zhәne NATO bajragy asty Mүshelik AҚSh Albaniya Belgiya Bolgariya Germaniya Grekiya Daniya Islandiya Ispaniya Italiya Kanada Latviya Litva Lyuksemburg Mazharstan Soltүstik Makedoniya Niderland Norvegiya Polsha Portugaliya Rumyniya Slovakiya Sloveniya Tүrkiya Ұlybritaniya Finlyandiya Franciya Shveciya Horvatiya Chehiya Chernogoriya Estoniya Үmitkerler Bosniya zhәne Gercegovina Gruziya UkrainaShtab pәter BryusselҰjym tүri Әskeri blok үkimetaralyk halykaralyk ujym halykaralyk ujymResmi tilderi agylshyn francuzBasshylaryBas hatshyMark RyutteӘskeri Komiteti toragasyRob BauerEuropadagy Zhogargy ҚolbasshyKristofer Zherar KavoliҚuryluyҚuryluy4 sәuir 1949 zhylResmi sajtNATO Ortakkorda Ekinshi dүniezhүzilik sogys bitken son 1949 zhyly 4 sәuirde 12 memleket kol kojgan Soltүstik Atlantikalyk kelisimsharty negizinde kurylgan Қyrgi kabak sogysy uakytynda alyans mүshelerin Kenes Odaktan keletin potencialdy kaupinen korgagan Kenes Odagy ydyragan son alyans zhumysyn zhalgasytyryp Balkan Tayau Shygys Ontүstik Aziya men Afrikadagy kaktygystarga aralyskan 1954 zhyly Kenes Odagy mүshe bolyp kiruge suranady NATO ogan bas tartady NATO nyn negizgi maksaty shartka katysushy memleketterdin sayasi yntymaktastyk zhәne uzhymdyk korganys negizinde tәuelsizdikti egemendikti zhәne demokratiyalyk kurylymdy syrtky agressiyadan korgau ekendigi 1946 zhylgy Vashington shartynda zhazylgan bul ustanym 1990 zhylgy kuattalgan Alyanstyn irgeli maksattarynyn katarynda sogystyn aldyn alu men tiimdi korganysty kamtamasyz etuge zhetkilikti әskeri mүmkindikterdi nygajtu shart mүshelerinin kauipsizdigine ykpal etetin dagdarystardy enseru baska eldermen sayasi үnkatysudy zholga koyu zhәne europalyk kauipsizdik salasyndagy yntymaktastyk zholdaryn izdestiru atalady NATO kurylymyNATO nyn zhogargy sayasi organyn Soltүstik Atlantalyk Kenes NATO Kenesi atkarady Kenes barlyk mүshe elderdin okilderinen elshi lauazymdary retinde kurylyp bas hatshynyn baskaruymen 2 zhylda bir oz mәzhilisin otkizedi NATO syrtky ister ministrleri zhәne memleket pen үkimet basshylary dengejinde de otyrystaryn otkizip turady әjtse de bul otyrystary syrtky ister ministrleri otyrysyndagydaj gana dәrezhesi bar Kenes sheshimderdi birdauystan kabyldajdy Sessiyalar arasyndagy uakytta Kenes funkciyalaryn bloktyn barlyk mүsheleri elshi retinde zhibergen okilderinen turatyn NATO Turakty kenesi atkarady Zhogargy әskeri sayasi organy kyzmetin 1966 zhyldan beri zhylyna eki ret korganys ministrler dengejinde bas kosatyn birak turakty okilderinen turatyn Әskeri zhosparlau Komiteti atkarady Sessiya aralyk uakytta bul komitet kyzmetin barlyk mүshe elder elshi dәrezhesindegi okilderinen turatyn Turakty әskeri zhosparlau komiteti atkarady NATO nyn zhogargy әskeri organy Әskeri komiteti Zhylyna kem degende eki dүrkin zhinalyp turatyn bul Komitet mүshe elder bas shtab basshylary men karuly kүshteri zhok Islandiyanyn azamattyk okilinen turady Әskeri komitet ozine bagynyshty eki ajmakty kamtidy Europa men Europadagy zhogargy basshylykty zhogargy kolbasshy әrkashan amerikandyk general baskarady Onyn kol astyna үsh urys alany basshylygy kiredi Soltүstikeuropalyk Ortalykeuropalyk zhәne Ontүstikeuropalyk Sessiyaaralyk uakyttta bul komitet kyzmetin Turakty әskeri komitet atkarady NATO negizgi organdaryna әdette zhylyna eki ret korganys ministrleri dengejinde kobinshe NATO Kenesi mәzhilisi bolar aldynda zhinalatyn Yadrolyk zhosparlau toby da kiredi Islandiyanyn okili bolyp bul topta azamattyk bajkaushy katysady NATO resmi tilderi retinde agylshyn men francuz tilderi pajdalanylady Ұjymnyn shtab pәteri Belgiya ornalaskan NATO mүsheleriTolyk makalasy NATO ga mүshe memleketterdin tizimi Қosylu kүni Memleket atauy Ұlgayu kezenderi Eskertuler4 sәuir 1949 zhyl Belgiya Negizin kalaushy elder Kanada Daniya Franciya Franciya 1966 zhyly tәuelsiz korganys zhүjesin kuru үshin birikken әskeri kolbasshylyktan shykty birak 2009 zhyldyn 4 shildesinde tolyk mүshelikke oraldy Islandiya Islandiya ozinin turakty әskeri zhok Ұjymnyn zhalgyz mүshesi ol ujymga bul memleketten eshtene kүtpeu shartymen kosyldy Alajda onyn Atlantikadagy strategiyalyk geografiyalyk orny ony baga zhetpes mүshege ajnaldyrdy Eldin zhagalau kүzeti bar zhәne zhakynda Norvegiyada dajyndalgan әskerlerdi NATO nyn bitimgershilik operaciyalaryna berdi Italiya Lyuksemburg Niderland Norvegiya Portugaliya Ұlybritaniya AҚSh18 akpan 1952 zhyl Grekiya Birinshi kezen Grekiya oz әskerlerin 1974 zhyldan 1980 zhylga dejin NATO әskeri kolbasshylygynyn kurylymynan 1974 zhyly Kiprge tүrik shapkynshylygyna bajlanysty pajda bolgan grek tүrik shielenisinin nәtizhesinde shygardy Tүrkiya9 mamyr 1955 zhyl Germaniya Ekinshi kezen Batys Germaniya Қosyldy Saar 1957 zhyly GFR men 1990 zhyldyn 3 kazanynan bastap Birikken Germaniyamen kajta kauyshty 30 mamyr 1982 zhyl Ispaniya Үshinshi kezen12 nauryz 1999 zhyl Chehiya Tortinshi kezen 1955 1991 zhyldary Chehoslovakiya kuramyndagy bәsekeles Varshava kelisiminin mүshesi Mazharstan 1955 1991 zhzh Қarsylas mүshesi Polsha 1955 1991 zhzh Қarsylas mүshesi 29 nauryz 2004 zhyl Bolgariya Besinshi kezen 1955 1991 zhyldardagy bәsekeles Varshava kelisiminin mүshesi Estoniya 1955 1991 zhyldary Kenes Odagynyn kuramynda bәsekeles Varshava kelisiminin mүshesi Latviya 1955 1991 zhyldary Kenes Odagynyn kuramynda bәsekeles Varshava kelisiminin mүshesi Litva 1955 1991 zhyldary Kenes Odagynyn kuramynda bәsekeles Varshava kelisiminin mүshesi Rumyniya 1955 1991 zhzh Қarsylas mүshesi Slovakiya 1955 1991 zhyldary Chehoslovakiya kuramyndagy bәsekeles Varshava kelisiminin mүshesi Sloveniya Buryn Yugoslaviyanyn boligi 1945 1991 kosylmau kozgalysy 1 sәuir 2009 zhyl Albaniya Altynshy kezen 1955 1968 zhzh karsylas mүshesi Horvatiya Buryn Yugoslaviyanyn boligi 1945 1991 kosylmau kozgalysy 5 shilde 2017 zhyl Chernogoriya Zhetinshi kezen Buryn Yugoslaviyanyn boligi 1945 1991 kosylmau kozgalysy 27 nauryz 2020 zhyl Soltүstik Makedoniya Segizinshi kezen Buryn Yugoslaviyanyn boligi 1945 1991 kosylmau kozgalysy 4 sәuir 2023 zhyl Finlyandiya Togyzynshy kezen7 nauryz 2024 zhyl Shveciya Onynshy kezenBejbitshilik үshin әriptestikTolyk makalasy Bejbitshilik үshin әriptestik bagdarlamasy NATO osy ujymga kiruge umtylatyn nemese osy ujym sayasatyn koldajtyn birkatar europalyk memlekettermen Bejbitshilik үshin әriptestik dep atalatyn kelisimge kol koyady Bul bagdarlama mүsheleri Austriya Әzirbajzhan Armeniya Bosniya zhәne Gercogovina Gruziya Irlandiya Қazakstan Қyrgyzstan Өzbekstan Moldova Serbiya Tәzhikstan Tүrikmenstan Ukraina Shvejcariya Shveciya NATO zhәne ҚazakstanҚazakstan Respublikasy zhәne NATO arasyndagy yntymaktastyk 1992 zhyly bizdin elimizge 1997 zhyly Euroatlantikalyk әriptestik kenesine EAӘK bolyp kajta kurgan Soltүstik Atlantikalyk yntymaktastyk kenesine kiruimizden bastalady EAӘK Қazakstanga NATO ga katysushy memleketterimen zhәne euraziyalyk әriptestik memleketterimen halykaralyk kauipsizdiktin en ozekti mәseleleri zhonindegi nәtizheli suhbatty zhүzege asyruga mүmkindik beredi Қazakstan Respublikasynyn EAӘK nyn zhyl sajyngy Syrtky ister zhәne korganys ministrlerinin kenesine katysuy yntymaktastyktyn manyzdy kuramdas boligi bolyp tabylady Sayasi suhbatty zhәne әskeri yntymaktastykty terendetu maksatynda 1994 zhyly 27 mausymda Қazakstan Bejbitshilik үshin әriptestik BҮӘ atty bagdarlamasyna kosylgan bolatyn 1994 zhyldyn kantar ajynda kauipsizdikti zhәne turaktylykty nygajtu NATO zhәne әrbir katysushy memleketterdin arasyndagy nakty әriptestikke kol zhetkizudi maksat etetin NATO usyngan Bejbitshilik үshin әriptestik bagdarlamasy ken aukymdy bastamashylyk bolyp tabylady Bul bagdarlama ote manyzdy zhәne kazirgi kauipsizdikti kurudyn azhyramas boligi boldy Қazakstannyn yntymaktastygy BҮӘ bagdarlamasynyn shenberinde NATO men ykpaldastyktyn ken kolemin kamtidy ogan sondaj ak azamattyk totenshe zhosparlau dagdaryska karsy retteushilik karuly kүshterge zhәne korganys kurylymdaryna demokratiyalyk bakylau zhasau korganys sayasaty zhәne strategiyasy әskeri okular zhәne әskeri bilim zhәne t b enedi Suhbattyn terendeuine eki zhakty bajlanystardyn zhogary damu үrdisi kuә 2003 2004 zhyldary NATO Bas hatshysynyn komekshileri G Altenburg zhәne Zh Furne Direktorattardyn basshylary Ya Skonezhka zhәne F Boland NATO nyn Halykaralyk әskeri shtaby basshysynyn komekshisi general major F Yaniz sondaj ak bejtarap sarapshy toptary Қazakstanga sapar zhasagan bolatyn 2005 zhyldyn nauryz zhәne kazan ajlarynda 2006 zhyldyn shilde zhәne kyrkүjek ajlarynda 2007 zhyldyn akpan mamyr zhәne kazan ajlarynda 2008 zhyldyn sәuir ajynda NATO Bas hatshysynyn Orta Aziyadagy zhәne Kavkazdagy Arnajy okili R Simmonstyn resmi saparlary boldy 2008 zhyldyn 9 12 mausymda NATO nyn Parlamenttik assambleyasynyn NATO PA Prezidenti Zh Lello Қazakstanga algashky resmi sapary boldy 2008 zhylgy 11 kyrkүjekte ҚR Қorganys ministri D Ahmetovtyn shakyruymen NATO Bas hatshysynyn orynbasary Klaudio Bisoneronyn Қazakstanga algashky sapary otti 2008 zhylgy 3 sәuirdegi Қazakstan Respublikasy Қorganys ministri D Әhmetov baskargan kazakstan delegaciyasy Buharestte otken NATO SEAP sammitine katysty 2008 zhylgy shilde ajynda Prezident N Nazarbaevtyn bastamasymen Soltүstik Atlantikalyk Kenes kelesi SEAP Қauipsizdik forumyn Syrtky ister ministrler dengejindegi bejresmi kezdesu Қazakstanda 2009 zhylgy 24 25 mausym kezeninde otkizu turaly sheshim kabyldady Қauipsizdik forumy Sammitten kejingi NATO nyn en үlken is sharasy 2004 zhyldyn kazan ajynda Almaty kalasynda zhәne 2006 zhyldyn zheltoksan ajynda Bryussel kalasynda ҚR Prezidenti N Nazarbaevtyn NATO nyn Bas hatshysy Yaap de Hoop Sheffermen bolgan kezdesuleri barysynda kүsh zhigerdi biriktiru zhәne terrorizmmen ekstremizmmen esirtkenin zansyz ajnalymymen sondaj ak karu zharak kontrabandasyna karsy kүres salasyndagy yntymaktastykty ornatu zhoninde manyzdy uagdalastyktarga kol zhetkizildi Osy bagyttagy birlesken zhumys 2006 zhylgy 31 kantarda kabyldangan Қazakstan zhәne NATO arasyndagy Әriptestik is kimyly zhonindegi zheke zhospardyn ӘIZhZh shenberinde iske asyrylady ӘIZhZh nin kabyldanuy Қazakstannyn NATO men ozara karym katynastaryn sapaly zhana dengejge shygarady zhәne Soltүstik Atlantikalyk Alyansimen halykaralyk zhәne onirlik kauipsizdiktin en ozekti mәseleleri zhoninde zhan zhakty suhbatty terendetudi zhәrdemdesuge bagyttalgan 2006 zhyly ӘIZhZh zhүzege asyru ayasynda Қazakstan men NATO sarapshylarynyn zhүmys kezdesuleri bolyp otti Alyanspen suhbatty nygajtu үderisindegi manyzdy okiga Қazaktan Respublikasy Parlamentinin NATO nyn Parlamenttik Assambleyasyndagy NATO PA bakylaushy mәrtebesin aluy bolyp tabylady Tiisti sheshimdi ҚR Parlamentinin kos palatasynyn toragalary zhasagan otinishterinen kejin 2004 zhylgy 15 karashada Parlamenttik Assambleyasynyn Turakty komiteti mәzhilisinde kabyldagan bolatyn 2008 zhylgy 12 13 karasha kezeninde Қazakstan Respublikasynyn delegaciyasy Memlekettik hatshy Қ Saudabaevtyn basshylygymen Valensiya kalasynda Ispaniya otken NATO Parlamenttik Assambleyasy sessiyasynyn zhalpy otyrysyna katysty Memlekettik hatshy Қazakstannyn galamdyk zhәne onirlik kauipsizdik mәselelerine zhәne NATO men karym katynasyna kozkarasy turaly mәlimdeme zhasady 2008 zhylgy 7 11 sәuir kezeninde Astana zhәne Almaty kalalarynda ekinshi NATO men Қazakstan әriptestigi aptasy otti Onyn shenberinde ҚR Ұlttyk Akademiyalyk kitaphanasynyn negizinde NATO nyn depozitardyk kitaphanasyn ashyluy boldy Қazakstan NATO nyn Bilim zhonindegi komitetinin barlyk shagyn bagdarlamalaryna katysady Birlesken zhobalar en әueli Semejdin Aral tenizinin yadrolyk karudy taratpau rezhimin nygajtu zhәne biokauipsizdikti kamtamasyz etu mәselelerine bagyttalgan Bejbitshilik үshin әriptestik bagdarlamasynyn shenberinde totenshe azamattyk zhosparlaudyn salasyndagy yntymaktastyk damuda NATO nyn әriptesteri men katysushylary mamandandyrylgan kurylymdarynyn totenshe zhagdajlardy aldyn alu zhәne zhoyudyn ulttyk zhүjesin zhetildiru ortpen kүresu tehnogendik zhәne tabigi apattardyn saldaryn zhoyu azamattyk korganys boskyndarmen zhumys isteu salasyndagy tәzhiribeleri erekshe kyzygushylyk tudyrady DerekkozderOryssha kazaksha tүsindirme sozdik Әleumettanu zhәne sayasattanu bojynsha Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2006 569 b ISBN 9965 808 89 9 Sayasi tүsindirme sozdik Almaty 2007 ISBN 9965 32 491 3