Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жамбыл Жабайұлы (28 ақпан 1846, Жамбыл тауы – 22 маусым 1945, Алматы) – қазақ халық поэзиясының әйгілі тұлғасы, ХХ ғасырдың Гомері, өлең сөздің дүлдүлі, жырау, жыршы.
| Жамбыл Жабайұлы | |
 Г. Аткнин. Жамбыл портреті. 1960 жыл | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Ұлты | қазақ |
| Мансабы | |
Өмірбаяны
Туған жері – Жамбыл облысындағы Жамбыл тауының етегі. Топырақ бұйырған жері – қазіргі Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Жамбыл ауылы. Шыққан тегі – Ұлы жүз Шапырашты тайпасының ішіндегі Екей руы.
Жамбылдың ақындық дарыны жас кезінен ақ таныла бастаған. Ол бозбала шағының өзінде ақ өскен ортасын ән мен жырға кенелтіп, тіптен көршілес қырғыз еліне де даңқы жайылып үлгерген. Осы кезде өрттей жалындап, жұрт аузына іліккен жас Жамбыл Жетісудың дүлдүл ақыны Сүйінбайға жолығып, оның арқалы өнеріне құныға ден қойып батасын алады. Мұнан әрі жал –құйрығы сүзілген жүйріктей арындап, сол кездегі Айкүміс, Бақтыбай, Сары, Сарбас, Досмағанбет, Шашубай, Құланаян Құлманбет сияқты ақындықтың жылжыған жорға, жылмиған жүйріктерімен айтысқа түскен Жамбыл ұдайы шоқтығын асырып отырған. Бұлар ғана емес қырғыздың Балық, Тыныбек, Қалығұл, Найманбай, Қатаған, Арыстанбек, Сағымбек сияқты ақын-жырау, манасшылармен өнер өрелестіріп, қырғыздың көл-көсір поязиясынан тағылым алады, ақындық өнерін одан әрі шыңдай түседі. Жамбыл енді ақындық суырыпсалмалық өнеріне қоса «Көрғұлы», «Шаһмардан» сияқты жыр-дастандарды апталап-айлап жырлап, ақындық жыраулық өнерін соны қырымен таныта бастайды.
Жамбылдың ақын-жырау ретінде қалыптаса бастаған кезі Ресей отаршылдары – бір жағынан, Қоқан хандығы – екінші жағынан, жергілікті жандайшаптар- үшінші жағынан қазақ халқын әлеуметтік саяси қыспаққа алған шақ еді. Жаны сергек, санасы өрелі Жамбыл өзінің «Шағым», «Жылқышы», «Шәбденге», «Сәт сайланарда», «Өстепкеде», «Патша әмірі тарылды», «Зілді бұйрық» сияқты өлеңдерінде елдің әлеуметтік саяси өмірін ақындық шыншылдықпен азаматтық жауапкершілікпен бедерлейді. Жамбыл Қазан төңкерісінен кейінгі елдің саяси-әлеуметтік өміріндегі тарихи өзгерістерге үлкен үмітпен ден қояды. Оның «Туған елім» атты толғауы 1936 жылы жарық көріп, онан соң орыс тіліне аударылған нұсқасы «Правда» газетінде жарияланып, қарт ақынның даңқы бүкіл әлемге жайылды. Халқына қадірі артып, даңқы өрлеген Жамбыл, шабыт тұғырына қонған Алатаудың ақ иық қыранындай, жыр нөсерін селдетеді. Оның 1936-1945 жылдар аралығында шығарған жырлары 13 мың тармақтан асады екен. Ол ел өміріндегі табыс пен жаңғыруларды, жеңіс пен ерлік істерді ерекше шабытпен жырлайды. Шағын жыр-толғаулар ғана емес, оның қарт көкірегінен «Өтеген батыр», «Сұраншы батыр» сияқты эпикалық туындылар қайта жаңғырып ақтарылады.
Жамбыл - әрі эпик, әрі айтыс ақыны; абыз жырау әрі жауынгер жыршы. Ол шын мағынасындағы биік парасатты өнерпаз, азаматтық саяси поэзияны қалыптастырушы. Жамбылдың ұлылығы оның тек ақындық шеберлігімен ғана емес, сонымен бірге халық поэзиясының бұтақ жайған жаңа бір бәйтерегі болуымен, басқаша айтқанда , халық ақындарының жасампаздық рухтағы жаңа ұлы көшін бастаған даралығымен де өлшенеді. Оның сөздері ұранға айналып, өзі халық поэзиясының атасы аталды. Ол жыраулардың байтақ эпикалық дәстүрін, қазақ сөз өнеріндегі ғажайып импровизациялық үрдісті бүтіндей жаңа арнаға бұрып, оған жаңа мазмұн дарытты. Жамбыл – ізгілік жолындағы азатшыл азаматты нәсіліне, ұлтына бөлмеген шын мәніндегі интернационалист ақын. «Жамбыл жырлары теңіз түбінде шашылып жатқан маржан секілді. Оны жинап алып халқының қолына беру – біздің әрқайсымыздың азаматтық борышымыз» - деген еді Сәкен Сейфуллин. Жамбыл - жырдың толассыз бұлағы, өшпес өнегесі, тозбайтын асылы. Ол жасампаз ұрпақпен сырласындай, қимасындай мәңгі бірге жасай береді.
Жамбылдың қанатты шабытпен дүниеге келген шығармалары әлемнің ондаған тіліне аударылып дүние жүзіне тарады. Жамбыл көзінің тірісінде ақ КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атағын алып, өзінің де, халқының да даңқын дүйім дүниеге паш етті. Жамбыл бейнесі қазақ өнерінің барлық түрінде, барша жанрында шабытпен бедерленіп, ұлттың рухы биік ұлы тұлғасы екенін әйгіледі.
1945 жылы 22 маусымда Жамбыл дүние салды.
1946 жылы ақпанда Қазақстан жұртшылығы даңқты ақынның жүз жылдығын салтанатпен атап өтті. Мерейтойына қарай ақынның таңдамалы шығармаларының академиялык жинағы орыс және қазақ тілінде басылып шықты.
Жылдар бойынша хронология
- 1937 жылы ел деңгейінде Жамбылдың шығармашылық қызметінің жетпіс бес жылдығын аталып өтілді. Бұл күндері халық ақыны дүние жүзінің көптеген озат қайраткерлерінен құттықтау хаттар алды. Тіпті көрнекті француз жазушысы Ромен Ролланның өзі Жамбыл ақындығының 75 жылдығына орай "Батыс Альпінің жүрегінен қазақ халқының және жаңа адамзаттың жаршысы Жамбылға туысқандық сәлем жолдаймын" деп телеграмма жіберген.
- 1941 жылы Жамбылға мемлекеттік сыйлық берілді. Ұлы Отан соғысы күндерінде Жамбыл өзінің өлеңдерінде Кеңес Социалистік Республикалар халқын Отанды қорғауға, еңбектегі ерлікке шақырды. Совет адамдарының батырлығын, КСРО халықтарының мызғымас достығын жыр етті.
- 1943 жылы майданда Жамбылдың ұлы Алғадай қаза тапты. Бұл жөнінде ақынға хабар жеткенде, ол біраз үнсіз отырып барып, қайғылы хабарға өлеңмен жауап берді.
- Жамбылдың ақырғы жыры 1945 жылы 9 мамырда айтылды. Бұл неміс фашистерін біздің халқымыздың қаһармандықпен жеңгендігіне арналған жыр еді.
- Жүз жасқа небары бірнеше ай қалғанда, 1945 жылы 22 маусымда Жамбыл қайтыс болды.
- 1946 жылы ақпанда Қазақстан жұртшылығы даңқты ақынның жүз жылдығын салтанатпен атап өтті. Юбилейіне қарай ақынның таңдамалы шығармаларының академиялык жинағы орыс және қазақ тілінде басылып шықты.
Шығармалары
Өлеңдер
- Атаның әлдиі
- Балаларға
- Балама хат
- Бесік жыры
- Жастық жыры
- Жаңа жыл
- Жаңа жыл сәлемі
- Жеңіс жырын сайраңдар
- Жүз жасаған жүректен
- Ленин
- Ленинградтық өренім
- Шәкірт балаларға
- Октябрь толғауы
- Сәлем саған комсомол
- Сыйлық
- Туысқан ел
- Чапай
- Халық туысқандығы
- Өнердің өсуі есік жыры
Айтыстар
- Жамбыл мен Айкүміс
- Жамбыл мен Құлманбет
- Жамбыл мен Шашубай
- Жамбыл мен Досмағанбет
Дастандар
- Өтеген батыр
- Сұраншы батыр
- Көрұғлы
- Бақ, дәулет, ақыл
Дара тұлға
Жамбыл Жабаев – ұлы ақын, жырау, жыршы. Ұлы жүз құрамындағы шапырашты тайпасының екей руынан шыққан. Қазіргі Жамбыл облысы Жамбыл тауының етегінде 1846 ж. 28 ақпанда Жапа деген елге қадірлі адамның отбасында дүниеге келген. Жасынан өлең-жырға қанып өсіп, Сүйінбай Аронұлы сияқты жыр даңғылынан тәлім-тәрбие алды. Сонымен бірге Жамбыл туысқан қырғыз елінің де сөз өнерін жетік біліп, Тоқтоғұл, Мұраталы, Әлімқұл, Балық, Тыныбек, Қатаған сияқты дүлдүлдермен өнер сайысына түскен. Жүз жыл өмірінің сексен бесін өлең-жырмен өткізген. Жамбылдың шығармашылық өмірі 19-ғасырдың 70-жылдарынан басталған. Бұл – қазақ халқы үшін өте ауыр кезең еді. Осы жылдары Ресей империясы бүкіл қазақ елін түгел отарлап алған болатын. Соның салдарынан жерден, малдан айырылған жұрттың тұрмысы жүдеп, күйзеліске ұшырады. Ол аз болғандай, 20-ғасырдың 20-жылдарында ақ пен қызылдың соғысы, кәмпескелеу мен ұжымдастыру сияқты оқиғалар халықтың тағдырына теріс әсерін тигізді, қарапайым адамдардың да, зиялылардың да психологиясын өзгертті. Осындай жағдайдың куәгері болған Жамбыл шындықты айтып, замана болмысын жасырмай суреттеді, өзінің өкініші мен күйінішін ащы дауыспен жырлады, күйініп те, қиналып та сөйледі. Жамбылды нағыз ақын ретінде байтақ елге танытқан өнері – оның айтыстары. Бұл айтыстарында қыз бен жігіттің қайым айтысы да, түре айтыс та, сүре айтыс та бар. Осының қай-қайсысында да Жамбыл өзінің нағыз майталман, кестелі сөздің шебері, әрі ұшқыр ойлы, тапқыр шешен екенін көрсетеді.
1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысына Жамбыл ақын белсене қатынасты. Патша жарлығына қарсы көтерілген халық бұқарасының қалың ортасында жүрді. Өзінің жалынды үндеу жырларын сол қозғалысқа арнап шығарды. Кеңес дәуірі жылдарында Жамбыл қоғам өмірі мен ел мүддесін жырлады. Ол байырғы ұлы жыраулардың дәстүрін қайта түлетіп, біздің дәуірімізге жаңа сапада, соны мазмұнмен байытып жеткізді. Мемлекет басшылары мен партия көсемдеріне қарата айтқан жырларында жалпы мемлекеттік мәселелерді көтерді. 2-дүниежүзілік соғыс тұсында бүкіл Кеңес Одағында Жамбылдан дәрежесі, мәртебесі биік ақын болған жоқ. Жамбыл есімінің әлемнің шартарабына танылған тұсы да осы кезең еді. Ақын жырлары майдандағы әр ұлттан құралған жауынгерлердің бәрінің де жүрегіне жетіп, жігерін қайрады. 1945 жылдың 22 маусымында Жамбыл жүзге қараған шағында Алматы қаласында қайтыс болды. Жамбыл – жыршылық өнердің де асқан шебері. Оның үздік шығармалары қырықтан астам шет елдер тілдеріне аударылды. Ромен Роллан, , Катарина Сусанна Причард сияқты атақты суреткерлер Жамбыл поэзиясына өте жоғары баға берді. Жамбыл туралы жүздеген өлең-жырлар жазылды. 20-ғасырдағы халық ақындарына Жамбылдың әсері өте зор болды. Бұл қатарда Кенен Әзірбаев, Үмбетәлі Кәрібаев, Нартай Бекежанов, , т.б. белгілі суырып-салма ақындар бар.
Еске алу
Жамбылдың есімімен аталады:
- Қазақстанның бір облысы – Жамбыл облысы
- Жамбыл қаласы (қазіргі Тараз қаласы)
- Жамбыл ауданы (Алматы облысы)
- Жамбыл ауданы (Жамбыл облысы)
- Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)
- 39 елді мекен:
- Жамбыл – Зайсан ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Катонқарағай ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Тарбағатай ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Бәйдібек ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Жетісай ауданы, Қазыбек би ауылдық округіне қарасты ауыл.
- Жамбыл – Жетісай ауданы, Шаблан Ділдәбеков ауылдық округіне қарасты ауыл.
- Жамбыл – Келес ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Мақтаарал ауданы, Жамбыл ауылдық округіне қарасты ауыл.
- Жамбыл – Мақтаарал ауданы, Аязхан Қалыбеков ауылдық округіне қарасты ауыл.
- Жамбыл – Ордабасы ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Төле би ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Жамбыл ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Есіл ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Уәлиханов ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Аққулы ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Ақтоғай ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Железин ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Қарабалық ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Қарасу ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Қостанай ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Науырзым ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Шет ауданындағы таратылған кент.
- Жамбыл – Алакөл ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Көксу ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Жамбыл ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Қордай ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Меркі ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Мойынқұм ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Ақжайық ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Бәйтерек ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Сырым ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Құрманғазы ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Жамбыл ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Қарасай ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Райымбек ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Әйтеке би ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Мұғалжар ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Темір ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Астрахан ауданындағы ауыл.
- Жамбыл – Зеренді ауданындағы ауыл.
- Жамбыл — Шу-Іле тауларының солтүстік-батыс бөлігіндегі тау.
- Жамбыл — Жетісу (Жоңғар) Алатауының солтүстік беткейіндегі аңғарлық мұздық.
- Жамбыл — Іле Алатауындағы шың.
- Жамбыл мұражайы — Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Жамбыл ауылында орналасқан, тарихи және мәдени мекеме.
- Жамбыл футбол клубы — Тараз қаласындағы Қазақстанның футбол клубы.
- Алматыда Жамбыл Жабаев көшесі бар.
- Ресейде Жамбылдың атымен аталған 11 көше бар.
- Украинада 3 көше бар.
- Жамбыл атындағы филармония.
- Бозқарағанның 1921 жылы қолдан шығарылған бір түрі Жамбыл атымен аталған.
Жамбылға арнап шығарылған фильмдер:
- Жамбыл — толық метражды көркем фильм (1952);
- Жамбыл. Жаңа дәуір — толықметражды көркем фильм.
Жамбылға арнап:
- Алматыда Жамбыл көшесінде ескерткіш;
- Абай атындағы опера және балет театрының жанында бюст;
- Есік қаласында ескерткіш;
- Атырау облысындағы ауылда ескерткіш;
- Киевте ескерткіш;
- Таразда ескерткіш;
Қазақ халқы Жамбылдың 100 жылдық, 125 жылдық, 150 жылдық тойларын халықаралық деңгейде салтанатты түрде атап өтті.
Сондай-ақ, бірқатар елді мекендерге, мекемелер мен оқу орындарына, өнер ордаларына берілді.
Марапаттары
- Ленин ордені - КСРО ең жоғарғы мемлекеттік марапаты.
- Еңбек Қызыл Ту ордені.
- «Құрмет белгісі» ордені.
- Сталин сыйлығы (1941).
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9,
- А 31 Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет. ISBN 9965-893-73-Х
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhambyl Zhabajuly 28 akpan 1846 Zhambyl tauy 22 mausym 1945 Almaty kazak halyk poeziyasynyn әjgili tulgasy HH gasyrdyn Gomeri olen sozdin dүldүli zhyrau zhyrshy Zhambyl ZhabajulyG Atknin Zhambyl portreti 1960 zhylTugan kүni28 akpan 1846 1846 02 28 Tugan zheriZhambyl oblysyҚajtys bolgan kүni22 mausym 1945 1945 06 22 99 zhas ҰltykazakMansabyakyn zhazushy zhyrau zhyrshyӨmirbayanyTugan zheri Zhambyl oblysyndagy Zhambyl tauynyn etegi Topyrak bujyrgan zheri kazirgi Almaty oblysy Zhambyl audany Zhambyl auyly Shykkan tegi Ұly zhүz Shapyrashty tajpasynyn ishindegi Ekej ruy Zhambyldyn akyndyk daryny zhas kezinen ak tanyla bastagan Ol bozbala shagynyn ozinde ak osken ortasyn әn men zhyrga keneltip tipten korshiles kyrgyz eline de danky zhajylyp үlgergen Osy kezde orttej zhalyndap zhurt auzyna ilikken zhas Zhambyl Zhetisudyn dүldүl akyny Sүjinbajga zholygyp onyn arkaly onerine kunyga den kojyp batasyn alady Munan әri zhal kujrygy sүzilgen zhүjriktej aryndap sol kezdegi Ajkүmis Baktybaj Sary Sarbas Dosmaganbet Shashubaj Қulanayan Қulmanbet siyakty akyndyktyn zhylzhygan zhorga zhylmigan zhүjrikterimen ajtyska tүsken Zhambyl udajy shoktygyn asyryp otyrgan Bular gana emes kyrgyzdyn Balyk Tynybek Қalygul Najmanbaj Қatagan Arystanbek Sagymbek siyakty akyn zhyrau manasshylarmen oner orelestirip kyrgyzdyn kol kosir poyaziyasynan tagylym alady akyndyk onerin odan әri shyndaj tүsedi Zhambyl endi akyndyk suyrypsalmalyk onerine kosa Korguly Shaһmardan siyakty zhyr dastandardy aptalap ajlap zhyrlap akyndyk zhyraulyk onerin sony kyrymen tanyta bastajdy Zhambyldyn akyn zhyrau retinde kalyptasa bastagan kezi Resej otarshyldary bir zhagynan Қokan handygy ekinshi zhagynan zhergilikti zhandajshaptar үshinshi zhagynan kazak halkyn әleumettik sayasi kyspakka algan shak edi Zhany sergek sanasy oreli Zhambyl ozinin Shagym Zhylkyshy Shәbdenge Sәt sajlanarda Өstepkede Patsha әmiri taryldy Zildi bujryk siyakty olenderinde eldin әleumettik sayasi omirin akyndyk shynshyldykpen azamattyk zhauapkershilikpen bederlejdi Zhambyl Қazan tonkerisinen kejingi eldin sayasi әleumettik omirindegi tarihi ozgeristerge үlken үmitpen den koyady Onyn Tugan elim atty tolgauy 1936 zhyly zharyk korip onan son orys tiline audarylgan nuskasy Pravda gazetinde zhariyalanyp kart akynnyn danky bүkil әlemge zhajyldy Halkyna kadiri artyp danky orlegen Zhambyl shabyt tugyryna kongan Alataudyn ak iyk kyranyndaj zhyr noserin seldetedi Onyn 1936 1945 zhyldar aralygynda shygargan zhyrlary 13 myn tarmaktan asady eken Ol el omirindegi tabys pen zhangyrulardy zhenis pen erlik isterdi erekshe shabytpen zhyrlajdy Shagyn zhyr tolgaular gana emes onyn kart kokireginen Өtegen batyr Suranshy batyr siyakty epikalyk tuyndylar kajta zhangyryp aktarylady Zhambyl әri epik әri ajtys akyny abyz zhyrau әri zhauynger zhyrshy Ol shyn magynasyndagy biik parasatty onerpaz azamattyk sayasi poeziyany kalyptastyrushy Zhambyldyn ulylygy onyn tek akyndyk sheberligimen gana emes sonymen birge halyk poeziyasynyn butak zhajgan zhana bir bәjteregi boluymen baskasha ajtkanda halyk akyndarynyn zhasampazdyk ruhtagy zhana uly koshin bastagan daralygymen de olshenedi Onyn sozderi uranga ajnalyp ozi halyk poeziyasynyn atasy ataldy Ol zhyraulardyn bajtak epikalyk dәstүrin kazak soz onerindegi gazhajyp improvizaciyalyk үrdisti bүtindej zhana arnaga buryp ogan zhana mazmun darytty Zhambyl izgilik zholyndagy azatshyl azamatty nәsiline ultyna bolmegen shyn mәnindegi internacionalist akyn Zhambyl zhyrlary teniz tүbinde shashylyp zhatkan marzhan sekildi Ony zhinap alyp halkynyn kolyna beru bizdin әrkajsymyzdyn azamattyk boryshymyz degen edi Sәken Sejfullin Zhambyl zhyrdyn tolassyz bulagy oshpes onegesi tozbajtyn asyly Ol zhasampaz urpakpen syrlasyndaj kimasyndaj mәngi birge zhasaj beredi Zhambyldyn kanatty shabytpen dүniege kelgen shygarmalary әlemnin ondagan tiline audarylyp dүnie zhүzine tarady Zhambyl kozinin tirisinde ak KSRO Memlekettik syjlygynyn laureaty atagyn alyp ozinin de halkynyn da dankyn dүjim dүniege pash etti Zhambyl bejnesi kazak onerinin barlyk tүrinde barsha zhanrynda shabytpen bederlenip ulttyn ruhy biik uly tulgasy ekenin әjgiledi 1945 zhyly 22 mausymda Zhambyl dүnie saldy 1946 zhyly akpanda Қazakstan zhurtshylygy dankty akynnyn zhүz zhyldygyn saltanatpen atap otti Merejtojyna karaj akynnyn tandamaly shygarmalarynyn akademiyalyk zhinagy orys zhәne kazak tilinde basylyp shykty Zhyldar bojynsha hronologiya1937 zhyly el dengejinde Zhambyldyn shygarmashylyk kyzmetinin zhetpis bes zhyldygyn atalyp otildi Bul kүnderi halyk akyny dүnie zhүzinin koptegen ozat kajratkerlerinen kuttyktau hattar aldy Tipti kornekti francuz zhazushysy Romen Rollannyn ozi Zhambyl akyndygynyn 75 zhyldygyna oraj Batys Alpinin zhүreginen kazak halkynyn zhәne zhana adamzattyn zharshysy Zhambylga tuyskandyk sәlem zholdajmyn dep telegramma zhibergen 1941 zhyly Zhambylga memlekettik syjlyk berildi Ұly Otan sogysy kүnderinde Zhambyl ozinin olenderinde Kenes Socialistik Respublikalar halkyn Otandy korgauga enbektegi erlikke shakyrdy Sovet adamdarynyn batyrlygyn KSRO halyktarynyn myzgymas dostygyn zhyr etti 1943 zhyly majdanda Zhambyldyn uly Algadaj kaza tapty Bul zhoninde akynga habar zhetkende ol biraz үnsiz otyryp baryp kajgyly habarga olenmen zhauap berdi Zhambyldyn akyrgy zhyry 1945 zhyly 9 mamyrda ajtyldy Bul nemis fashisterin bizdin halkymyzdyn kaһarmandykpen zhengendigine arnalgan zhyr edi Zhүz zhaska nebary birneshe aj kalganda 1945 zhyly 22 mausymda Zhambyl kajtys boldy 1946 zhyly akpanda Қazakstan zhurtshylygy dankty akynnyn zhүz zhyldygyn saltanatpen atap otti Yubilejine karaj akynnyn tandamaly shygarmalarynyn akademiyalyk zhinagy orys zhәne kazak tilinde basylyp shykty ShygarmalaryӨlender Atanyn әldii Balalarga Balama hat Besik zhyry Zhastyk zhyry Zhana zhyl Zhana zhyl sәlemi Zhenis zhyryn sajrandar Zhүz zhasagan zhүrekten Lenin Leningradtyk orenim Shәkirt balalarga Oktyabr tolgauy Sәlem sagan komsomol Syjlyk Tuyskan el Chapaj Halyk tuyskandygy Өnerdin osui esik zhyryAjtystar Zhambyl men Ajkүmis Zhambyl men Қulmanbet Zhambyl men Shashubaj Zhambyl men DosmaganbetDastandar Өtegen batyr Suranshy batyr Korugly Bak dәulet akylDara tulgaZhambyl Zhabaev uly akyn zhyrau zhyrshy Ұly zhүz kuramyndagy shapyrashty tajpasynyn ekej ruynan shykkan Қazirgi Zhambyl oblysy Zhambyl tauynyn eteginde 1846 zh 28 akpanda Zhapa degen elge kadirli adamnyn otbasynda dүniege kelgen Zhasynan olen zhyrga kanyp osip Sүjinbaj Aronuly siyakty zhyr dangylynan tәlim tәrbie aldy Sonymen birge Zhambyl tuyskan kyrgyz elinin de soz onerin zhetik bilip Toktogul Murataly Әlimkul Balyk Tynybek Қatagan siyakty dүldүldermen oner sajysyna tүsken Zhүz zhyl omirinin seksen besin olen zhyrmen otkizgen Zhambyldyn shygarmashylyk omiri 19 gasyrdyn 70 zhyldarynan bastalgan Bul kazak halky үshin ote auyr kezen edi Osy zhyldary Resej imperiyasy bүkil kazak elin tүgel otarlap algan bolatyn Sonyn saldarynan zherden maldan ajyrylgan zhurttyn turmysy zhүdep kүjzeliske ushyrady Ol az bolgandaj 20 gasyrdyn 20 zhyldarynda ak pen kyzyldyn sogysy kәmpeskeleu men uzhymdastyru siyakty okigalar halyktyn tagdyryna teris әserin tigizdi karapajym adamdardyn da ziyalylardyn da psihologiyasyn ozgertti Osyndaj zhagdajdyn kuәgeri bolgan Zhambyl shyndykty ajtyp zamana bolmysyn zhasyrmaj surettedi ozinin okinishi men kүjinishin ashy dauyspen zhyrlady kүjinip te kinalyp ta sojledi Zhambyldy nagyz akyn retinde bajtak elge tanytkan oneri onyn ajtystary Bul ajtystarynda kyz ben zhigittin kajym ajtysy da tүre ajtys ta sүre ajtys ta bar Osynyn kaj kajsysynda da Zhambyl ozinin nagyz majtalman kesteli sozdin sheberi әri ushkyr ojly tapkyr sheshen ekenin korsetedi 1916 zhylgy ult azattyk kozgalysyna Zhambyl akyn belsene katynasty Patsha zharlygyna karsy koterilgen halyk bukarasynyn kalyn ortasynda zhүrdi Өzinin zhalyndy үndeu zhyrlaryn sol kozgalyska arnap shygardy Kenes dәuiri zhyldarynda Zhambyl kogam omiri men el mүddesin zhyrlady Ol bajyrgy uly zhyraulardyn dәstүrin kajta tүletip bizdin dәuirimizge zhana sapada sony mazmunmen bajytyp zhetkizdi Memleket basshylary men partiya kosemderine karata ajtkan zhyrlarynda zhalpy memlekettik mәselelerdi koterdi 2 dүniezhүzilik sogys tusynda bүkil Kenes Odagynda Zhambyldan dәrezhesi mәrtebesi biik akyn bolgan zhok Zhambyl esiminin әlemnin shartarabyna tanylgan tusy da osy kezen edi Akyn zhyrlary majdandagy әr ulttan kuralgan zhauyngerlerdin bәrinin de zhүregine zhetip zhigerin kajrady 1945 zhyldyn 22 mausymynda Zhambyl zhүzge karagan shagynda Almaty kalasynda kajtys boldy Zhambyl zhyrshylyk onerdin de askan sheberi Onyn үzdik shygarmalary kyryktan astam shet elder tilderine audaryldy Romen Rollan Katarina Susanna Prichard siyakty atakty suretkerler Zhambyl poeziyasyna ote zhogary baga berdi Zhambyl turaly zhүzdegen olen zhyrlar zhazyldy 20 gasyrdagy halyk akyndaryna Zhambyldyn әseri ote zor boldy Bul katarda Kenen Әzirbaev Үmbetәli Kәribaev Nartaj Bekezhanov t b belgili suyryp salma akyndar bar Eske aluZhambyldyn esimimen atalady Қazakstannyn bir oblysy Zhambyl oblysy Zhambyl kalasy kazirgi Taraz kalasy Zhambyl audany Almaty oblysy Zhambyl audany Zhambyl oblysy Zhambyl audany Soltүstik Қazakstan oblysy 39 eldi meken Zhambyl Zajsan audanyndagy auyl Zhambyl Katonkaragaj audanyndagy auyl Zhambyl Tarbagataj audanyndagy auyl Zhambyl Bәjdibek audanyndagy auyl Zhambyl Zhetisaj audany Қazybek bi auyldyk okrugine karasty auyl Zhambyl Zhetisaj audany Shablan Dildәbekov auyldyk okrugine karasty auyl Zhambyl Keles audanyndagy auyl Zhambyl Maktaaral audany Zhambyl auyldyk okrugine karasty auyl Zhambyl Maktaaral audany Ayazhan Қalybekov auyldyk okrugine karasty auyl Zhambyl Ordabasy audanyndagy auyl Zhambyl Tole bi audanyndagy auyl Zhambyl Zhambyl audanyndagy auyl Zhambyl Esil audanyndagy auyl Zhambyl Uәlihanov audanyndagy auyl Zhambyl Akkuly audanyndagy auyl Zhambyl Aktogaj audanyndagy auyl Zhambyl Zhelezin audanyndagy auyl Zhambyl Қarabalyk audanyndagy auyl Zhambyl Қarasu audanyndagy auyl Zhambyl Қostanaj audanyndagy auyl Zhambyl Nauyrzym audanyndagy auyl Zhambyl Shet audanyndagy taratylgan kent Zhambyl Alakol audanyndagy auyl Zhambyl Koksu audanyndagy auyl Zhambyl Zhambyl audanyndagy auyl Zhambyl Қordaj audanyndagy auyl Zhambyl Merki audanyndagy auyl Zhambyl Mojynkum audanyndagy auyl Zhambyl Akzhajyk audanyndagy auyl Zhambyl Bәjterek audanyndagy auyl Zhambyl Syrym audanyndagy auyl Zhambyl Қurmangazy audanyndagy auyl Zhambyl Zhambyl audanyndagy auyl Zhambyl Қarasaj audanyndagy auyl Zhambyl Rajymbek audanyndagy auyl Zhambyl Әjteke bi audanyndagy auyl Zhambyl Mugalzhar audanyndagy auyl Zhambyl Temir audanyndagy auyl Zhambyl Astrahan audanyndagy auyl Zhambyl Zerendi audanyndagy auyl Zhambyl Shu Ile taularynyn soltүstik batys boligindegi tau Zhambyl Zhetisu Zhongar Alatauynyn soltүstik betkejindegi angarlyk muzdyk Zhambyl Ile Alatauyndagy shyn Zhambyl murazhajy Almaty oblysy Zhambyl audany Zhambyl auylynda ornalaskan tarihi zhәne mәdeni mekeme Zhambyl futbol kluby Taraz kalasyndagy Қazakstannyn futbol kluby Almatyda Zhambyl Zhabaev koshesi bar Resejde Zhambyldyn atymen atalgan 11 koshe bar Ukrainada 3 koshe bar Zhambyl atyndagy filarmoniya Bozkaragannyn 1921 zhyly koldan shygarylgan bir tүri Zhambyl atymen atalgan Zhambylga arnap shygarylgan filmder Zhambyl tolyk metrazhdy korkem film 1952 Zhambyl Zhana dәuir tolykmetrazhdy korkem film Zhambylga arnap Almatyda Zhambyl koshesinde eskertkish Abaj atyndagy opera zhәne balet teatrynyn zhanynda byust Esik kalasynda eskertkish Atyrau oblysyndagy auylda eskertkish Kievte eskertkish Tarazda eskertkish Қazak halky Zhambyldyn 100 zhyldyk 125 zhyldyk 150 zhyldyk tojlaryn halykaralyk dengejde saltanatty tүrde atap otti Sondaj ak birkatar eldi mekenderge mekemeler men oku oryndaryna oner ordalaryna berildi MarapattaryLenin ordeni KSRO en zhogargy memlekettik marapaty Enbek Қyzyl Tu ordeni Қurmet belgisi ordeni Stalin syjlygy 1941 Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 A 31 Ajbyn Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy 2011 880 bet ISBN 9965 893 73 H