Киев укр Київ ˈkɪjiu Украинаның астанасы және ең ірі қаласы батыр қала Днепр өзенінің бойында орналасқан орталығы болып

Киев (укр. Київ [ˈkɪjiu̯]) — Украинаның астанасы және ең ірі қаласы, батыр-қала. Днепр өзенінің бойында орналасқан. орталығы болып табылады. Киев – Украинаның жеке әкімдік-аймақтық бірлігі, елдің мәдени-басқару орталығы, сол сияқты Киев облысының әкімшілік орталығы. Украинаның орталық бөлігінің солтүстігіне қарай орналасқан. Тұрғындары жыл сайын орта есеппен алғанда 20 мың адамға тұрақты түрде өсіп келеді. Киев – халқының есебі бойынша европадағы Мәскеу, Лондон, Санкт-Петербург, Берлин және Мадридтен кейін алтыншы орынды иемденген.

Облыс орталығы

Киев

укр. Київ


Ту	Елтаңбасы

Әкімшілігі

Ел

УкраинаУкраина

Статусы

Астана

Ішкі бөлінісі

10 аудан

Мэр

Виталий Кличко

Тарихы мен географиясы

Координаттары

50°27′00″ с. е. 30°30′00″ ш. б. / 50.45000° с. е. 30.50000° ш. б. / 50.45000; 30.50000 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 50°27′00″ с. е. 30°30′00″ ш. б. / 50.45000° с. е. 30.50000° ш. б. / 50.45000; 30.50000 ^(G) ^(O) ^(Я)

Құрылған уақыты

V—X ғасыр

Алғашқы дерек

V ғасырдың басы — VI ғасырдың басы

Жер аумағы

826,35 немесе 847,66 км²

Ең биік жері

100—200 м

Уақыт белдеуі

UTC+2, жазда UTC+3

Тұрғындары

Тұрғыны

2 967 360 немесе
3 703 100 адам (2019)

Тығыздығы

4481 адам/км²

Агломерация

Киев агломерациясы — 4 071 000

Ұлттық құрамы

(2001 ж. санақ бойынша)
украиндар — 82,2 %,
орыстар — 13,1 %,
еврейлер — 0,7 %,
беларустар — 0,6 %,
поляктар — 0,3 %

Конфессиялар

православтар, католиктер, протестанттар, мұсылмандар, иудейлер

Этнохороним

киевтік, киевтіктер

Сандық идентификаторлары

Телефон коды

+380 44

Пошта индекстері

01000 — 06999

Автомобиль коды

AA, КА / 11, 28

Басқалары

Марапаттары

kmv.gov.ua (укр.)

Киев

Киев шекарасы

Ортаққордағы санаты: Киев

Киев , Киев Русінің, және астанасы болған. 1917 жылғы қарашаның 7 мен 1918 жылдың 29 сәуірі аралығында және 1918 жылдың 14 желтоқсаны мен 1919 жылдың 5 ақпаны аралығында - астанасы, 1918 жылдың 29 сәуірі мен 14 желтоқсаны аралығында – (Ірі мемлекетінің) астанасы, 1919 жылдың 7 қыркүйегі мен 29 желтоқсаны аралығында - орталығы, 1934 жылдың маусымынан 1991 жылдың 24 тамызына дейінгі уақыт аралығында , 1991 жылдан бері – Украина астанасы.

Киев – елдің алдаңғы қатарлы саяси, әлеуметтік-экономикалық, көліктік және ғылыми орталығы. Киевте үкіметтің жалпымемлекеттік органы және жергілікті өзін-өзі басқару органдары, шет мемлекеттер елшілігі, жалпымемлекеттік коммерциялық ұйымдардың және қоғамдық бірлестіктердің, сол сияқты шетел серіктестерінің Украинада жұмыс істейтін өкілдігінің көпшілігінің штаб-пәтерлері бар.

Қаланың өзінің елтаңбасы мен туы бар. ІХ ғасырдан ХІІ ғасыр аралығында Киев Русінің орталығы ретіндегі тарихи өзіндік мәнінің күшімен де қаланы қазіргі уақытта да «Орыс қалаларының анасы» деп атайды.

Физико-географиялық сипаттамасы

Климат

Толық мақаласы:

Жылдық орта есеппен алынған температура — +8,0 C°
Жылдық орта есеппен алынған — 2,4 м/с
Жылдық орта есеппен алынған ауа ылғалдылығы — 75 %
Күн сәулесінің жарқырауының жиынтық ұзақтығы жыл бойына 1927 сағ. немесе 43 % құрайды

Атауы

Атаудың шығу тарихы

Ескіден қалған бір сөздерде қаланың атауы деген есімнен шығады дейді - аңызда айтылғандай, Киев негізін қалаған ағайынды үш жігіттің ең үлкені. Бұл аңыз бізге дейін шежіресімен жеткен болатын.

«Была три братья,— сообщает летописец,— единому имя Кий, а другому Щек, а третьему Хорив и сестра их Лыбедь. Седяше Кий на горе, идеже ныне оувоз Бо́ричев, а Щек седяше на горе, идеже ныне зовётся Щекови́ца, а Хорив на третьей горе, от него же прозвася Хореви́ца, и створиша град, во имя брата своего старейшего и нарекоша имя ему Киев. И бяше около града лес и бор велик, и бяху ловяща зверь, бяху мужи мудры и смыслени, и нарицахуся Поляне, от них же суть Поляне в Киеве и до сего дня». Қаланың шығу тарихы турасында және тағы бір болжам бар. Днепр өзенінің өткелінде қызмет еткен жұмыскерлер (кияндықтар) оның алғашқы тұрғындары есімімен аталған. Өткел өзеннің түбіне қағып енгізген тіреулерге төселген ағаш төсеулер түрінде көрінді. «Повести временных лет» жылнамасында: «Ини же несведуще, реша, яко Кий есть перевозник. У Киева бо бяше перевоз тъгда с оноя страны Днепра — темь глаголаху: „на перевоз на Киев“»

дейді… Шежіреші... мұны былай негіздейді:

«Аще бы Кий перевозьник был, то не бы ходил Цесарюграду. Но се Кий княжаше в роде своём и приходившю ему к цесарю, которого не свемы, но тъкмо о сем вемы, якоже сказають, яко велику честь приял есть от цесаря, при котором ходив цесари. Идущю же ему вспять (вторично — В. Я.), приде к Дунаеви и взлюби место и сруби градък мал и хотяше сести с родъм своим и не даша ему ту близь живущии. Еже и доныне наречють дунайти „городище Киевець“. Киеви же пришедшю в свой град Киев, ту живот свой сконьча».

Қала атауының шығу тарихы тұрғысындағы тағы бір қызықты нұсқасы жазбасы береді.:

«Да́ны называют Русь также Острогардом по той причине, что, будучи расположена на востоке, она изобилует всеми благами. Ее называют также Хунигардом, потому что на этих местах сначала жили гунны… …Главный город ее Хуэ»

Атауларды өзге тілге трансляциялау негіздері.

Славян тілдерінде бұл қаланың атауында кейбір жайттарда есімінен сын есімнің туындауы негізінің шығуына орай, екінші жариясы едәуір түленділіп айтылады. Мысалы, қала орыс тілінде Киев деп аталады, Поляк тілінде Kijów ([ˈcijuf]), сербтер мен хорваттар тілінде — Kijevт.с.с. Киев ұзақ уақыттар бойына Ресей империясының және КСРО-ның құрамында болғандықтан, қала атауы славян тілінен емес, орыс тілі: ағылшын Kiev, немісше Kiew, т.с.с. арқылы таралды. Украин үкіметі Украина тәуелсіздігін алғаннан кейін ресми құжаттарда украиндық атауы негізін орыс тілінен емес, ағылшын тілінен алатын болды. Бұл сонымен қатар, Киевтің ағылшын нұсқасына негізделіп, нәтижесінже Kyiv сөзі пайда болды, алайда ағылшын тілдес азаматтар үшін үйреншікті болмағандықтан да олардың қолданысында Kiev сөзінен гөрі сирек айтылады..

Тарихы

Толық мақаласы:

Археологиялық қазбалардың көрсетуі бойынша Киев облысының аймағындағы тұрғындар 15 000—20 000 жыл бұрын болған екен. Неолит және энеолит () кезеңдері көрсетеді, ескерткіштер мен мезгілдерін зерттеушілер үш кезеңге бөледі: ерте(4500—3500), орта (3500—2750) және кешірек (2750—2000 б.з.д. жж.). Оңтүстік-батыс аймақтардағы қола дәуірінің кезеңіне тиесілі екен. Б.з.д. І мың жылдық - б.з. І мың жылдығының алғашқы кезеңінде солтүстік-батыс Киевтіктерге тән болды.

Заманауи Киев және Киев облысының аймағындағы темір ғасыры, сол сияқты, «киев мәдениеті» деп аталған және II—III ғғ., IV—V ғғ. тұсында дунайдың төменгі бөлігіндегі ормандар мен даладан Днепрдің сол жағалауына және шығыстағы Черниговтік көрсетеді. Киев аса ірі әкімшілік орталық ретінде антикалық географтардың айтуы бойынша Шығыс Еурпада (К.Птолемей және басқалары) б.з. ІІ ғасырдн бері ғұндар қожалығы кезеңінде өз қызметін бастап кеткен болатын. Әрі қарай ол бұлғар,печенег, хазарлар, қыпшақтар «сахаралық» империясы аясында динамикалық түрде дамыды. Әр түрлі зерттеулерде оның тұрғындарының арасында торктер (Ақ шіркеу - Торческ) колбягтар, бұлғарлар, печенегтер, далалықтар және басқалар бар екенін айтады.

Білімі

«Киев-Могилян академиясы» Ұлттық университеті

ІХ ғасырдан бастап Киев Шығыс Еуропаның интеллектуалды дамуының орталығы болды. XVII ғасырдың аяғынан бастап Киев-Могилян академиясы көптеген танымал ғалымдарды даярлап шығарды. Алайда бірінші еуропалық үлгідегі заманауи университет Николай І патшаның жарлығымен Әулие Владимир атындағы Киев Императорлық университеті ретінде құрылды. Міне, бүгінде Киев – Украинадағы ірі ғылым мен білім орталықтарының бірі. Киевте халықаралық дәрежедегі университеттерді қосып алғанда, көптеген жоғары және орта білім мекемелері, соның ішінде Украинаның үш ең беделді университетттері: Тарас Шевченко атындағы Киев Ұлттық Университеті, Украинаның «КПИ» Ұлттық техникалық Университеті және «Киев-Могилян академиясы» Ұлттық университеті орналасқан .

Киевте Киевте 350 мектеп, 100-ден астам гимназиялар мен лицейлер, 70-тер шамасында Жоғары оқу орындары бар, олар:

(КИСИ)

(ИНЯЗ)

(НАНУ)

(ИНФИЗ)

Өнеркәсібі

Киев Украинаның ірі өнеркәсіп орталығы болып табылады. Қалада халық шаруашылығының көптеген салалары бар. Олар: жеңіл және тағам өнеркәсібі, полиграфия, машинажасау, металлургия, авиақұрылыс.

Негізгі өнеркәсіптер:

"Оболонь" сыра зауыты
Киев кеме жөндеу-құрылысы зауыты
Киев зергерлік зауыты
Киевтік дәрумендік зауыты
«Дарница» фармацевтикалық өнеркәсібі
Антонов атындағы ӘҒТК
Киев механикалық зауыты
Киевтік «Столичный» шампан сырасы зауыты
Киев автоматика зауыты
Киевтік "Большевик" зауыты
Киевтік «Ленинская кузня» зауыты
«Киевхимволокно» ААҚ
«АТЭК» (бұрынғы «Красный экскаватор») зауыты
Киевтік арнайы механика зауыты
«Росток» ЖАҚ
Киев құрылыс материалдары зауыты
ГП «Буревестник»
ООО ПТК «Агромат»
«Отис» (Киевтік лифт зауыты) ЖАҚ
410 азаматтық авиация зауыты
Киев қазыналық механикалық зауыты
Киев жөндеу-механикалық зауыты
Киев мотоцикл зауыты
Киев «АВИАНТ» авиациялық зауыты

Экономикалық көрсеткіштер

N	көрсеткіштер	бірліктер	2006 жылғы мәні
1	Тауарлар экспорты	млн $	4398,3
2	Уд. вес в общеукраинском	%	11,5
3	Тауарлар экспорты	млн $	17573,0
4	Уд. вес в общеукраинском	%	39,0
5	Сальдо экспорт-импорт	млн	−13174,7
6	Капитальные инвестиции	млн	29946,5
7	Орташа айлық	( 09)	3250
8	Орташа айлық	( 09)	406

Украина статистикасы мәліметтері бойынша алынды.

Транспорты

Киев қаласы - ірі транспорттық торап (темір және тас жолдар,кемежай, әуежайлар). 1960 жылдан бері метрополитен жұмыс істейді. Автобус, троллейбус, трамвай жүйесі дамыған, фуникулер (тауға көтеретін жол) жұмыс істейді.

Әуе жолы

Киевте үш әуежай қызмет етеді: халықаралық ( Киев шетіне қарай, Киевской облысы Борисполь қаласында), және жүк тасу .

(Антонов әуежайы)

Сол сияқты, қаланың шетінде Святоши әуежайы орналасқан (Авиант әуежайы бәрінен бұрын "Авиант" Киев әуезауытына қызмет көрсетуге қолданылады). Сонымен бірге қаланың маңында Васильков, Узин, Белая Церковь қалаларында әскери әуежайлар орналасқан. Бірнеше рет Васильков пен Белая Церковь әуежайларын жолаушылар әуежайы ретінде жоспары талқыға салынды. Қаланың қатарында кішігірім мынадай әуежайлар орын алған: Чайка (бұрынғы ДОСААФ, парашюттік база, спорттық авиация), Бузовтық (планерлік база), Долина (спорттық авиация), Бышев, Бородянка (парашюттік база), Киев-Южный (Гребинки, сельхоз, авиация, тікұшақтар) және басқалары.

Теміржол

Теміржол вокзалдары:

Южный вокзал
Пригородный вокзал
Дарницкий пригородный

Өзен жолы

Метро

Трамвай

Фуникулёр

Троллейбус

Автобус

Маршрутты таксилер

Дереккөздер

Kiev at
Tolochko, P., Ivakin, G., Vermenych, Ya. Kiev. Encyclopedia of History of Ukraine.
Толочко П. П. Новые археологические исследования Киева (1963—1978) // Новое в археологии Киева. — Киев, 1981.
К. Цукерман. Два этапа формирования древнерусского государства
А. В. Комар Киев и Правобережное Поднепровье // Русь в IX–XI веках: археологическая панорама / Rus' in 9th - 10th centuries: archaeological panorama / Н. А. Макаров — Москва; Вологда: Древности Севера, 2012. — Б. 496. — ISBN 978-5-93061-068-0.
Межі Києва можуть змінитися Мұрағатталған 16 желтоқсанның 2019 жылы.
Геодезия, картография және кадастрлар жайында Украина мемлекеттік қызметі (укр.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 18 қыркүйек 2015.
Чисельність населення (за оцінкою) на 1 січня 2020 року та середня чисельність у 2019 році
Населення Київа на 1.01.20ХХ років Мұрағатталған 4 қазанның 2013 жылы.
ГЕЛЬМОЛЬД, СЛАВЯНСКАЯ ХРОНИКА
РІШЕННЯ УКРАЇНСЬКОЇ КОМІСІЇ З ПИТАНЬ ПРАВНИЧОЇ ТЕРМІНОЛОГІЇ N9 Протокол N2 від 19 квітня 1996 р.
Q&A: Chernobyl 20 years on 2006/04/26
Kiev or Kyiv Kiev-Life.com
Корреспондент опубликовал рейтинг лучших украинских вузов " Последние события в Украине — Корреспондент
Список высших и средних специальных учебных заведений Киева Мұрағатталған 14 қазанның 2006 жылы.
Державний комітет статистики України

[eob-1] Kiev at

[2] Tolochko, P., Ivakin, G., Vermenych, Ya. Kiev. Encyclopedia of History of Ukraine.

[Толочко-3] Толочко П. П. Новые археологические исследования Киева (1963—1978) // Новое в археологии Киева. — Киев, 1981.

[4] К. Цукерман. Два этапа формирования древнерусского государства

[5] А. В. Комар Киев и Правобережное Поднепровье // Русь в IX–XI веках: археологическая панорама / Rus' in 9th - 10th centuries: archaeological panorama / Н. А. Макаров — Москва; Вологда: Древности Севера, 2012. — Б. 496. — ISBN 978-5-93061-068-0.

[Ауданның_үлкею-6] Межі Києва можуть змінитися Мұрағатталған 16 желтоқсанның 2019 жылы.

[гк-7] Геодезия, картография және кадастрлар жайында Украина мемлекеттік қызметі (укр.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 18 қыркүйек 2015.

[1_қаңтар_2020_халық-8] Чисельність населення (за оцінкою) на 1 січня 2020 року та середня чисельність у 2019 році

[9] Населення Київа на 1.01.20ХХ років Мұрағатталған 4 қазанның 2013 жылы.

[10] ГЕЛЬМОЛЬД, СЛАВЯНСКАЯ ХРОНИКА

[11] РІШЕННЯ УКРАЇНСЬКОЇ КОМІСІЇ З ПИТАНЬ ПРАВНИЧОЇ ТЕРМІНОЛОГІЇ N9 Протокол N2 від 19 квітня 1996 р.

[12] Q&A: Chernobyl 20 years on 2006/04/26

[13] Kiev or Kyiv Kiev-Life.com

[14] Корреспондент опубликовал рейтинг лучших украинских вузов " Последние события в Украине — Корреспондент

[15] Список высших и средних специальных учебных заведений Киева Мұрағатталған 14 қазанның 2006 жылы.

[16] Державний комітет статистики України