Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)

Ақтоғай ауданы – Павлодар облысының солтүстік-батысында орналасқан аудан. Ауданның әкімшілік орталығы – Ақтоғай ауылы облыс орталығынан солтүстік-батысқа қарай 116 км жерде, Ертіс өзенінің сол жағасында орналасқан. Негізі жер ауып келген шаруалардың құнды жерлерді игеруімен байланысты 1907 жылы қаланған.

Қазақстан ауданы
Ақтоғай ауданы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Облысы	Павлодар облысы
Аудан орталығы	Ақтоғай ауылы
Ауылдық округтер саны	7
Ауыл саны	31
Әкімі	Қаршыға Зәлмұханұлы Арынов
Аудан әкімдігінің мекенжайы	Ақтоғай ауылы, Абай көшесі, №75
Тарихы мен географиясы
Координаттары	52°42′00″ с. е. 75°28′48″ ш. б. / 52.70000° с. е. 75.48000° ш. б. / 52.70000; 75.48000 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 52°42′00″ с. е. 75°28′48″ ш. б. / 52.70000° с. е. 75.48000° ш. б. / 52.70000; 75.48000 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	1938 жыл
Жер аумағы	9,8 мың км²
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	12 858 адам (2023)
Ұлттық құрамы	қазақтар (76,37 %) орыстар (13,11 %) украиндар (4,31 %) немістер (2,14 %) беларустар (1,03 %) татарлар (0,67 %) басқалар (2,37%)
Сандық идентификаторлары
Пошта индексі	140200-140212
Автомобиль коды	14
Ақтоғай ауданының әкімдігі

 Басқа мағыналар үшін Ақтоғай ауданы деген бетті қараңыз.

Ауыл шаруашылық алабының аумағы соның ішінде егістік жерлер – 36,4 мың га, шабындық жерлер – 34,1 мың га, жайылымдар – 594,1 мың га, тыңайған жерлер – 246,0 мың га, бау-бақшалар – 0,45 мың га, көпжылдық өсімдіктер – 0,05.

Физикалық-географиялық сипаттамасы

Географиялық жағдайы

Ауданы 9,8 мың км². Солтүстігінде Ертіс ауданымен, оңтүстігінде — Ақсу және Екібастұз қалаларының ауылдық аймақтарымен, батысында — Ақмола облысының Ерейментау және Солтүстік Қазақстан облысының Уәлиханов аудандарымен, шығысында — Тереңкөл және Павлодар аудандарымен шектеседі.

Климаты

Климаты қатал континентальды. Қаңтар айындағы орташа температура −17°-18°С, шілде айында— +20°+21°С. Атмосфералық жауын-шашынның жылдық мөлшері — 250-300 мм.

Жер бедері және гидрография

Аумақтың жер бедері— жазық (Ертіс жазығы). Жер қойнауындағы табиғи құрылыс материалдары зерттелінген. Аудан аумағында Ертіс, Сілеті (өзен), Шідерті өзендері, Жаалулы, Тобылғысор, Тайқоңыр, Сасықсор және т.б. көлдері өтеді. Топырағы қою қызғылт. Тың және тыңайған жерлерді игеру кезінде аудан аумағының көп бөлігі жыртылған.

Флора және фауна

Дәнді, бетегелі, қылқан селеу өседі. Қасқыр, түлкі, қоян, қарсақ, борсық, суыр, аламандар мекен етеді.

Халқы

1939	1959	1970	1979	1989	1999	2009	2021
17131	▲25687	▲37642	▼30725	▼29308	▼21056	▼15114	▼13169

Этникалық құрамы

Ұлттық құрамы (2012 жылдың 1 қаңтарына)

• қазақтар — 10 580 адам (75 %);
• орыстар — 1 892 адам (13,48 %);
• украиндар — 702 адам (5 %);
• немістер — 279 адам (1,99 %);
• татарлар — 99 адам (0,71 %);
• белорустар — 88 адам (0,63 %);
• басқалары — 390 адам (2,78 %);
• Барлығы— 14 030 адам (100,00 %).

Санның серпінділігі

1999 жылы халық саны — 21,0 мың адамды, 2012 жылы — 14,0 мың адамды құрады. Халықтың орташа тығыздығы 1999 жылы 1 км² 2,15 адамнан, ал 2012 жылы 1,43 адамнан келді.

Тарихы

1938 жылы Куйбышев ауданы ретінде құрылған. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 1963 жылы 2 қаңтардағы Президиумы Жарғысымен Краснокутск ауылы орталығы бар Краснокутск ауданы болып өзгертілді. Қазақстанның Жоғарғы Кеңесінің 1993 жылдың 4 мамырындағы Президиумы Қаулысымен Ақтоғай ауданы болып өзгерді. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Қаулысымен 1993 жылдың 7 қазанында Ақтоғай ауданының орталығы - ауылы Ақтоғай болып өзгерді.

Әкімшілік бөлінісі

Аудан аумағындағы 31 ауыл 7 ауылдық округке біріктірілген:

Халқының саны (2009, 2021)

Ауылдық округтері	2009	2021	2021 2009-ға пайызбен	Ерлер 2009	Ерлер 2021	2021 2009-ға пайызбен	Әйелдер 2009	Әйелдер 2021	2021 2009-ға пайызбен
Ақжол ауылдық округі	1347	▼1055	78,3	646	▼530	82	701	▼525	74,9
Ақтоғай ауылдық округі	5691	▲5749	101	2751	▲2940	106,9	2940	▼2809	95,5
Жалаулы ауылдық округі	1431	▼992	69,3	709	▼527	74,3	722	▼465	64,4
Жолболды ауылдық округі	964	▼700	72,6	484	▼362	74,8	480	▼338	70,4
Қараоба ауылдық округі	2024	▼1683	83,2	984	▼869	88,3	1040	▼814	78,3
Қожамжар ауылдық округі	1467	▼1311	89,4	716	▼657	91,8	751	▼654	87,1
Мүткенов ауылдық округі	2190	▼1679	76,7	1081	▼864	79,9	1109	▼815	73,5
ЖАЛПЫ САНЫ	15114	▼13169	87,1	7371	▼6749	91,6	7743	▼6420	82,9

Ірі елді мекендері

Елді мекен	Халқы (2021)
Ақтоғай	▲4495
Қожамжар	▼893
Мүткенов	▼842
Қараоба	▼746
Приреченское	▼593
Әуелбек	▼575
Ақжол	▼504
Харьковка	▼425
Жолболды	▼391
Жалаулы	▼381
Шолақсор	▼302

Экономика

Ауданның ауылшаруашылық мамандандырылуы: сүтті мал шаруашылығы, дәнді дақыл шаруашылығы. Күнбағыс өсіріледі, ұсақ тері шикізаты жасалынады. Кәсіпкерлік - аудан экономикасының маңызды құрамдас бөлігі және жаңа жұмыс орнын құрудың негізгі құралы болып табылады. Қазір ауданда 364 шағын бизнес субъектілері қызмет істейді. Аудан аумағы бойынша облыстық шеңберде маңызы бар автомобильді жолдар өтеді, "Ленинск-Ертіс-Русская Поляна" жер телімі 43-128 (85 км) км, "Ақтоғай-Шолақсор" жер телімі 0-164 (164 км) км.

Әлеуметтік сала

Білім беру және ғылым

2012 жылғы жағдайға сәйкес ауданда 2 мектепалды ұйымдары тіркелген. 2001—2002 оқу жылында 32 жалпы білім беру мектептері (4390 оқушылар), оның ішінде 16 орта мектеп (3848 оқушылар), 7 негізгі мектептер (384 оқушылар), 9 бастауыш мектептер (158 оқушылар); оның ішінде 16 мектеп қазақ тілінде, 2 мектеп орыс тілінде оқытады және 14 қазақ-орыс тілдеріндегі аралас мектептер, 2012 жылы ауданда 30 орта жалпы білім беру мекемелері, 1 кәсіби лицей-мектебі тіркелген.

Денсаулық сақтау

Ауданда Ақтоғай орталық аудандық ауруханасы бар, бас дәрігері Марат Тұрсынұлы Сатабаев.

Мәдениет

Қожамжар ауылында халық Ағартушысы Ж. Тіленшиевтің 1967 жылы даталанған мүсіні бар. Ауданда Ақтоғай орталық аудандық кітапханасы бар. Әр түрлі газеттер шығарылады: «Коммунистік еңбек» (1939 жылдан), «Коммунистический труд» (1955 жылдан), Ауыл Тынысы.

Әйгілі адамдар

Ақтоғай ауданы Кеңес Одағының батыры – Серікбай Мүткеновтың, Социалистік Еңбек Ерлері — А. А. Ахмединова мен Қ. Қаленованың отаны болып табылады.

Дереккөздер

1. Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
2. Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
3. Ресей империясы, КСРО халық санақтары
4. ҚР халық санақтары
5. 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары