Жайылым — оты мол табиғи немесе жасанды өрістік жер алқабы, мал еркін жайылып , бағылатын жер алқабы. Табиғи Ж. және екпе Ж. деп екіге ажыратылады. Табиғи Ж. орналасуына, өсетін өсімдік түрлеріне және пайдалану әдісіне байланысты маусымдық (көктемдік, жаздық, күздік, қыстық) және жыл бойы пайдаланатын Ж. болып бөлінеді. Екпе Ж. бір жылдық, қысқа мерзімді (5 — 6 жыл) және ұзақ (7 — 10 жыл) мерзімді болады. Табиғи Ж., негізінен, көп жылдық жабайы өсетін шөптерден, кейде қыналардан (тундрада), бұташық пен бұталардан (тундра, шөл және шөлейтте) тұрады. Екпе Ж-ға бір жылдық, көп жылдық астық және бұршақ тұқымдас шөптерді араластырып егеді. Еліміздің климат жағдайына, белгілі бір аймақтағы өсімдіктердің ботан. құрамына қарай Ж. түрлері көп. Далада және қуаң далада орналасқан Ж-дар далалық Ж. деп аталады. Мұнда жусан, еркекшөп, шайқурай, тобылғы, қараған сияқты өсімдіктер өседі. Далалық Ж-ның әр гектарынан 3 — 8 ц шөп түседі. Шөлейт дала Ж-дарының құрамында жусан басым. Сонымен қатар күйреуік, изен, теріскен, т.б. өсімдіктерден тұрады. Әр гектарынан 0,5 — 7,0 ц шөп түседі. Шөлдегі Ж-дардың 1/3-і құмды жерде орналасқан. Мұнда изен, теріскен, еркекшөп, қылша, жүзгін, сексеуіл жиі кездеседі. Әр гектарынан 1 — 7 ц шөп түседі. Тау Ж-дарының оты да алуан түрлі. Жазық жерде орналасқан Ж-дармен қатар мұнда альпі және субальпі шалғындарынан тұратын жаздық Ж-дар да көп. Олардың әр гектарынан орта есеппен 10 ц шөп түседі. Ж-дар жеке телімдерге бөлініп, мезгіл-мезгіл ауыстырылып отырады. Тыңайтқыш себу, мал жемейтін өсімдіктерді отау, арам шөптен тазарту, т.б. шаралар — Ж. ауыстыруға қойылатын негізгі талаптар. Ж-ды шөп шығымдылығына, бағылатын мал санына, жайылым мерзімінің ұзақтығына қарай бөліп пайдаланады. Ойпат жер Ж-ын 6 — 12, орманды алқап 6 — 8, аңғарлы адыр 10 — 12, далалы Ж-ды 15 — 20 бөлікке бөледі. Малды әр бөлікке көктемде шөп аз кезде 2 — 3 Бөлінген Ж-ды түгел пайдаланғаннан кейін, малды шөбі өскен бірінші бөлікке қайтадан жаяды. Ж. жазда 2 — 5 рет ауыстырылады. Жайылымды пайдалану кезіндегі мал жаю циклдары арасындағы жайылым тынықтыру уақытын дұрыс сақтаудың үлкен маңызы бар. Шөл, шөлейт аймақтардағы Ж-дар белгілі бір жүйе бойынша пайдаланылады. Дала, орманды дала белдемдерінде мал 180, шөлейт белдемде 240 — 250 күн, шөл белдемінде жыл бойы Ж-да бағылады.күннен, шөп көбейе бастағанда 5 — 6 күннен жаяды.
Жалпы мәліметтер
Түрлері:
- ;
- .
Мәдени жайылымды арнайы шөп тұқымдарын егіп, оны суармалап, шалғынын шауып, қалғанына мал жайып, малды семірту жолын қарастыратын шұрайлы жер аймағы.
Жайылымдарды суландыру
Жайылымдарды суландыру (Обводнение пастбищ) — жайылымдарды жергілікті өзен-көл, пайдалану немесе каналмен басқа жақтан су жеткізу жолымен қажетті сумен қамтамасыз ету. Жер жағдайына байланысты жайылымды суландыруды өзен, бастау құдықтарды немесе жер асты суларын сорғышпен жоғары көтеріп, құбыр желілерімен суды суармалы жер танабына бөліп таратады.
Жайылымды толық пайдалану коэффициенті
Жайылымды толық пайдалану коэффициенті (Коэффициент полноты пользования пастбищ) — нақты бір жайылымдағы жем-шөппен азықтанған мал санының сондағы барлық жем-шөп қорына қатынасы; процентпен өлшенеді.
Дереккөздер
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – Алматы, Мектеп, 2002.
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
![]() | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhajylym oty mol tabigi nemese zhasandy oristik zher alkaby mal erkin zhajylyp bagylatyn zher alkaby Tabigi Zh zhәne ekpe Zh dep ekige azhyratylady Tabigi Zh ornalasuyna osetin osimdik tүrlerine zhәne pajdalanu әdisine bajlanysty mausymdyk koktemdik zhazdyk kүzdik kystyk zhәne zhyl bojy pajdalanatyn Zh bolyp bolinedi Ekpe Zh bir zhyldyk kyska merzimdi 5 6 zhyl zhәne uzak 7 10 zhyl merzimdi bolady Tabigi Zh negizinen kop zhyldyk zhabajy osetin shopterden kejde kynalardan tundrada butashyk pen butalardan tundra shol zhәne sholejtte turady Ekpe Zh ga bir zhyldyk kop zhyldyk astyk zhәne burshak tukymdas shopterdi aralastyryp egedi Elimizdin klimat zhagdajyna belgili bir ajmaktagy osimdikterdin botan kuramyna karaj Zh tүrleri kop Dalada zhәne kuan dalada ornalaskan Zh dar dalalyk Zh dep atalady Munda zhusan erkekshop shajkuraj tobylgy karagan siyakty osimdikter osedi Dalalyk Zh nyn әr gektarynan 3 8 c shop tүsedi Sholejt dala Zh darynyn kuramynda zhusan basym Sonymen katar kүjreuik izen terisken t b osimdikterden turady Әr gektarynan 0 5 7 0 c shop tүsedi Sholdegi Zh dardyn 1 3 i kumdy zherde ornalaskan Munda izen terisken erkekshop kylsha zhүzgin sekseuil zhii kezdesedi Әr gektarynan 1 7 c shop tүsedi Tau Zh darynyn oty da aluan tүrli Zhazyk zherde ornalaskan Zh darmen katar munda alpi zhәne subalpi shalgyndarynan turatyn zhazdyk Zh dar da kop Olardyn әr gektarynan orta eseppen 10 c shop tүsedi Zh dar zheke telimderge bolinip mezgil mezgil auystyrylyp otyrady Tynajtkysh sebu mal zhemejtin osimdikterdi otau aram shopten tazartu t b sharalar Zh auystyruga kojylatyn negizgi talaptar Zh dy shop shygymdylygyna bagylatyn mal sanyna zhajylym merziminin uzaktygyna karaj bolip pajdalanady Ojpat zher Zh yn 6 12 ormandy alkap 6 8 angarly adyr 10 12 dalaly Zh dy 15 20 bolikke boledi Maldy әr bolikke koktemde shop az kezde 2 3 Bolingen Zh dy tүgel pajdalangannan kejin maldy shobi osken birinshi bolikke kajtadan zhayady Zh zhazda 2 5 ret auystyrylady Zhajylymdy pajdalanu kezindegi mal zhayu cikldary arasyndagy zhajylym tynyktyru uakytyn durys saktaudyn үlken manyzy bar Shol sholejt ajmaktardagy Zh dar belgili bir zhүje bojynsha pajdalanylady Dala ormandy dala beldemderinde mal 180 sholejt beldemde 240 250 kүn shol beldeminde zhyl bojy Zh da bagylady kүnnen shop kobeje bastaganda 5 6 kүnnen zhayady Zhalpy mәlimetterTүrleri Mәdeni zhajylymdy arnajy shop tukymdaryn egip ony suarmalap shalgynyn shauyp kalganyna mal zhajyp maldy semirtu zholyn karastyratyn shurajly zher ajmagy Zhajylymdardy sulandyruZhajylymdardy sulandyru Obvodnenie pastbish zhajylymdardy zhergilikti ozen kol pajdalanu nemese kanalmen baska zhaktan su zhetkizu zholymen kazhetti sumen kamtamasyz etu Zher zhagdajyna bajlanysty zhajylymdy sulandyrudy ozen bastau kudyktardy nemese zher asty sularyn sorgyshpen zhogary koterip kubyr zhelilerimen sudy suarmaly zher tanabyna bolip taratady Zhajylymdy tolyk pajdalanu koefficientiZhajylymdy tolyk pajdalanu koefficienti Koefficient polnoty polzovaniya pastbish nakty bir zhajylymdagy zhem shoppen azyktangan mal sanynyn sondagy barlyk zhem shop koryna katynasy procentpen olshenedi DerekkozderҚazak tili terminderinin salalyk gylymi tүsindirme sozdigi Su sharushylygy Almaty Mektep 2002 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet