Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қарсақ (лат. 'Vulpes corsac') – иттер тұқымдасының түлкі туысына жататын жыртқыш аң.
| Қарсақ | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
 () | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Vulpes corsac Линней, 1768 | ||||||||||||||
 Ареал |
Басқа мағыналар үшін Қарсақ (айрық) деген бетті қараңыз.Биологиялық сипаты
Тіршілік жағдайы мен қоректенуі
Тереңдігі 1 – 2 м, ұзындығы 4 – 6 м қазып алып, сонда тіршілік етеді. Кейде түлкі, борсық және суырлардың ескі індерін де пайдаланады.
Қарсақ қорек іздеуге таңертеңгі және кешкі мезгілде шығады. Негізгі қорегі – тышқан, , құмтышқан, сарышұнақ, суыр, қоян, т.б. Сондай-ақ, қарсақтар тасбақаны, құсты, жыланды, кесірткені де жейді.
Көбеюуі
Қарсақ жыныстық жағынан 9–10 айда жетіледі. Жылына 1 рет күшіктейді. 2-ден 16-ға дейін, негізінде 3-6 күшік табады. Қазақстанның далалы аймағында ақпанда, ал шөл-шөлейтті аймақтарында қаңтардың аяғында шағылысады. 52 күннен кейін 2–16, көбіне 3–6 күшік туады.
Таралу аймағы
Қазақстанның шөл-шөлейтті жерлерінде кең тараған. Өсімдікке бай ойпаң мен аңғарлы сайларды, тау етегін мекендейді.
Қарсақ – өте бағалы терісі үшін ауланып келе жатқан кәсіптік маңызы бар аң.
Қарсақ – құтыру мен оба ауруларын таратушылар.
Түршелері
Қазақстанда қарсақтың 3 түршесі бар:
- Қазақстан қарсағы (Vulpes с.corsac) - солтүстік, орталық және оңтүстік-шығыс Қазақстан жерін мекендейді. Бұл түршелердің ең ірісі, тері жабындысы мен құйрығы ерекше үлпілдек жүнді.
- Қалмақ қарсағы (Vulpes c.kalmykorum) - Орал таулырының шөлді аймағында кездеседі. Қазақстан қарсағына қарағанда жүні онша үлпілдек емес.
- Түркімен қарсағы (Vulpes c.turkmenicus) - оңтүстік-батыс және Оңтүстік Қазақстанда тараған. Қарсақтардың ішіндегі кішісі.
Дереккөздер
- Poyarkov, A. & Ovsyanikov, N. (2008). Vulpes corsac. In: 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 2008-04-25. Database entry includes a brief justification of why this species is of least concern
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – Павлодар: 2007 - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қarsak lat Vulpes corsac itter tukymdasynyn tүlki tuysyna zhatatyn zhyrtkysh an Қarsak Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby SүtkorektilerSaby ZhyrtkyshtarTukymdasy Itter tukymdasyTegi Tүri V corsacVulpes corsac Linnej 1768Areal Baska magynalar үshin Қarsak ajryk degen betti karanyz Biologiyalyk sipatyDene turky 46 56 sm kujrygynyn uzyndygy 25 35 sm terisi bagaly an Қysky zhүni kalyn zhumsak әri zhibektej bolyp keledi Zhazgy zhүni kyska iri zhәne tүbitsiz keledi Қarsaktyn tүlkiden ajyrmashylygy kulagy ak үlken tumsygy sүjir bolady Қarsak zhylyna eki ret tүlejdi koktemde zhәne kүzde Tirshilik zhagdajy men korektenuiTerendigi 1 2 m uzyndygy 4 6 m kazyp alyp sonda tirshilik etedi Kejde tүlki borsyk zhәne suyrlardyn eski inderin de pajdalanady Қarsak korek izdeuge tanertengi zhәne keshki mezgilde shygady Negizgi koregi tyshkan kumtyshkan saryshunak suyr koyan t b Sondaj ak karsaktar tasbakany kusty zhylandy kesirtkeni de zhejdi KobeyuuiҚarsak zhynystyk zhagynan 9 10 ajda zhetiledi Zhylyna 1 ret kүshiktejdi 2 den 16 ga dejin negizinde 3 6 kүshik tabady Қazakstannyn dalaly ajmagynda akpanda al shol sholejtti ajmaktarynda kantardyn ayagynda shagylysady 52 kүnnen kejin 2 16 kobine 3 6 kүshik tuady Taralu ajmagyҚazakstannyn shol sholejtti zherlerinde ken taragan Өsimdikke baj ojpan men angarly sajlardy tau etegin mekendejdi Қarsak ote bagaly terisi үshin aulanyp kele zhatkan kәsiptik manyzy bar an Қarsak kutyru men oba aurularyn taratushylar TүrsheleriҚazakstanda karsaktyn 3 tүrshesi bar Қazakstan karsagy Vulpes s corsac soltүstik ortalyk zhәne ontүstik shygys Қazakstan zherin mekendejdi Bul tүrshelerdin en irisi teri zhabyndysy men kujrygy erekshe үlpildek zhүndi Қalmak karsagy Vulpes c kalmykorum Oral taulyrynyn sholdi ajmagynda kezdesedi Қazakstan karsagyna karaganda zhүni onsha үlpildek emes Tүrkimen karsagy Vulpes c turkmenicus ontүstik batys zhәne Ontүstik Қazakstanda taragan Қarsaktardyn ishindegi kishisi DerekkozderPoyarkov A amp Ovsyanikov N 2008 Vulpes corsac In 2008 IUCN Red List of Threatened Species Downloaded on 2008 04 25 Database entry includes a brief justification of why this species is of least concern Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Biologiya Zhalpy redakciyasyn baskargan professor E Aryn Pavlodar 2007 1028 b ISBN 9965 08 286 3 Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 Қazakstan tabigaty Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy ZhShS 2011 T Z 304 bet ISBN 9965 893 64 0 T Z ISBN 9965 893 19 5