Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Железин ауданы — Павлодар облысы құрамындағы аудан. 1938 жылы құрылған. Әкімшілік орталығы – Железинка ауылы (облыс орталығы - Павлодар қаласынан 188 км қашықтықта орналасқан).
| Қазақстан ауданы | |||
| Железин ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны | 12 | ||
| Ауыл саны | 33 | ||
| Әкімі | Айтуған Абылайұлы Шайхимов | ||
| Аудан әкімдігінің мекенжайы | Железин ауылы, Әуезов көшесі, №19 | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары | 53°33′ с. е. 75°21′ ш. б. / 53.550° с. е. 75.350° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 53°33′ с. е. 75°21′ ш. б. / 53.550° с. е. 75.350° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты | |||
| Жер аумағы | 7,7 мың км² | ||
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 | ||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны | 15 222 адам (2023) | ||
| Ұлттық құрамы | орыстар (47,35%) | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Пошта индексі | 140400-140410 | ||
| Автомобиль коды | 14 | ||
| Железин ауданының әкімдігі | |||
|
| |||
Физикалық-географиялық сипаттамасы
Географиялық жағдайы
Ауданы 7,6 мың км². Солтүстігінде Ресейдің Омбы облысымен, солтүстік-батысында – Новосибирск облысымен, оңтүстігінде – Тереңкөл ауданымен шектеседі, шығысында – Ертіс ауданынан Ертіс өзені арқылы бөлінген.
Климаты
Аудан климаты қатал континентальды, көктем-жаз айларында құрғақшылық орын алады, жауын-шашын көбінесе жаз ортасында болады, жазда және қыста жоғарғы температура орына алады, кеш көктемгі және ерте күзгі салқындармен ерекшеленеді, жыл бойы жел соғып тұрады. Қаңтар-ақпан айларында ең төмен, ал маусым-шілде айларында ең жоғарғы температура байқалады. Қаңтардың орташа температурасы −18º −19ºС-қа, шілденің - +19º +20ºС-қа тең. Жауын-шашынның орта жылдық мөлшері— 275,5 мм, кейде 300 мм-ге жетеді. Жауын-шашынның көп түсетін кезі – маусым-шілде айларының соңында, кейде тамыз айында. 10 см қар жамылғысы қараша айының соңында бекиді, жоғарғы биіктікке ақпан айының соңы – наурыз айының басында жетеді.
Жер бедері мен гидрография
Аудан аумағы көбінесе жазық жер болып келеді, онда сазда мен көлдер тұнып қалған бітеу ойпаттар көп. Аудан аумағында Жарағаш, Айлақ және т.б. көлдер бар, Ертіс өзені ағып өтеді. Жер қойнауында табиғи құрылыс материалдары бар. Топырақ көбінесе қара, кейде сортаң түрі де кездеседі. Жусан, бетеге өседі, ауданның 18% -не жуығын қайыңдар алады. Қара топырақты жазықтар қайыңдармен бірге көркем ландшафт құрайды.
Флора және фауна
Аудан жерін орманды-дала белдемінің күлгін қара топырағы көмкерген. Онда бетеге мен селеу аралас әр түрлі шөптер өскен. Қайыңды және қайыңды-теректі (итмұрын, тал, мойыл аралас) орман шоқтары кездеседі. Ондай жерлерде шие, итмұрын, қарақат, жидек, бүлдірген өседі. Жануарлар дүниесінен қасқыр, түлкі, қарсақ, күзен, қоян, борсық, сарышұнақ, суыр; өзен мен көлдерде және оған таяу жерлерде қаз, үйрек, аққу, қасқалдақ, тырна, қызғыш, тауқұдірет, орман шоқтарында бұлан, елік, бүркіт, жапалақ, қарға, сауысқан, далада бозторғай, шымшық, т.б. мекендейді. Ертіс өзенінде ақ балық, бекіре тұқымдастар, алабұға, сазан, шортан, көлдерде шабақ, алабұға, т.б. кездеседі.
Халқы
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1999 | 2009 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 21810 | ▲37079 | ▲44632 | ▼39322 | ▼35761 | ▼26293 | ▼17849 | ▼15454 |
Ұлттық құрамы
Ұлттық құрамы (2012 жылдың 1 қаңтарына)
- орыстар — 7 937 адам (46,15 %)
- қазақтар —6 965 адам (40,5 %)
- украиндар — 640 адам (3,72 %)
- немістер — 946 адам (5,5 %)
- татарлар — 254 адам (0,15 %)
- беларустар — 143 адам (0,83 %)
- басқалары — 312 адам (1,81 %)
- Барлығы — 17 197 адам (100,00 %)
Халық санының динамикасы
1999 жылы халық саны — 26,3 мың адамды, 2012 жылы — 17,19 мың адамды құрады. Халықтың орташа тығыздығы 1999 жылы 1 км² 3,45 адамнан, ал 2012 жылы 2,23 адамнан келді.
Тарихы
1935 жылы 9 қаңтарда Шығыс Қазақстан облысының Максим Горький ауданының бір бөлігінен орталығы Өрлітөбе ауылы болатын Өрлітөбе ауданы құрылды. 1938 жылы Павлодар облысы құрылып, Өрлітөбе ауданы аталған облыстың құрамына енді. Кейінірек аудан орталығы Железинка ауылына көшірілді. 1944 жылы 8 мамырда Өрлітөбе ауданының шағындалуы есебінен Михайлов ауданы (орталығы Михайловка ауылы) құрылды. 1957 жылы 25 қазанда Михайлов ауданы Өрлітөбе ауданына қосылды.
1960 жылы 26 желтоқсанда Тың өлкесі құрылып, Павлодар облысы құрамына енді. 1963 жылы 2 қаңтарда таратылған Өрлітөбе ауданының негізінде Железин ауданы құрылды.
Әкімшілік бөлінісі
33 елді мекен 12 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округтері | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ақтау ауылдық округі | 548 | ▼403 | 73,5 | 257 | ▼203 | 79 | 291 | ▼200 | 68,7 |
| Алакөл ауылдық округі | 776 | ▼632 | 81,4 | 395 | ▼322 | 81,5 | 381 | ▼310 | 81,4 |
| Башмачин ауылдық округі | 1364 | ▼1181 | 86,6 | 659 | ▼595 | 90,3 | 705 | ▼586 | 83,1 |
| Веселорощин ауылдық округі | 1198 | ▼900 | 75,1 | 598 | ▼462 | 77,3 | 600 | ▼438 | 73 |
| Еңбекші ауылдық округі | 1124 | ▼735 | 65,4 | 564 | ▼383 | 67,9 | 560 | ▼352 | 62,9 |
| Железин ауылдық округі | 6174 | ▲6324 | 102,4 | 2921 | ▲3107 | 106,4 | 3253 | ▼3217 | 98,9 |
| Қазақстан ауылдық округі | 1329 | ▼1128 | 84,9 | 655 | ▼586 | 89,5 | 674 | ▼542 | 80,4 |
| Лесной ауылдық округі | 910 | ▼701 | 77 | 451 | ▼371 | 82,3 | 459 | ▼330 | 71,9 |
| Майлы ауылдық округі | 448 | ▼237 | 52,9 | 231 | ▼129 | 55,8 | 217 | ▼108 | 49,8 |
| Михайлов ауылдық округі | 2344 | ▼1805 | 77 | 1160 | ▼918 | 79,1 | 1184 | ▼887 | 74,9 |
| Новомир ауылдық округі | 521 | ▲523 | 100,4 | 272 | ▲283 | 104 | 249 | ▼240 | 96,4 |
| Прииртыш ауылдық округі | 1113 | ▼885 | 79,5 | 561 | ▼459 | 81,8 | 552 | ▼426 | 77,2 |
| ЖАЛПЫ САНЫ | 17849 | ▼15454 | 86,6 | 8724 | ▼7818 | 89,6 | 9125 | ▼7636 | 83,7 |
Экономика
Аудан аумағы бойынша «Омбы—Қарасуық» теміржолы, «Павлодар—Железинка—Омбы», «Кашыр—Купино» автомобильді жолдары өтеді.
Ауыл шаруашылығы
Ауданның ауылшаруашылық мамандандырылуы: бидай шаруашылығы (бидай), сүт шаруашылығы, тары, қаратұмық, күнбағыс өсіріледі, ет, тері шикізаты өндіріледі. Ауылшаруашылық өндіріспен айналысатын 13 ауылшаруашылық қожалықтары, 264 шаруа қожалықтары, 6706 жеке қоныстары айналысады, ауылшаруашылық өнімдерін қайта өндіру— 3 шұжық цехы, 3 сүтті қайта өндіру обьектілері, 7 жел диірмені, 1 жармаүккіш, 8 күнбағыс майын қайта өндеу цехы, 8 наубайхана (барлығы 30 қайта өндеу объектілері) бар.
Әлеуметтік сала
Білім беру мен ғылым
Ауданда 36 орта жалпы білім беру мектептері, 3 мектепалды ұйымдары мен 2 кәсіби лицей-мектебі бар.
Денсаулық сақтау
Ауданда 2 аурухана және 7 дәрігерлік амбулаторлық-емхана ұйымдары бар, ондағы дәрігерлер және орта медициналық қызметкерлер саны сәйкесінше 24 және 108 адам.
Мәдениет
Ауданда 16 кітапхана, 9 клуб мекемелері бар. 1935 жылдан бастап аудандық газет шығарылады. Көркемөнердің монументалды ескерткіші Кеңес Одағының батыры И.В. Бабинге арналған 1965 жылы даталанған мүсін мен 1920 жылғы И.Д. Путинцев бастамасымен В.И. Ленинге арналған бақ болып табылады. Аудан тұрғындары үшін Железинка орталық аудандық кітапхана қызмет етеді.
Әйгілі адамдар
- Кеңес Одағының батырлары: И. В. Бабин, А. С. Квитков, И. Г. Ледовской.;
- Социалистік Еңбек ерлері: Ж. К. Жүсіпов, М. И.Трусов.
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ҚР халық санақтары
- История Железинского районного суда
- 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhelezin audany Pavlodar oblysy kuramyndagy audan 1938 zhyly kurylgan Әkimshilik ortalygy Zhelezinka auyly oblys ortalygy Pavlodar kalasynan 188 km kashyktykta ornalaskan Қazakstan audanyZhelezin audanyEltanbasyӘkimshiligiOblysyPavlodar oblysyAudan ortalygyZhelezinkaAuyldyk okrugter sany12Auyl sany33ӘkimiAjtugan Abylajuly ShajhimovAudan әkimdiginin mekenzhajyZhelezin auyly Әuezov koshesi 19Tarihy men geografiyasyKoordinattary53 33 s e 75 21 sh b 53 550 s e 75 350 sh b 53 550 75 350 G O Ya Koordinattar 53 33 s e 75 21 sh b 53 550 s e 75 350 sh b 53 550 75 350 G O Ya Қurylgan uakyty1938 zhylZher aumagy7 7 myn km Uakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny15 222 adam 2023 Ұlttyk kuramyorystar 47 35 kazaktar 39 57 nemister 5 94 ukraindar 2 84 tatarlar 1 42 belarustar 0 76 baskalary 2 12 Sandyk identifikatorlaryPoshta indeksi140400 140410Avtomobil kody14Zhelezin audanynyn әkimdigiFizikalyk geografiyalyk sipattamasyGeografiyalyk zhagdajy Audany 7 6 myn km Soltүstiginde Resejdin Omby oblysymen soltүstik batysynda Novosibirsk oblysymen ontүstiginde Terenkol audanymen shektesedi shygysynda Ertis audanynan Ertis ozeni arkyly bolingen Klimaty Audan klimaty katal kontinentaldy koktem zhaz ajlarynda kurgakshylyk oryn alady zhauyn shashyn kobinese zhaz ortasynda bolady zhazda zhәne kysta zhogargy temperatura oryna alady kesh koktemgi zhәne erte kүzgi salkyndarmen erekshelenedi zhyl bojy zhel sogyp turady Қantar akpan ajlarynda en tomen al mausym shilde ajlarynda en zhogargy temperatura bajkalady Қantardyn ortasha temperaturasy 18º 19ºS ka shildenin 19º 20ºS ka ten Zhauyn shashynnyn orta zhyldyk molsheri 275 5 mm kejde 300 mm ge zhetedi Zhauyn shashynnyn kop tүsetin kezi mausym shilde ajlarynyn sonynda kejde tamyz ajynda 10 sm kar zhamylgysy karasha ajynyn sonynda bekidi zhogargy biiktikke akpan ajynyn sony nauryz ajynyn basynda zhetedi Zher bederi men gidrografiya Audan aumagy kobinese zhazyk zher bolyp keledi onda sazda men kolder tunyp kalgan biteu ojpattar kop Audan aumagynda Zharagash Ajlak zhәne t b kolder bar Ertis ozeni agyp otedi Zher kojnauynda tabigi kurylys materialdary bar Topyrak kobinese kara kejde sortan tүri de kezdesedi Zhusan betege osedi audannyn 18 ne zhuygyn kajyndar alady Қara topyrakty zhazyktar kajyndarmen birge korkem landshaft kurajdy Flora zhәne fauna Audan zherin ormandy dala beldeminin kүlgin kara topyragy komkergen Onda betege men seleu aralas әr tүrli shopter osken Қajyndy zhәne kajyndy terekti itmuryn tal mojyl aralas orman shoktary kezdesedi Ondaj zherlerde shie itmuryn karakat zhidek bүldirgen osedi Zhanuarlar dүniesinen kaskyr tүlki karsak kүzen koyan borsyk saryshunak suyr ozen men kolderde zhәne ogan tayau zherlerde kaz үjrek akku kaskaldak tyrna kyzgysh taukudiret orman shoktarynda bulan elik bүrkit zhapalak karga sauyskan dalada boztorgaj shymshyk t b mekendejdi Ertis ozeninde ak balyk bekire tukymdastar alabuga sazan shortan kolderde shabak alabuga t b kezdesedi Halky1939 1959 1970 1979 1989 1999 2009 2021 21810 37079 44632 39322 35761 26293 17849 15454Ұlttyk kuramy Ұlttyk kuramy 2012 zhyldyn 1 kantaryna orystar 7 937 adam 46 15 kazaktar 6 965 adam 40 5 ukraindar 640 adam 3 72 nemister 946 adam 5 5 tatarlar 254 adam 0 15 belarustar 143 adam 0 83 baskalary 312 adam 1 81 Barlygy 17 197 adam 100 00 Halyk sanynyn dinamikasy 1999 zhyly halyk sany 26 3 myn adamdy 2012 zhyly 17 19 myn adamdy kurady Halyktyn ortasha tygyzdygy 1999 zhyly 1 km 3 45 adamnan al 2012 zhyly 2 23 adamnan keldi Tarihy1935 zhyly 9 kantarda Shygys Қazakstan oblysynyn Maksim Gorkij audanynyn bir boliginen ortalygy Өrlitobe auyly bolatyn Өrlitobe audany kuryldy 1938 zhyly Pavlodar oblysy kurylyp Өrlitobe audany atalgan oblystyn kuramyna endi Kejinirek audan ortalygy Zhelezinka auylyna koshirildi 1944 zhyly 8 mamyrda Өrlitobe audanynyn shagyndaluy esebinen Mihajlov audany ortalygy Mihajlovka auyly kuryldy 1957 zhyly 25 kazanda Mihajlov audany Өrlitobe audanyna kosyldy 1960 zhyly 26 zheltoksanda Tyn olkesi kurylyp Pavlodar oblysy kuramyna endi 1963 zhyly 2 kantarda taratylgan Өrlitobe audanynyn negizinde Zhelezin audany kuryldy Әkimshilik bolinisi33 eldi meken 12 auyldyk okrugke biriktirilgen Halkynyn sany 2009 2021 Auyldyk okrugteri 2009 2021 2021 2009 ga pajyzben Erler 2009 Erler 2021 2021 2009 ga pajyzben Әjelder 2009 Әjelder 2021 2021 2009 ga pajyzbenAktau auyldyk okrugi 548 403 73 5 257 203 79 291 200 68 7Alakol auyldyk okrugi 776 632 81 4 395 322 81 5 381 310 81 4Bashmachin auyldyk okrugi 1364 1181 86 6 659 595 90 3 705 586 83 1Veseloroshin auyldyk okrugi 1198 900 75 1 598 462 77 3 600 438 73Enbekshi auyldyk okrugi 1124 735 65 4 564 383 67 9 560 352 62 9Zhelezin auyldyk okrugi 6174 6324 102 4 2921 3107 106 4 3253 3217 98 9Қazakstan auyldyk okrugi 1329 1128 84 9 655 586 89 5 674 542 80 4Lesnoj auyldyk okrugi 910 701 77 451 371 82 3 459 330 71 9Majly auyldyk okrugi 448 237 52 9 231 129 55 8 217 108 49 8Mihajlov auyldyk okrugi 2344 1805 77 1160 918 79 1 1184 887 74 9Novomir auyldyk okrugi 521 523 100 4 272 283 104 249 240 96 4Priirtysh auyldyk okrugi 1113 885 79 5 561 459 81 8 552 426 77 2ZhALPY SANY 17849 15454 86 6 8724 7818 89 6 9125 7636 83 7EkonomikaAudan aumagy bojynsha Omby Қarasuyk temirzholy Pavlodar Zhelezinka Omby Kashyr Kupino avtomobildi zholdary otedi Auyl sharuashylygy Audannyn auylsharuashylyk mamandandyryluy bidaj sharuashylygy bidaj sүt sharuashylygy tary karatumyk kүnbagys osiriledi et teri shikizaty ondiriledi Auylsharuashylyk ondirispen ajnalysatyn 13 auylsharuashylyk kozhalyktary 264 sharua kozhalyktary 6706 zheke konystary ajnalysady auylsharuashylyk onimderin kajta ondiru 3 shuzhyk cehy 3 sүtti kajta ondiru obektileri 7 zhel diirmeni 1 zharmaүkkish 8 kүnbagys majyn kajta ondeu cehy 8 naubajhana barlygy 30 kajta ondeu obektileri bar Әleumettik salaBilim beru men gylym Audanda 36 orta zhalpy bilim beru mektepteri 3 mektepaldy ujymdary men 2 kәsibi licej mektebi bar Densaulyk saktau Audanda 2 auruhana zhәne 7 dәrigerlik ambulatorlyk emhana ujymdary bar ondagy dәrigerler zhәne orta medicinalyk kyzmetkerler sany sәjkesinshe 24 zhәne 108 adam Mәdeniet Audanda 16 kitaphana 9 klub mekemeleri bar 1935 zhyldan bastap audandyk gazet shygarylady Korkemonerdin monumentaldy eskertkishi Kenes Odagynyn batyry I V Babinge arnalgan 1965 zhyly datalangan mүsin men 1920 zhylgy I D Putincev bastamasymen V I Leninge arnalgan bak bolyp tabylady Audan turgyndary үshin Zhelezinka ortalyk audandyk kitaphana kyzmet etedi Әjgili adamdarKenes Odagynyn batyrlary I V Babin A S Kvitkov I G Ledovskoj Socialistik Enbek erleri Zh K Zhүsipov M I Trusov DerekkozderҚazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga Қazakstan Respublikasy halkynyn zhekelegen etnostary bojynsha sany 2022 zhyl basyna Resej imperiyasy KSRO halyk sanaktary ҚR halyk sanaktary Istoriya Zhelezinskogo rajonnogo suda 2021 zhylgy ulttyk halyk sanagynyn korytyndylary