Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Герейлер (қырымтат. Geraylar, كرايلر; жек. т. — Geray, كراى) — XV ғасырдың басынан бастап 1783 жылы Ресей империясына қосылғанға дейін Қырым мемлекетін басқарған хандар әулеті.
| Герейлер қырымтат. Geraylar | |
 Герейлердің таңбасы | |
| Елі | Қырым хандығы |
|---|---|
| Негізін салушы үйі | Шыңғыс хан әулеті |
| Титулдары |
|
| Негізін салушысы | I Қажы Герей |
| Соңғы билеушісі | |
| Негізі салынған жыл | 1441 жылы |
| Ыдырауы | |
өңдеу  | |
Әулеттің негізін қалаушы - ұзақ күрес нәтижесінде Қырымның Алтын Ордадан тәуелсіздігіне қол жеткізген Қырымның алғашқы ханы I Қажы Герей болды. Герейлер - Шыңғыс хан әулеті (Шыңғыс ханның ұрпақтары), бір тармағы. Олар Тоқтамыстың әкесі Түй Қожа оғланның інісі Жанақ оғланнан тарайды. үлкен ұлы, Қазан хандар әулетінің негізін қалаушы Ұлық Мұхаммедтің әкесі Ішкіле Хасан оғлан.
Кейбір әулет өкілдері Қазан, Астрахан және Қасым хандықтарының тағын да иемденді.
I Дәулет Герей Иван Грозныйға қарсы соғыстарымен танымал. Қырым тағындағы соңғы Герей болды, ол тақтан бас тартып, Ресейге көшті, содан кейін Түркияға аттанды, онда жазаға тартылды. Герейлердің Шобан жанама тармағы болды, оның бірі - - Қырым тағын иеленді.
Бүгінгі таңда өзін тақ мұрагері деп санайтын үміткерлердің бірі - Лондонда тұратын және Ресейде тұратын .
Қырым жұртының билеушілері
- Тастемір, ұлы, 1395—1396 Қырым билеушісі
- , Тастемірдің ұлы, 1420—1428 Жошы Ұлысының ханы
Қырым хандарының тізімі
| Басқару жылдары | Аты | |
|---|---|---|
| 1441-1466 | I Қажы Герей | |
| 1466 | Нұрдəулет | Бірінші басқаруы |
| 1466 | I Меңлі Герей | Бірінші басқаруы |
| 1466-1468 | Нұрдəулет | Екiншi басқаруы |
| 1468-1475 | I Меңлі Герей | Екiншi басқаруы |
| 1475 | Хайдар хан | |
| 1475-1478 | Нұрдəулет | Үшінші басқаруы |
| 1477 | әулет биліктен уақытша аластатылды | |
| 1478-1515 | I Меңлі Герей | Үшінші басқаруы |
| 1515-1523 | I Мехмет Герей | |
| 1523 | I Ғазы Герей | |
| 1523-1532 | I Сағадат Герей | |
| 1524 | I Ислам Герей (І Сағадат Гереймен қатар) | |
| 1532-1550 | I Сахиб Герей | |
| 1550-1577 | I Дәулет Герей | |
| 1577-1584 | II Мехмет Герей | |
| 1584 | II Ислам Герей | Бірінші басқаруы |
| 1584 | II Сағадат Герей | |
| 1584-1588 | II Ислам Герей | Екiнші басқаруы |
| 1588-1596 | II Ғазы Герей | Бірінші басқаруы |
| 1596 | I Фатих Герей | |
| 1596-1607 | II Ғазы Герей | Екiншi басқаруы |
| 1607-1608 | Тоқтамыс Герей | |
| 1608-1610 | I Селәмет Герей | |
| 1610-1623 | Жәнібек Герей | Бірінші басқаруы |
| 1623-1628 | III Мехмет Герей | † |
| 1628-1635 | Жәнібек Герей | Екінші басқаруы |
| 1635-1637 | ||
| 1637-1641 | ||
| 1641-1644 | Бірінші басқаруы | |
| 1644-1654 | III Ислам Герей | |
| 1654-1666 | Екiншi басқаруы | |
| 1666-1671 | ||
| 1671-1678 | (Қажы Сәлім Герей) | Бірінші басқаруы |
| 1678-1683 | ||
| 1683-1684 | ||
| 1684-1691 | Екiншi басқаруы | |
| 1691 | ||
| 1691-1692 | ||
| 1692-1699 | Үшінші басқаруы | |
| 1699-1702 | Бірінші басқаруы | |
| 1702-1704 | Төртінші басқаруы | |
| 1704-1707 | ||
| 1707-1708 | Бірінші басқаруы | |
| 1709-1713 | Екiншi басқаруы | |
| 1713-1715 | Екiнші басқаруы | |
| 1716-1717 | (Қара Дәулет Герей) | |
| 1717-1724 | ||
| 1724-1730 | Бірінші басқаруы | |
| 1730-1736 | Үшінші басқаруы | |
| 1736-1737 | ||
| 1737-1740 | Екiншi басқаруы | |
| 1740-1743 | ||
| 1743-1748 | ||
| 1748-1756 | Бірінші өзгерісі | |
| 1756-1758 | ||
| 1758-1764 | Бірінші басқаруы | |
| 1765-1767 | Бірінші басқаруы | |
| 1767 | Екiншi өзгерісі | |
| 1767-1768 | ||
| 1768-1769 | Екiнші басқаруы | |
| 1769-1770 | Бірінші басқаруы | |
| 1770 | ||
| 1770-1771 | Екiнші басқаруы | |
| 1771-1775 | † | |
| 1775-1777 | Екiншi басқаруы | |
| 1777-1782 | Бірінші басқаруы | |
| 1782 | ||
| 1782-1783 | Екiншi басқаруы | |
1624 жылы Жәнібек Герей мен 1771-1772 жылдары билік еткен кезеңдері есепке алынбайды. Бұл хандарды Осман сұлтандары ресми түрде мақұлдағанымен, олар таққа отыра алмай, шын мәнінде Қырымды басқарған жоқ. Осы жылдары Қырым хандығын іс жүзінде, сәйкесінше, III Мехмет Герей және басқарды.
Кейбір еңбектерде аталған (1787-1789) мен (1789-1792) хандар тізімге кірмейді, өйткені олар 1783 жылы Ресей империясына қосылған Қырымды шынымен басқармаған. Осы екі билеушінің қол астында Қырым мемлекетінің бөлігі деп саналған қана болды.
Герей руынан шыққан Қасым хандары
Герей руынан шыққан Қазан хандары
- Сахиб Герей (1501—1551) — 1521—1524 Қазан ханы, 1524—1532 , сосын 1532—1551 Қырым ханы, I Сағадат Герейдің ұлы.
- Сафа Герей хан (1510—1549) — 1524—1549 Қазан ханы, Фатих Герейдің ұлы, Сахиб Герейдің інісі.
- Өтеміс Герей (1546—1566) — 1549—1551 Қазан ханы, Сафа Герей хандің ұлы.
Герей руынан шыққан Астрахан хандары
- Баһадүр Герей, Мехмет I Герейдің ұлы, 1522—1523 Астрахан ханы
- Ислам Герей, Мехмет I Герейдің ұлы, 1531—1532 Астрахан ханы
Герей руынан шыққан Сібір хандары мен ханзадалары
- , Сібір ханы (1628 бастап 1631 дейін).
- , Сібір ханзадасы, 1662-1665 жылдары жергілікті тұрғындардың орыстарға қарсы көтерілісін басқарды.
Құрлықтық Қырым (Бұжақ) хандары
- , ұлы, 1787—1789
- , ұлы, 1789—1792
Герей руынан шыққан Қырым
- Жамқұршы, I Қажы Герейдің ұлы, 1486—1507
- Мехмет Герей, I Меңлі Герейдің ұлы, 1507—1515
- Ахмет Герей, I Меңлі Герейдің ұлы, 1515—1519
- Баһадүр Герей, I Мехмет Герейдің ұлы, 1519—1522
- Алып Герей, I Мехмет Герейдің ұлы, 1522—1523
- Баба Герей, I Мехмет Герейдің ұлы, 1523
- Ғазы Герей, I Мехмет Герейдің ұлы, 1523—1524
- Өзбек Герей, Өз Темірдің ұлы, I Қажы Герейдің немересі, 1524—1525
- Сахиб Герей, I Меңлі Герейдің ұлы, 1525—1526
- Ислам Герей, I Мехмет Герейдің ұлы, 1526-1528
- Сахиб Герей, I Меңлі Герейдің ұлы, 1528—1530
- Дәулет Герей, Мүбарак Герейдің ұлы, I Меңлі Герейдің немересі, 1530—1532
- Өзбек Герей, I Мехмет Герейдің ұлы, 1532
- Ислам Герей, I Мехмет Герейдің ұлы, 1532—1536
- Ахмет Герей, I Сағадат Герейдің ұлы, 1536-1537
- Әмин Герей, I Сахиб Герейдің ұлы, 1537—1551
- Бөлүк Герей, Сафа Герей хандің ұлы, Фатих Герейдің немересі, I Меңлі Герейдің шөбересі, 1551
- Ахмет Герей, I Дәулет Герейдің ұлы, 1551—1555
- Мехмет Герей, I Дәулет Герейдің ұлы, 1555—1577
- Әділ Герей, I Дәулет Герейдің ұлы, 1577—1578
- Сағадат Герей, Мехмет Герейдің ұлы, 1578
- Алып Герей, I Дәулет Герейдің ұлы, 1578—1584
- Сафа Герей, Мехмет Герейдің ұлы, 1584
- Алып Герей, I Дәулет Герейдің ұлы, 1584—1588
- Селәмет Герей, I Дәулет Герейдің ұлы, 1588
- Фатих Герей, I Дәулет Герейдің ұлы, 1588—1596
- Бақыт Герей, Әділ Герейдің ұлы, I Дәулет Герейдің немересі, 1596
- Селәмет Герей, I Дәулет Герейдің ұлы, 1596—1601
- Тоқтамыс Герей, II Ғазы Герейдің ұлы, 1601—1608
- Сефер Герей, II Ғазы Герейдің ұлы, 1608
- Мехмет Герей, Сағадат Герейдің ұлы, 1608
- Жәнібек Герей, Мүбарак Герейдің ұлы, I Дәулет Герейдің немересі, 1608—1610
- Шаһин Герей, Сағадат Герейдің ұлы, 1610
- Дәулет Герей, Мүбарак Герейдің ұлы, I Дәулет Герейдің немересі, 1610—1623
- Шаһин Герей, Сағадат Герейдің ұлы, 1623—1628
- Дәулет Герей, Мүбарак Герейдің ұлы, I Дәулет Герейдің немересі, 1624
- Дәулет Герей, Мүбарак Герейдің ұлы, I Дәулет Герейдің немересі, 1628—1631
- Азамат Герей, Селәмет Герейдің ұлы, 1631—1632
- , Селәмет Герейдің ұлы, 1632—1635
- Хұсам Герей, II Ғазы Герейдің ұлы, 1635—1637
- Ислам Герей, Селәмет Герейдің ұлы, 1637—1641
- Фатих Герей, Дәулет Чобан Герейдің ұлы, I Фатих Герейдің немересі, 1641—1644
- , Селәмет Герейдің ұлы, 1644—1651
- , ұлы, Селәмет Герейдің немересі, 1651—1654
- , ұлы, Селәмет Герейдің немересі, 1654—1666
- Қырым Герей, Дәулет Чобан Герейдің ұлы, I Фатих Герейдің немересі, 1666—1670
- Дәулет Герей, Фатих Герейдің ұлы, Дәулет Чобан Герейдің немересі, I Фатих Герейдің шөбересі, 1670—1671
- Селәмет Герей, ұлы, 1671—1678
- Тоқтамыс Герей, ұлы, Селәмет Герейдің немересі, 1678—1682
- , ұлы, Селәмет Герейдің немересі, 1682—1683
- , ұлы, 1683—1684
- , ұлы, 1684—1691
- , ұлы, 1691
- Жиһан Герей, ұлы, Селәмет Герейдің немересі, 1691
- Дәулет Герей, Әділ Герейдің ұлы, немересі, Селәмет Герейдің шөбересі, 1691—1692
- , ұлы, 1692—1699
- Шаһин Герей, Ислам Герейдің ұлы, 1699
- , ұлы, 1699
- , ұлы, 1699—1702
- , ұлы, 1702—1704
- , ұлы, 1704—1707
- , ұлы, 1707—1709
- , ұлы, 1709
- , ұлы, 1709—1713
- , ұлы, 1713—1716
- Баһадүр Герей, I Сафа Герей хандің ұлы, 1716—1717
- Инает Герей, Тоқтамыс Герейдің ұлы, Сафа Герей хандің немересі, I Селәмет Герейдің шөбересі, 1717—1718
- Сафа Герей хан, ұлы, 1718—1724
- Сафа Герей хан, ұлы, 1724—1725
- Әділ Герей, ұлы, 1725—1727
- Селәмет Герей, ұлы, 1727—1730
- Әділ Герей, ұлы, 1730—1734
- Фатих Герей, ұлы, 1734—1736
- Арслан Герей, ұлы, 1736—1737
- Селәмет Герей, ұлы, 1737—1740
- Азамат Герей, ұлы, 1740—1741
- , ұлы, 1741—1743
- Шаһин Герей, Әділ Герейдің ұлы, немересі, 1743—1748
- , ұлы, 1748—1756
- Дәулет Герей, ұлы, 1756—1758
- Қажы Герей, Махмұт Герейдің ұлы, немересі, 1758
- Сәлім Герей, ұлы, 1758
- Сағадат Герей, ұлы, немересі, 1758—1762
- , ұлы, 1762—1764
- Мехмет Герей, ұлы, 1764—1767
- , ұлы, 1767
- , ұлы, 1767—1768
- Месүт Герей, ұлы, 1768—1769
- , ұлы, 1769—1770
- Ислам Герей, ұлы, 1770
- Мехмет Герей, ұлы, 1770—1771
- , ұлы, 1771—1772
- , Ахмет Герейдің ұлы, немересі, 1771—1774
- Баһадүр Герей, Мақсұт Герейдің ұлы, 1774—1775
- , ұлы, 1775—1777
- Мехмет Герей, ұлы, 1777—1778
- Арслан Герей, Ахмет Герейдің ұлы, немересі, 1782
- Мүбарак Герей, ұлы, 1787—1789
- Мехмет Герей, ұлы, 1789—1792
Герей руынан шыққан Қырым
- Сағадат Герей, II Мехмет Герейдің ұлы 1578—1584
- Мұрат Герей, II Мехмет Герейдің ұлы, 1584
- Мүбарак Герей, I Дәулет Герейдің ұлы, 1584—1588
- Сафа Герей, II Мехмет Герейдің ұлы, 1588—1591
- Бақыт Герей, Әділ Герейдің ұлы, I Дәулет Герейдің немересі, 1591—1596
- Селәмет Герей, I Дәулет Герейдің ұлы, 1596
- Дәулет Герей, II Сағадат Герейдің ұлы, 1596—1601
- Тоқтамыс Герей, II Ғазы Герейдің ұлы, 1601
- Сефер Герей, II Ғазы Герейдің ұлы, 1601—1608
- Шаһин Герей, II Сағадат Герейдің ұлы, 1608
- Дәулет Герей, Мүбарак Герейдің ұлы, I Дәулет Герейдің немересі, 1608—1610
- Азамат Герей, Селәмет Герейдің ұлы, 1610—1623
- Дәулет Шобан Герей, Фатих Герейдің ұлы, 1623—1624
- Азамат Герей, Селәмет Герейдің ұлы, 1624—1627
- Азамат Герей, Селәмет Герейдің ұлы, 1628—1631
- , Селәмет Герейдің ұлы, 1631—1632
- , I Жәнібек Герейдің ұлы, 1632—1634
- Сағадат Герей, II Ғазы Герейдің ұлы, 1635—1637
- , Селәмет Герейдің ұлы, 1637
- , Селәмет Герейдің ұлы, 1637—1641
- , ұлы, I Селәмет Герейдің немересі, 1641—1644
- , ұлы, I Селәмет Герейдің немересі, 1644—1651
- Әділ Герей, ұлы, I Селәмет Герейдің немересі, 1651—1654
- Әділ Герей, ұлы, I Селәмет Герейдің немересі, 1654—1659
- Мұрат Герей, ұлы, I Селәмет Герейдің немересі, 1659—1563
- Мехмет Герей, Дәулет Герейдің ұлы, Мүбарак Герейдің немересі, I Дәулет Герейдің шөбересі, 1663—1665
- Ахмет Герей, ұлы, 1665—1666
- Дәулет Герей, Фатих Герейдің ұлы, Дәулет Шобан Герейдің немересі, I Фатих Герейдің шөбересі 1666—1670
- Ғазы Герей, Фатих Герейдің ұлы, Дәулет Шобан Герейдің немересі, I Фатих Герейдің шөбересі 1670—1671
- , ұлы, I Селәмет Герейдің немересі, 1671—1678
- , ұлы, I Селәмет Герейдің немересі, 1678—1683
- Азамат Герей, ұлы, 1683—1684
- Азамат Герей, ұлы, 1684—1691
- Жиһан Герей, ұлы, I Селәмет Герейдің немересі, 1691
- Фатих Герей, ұлы, 1691
- Шаһин Герей, III Ислам Герейдің ұлы, 1691—1692
- Шаһин Герей, III Ислам Герейдің ұлы, 1692—1699
- , ұлы, 1699—1700
- Инает Герей, Тоқтамыс Герейдің ұлы, Сафа Герей хандің немересі, I Селәмет Герейдің шөбересі, 1700—1702
- , ұлы, 1702—1704
- , ұлы, 1704—1707
- Мақсұт Герей, ұлы, 1707—1708
- Сахиб Герей, ұлы, 1708
- , ұлы, 1709
- Баһадүр Герей, ұлы, 1709—1713
- Сахиб Герей, ұлы, 1713—1716
- Мақсұт Герей, ұлы, 1716—1717
- Сафа Герей хан, ұлы, 1717—1718
- Әділ Герей, ұлы, 1718
- Ислам Герей, Азамат Герейдің ұлы, немересі, 1718—1724
- Селәмет Герей, ұлы, 1724—1727
- , ұлы, 1727—1730
- Қажы Герей, ұлы, 1730—1731
- , ұлы, 1731—1734
- , ұлы, 1734—1736
- Махмұт Герей, ұлы, 1736—1737
- Салих Герей, ұлы, 1737—1738
- , ұлы, 1738—1740
- Тоқтамыс Герей, ұлы, 1740—1741
- Шаһин Герей, Әділ Герейдің ұлы, немересі, 1741—1743
- Сәлім Герей, ұлы, немересі, 1743—1746
- Ахмет Герей, Мехмет Герейдің ұлы, немересі, 1746—1748
- , ұлы, 1748—1750
- Мақсұт Герей, II Селәмет Герейдің ұлы, 1750—1756
- Мехмет Герей, ұлы, 1756—1758
- Сәлім Герей, ұлы, 1758
- Ахмет Герей, Махмұт Герейдің ұлы, II Дәулет Герейдің немересі, 1758—1762
- Месүт Герей, ұлы, 1762—1764
- Қырым Герей, ұлы, 1764—1767
- , ұлы, 1767
- Мехмет Герей, ұлы, 1767—1768
- , ұлы, 1768—1769
- Мүбарак Герей, ұлы, 1769—1770
- , ұлы, 1770
- Қырым Герей, ұлы, 1770—1771
- Мехмет Герей, ұлы, 1771—1772
- Баһадүр Герей, ұлы, 1771—1774
- Мұрат Герей, ұлы, 1774—1775
- Мүбарак Герей, ұлы, 1775—1777
- Арслан Герей, Нұман Герейдің ?ұлы, немересі, 1777—1789
- Ахмет Герей, ұлы, 1665—1666
- , ұлы, 1713—1716
- Азамат Герей, ұлы, 1730—1734
- Рақым Герей, Мехмет Герейдің ұлы, немересі, 1746—1748
- Мехмет Герей, ұлы, 1748—1750
- Сәлім Герей, ұлы, 1750—1756
- , ұлы, 1758—1764
- , Ахмет Герейдің ұлы, немересі, 1770—1771
Герей руынан шыққан Қобан серәскерлері
- , ұлы, 1692—1699
- , ұлы, 1699—1710
- , ұлы, 1713—1726
- Салих Герей, ұлы, 1726—1728
- Мұрат Герей, ұлы, 1728—1729
- Сәлім Герей, ұлы, немересі, 1736/1737
- Ғазы Герей, ұлы, немересі, 1742/1743
- Сағадат Герей, ұлы, немересі, 1746
- Ахмет Герей, Махмұт Герейдің ұлы, немересі, 1748
- Мақсұт Герей, ұлы, 1755
- Сағадат Герей, ұлы, немересі, 1755—1756
- Қырым Герей, ұлы, 1756—1758
- Баһадүр Герей, ұлы, 1758/1759
- Ғазы Герей, ұлы, 1773—1774
- , Ахмет Герейдің ұлы, немересі, 1774—1776
- Ғазы Герей, ұлы, 1780
Герей руынан шыққан Бұжақ серәскерлері
- , ұлы, 1692—1699
- , ұлы, 1699—1704
- Мехмет Герей, ұлы, 1711
- Әділ Герей, ұлы, 1727—1728
- Салих Герей, ұлы, 1737—1738
- Қажы Герей, ұлы, 1748
- , ұлы, 1748—1750
- , ұлы, 1750—1756
- Қажы Герей, ұлы, 1756—1757
- Сағадат Герей, ұлы, 1757—1758
- , ұлы, 1758—1764
- Қырым Герей, ұлы, 1764—1767
- , Ахмет Герейдің ұлы, немересі, 1768—1769
Герей руынан шыққан Едисан серәскерлері
- , ұлы, 1750—1756
- Сейіт Герей, ұлы, 1756—1758
- Бақыт Герей, ұлы, 1758—1764
- , Ахмет Герейдің ұлы, немересі, 1770—1771
- Қажы Герей, ұлы, 1777—1778
- Ғазы Герей, ұлы, 1778
- Мұрат Герей, ?ұлы, 1780—1781
- Арслан Герей, Ахмет Герейдің ұлы, немересі, 1781—1782
Герей руынан шыққан Жедішкөл серәскерлері
- Баһадүр Герей, Қырым Герейдің ұлы, 1759—1763
- Әділ Герей, III Сәлім Герейдің ұлы, 1766—1767
- Тоқтамыс Герей, ұлы, 1774—1777
- Арслан Герей, Ахмет Герейдің ұлы, немересі, 1777
- Қажы Герей, ұлы, 1777—1778
- Ғазы Герей, ұлы, 1778
- , Ахмет Герейдің ұлы, немересі, 1781—1782
Герей руынан шыққан Жембойлық серәскерлері
- Ахмет Герей, немересі, Мехмет Герейдің ұлы, 1735
- Қажы Герей, ұлы, 1777—1778
- Мұрат Герей, ?ұлы, 1780—1781
Герей руынан шыққан Қобан башбұғылар
- Арслан Герей, Нұман Герейдің ?ұлы, немересі, 1787—1789
- Мехмет Герей, ұлы, 1789—1792
Герей руынан шыққан тарихшылар
XX-XXI ғасырлардағы Герей әулеті
- Сұлтан Қадыр Герей (1891—1953), патша әскерінің полковнигі. Азамат соғысы кезінде жараланып, Түркияға көшіп, сол жерден АҚШ-та «Шеркес-грузин қоғамын» құрды.
- Шыңғыс Герей (1921 туғ.), алдыңғының үлкен ұлы. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде американдық барлау қызметінде болды. Жазушы және ақын, «Биліктің көлеңкесі» («The Shadow of Power») кітабының авторы.
- Жұматай Герей (1916-1976) Түркістандағы басмашы жасағының жетекшісі. Ол коммунизмге қарсы күресті.
- Азамат Герей (1924—2001), алдыңғының інісі.
- Қадыр Дәулет Герей (1961 туғ.), алдыңғының бірінші некесінен туған үлкен ұлы.
- Абазбек Герей (1965 туғ.) Жұматай Герейдің ұлы
- Шыңғыс Кәрім Сұлтан Герей (1992 туғ.), алдыңғының ұлы.
- Әділ Сағат Герей (1964 туғ.), алдыңғының інісі.
- Темужин Сердж Герей (2002 туғ.), алдыңғының ұлы.
- Каспиан Герей (1972 туғ.), Азамат Герейдің екінші некесінен туған жалғыз ұлы
- Ермек Дәулет Герей (1998 туғ.), Абазбек Герейдің ұлы (Ресейде тұрады)
Сілтеме
- Қырым хандарының хронологиясы
Дереккөздер
- Документы Крымского ханства из собрания Хусейна Фейзханова / сост. и транслит. Р. Р. Абдужемилев; науч. ред. И. Миргалеев. – Симферополь: ООО «Константа». – 2017. – 816 с. ISBN 978-5-906952-38-7
- Сагит Фаизов. Письма ханов Ислам-Гирея III и Мухаммед-Гирея IV к царю Алексею Михайловичу и королю Яну Казимиру, 1654-1658: крымскотатар. дипломатика в полит. контексте постпереяслав. времени - Москва : Гуманитарий, 2003. - 166 с. ISBN 5-89221-075-8
- Qırım tarihı. E. Çubarovnıñ muarrirliginen. Aqmescit. Tezis. 2009 /История Крыма. Под ред. Э. Чубарова. Симферополь. Тезис. 2009/ ISBN 978-966-470-016-7
- Шыңғыс ханның Қырым ұрпақтары: олар қандай құпияларды сақтайды — Рамблер/субботний
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Gerejler kyrymtat Geraylar كرايلر zhek t Geray كراى XV gasyrdyn basynan bastap 1783 zhyly Resej imperiyasyna kosylganga dejin Қyrym memleketin baskargan handar әuleti Gerejler kyrymtat GeraylarGerejlerdin tanbasyEliҚyrym handygyNegizin salushy үjiShyngys han әuletiTituldaryҰly Ordanyn Ұly padishaһy Ұlyk Ұlysynyn Ұly padishaһy Қyrym tagynyn Ұly padishaһy Barlyk nogajlardyn Ұly padishaһy Tauly sherkesterdin Ұly padishaһy Tattar men tabgashtardyn Ұly padishaһy Қypshak dalasynyn Ұly padishaһy Barlyk tatarlardyn Ұly padishaһy Қyrym hany Қasym hany Қazan hany Sibir hany Astrahan hany Buzhak Ordasynyn sultanyNegizin salushysyI Қazhy GerejSongy bileushisiNegizi salyngan zhyl1441 zhylyYdyrauy1512 zhyl Қasym 1532 zhyl Astrahan 1551 zhyl Қazan 1783 zhyl Қyrym 1792 zhyl Buzhak ondeu Әulettin negizin kalaushy uzak kүres nәtizhesinde Қyrymnyn Altyn Ordadan tәuelsizdigine kol zhetkizgen Қyrymnyn algashky hany I Қazhy Gerej boldy Gerejler Shyngys han әuleti Shyngys hannyn urpaktary bir tarmagy Olar Toktamystyn әkesi Tүj Қozha oglannyn inisi Zhanak oglannan tarajdy үlken uly Қazan handar әuletinin negizin kalaushy Ұlyk Muhammedtin әkesi Ishkile Hasan oglan Kejbir әulet okilderi Қazan Astrahan zhәne Қasym handyktarynyn tagyn da iemdendi I Dәulet Gerej Ivan Groznyjga karsy sogystarymen tanymal Қyrym tagyndagy songy Gerej boldy ol taktan bas tartyp Resejge koshti sodan kejin Tүrkiyaga attandy onda zhazaga tartyldy Gerejlerdin Shoban zhanama tarmagy boldy onyn biri Қyrym tagyn ielendi Bүgingi tanda ozin tak murageri dep sanajtyn үmitkerlerdin biri Londonda turatyn zhәne Resejde turatyn Қyrym zhurtynyn bileushileriTastemir uly 1395 1396 Қyrym bileushisi Tastemirdin uly 1420 1428 Zhoshy Ұlysynyn hanyҚyrym handarynyn tizimiTolyk makalasy Қyrym handarynyn tizimi Baskaru zhyldary Aty1441 1466 I Қazhy Gerej1466 Nurdeulet Birinshi baskaruy1466 I Menli Gerej Birinshi baskaruy1466 1468 Nurdeulet Ekinshi baskaruy1468 1475 I Menli Gerej Ekinshi baskaruy1475 Hajdar han1475 1478 Nurdeulet Үshinshi baskaruy1477 әulet bilikten uakytsha alastatyldy1478 1515 I Menli Gerej Үshinshi baskaruy1515 1523 I Mehmet Gerej1523 I Ғazy Gerej1523 1532 I Sagadat Gerej1524 I Islam Gerej I Sagadat Gerejmen katar 1532 1550 I Sahib Gerej1550 1577 I Dәulet Gerej1577 1584 II Mehmet Gerej1584 II Islam Gerej Birinshi baskaruy1584 II Sagadat Gerej1584 1588 II Islam Gerej Ekinshi baskaruy1588 1596 II Ғazy Gerej Birinshi baskaruy1596 I Fatih Gerej1596 1607 II Ғazy Gerej Ekinshi baskaruy1607 1608 Toktamys Gerej1608 1610 I Selәmet Gerej1610 1623 Zhәnibek Gerej Birinshi baskaruy1623 1628 III Mehmet Gerej 1628 1635 Zhәnibek Gerej Ekinshi baskaruy1635 16371637 16411641 1644 Birinshi baskaruy1644 1654 III Islam Gerej1654 1666 Ekinshi baskaruy1666 16711671 1678 Қazhy Sәlim Gerej Birinshi baskaruy1678 16831683 16841684 1691 Ekinshi baskaruy16911691 16921692 1699 Үshinshi baskaruy1699 1702 Birinshi baskaruy1702 1704 Tortinshi baskaruy1704 17071707 1708 Birinshi baskaruy1709 1713 Ekinshi baskaruy1713 1715 Ekinshi baskaruy1716 1717 Қara Dәulet Gerej 1717 17241724 1730 Birinshi baskaruy1730 1736 Үshinshi baskaruy1736 17371737 1740 Ekinshi baskaruy1740 17431743 17481748 1756 Birinshi ozgerisi1756 17581758 1764 Birinshi baskaruy1765 1767 Birinshi baskaruy1767 Ekinshi ozgerisi1767 17681768 1769 Ekinshi baskaruy1769 1770 Birinshi baskaruy17701770 1771 Ekinshi baskaruy1771 1775 1775 1777 Ekinshi baskaruy1777 1782 Birinshi baskaruy17821782 1783 Ekinshi baskaruy 1624 zhyly Zhәnibek Gerej men 1771 1772 zhyldary bilik etken kezenderi esepke alynbajdy Bul handardy Osman sultandary resmi tүrde makuldaganymen olar takka otyra almaj shyn mәninde Қyrymdy baskargan zhok Osy zhyldary Қyrym handygyn is zhүzinde sәjkesinshe III Mehmet Gerej zhәne baskardy Kejbir enbekterde atalgan 1787 1789 men 1789 1792 handar tizimge kirmejdi ojtkeni olar 1783 zhyly Resej imperiyasyna kosylgan Қyrymdy shynymen baskarmagan Osy eki bileushinin kol astynda Қyrym memleketinin boligi dep sanalgan kana boldy Gerej ruynan shykkan Қasym handaryNurdәulet Қazhy Gerejdin uly 1466 zhyly 1474 1475 1476 1478 Қyrym hany 1486 1490 Қasym bileushisi Satylgan Nurdәulettin uly 1491 1506 Қasym bileushisi Zhanaj Nurdәulettin uly 1506 1512 Қasym bileushisiGerej ruynan shykkan Қazan handarySahib Gerej 1501 1551 1521 1524 Қazan hany 1524 1532 sosyn 1532 1551 Қyrym hany I Sagadat Gerejdin uly Safa Gerej han 1510 1549 1524 1549 Қazan hany Fatih Gerejdin uly Sahib Gerejdin inisi Өtemis Gerej 1546 1566 1549 1551 Қazan hany Safa Gerej handin uly Gerej ruynan shykkan Astrahan handaryBaһadүr Gerej Mehmet I Gerejdin uly 1522 1523 Astrahan hany Islam Gerej Mehmet I Gerejdin uly 1531 1532 Astrahan hanyGerej ruynan shykkan Sibir handary men hanzadalary Sibir hany 1628 bastap 1631 dejin Sibir hanzadasy 1662 1665 zhyldary zhergilikti turgyndardyn orystarga karsy koterilisin baskardy Қurlyktyk Қyrym Buzhak handary uly 1787 1789 uly 1789 1792Gerej ruynan shykkan ҚyrymZhamkurshy I Қazhy Gerejdin uly 1486 1507 Mehmet Gerej I Menli Gerejdin uly 1507 1515 Ahmet Gerej I Menli Gerejdin uly 1515 1519 Baһadүr Gerej I Mehmet Gerejdin uly 1519 1522 Alyp Gerej I Mehmet Gerejdin uly 1522 1523 Baba Gerej I Mehmet Gerejdin uly 1523 Ғazy Gerej I Mehmet Gerejdin uly 1523 1524 Өzbek Gerej Өz Temirdin uly I Қazhy Gerejdin nemeresi 1524 1525 Sahib Gerej I Menli Gerejdin uly 1525 1526 Islam Gerej I Mehmet Gerejdin uly 1526 1528 Sahib Gerej I Menli Gerejdin uly 1528 1530 Dәulet Gerej Mүbarak Gerejdin uly I Menli Gerejdin nemeresi 1530 1532 Өzbek Gerej I Mehmet Gerejdin uly 1532 Islam Gerej I Mehmet Gerejdin uly 1532 1536 Ahmet Gerej I Sagadat Gerejdin uly 1536 1537 Әmin Gerej I Sahib Gerejdin uly 1537 1551 Bolүk Gerej Safa Gerej handin uly Fatih Gerejdin nemeresi I Menli Gerejdin shoberesi 1551 Ahmet Gerej I Dәulet Gerejdin uly 1551 1555 Mehmet Gerej I Dәulet Gerejdin uly 1555 1577 Әdil Gerej I Dәulet Gerejdin uly 1577 1578 Sagadat Gerej Mehmet Gerejdin uly 1578 Alyp Gerej I Dәulet Gerejdin uly 1578 1584 Safa Gerej Mehmet Gerejdin uly 1584 Alyp Gerej I Dәulet Gerejdin uly 1584 1588 Selәmet Gerej I Dәulet Gerejdin uly 1588 Fatih Gerej I Dәulet Gerejdin uly 1588 1596 Bakyt Gerej Әdil Gerejdin uly I Dәulet Gerejdin nemeresi 1596 Selәmet Gerej I Dәulet Gerejdin uly 1596 1601 Toktamys Gerej II Ғazy Gerejdin uly 1601 1608 Sefer Gerej II Ғazy Gerejdin uly 1608 Mehmet Gerej Sagadat Gerejdin uly 1608 Zhәnibek Gerej Mүbarak Gerejdin uly I Dәulet Gerejdin nemeresi 1608 1610 Shaһin Gerej Sagadat Gerejdin uly 1610 Dәulet Gerej Mүbarak Gerejdin uly I Dәulet Gerejdin nemeresi 1610 1623 Shaһin Gerej Sagadat Gerejdin uly 1623 1628 Dәulet Gerej Mүbarak Gerejdin uly I Dәulet Gerejdin nemeresi 1624 Dәulet Gerej Mүbarak Gerejdin uly I Dәulet Gerejdin nemeresi 1628 1631 Azamat Gerej Selәmet Gerejdin uly 1631 1632 Selәmet Gerejdin uly 1632 1635 Husam Gerej II Ғazy Gerejdin uly 1635 1637 Islam Gerej Selәmet Gerejdin uly 1637 1641 Fatih Gerej Dәulet Choban Gerejdin uly I Fatih Gerejdin nemeresi 1641 1644 Selәmet Gerejdin uly 1644 1651 uly Selәmet Gerejdin nemeresi 1651 1654 uly Selәmet Gerejdin nemeresi 1654 1666 Қyrym Gerej Dәulet Choban Gerejdin uly I Fatih Gerejdin nemeresi 1666 1670 Dәulet Gerej Fatih Gerejdin uly Dәulet Choban Gerejdin nemeresi I Fatih Gerejdin shoberesi 1670 1671 Selәmet Gerej uly 1671 1678 Toktamys Gerej uly Selәmet Gerejdin nemeresi 1678 1682 uly Selәmet Gerejdin nemeresi 1682 1683 uly 1683 1684 uly 1684 1691 uly 1691 Zhiһan Gerej uly Selәmet Gerejdin nemeresi 1691 Dәulet Gerej Әdil Gerejdin uly nemeresi Selәmet Gerejdin shoberesi 1691 1692 uly 1692 1699 Shaһin Gerej Islam Gerejdin uly 1699 uly 1699 uly 1699 1702 uly 1702 1704 uly 1704 1707 uly 1707 1709 uly 1709 uly 1709 1713 uly 1713 1716 Baһadүr Gerej I Safa Gerej handin uly 1716 1717 Inaet Gerej Toktamys Gerejdin uly Safa Gerej handin nemeresi I Selәmet Gerejdin shoberesi 1717 1718 Safa Gerej han uly 1718 1724 Safa Gerej han uly 1724 1725 Әdil Gerej uly 1725 1727 Selәmet Gerej uly 1727 1730 Әdil Gerej uly 1730 1734 Fatih Gerej uly 1734 1736 Arslan Gerej uly 1736 1737 Selәmet Gerej uly 1737 1740 Azamat Gerej uly 1740 1741 uly 1741 1743 Shaһin Gerej Әdil Gerejdin uly nemeresi 1743 1748 uly 1748 1756 Dәulet Gerej uly 1756 1758 Қazhy Gerej Mahmut Gerejdin uly nemeresi 1758 Sәlim Gerej uly 1758 Sagadat Gerej uly nemeresi 1758 1762 uly 1762 1764 Mehmet Gerej uly 1764 1767 uly 1767 uly 1767 1768 Mesүt Gerej uly 1768 1769 uly 1769 1770 Islam Gerej uly 1770 Mehmet Gerej uly 1770 1771 uly 1771 1772 Ahmet Gerejdin uly nemeresi 1771 1774 Baһadүr Gerej Maksut Gerejdin uly 1774 1775 uly 1775 1777 Mehmet Gerej uly 1777 1778 Arslan Gerej Ahmet Gerejdin uly nemeresi 1782 Mүbarak Gerej uly 1787 1789 Mehmet Gerej uly 1789 1792Gerej ruynan shykkan ҚyrymSagadat Gerej II Mehmet Gerejdin uly 1578 1584 Murat Gerej II Mehmet Gerejdin uly 1584 Mүbarak Gerej I Dәulet Gerejdin uly 1584 1588 Safa Gerej II Mehmet Gerejdin uly 1588 1591 Bakyt Gerej Әdil Gerejdin uly I Dәulet Gerejdin nemeresi 1591 1596 Selәmet Gerej I Dәulet Gerejdin uly 1596 Dәulet Gerej II Sagadat Gerejdin uly 1596 1601 Toktamys Gerej II Ғazy Gerejdin uly 1601 Sefer Gerej II Ғazy Gerejdin uly 1601 1608 Shaһin Gerej II Sagadat Gerejdin uly 1608 Dәulet Gerej Mүbarak Gerejdin uly I Dәulet Gerejdin nemeresi 1608 1610 Azamat Gerej Selәmet Gerejdin uly 1610 1623 Dәulet Shoban Gerej Fatih Gerejdin uly 1623 1624 Azamat Gerej Selәmet Gerejdin uly 1624 1627 Azamat Gerej Selәmet Gerejdin uly 1628 1631 Selәmet Gerejdin uly 1631 1632 I Zhәnibek Gerejdin uly 1632 1634 Sagadat Gerej II Ғazy Gerejdin uly 1635 1637 Selәmet Gerejdin uly 1637 Selәmet Gerejdin uly 1637 1641 uly I Selәmet Gerejdin nemeresi 1641 1644 uly I Selәmet Gerejdin nemeresi 1644 1651 Әdil Gerej uly I Selәmet Gerejdin nemeresi 1651 1654 Әdil Gerej uly I Selәmet Gerejdin nemeresi 1654 1659 Murat Gerej uly I Selәmet Gerejdin nemeresi 1659 1563 Mehmet Gerej Dәulet Gerejdin uly Mүbarak Gerejdin nemeresi I Dәulet Gerejdin shoberesi 1663 1665 Ahmet Gerej uly 1665 1666 Dәulet Gerej Fatih Gerejdin uly Dәulet Shoban Gerejdin nemeresi I Fatih Gerejdin shoberesi 1666 1670 Ғazy Gerej Fatih Gerejdin uly Dәulet Shoban Gerejdin nemeresi I Fatih Gerejdin shoberesi 1670 1671 uly I Selәmet Gerejdin nemeresi 1671 1678 uly I Selәmet Gerejdin nemeresi 1678 1683 Azamat Gerej uly 1683 1684 Azamat Gerej uly 1684 1691 Zhiһan Gerej uly I Selәmet Gerejdin nemeresi 1691 Fatih Gerej uly 1691 Shaһin Gerej III Islam Gerejdin uly 1691 1692 Shaһin Gerej III Islam Gerejdin uly 1692 1699 uly 1699 1700 Inaet Gerej Toktamys Gerejdin uly Safa Gerej handin nemeresi I Selәmet Gerejdin shoberesi 1700 1702 uly 1702 1704 uly 1704 1707 Maksut Gerej uly 1707 1708 Sahib Gerej uly 1708 uly 1709 Baһadүr Gerej uly 1709 1713 Sahib Gerej uly 1713 1716 Maksut Gerej uly 1716 1717 Safa Gerej han uly 1717 1718 Әdil Gerej uly 1718 Islam Gerej Azamat Gerejdin uly nemeresi 1718 1724 Selәmet Gerej uly 1724 1727 uly 1727 1730 Қazhy Gerej uly 1730 1731 uly 1731 1734 uly 1734 1736 Mahmut Gerej uly 1736 1737 Salih Gerej uly 1737 1738 uly 1738 1740 Toktamys Gerej uly 1740 1741 Shaһin Gerej Әdil Gerejdin uly nemeresi 1741 1743 Sәlim Gerej uly nemeresi 1743 1746 Ahmet Gerej Mehmet Gerejdin uly nemeresi 1746 1748 uly 1748 1750 Maksut Gerej II Selәmet Gerejdin uly 1750 1756 Mehmet Gerej uly 1756 1758 Sәlim Gerej uly 1758 Ahmet Gerej Mahmut Gerejdin uly II Dәulet Gerejdin nemeresi 1758 1762 Mesүt Gerej uly 1762 1764 Қyrym Gerej uly 1764 1767 uly 1767 Mehmet Gerej uly 1767 1768 uly 1768 1769 Mүbarak Gerej uly 1769 1770 uly 1770 Қyrym Gerej uly 1770 1771 Mehmet Gerej uly 1771 1772 Baһadүr Gerej uly 1771 1774 Murat Gerej uly 1774 1775 Mүbarak Gerej uly 1775 1777 Arslan Gerej Numan Gerejdin uly nemeresi 1777 1789Gerej ruynan shykkan Orkapy orbejiAhmet Gerej uly 1665 1666 uly 1713 1716 Azamat Gerej uly 1730 1734 Rakym Gerej Mehmet Gerejdin uly nemeresi 1746 1748 Mehmet Gerej uly 1748 1750 Sәlim Gerej uly 1750 1756 uly 1758 1764 Ahmet Gerejdin uly nemeresi 1770 1771Gerej ruynan shykkan Қoban serәskerleri uly 1692 1699 uly 1699 1710 uly 1713 1726 Salih Gerej uly 1726 1728 Murat Gerej uly 1728 1729 Sәlim Gerej uly nemeresi 1736 1737 Ғazy Gerej uly nemeresi 1742 1743 Sagadat Gerej uly nemeresi 1746 Ahmet Gerej Mahmut Gerejdin uly nemeresi 1748 Maksut Gerej uly 1755 Sagadat Gerej uly nemeresi 1755 1756 Қyrym Gerej uly 1756 1758 Baһadүr Gerej uly 1758 1759 Ғazy Gerej uly 1773 1774 Ahmet Gerejdin uly nemeresi 1774 1776 Ғazy Gerej uly 1780Gerej ruynan shykkan Buzhak serәskerleri uly 1692 1699 uly 1699 1704 Mehmet Gerej uly 1711 Әdil Gerej uly 1727 1728 Salih Gerej uly 1737 1738 Қazhy Gerej uly 1748 uly 1748 1750 uly 1750 1756 Қazhy Gerej uly 1756 1757 Sagadat Gerej uly 1757 1758 uly 1758 1764 Қyrym Gerej uly 1764 1767 Ahmet Gerejdin uly nemeresi 1768 1769Gerej ruynan shykkan Edisan serәskerleri uly 1750 1756 Sejit Gerej uly 1756 1758 Bakyt Gerej uly 1758 1764 Ahmet Gerejdin uly nemeresi 1770 1771 Қazhy Gerej uly 1777 1778 Ғazy Gerej uly 1778 Murat Gerej uly 1780 1781 Arslan Gerej Ahmet Gerejdin uly nemeresi 1781 1782Gerej ruynan shykkan Zhedishkol serәskerleriBaһadүr Gerej Қyrym Gerejdin uly 1759 1763 Әdil Gerej III Sәlim Gerejdin uly 1766 1767 Toktamys Gerej uly 1774 1777 Arslan Gerej Ahmet Gerejdin uly nemeresi 1777 Қazhy Gerej uly 1777 1778 Ғazy Gerej uly 1778 Ahmet Gerejdin uly nemeresi 1781 1782Gerej ruynan shykkan Zhembojlyk serәskerleriAhmet Gerej nemeresi Mehmet Gerejdin uly 1735 Қazhy Gerej uly 1777 1778 Murat Gerej uly 1780 1781Gerej ruynan shykkan Қoban bashbugylarArslan Gerej Numan Gerejdin uly nemeresi 1787 1789 Mehmet Gerej uly 1789 1792Gerej ruynan shykkan tarihshylarMuhammed Gerej Hәlim GerejXX XXI gasyrlardagy Gerej әuletiSultan Қadyr Gerej 1891 1953 patsha әskerinin polkovnigi Azamat sogysy kezinde zharalanyp Tүrkiyaga koship sol zherden AҚSh ta Sherkes gruzin kogamyn kurdy Shyngys Gerej 1921 tug aldyngynyn үlken uly Ekinshi dүniezhүzilik sogys kezinde amerikandyk barlau kyzmetinde boldy Zhazushy zhәne akyn Biliktin kolenkesi The Shadow of Power kitabynyn avtory Zhumataj Gerej 1916 1976 Tүrkistandagy basmashy zhasagynyn zhetekshisi Ol kommunizmge karsy kүresti Azamat Gerej 1924 2001 aldyngynyn inisi Қadyr Dәulet Gerej 1961 tug aldyngynyn birinshi nekesinen tugan үlken uly Abazbek Gerej 1965 tug Zhumataj Gerejdin uly Shyngys Kәrim Sultan Gerej 1992 tug aldyngynyn uly Әdil Sagat Gerej 1964 tug aldyngynyn inisi Temuzhin Serdzh Gerej 2002 tug aldyngynyn uly Kaspian Gerej 1972 tug Azamat Gerejdin ekinshi nekesinen tugan zhalgyz uly Ermek Dәulet Gerej 1998 tug Abazbek Gerejdin uly Resejde turady SiltemeҚyrym handarynyn hronologiyasyDerekkozderDokumenty Krymskogo hanstva iz sobraniya Husejna Fejzhanova sost i translit R R Abduzhemilev nauch red I Mirgaleev Simferopol OOO Konstanta 2017 816 s ISBN 978 5 906952 38 7 Sagit Faizov Pisma hanov Islam Gireya III i Muhammed Gireya IV k caryu Alekseyu Mihajlovichu i korolyu Yanu Kazimiru 1654 1658 krymskotatar diplomatika v polit kontekste postpereyaslav vremeni Moskva Gumanitarij 2003 166 s ISBN 5 89221 075 8 Qirim tarihi E Cubarovnin muarrirliginen Aqmescit Tezis 2009 Istoriya Kryma Pod red E Chubarova Simferopol Tezis 2009 ISBN 978 966 470 016 7 Shyngys hannyn Қyrym urpaktary olar kandaj kupiyalardy saktajdy Rambler subbotnij