Жәнібек Герей (қырымтат. Canibek Geray; 1568—1636) — Герей әулетінен шыққан Қырым ханы (1610–1623, 1628–1635), Шақай Мүбарак Герей нұреддиннің ұлы (1593 қай.), Қырым ханы I Дәулет Герейдің немересі. Қырым ханы I Селәмет Герейдің (1608-1610) асырап алған ұлы. II Ғазы Герейдің тұсында Алып Герейдің сыбайласы Мүбарак Герейдің отбасы Солтүстік Кавказға қашады, болашақ ханның нағашы жұрты сол жақтан. Күйеуі қайтыс болғаннан кейін анасы І Фатих Герейге, одан кейін І Селәмет Герейге тұрмысқа шығады. I Селәмет Герей тұсында қашқын Мехмет Герейдің (1609-1610) орнына Жәнібек Герей қалғай болып тағайындалады.
Жәнібек Герей қырымтат. Canibek Geray, جانيبک كراى | ||||
Лауазымы | ||||
---|---|---|---|---|
| ||||
1610 — 1623 | ||||
Ізашары | I Селәмет Герей | |||
Ізбасары | III Мехмет Герей | |||
| ||||
1628 — 1635 | ||||
Ізашары | III Мехмет Герей | |||
Ізбасары | ||||
Өмірбаяны | ||||
Діні | ислам | |||
Дүниеге келуі | 1568 | |||
Қайтыс болуы | 1636 Родос, Грекия | |||
Династия | Герейлер | |||
Әкесі | Шақай Мүбарак Герей | |||
Балалары | , Сахиб Герей | |||
Монограммасы | ||||
өңдеу |
Өмірбаяны
Асырап алған әкесі қайтыс болғаннан кейін ол Бақшасарайдағы хан тағын иеленді. Хан тағына отырған Жәнібек Герей інісі Дәулет Герейді (1610-1623) қалғай етіп тағайындайды. І Селәмет Герейдің үлкен ұлы Азамат Герей (1632 қай.) 1610-1623, 1625-1627, 1628-1631 жылдары нұреддин болды.
Билік еткен кезеңде сұлтанның бұйрығымен Парсы мен Польшаға жорықтар жасап, өзін Осман империясының адал одақтасы ретінде көрсетті. Оның ұрыстарда жолы болмады: жеңістері ірі жеңілістерімен алмасып жатты. 1630-жылдары Шығыс Еуропа аймағында күш тепе-теңдігін сақтау үшін Ресейге қарсы Смоленск соғысында Польшаны қолдап, Мәскеу маңында сәтті жорықтар жасады.
Басқару стилі демократиялық және басқарудың маңызды мәселелерінде бейлермен ақылдасу үрдісімен сипатталады.
Жәнібек талғампаз, әдебиеттен хабардар адам еді.
1623-1628 жылдары III Мехмет Герей тұсында биліктен айырылды. Таққа екінші рет отырған ол Қырымда Шырын мен Мансұр рулары арасындағы ашық соғысқа тап болды. Хан Мансұрлардың әскери қолдауының арқасында екінші рет билікке келіп, оларға қарыздар болды, бұл басқа қырым руларын оған қарсы қойды. Ақсүйектер арасындағы теке-тіресті еңсере алмады.
Хан тағына екінші рет отырған Жәнібек Герей інісі Дәулет Герейді (1628-1631) қалғай етіп тағайындайды. 1631 жылы бұрынғы нұреддин Азамат Герей (1631-1632) қалғай етіп тағайындайды, кейін Жәнібек Герейдің бұйрығымен өлтірілді. 1632 жылы Жәнібек өзінің ұлы Мүбарак Герейді (1632-1635) қалғай етіп тағайындайды. 1631 жылы жаңа нұреддин болып Селәмет Герей ханның ұлы Мүбарак Герей (1631-1632) тағайындалды.
1635 жылы сұлтанның жарлығымен Қырым ханы Жәнібек Герей тақтан алынып, Родос аралына зейнеткерлікке жіберілді, сол жерде ол көп ұзамай қайтыс болды. Ол Родостағы Мұрат Рейс мешітінің жанында бөлек кесенеге жерленді.
Әдебиет
- О. Гайворонский «Герейлердің шоқжұлдызы»
- О. Гайворонский «Екі құрлықтың билеушілері» 1-2 том
- Хәлім Герей «Хандардың қызғылт гүлзары» (Қырым хандарының тарихы)
Дереккөздер
- Агеев В.В. Погребения Гераев в архитектурном комплексе Мурад Рейса // Материалы по Археологии и Истории Античного и Средневекового Крыма. Вып. 6. Севастополь — Тюмень, 2014. С. 242–257.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhәnibek Gerej kyrymtat Canibek Geray 1568 1636 Gerej әuletinen shykkan Қyrym hany 1610 1623 1628 1635 Shakaj Mүbarak Gerej nureddinnin uly 1593 kaj Қyrym hany I Dәulet Gerejdin nemeresi Қyrym hany I Selәmet Gerejdin 1608 1610 asyrap algan uly II Ғazy Gerejdin tusynda Alyp Gerejdin sybajlasy Mүbarak Gerejdin otbasy Soltүstik Kavkazga kashady bolashak hannyn nagashy zhurty sol zhaktan Kүjeui kajtys bolgannan kejin anasy I Fatih Gerejge odan kejin I Selәmet Gerejge turmyska shygady I Selәmet Gerej tusynda kashkyn Mehmet Gerejdin 1609 1610 ornyna Zhәnibek Gerej kalgaj bolyp tagajyndalady Zhәnibek Gerej kyrymtat Canibek Geray جانيبک كراىLauazymyTu 23 Bileushi Padishaһ zhәne Ұly Қyrym hany Tu1610 1623Izashary I Selәmet GerejIzbasary III Mehmet GerejTu 25 Bileushi Padishaһ zhәne Ұly Қyrym hany Tu1628 1635Izashary III Mehmet GerejIzbasaryӨmirbayanyDini islamDүniege kelui 1568 1568 Қajtys boluy 1636 1636 Rodos GrekiyaDinastiya GerejlerӘkesi Shakaj Mүbarak GerejBalalary Sahib GerejMonogrammasyondeu ӨmirbayanyAsyrap algan әkesi kajtys bolgannan kejin ol Bakshasarajdagy han tagyn ielendi Han tagyna otyrgan Zhәnibek Gerej inisi Dәulet Gerejdi 1610 1623 kalgaj etip tagajyndajdy I Selәmet Gerejdin үlken uly Azamat Gerej 1632 kaj 1610 1623 1625 1627 1628 1631 zhyldary nureddin boldy Bilik etken kezende sultannyn bujrygymen Parsy men Polshaga zhoryktar zhasap ozin Osman imperiyasynyn adal odaktasy retinde korsetti Onyn urystarda zholy bolmady zhenisteri iri zhenilisterimen almasyp zhatty 1630 zhyldary Shygys Europa ajmagynda kүsh tepe tendigin saktau үshin Resejge karsy Smolensk sogysynda Polshany koldap Mәskeu manynda sәtti zhoryktar zhasady Baskaru stili demokratiyalyk zhәne baskarudyn manyzdy mәselelerinde bejlermen akyldasu үrdisimen sipattalady Zhәnibek talgampaz әdebietten habardar adam edi 1623 1628 zhyldary III Mehmet Gerej tusynda bilikten ajyryldy Takka ekinshi ret otyrgan ol Қyrymda Shyryn men Mansur rulary arasyndagy ashyk sogyska tap boldy Han Mansurlardyn әskeri koldauynyn arkasynda ekinshi ret bilikke kelip olarga karyzdar boldy bul baska kyrym rularyn ogan karsy kojdy Aksүjekter arasyndagy teke tiresti ensere almady Han tagyna ekinshi ret otyrgan Zhәnibek Gerej inisi Dәulet Gerejdi 1628 1631 kalgaj etip tagajyndajdy 1631 zhyly buryngy nureddin Azamat Gerej 1631 1632 kalgaj etip tagajyndajdy kejin Zhәnibek Gerejdin bujrygymen oltirildi 1632 zhyly Zhәnibek ozinin uly Mүbarak Gerejdi 1632 1635 kalgaj etip tagajyndajdy 1631 zhyly zhana nureddin bolyp Selәmet Gerej hannyn uly Mүbarak Gerej 1631 1632 tagajyndaldy 1635 zhyly sultannyn zharlygymen Қyrym hany Zhәnibek Gerej taktan alynyp Rodos aralyna zejnetkerlikke zhiberildi sol zherde ol kop uzamaj kajtys boldy Ol Rodostagy Murat Rejs meshitinin zhanynda bolek kesenege zherlendi ӘdebietO Gajvoronskij Gerejlerdin shokzhuldyzy O Gajvoronskij Eki kurlyktyn bileushileri 1 2 tom Hәlim Gerej Handardyn kyzgylt gүlzary Қyrym handarynyn tarihy DerekkozderAgeev V V Pogrebeniya Geraev v arhitekturnom komplekse Murad Rejsa Materialy po Arheologii i Istorii Antichnogo i Srednevekovogo Kryma Vyp 6 Sevastopol Tyumen 2014 S 242 257