Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тоқтамыс хан (шамамен 1350 – 1406) – Алтын Орда ханы (1380 – 97/98). Жошы хан әулетінен.
| Тоқтамыс хан | ||
 | ||
| Лауазымы | ||
|---|---|---|
| ||
| 1380 — 1399 | ||
| Ізашары | Арабшах хан | |
| Ізбасары | Құйыршық хан | |
| ||
| 1378 — 1399 | ||
| Ізашары | Темірмәлік хан | |
| Ізбасары | Құйыршық хан | |
| Өмірбаяны | ||
| Діні | Ислам | |
| Дүниеге келуі | 1350 | |
| Қайтыс болуы | 1406 | |
| Династия | Тоқатемірліктер | |
| Әкесі | Түй Қожа | |
| Балалары | Жәлеләддин Қадырберді Шөкре оғлан Жаппарберді | |
өңдеу  | ||
Басқа мағыналар үшін Тоқтамыс (айрық) деген бетті қараңыз.Өмірбаян
Әкесі Ұрыс ханның қолынан қаза тапқаннан кейін, Ақ Ордадан Әмір Темірге қашып барды. 1378 – 1379 жылдары Әмір Темірдің көмегімен Сығанақты жаулап алып, Ақ Орданың билеушісі болды. Ол Мамайдың Күлік шайқасында жеңіліске ұшырағанын пайдаланып, Алтын Орда тағына отырды. Сарайды, Қажы-Тарханды, Қырымды басып алды. Таққа отырысымен Шыңғыс хан әулетінің тақ үшін 25 жыл бойғы қырқысуларын жойды, ақша реформасын жүргізді. Сонымен қатар Көк Орда, Хорезм, Қажы-Тархан, Қырым иеліктері мен т.б. ұсақ ордалардың басын қосып, қуатты Жошы ұлысының бірлігін қалпына келтіруге күш салды.
Мәскеуге жорық
Алтын Ордадан бөлініп шықпақ болған Ресей жерлеріне шабуыл жасады. 1382 жылы Мәскеуді басып алып, өртеп жіберді. Бірақ Тоқтамыстың ұлы державалық ниеттері Әмір Темірдің қарсылығын туғызып, екеуінің арасында ұзаққа созылған қиян-кескі күрес басталды. 1387 жылы туған Кавказдағы Кура өзеніннде Әмір Темірден жеңіліс тапты, бірақ Орталық Азияда Тоқтамыстың, Қамар әд-Дин мен Еңке төренің одақтасқан әскерлері Самарқанд пен Бұхараның төңірегін шапқыншылыққа ұшыратты.
Тоқтамыс 1391 жылы 18 шілдеде Құндызша өзенінің бойында, 1395 жылы 15 сәуірде Терек өзені аңғарында Әмір Темір әскерлерінен жеңіліс тапты. 1397 жылы Едігенің қудалауына ұшырап, Литваға қашты. 1399 жылы Ұлы Литва князі Витовтпен одақтасып, Алтын Ордаға жорық жасады. 1399 жылы 12 тамызда Темір Құтлығ пен Едіге әскерлерімен Ворскла өзені бойында болған шайқаста тағы да жеңіліске ұшырады. 1406 жылы Түменге жақын жерде Тоқтамыс Едіге мен Шәдібек әскерлерімен шайқасып, қаза тапты.
Дереккөздер
- «Қазақстан» ұлттық энциклопедиясы (10 томдық), Алматы, 1998 – 2007.
- Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
Тағы қараңыз
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Toktamys han shamamen 1350 1406 Altyn Orda hany 1380 97 98 Zhoshy han әuletinen Toktamys hanLauazymyAltyn Ordanyn 31 shi hany1380 1399Izashary Arabshah hanIzbasary Қujyrshyk hanAk Ordanyn 12 shi hany1378 1399Izashary Temirmәlik hanIzbasary Қujyrshyk hanӨmirbayanyDini IslamDүniege kelui 1350 1350 Қajtys boluy 1406 1406 Dinastiya TokatemirlikterӘkesi Tүj ҚozhaBalalary Zhәlelәddin Қadyrberdi Shokre oglan Zhapparberdiondeu Baska magynalar үshin Toktamys ajryk degen betti karanyz ӨmirbayanӘkesi Ұrys hannyn kolynan kaza tapkannan kejin Ak Ordadan Әmir Temirge kashyp bardy 1378 1379 zhyldary Әmir Temirdin komegimen Syganakty zhaulap alyp Ak Ordanyn bileushisi boldy Ol Mamajdyn Kүlik shajkasynda zheniliske ushyraganyn pajdalanyp Altyn Orda tagyna otyrdy Sarajdy Қazhy Tarhandy Қyrymdy basyp aldy Takka otyrysymen Shyngys han әuletinin tak үshin 25 zhyl bojgy kyrkysularyn zhojdy aksha reformasyn zhүrgizdi Sonymen katar Kok Orda Horezm Қazhy Tarhan Қyrym ielikteri men t b usak ordalardyn basyn kosyp kuatty Zhoshy ulysynyn birligin kalpyna keltiruge kүsh saldy Mәskeuge zhorykAltyn Ordadan bolinip shykpak bolgan Resej zherlerine shabuyl zhasady 1382 zhyly Mәskeudi basyp alyp ortep zhiberdi Birak Toktamystyn uly derzhavalyk nietteri Әmir Temirdin karsylygyn tugyzyp ekeuinin arasynda uzakka sozylgan kiyan keski kүres bastaldy 1387 zhyly tugan Kavkazdagy Kura ozeninnde Әmir Temirden zhenilis tapty birak Ortalyk Aziyada Toktamystyn Қamar әd Din men Enke torenin odaktaskan әskerleri Samarkand pen Buharanyn toniregin shapkynshylykka ushyratty Toktamys 1391 zhyly 18 shildede Қundyzsha ozeninin bojynda 1395 zhyly 15 sәuirde Terek ozeni angarynda Әmir Temir әskerlerinen zhenilis tapty 1397 zhyly Edigenin kudalauyna ushyrap Litvaga kashty 1399 zhyly Ұly Litva knyazi Vitovtpen odaktasyp Altyn Ordaga zhoryk zhasady 1399 zhyly 12 tamyzda Temir Қutlyg pen Edige әskerlerimen Vorskla ozeni bojynda bolgan shajkasta tagy da zheniliske ushyrady 1406 zhyly Tүmenge zhakyn zherde Toktamys Edige men Shәdibek әskerlerimen shajkasyp kaza tapty Derekkozder Қazakstan ulttyk enciklopediyasy 10 tomdyk Almaty 1998 2007 Otyrar Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2005 ISBN 9965 17 272 2Tagy karanyz