Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бұжақ ордасы (сондай-ақ Ақкермен ордасы, Белгород ордасы, қ. атауына сәйкес) — XVII ғасырдың басында пайда болған Бұжақ аймағына қоныстанған ноғайлардың автономды қалыптасуы. Орда көсемі (серәскер) Османлы сұлтанының тәуелді мемлекеті болған Қырым ханына бағынды.
Тарихы
Ноғайлар Бұжақта 1484 жылы сұлтан II Баязиттің қарсы жорығынан кейін, -Днепр өзенаралығының оңтүстік бөлігі Осман империясының Силистрия санжағына кірген кезде пайда болды. Бұл жерлердің бір бөлігі мұнда өзінің бағыныштылары - Солтүстік Кавказ даласынан келген татарлар мен ноғайларды қоныстандырған Қырым ханына берілді. Бұжақ ордасының гүлдену кезеңі XVII ғасырға сәйкес келеді, бұл кезде қалмақтар шапқыншылығынан қашқан көшпелі түркітілдес ноғайлар да қоныстанды. Осы және басқа топтардың араласуы нәтижесінде бұжақ татарлары пайда болды, кейінірек олар Дунай татарлары деп аталды. Сол кезде Бұжақ татарлары Қырым ханы әскерінің негізгі соққы беретін күштерінің бірін құрды, олар құлдыққа сату үшін тұтқындарды тонау және тұтқындау мақсатында көрші мемлекеттерге үнемі шабуылдар жасады. Бұжақ ордасының алғашқы басшысы және негізін қалаушы - (1637 ж. қай.); тарихшы В .В. Трепавлов орданың 1620 - 1630 жж. қалыптасқан жылдары деп қарастырады. Православиелік Молдавия кінәздігі мен мұсылман бұжақ ноғайлары арасында шекара қақтығыстары көп болды, екеуі де Осман империясының тәуелді мемлекеттері болғанына қарамастан, мүмкіндігінше екі жақтың да мүдделерін сақтауға мәжбүр болды.
өзінің « (1727) жазды:
... әсіресе шаруалар үшін үлкен сорлылық - олар татарлармен көршілес тұру, олар қолдарынан келгеннің бәрін жасырын ұрлап қана қоймай, тіпті кейде Польшадағы жорық атын жамылып - және бұл жағдайда олар Молдованы айналып өте алмайды. - барлық ауыл тұрғындарын тұтқындап, содан кейін Константинопольге орыс ретінде сатылатын ашық тонау жасайды. Сұлтанның бірнеше рет бұйрығымен мұндай шапқыншылықтарға ұзақ уақыт тыйым салынғанымен, татарлардың қылмыстық әрекеттерінен кім бұл жағдайда қашып құтыла алады? Алайда тағдыр Константинопольге апаратындардың тағдыры бақытты, өйткені сол жерде кінәздіктар төлем жасамай, молдованың тұтқынын қай жерде тапса да босата алады.
Қырым хандығы жойылғанға дейін Бұжақ ордасы қосарлы - Қырым ханы мен түріктің Очаков уәлаятына бағынышты болды. Орда билеушісі Қырым хан әулиеті Герейлер өкілдерінің бірі тағайындалды; оның Бұжақ ордасының сұлтаны атағы және серәскер шені болды. Орданың резиденциясы мен астанасы қаласы болды.
Түрік авторларының айтуынша, 1758 жылдың күзінде Бұжақ ордасы Молдавия кінәздігіне жойқын шабуыл жасады. Сол жылы бұжақ ноғайлары көрші қарсы жорыққа шықты. Осы уақытта Бұжақтағы ноғайлардың жалпы саны 50 000 адамға жетті, ал шекараларының қысқаруы, отаршыл қоныстардың өсуі жағдайында көшпелі мал өсіруге арналған жайылымдық жерлердің жетіспеушілігі айқын болды. 1781 жылы татарлардың (ноғайлардың) Кишиневке жасаған шабуылы туралы деректер сақталған. кезінде бұжақ ноғайларының бір бөлігі Дунай арқылы, бір бөлігі Очаковқа қоныс аударды, бірақ соғыс аяқталғаннан кейін түріктер оларды бір бөлігімен бірге қайтарып жіберді. Нәтижесінде, шамамен есептеулер бойынша, 1794 жылы Бұжақта шамамен 40 000 ноғай өмір сүрді. Бұжақ ордасы, негізінен, Осман империясының жағына шықты. Бұжақ ноғайларының көп бөлігі орыс әскерлерінің қысымымен 1807 жылы Османлы империясының шегіну шекарасынан кейін оңтүстікке қарай Бұжақтан қашып, Дунай арқылы өтіп, 1878 жылға дейін түріктердің билігі жалғасқан аймағына көшті. нәтижелері бойынша қаңырап қалған Бұжақ Ресейге қосылды. Ресей үкіметі өзеніне (Азов теңізі) қоныс аударған Бұжақ ордасының соңғы қалдықтары (шамамен 3900 адам) 1812 жылы Түркияға ат басын бұрды.
Тарихқа шолу жасасақ, 1806-1807 жылдардағы қыста Бұжақ татар ордасының жойылуы Ресейдің көшпелілері - Алтын Орда мен оның мұрагерлеріне қарсы ғасырлық күресінің аяқталғанын көрсетті.
Тағы қараңыз
Әдебиет
- В.В. Трепавлов Ноғай Ордасының тарихы — Қазан: Издательский дом «Казанская недвижимость», 2016. — 764 б. — ISBN 978-5-9907552-5-3. Мұрағат көшірмесі 28 тамыздың 2016 Wayback Machine мұрағатында
Дереккөздер
- Гизер С. Н. Бұжақ ноғайларының тарихы туралы түрік дерекнамасы // Південна Україна.
- Қантемір Д. Молдавия сипаттамасы — Кишинёв, 1973.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Buzhak ordasy sondaj ak Akkermen ordasy Belgorod ordasy k atauyna sәjkes XVII gasyrdyn basynda pajda bolgan Buzhak ajmagyna konystangan nogajlardyn avtonomdy kalyptasuy Orda kosemi serәsker Osmanly sultanynyn tәueldi memleketi bolgan Қyrym hanyna bagyndy Ukraina kartasynda ornalaskan Buzhak zheriTarihyNogajlar Buzhakta 1484 zhyly sultan II Bayazittin karsy zhorygynan kejin Dnepr ozenaralygynyn ontүstik boligi Osman imperiyasynyn Silistriya sanzhagyna kirgen kezde pajda boldy Bul zherlerdin bir boligi munda ozinin bagynyshtylary Soltүstik Kavkaz dalasynan kelgen tatarlar men nogajlardy konystandyrgan Қyrym hanyna berildi Buzhak ordasynyn gүldenu kezeni XVII gasyrga sәjkes keledi bul kezde kalmaktar shapkynshylygynan kashkan koshpeli tүrkitildes nogajlar da konystandy Osy zhәne baska toptardyn aralasuy nәtizhesinde buzhak tatarlary pajda boldy kejinirek olar Dunaj tatarlary dep ataldy Sol kezde Buzhak tatarlary Қyrym hany әskerinin negizgi sokky beretin kүshterinin birin kurdy olar kuldykka satu үshin tutkyndardy tonau zhәne tutkyndau maksatynda korshi memleketterge үnemi shabuyldar zhasady Buzhak ordasynyn algashky basshysy zhәne negizin kalaushy 1637 zh kaj tarihshy V V Trepavlov ordanyn 1620 1630 zhzh kalyptaskan zhyldary dep karastyrady Pravoslavielik Moldaviya kinәzdigi men musylman buzhak nogajlary arasynda shekara kaktygystary kop boldy ekeui de Osman imperiyasynyn tәueldi memleketteri bolganyna karamastan mүmkindiginshe eki zhaktyn da mүddelerin saktauga mәzhbүr boldy ozinin 1727 zhazdy әsirese sharualar үshin үlken sorlylyk olar tatarlarmen korshiles turu olar koldarynan kelgennin bәrin zhasyryn urlap kana kojmaj tipti kejde Polshadagy zhoryk atyn zhamylyp zhәne bul zhagdajda olar Moldovany ajnalyp ote almajdy barlyk auyl turgyndaryn tutkyndap sodan kejin Konstantinopolge orys retinde satylatyn ashyk tonau zhasajdy Sultannyn birneshe ret bujrygymen mundaj shapkynshylyktarga uzak uakyt tyjym salynganymen tatarlardyn kylmystyk әreketterinen kim bul zhagdajda kashyp kutyla alady Alajda tagdyr Konstantinopolge aparatyndardyn tagdyry bakytty ojtkeni sol zherde kinәzdiktar tolem zhasamaj moldovanyn tutkynyn kaj zherde tapsa da bosata alady Қyrym handygy zhojylganga dejin Buzhak ordasy kosarly Қyrym hany men tүriktin Ochakov uәlayatyna bagynyshty boldy Orda bileushisi Қyrym han әulieti Gerejler okilderinin biri tagajyndaldy onyn Buzhak ordasynyn sultany atagy zhәne serәsker sheni boldy Ordanyn rezidenciyasy men astanasy kalasy boldy Tүrik avtorlarynyn ajtuynsha 1758 zhyldyn kүzinde Buzhak ordasy Moldaviya kinәzdigine zhojkyn shabuyl zhasady Sol zhyly buzhak nogajlary korshi karsy zhorykka shykty Osy uakytta Buzhaktagy nogajlardyn zhalpy sany 50 000 adamga zhetti al shekaralarynyn kyskaruy otarshyl konystardyn osui zhagdajynda koshpeli mal osiruge arnalgan zhajylymdyk zherlerdin zhetispeushiligi ajkyn boldy 1781 zhyly tatarlardyn nogajlardyn Kishinevke zhasagan shabuyly turaly derekter saktalgan kezinde buzhak nogajlarynyn bir boligi Dunaj arkyly bir boligi Ochakovka konys audardy birak sogys ayaktalgannan kejin tүrikter olardy bir boligimen birge kajtaryp zhiberdi Nәtizhesinde shamamen esepteuler bojynsha 1794 zhyly Buzhakta shamamen 40 000 nogaj omir sүrdi Buzhak ordasy negizinen Osman imperiyasynyn zhagyna shykty Buzhak nogajlarynyn kop boligi orys әskerlerinin kysymymen 1807 zhyly Osmanly imperiyasynyn sheginu shekarasynan kejin ontүstikke karaj Buzhaktan kashyp Dunaj arkyly otip 1878 zhylga dejin tүrikterdin biligi zhalgaskan ajmagyna koshti nәtizheleri bojynsha kanyrap kalgan Buzhak Resejge kosyldy Resej үkimeti ozenine Azov tenizi konys audargan Buzhak ordasynyn songy kaldyktary shamamen 3900 adam 1812 zhyly Tүrkiyaga at basyn burdy XVIII gasyrdyn basynda Soltүstik Қara teniz ajmagy men buzhak tatarlarynyn konystanu aumagy Tarihka sholu zhasasak 1806 1807 zhyldardagy kysta Buzhak tatar ordasynyn zhojyluy Resejdin koshpelileri Altyn Orda men onyn muragerlerine karsy gasyrlyk kүresinin ayaktalganyn korsetti Tagy karanyzEdisan Ordasy Zhedishkol Altyul OrdasyӘdebietV V Trepavlov Nogaj Ordasynyn tarihy Қazan Izdatelskij dom Kazanskaya nedvizhimost 2016 764 b ISBN 978 5 9907552 5 3 Muragat koshirmesi 28 tamyzdyn 2016 Wayback Machine muragatyndaDerekkozderGizer S N Buzhak nogajlarynyn tarihy turaly tүrik dereknamasy Pivdenna Ukrayina Қantemir D Moldaviya sipattamasy Kishinyov 1973