Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай халықаралық қозғалысы — өз күшін халықаралық қақтығыстар немесе елдегі ішкі толқулар мен қарулы қақтығыстар құрбандарын қорғауды қамтамасыз етуге және оларға көмек беруге бағыттай отыра Жер бетінде бейбітшілік болуына жағдай жасайтын халықаралаық ізгілікті қозғалыс. Бұл қозғалыс 1863 жылы құрылған.
| Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай халықаралық қозғалысы | |
 Қызыл Крест және Қызыл Жарты ай эмблемалары, қозғалыс өз атауын алған рәміздер, Женева, 2005 ж. | |
| Штаб-пәтер: | |
|---|---|
| Ұйым түрі: | |
| Құрылуы | |
| Халықаралық Қызыл Крест Комитеті | |
| Халықаралық Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдары федерациясы | |
| www.icrc.org | |
| Дүние жүзінде 180 000 қызметкері және 16 миллионнан астам еріктілері бар халықаралық коммерциялық емес гуманитарлық қозғалыс және ұйым. | |
 Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай халықаралық қозғалысы Ортаққорда | |
Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай халықаралық қозғалысы Женева конвенциясына қатысушы мемлекеттерге көмек көрсетеді, халықаралық гуманитарлық көмек жағдайларын әрбір елдің ұлттық заңына үйлестіру және халықаралық гуманитарлық құқық туралы білімді тарату шараларын ұйымдастырады. Қарулы қақтығыстар кезінде бейтараптық танытып, қарсылас жақтарға тек гуманитарлық, медициналық көмек көрсетеді.
Штаб-пәтері Женева қаласында орналасқан, оған әлемнің 74 елі мүше, дүние жүзінің 50-ден астам елінде өкілдіктері бар. Қызыл крест және Қызыл Жарты Ай халықаралық қозғалысының конференциясы 4 жылда 1 рет шақырылады.
Тарихы
Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай халықаралық қозғалысының негізін қалаушы Швейцария азаматы Анри Дюнан. 1859 жылы Сольферинода (Солтүстік Италия) болған франция-австрия соғысында жараланған жауынгерлерге ешқандай медициналық көмектің болмауы Дюнанды қатты толғандырып, соғыс кезінде жаралы жауынгерлерге көмек көрсететін ерікті ұйым құру идесын ұсынады.
1863 жылы қазан айында «Общественной пользы» швейцариялық қоғамы Женева қаласында 16 еуропалық мемлекеттер өкілдерінің конференциясын шақырады. Конференцияға қатысушылар Анри Дюнанның ұсынысын талқылап, қабылдайды және оның ережесін Еуропа үкіметтеріне таратады.
1864 жылы тамыз айында шақырылған Халықаралық дипломатиялық конференцияда жаралы және ауру әскерлердің халдерін жеңілдету туралы халықаралық келісім Женева конвенциясы қабылданады, сонымен қатар айырма белгісі – эмблемасы (ақ алаңда қызыл крест) белгіленеді. Түркия өз армиясының санитарлық қызметі мен оған сәйкес ерікті қоғамның белгісі ретінде қызыл жарты ай белгісін, ал Иран – қызыл арыстан мен күн белгісін енгізеді.
Женева конвенциясы мұнан кейінгі халықаралық конференцияларда жаңа бөлімдермен толықтырлып отырылды. Мәселен, 1899 жылы Гаагада теңіздік конвенция қабылданды. 1907 жылы Гаага конвенциясында Женева конвенциясы қайта қаралып, ережелері жан-жақты жетілдірілді.
1864 жылы қызыл крест қозғалысының бастамашылары (Анри Дюнан, Дюфур, Муанье және т.б.) Қызыл Крест ұлттық комитеттерінің жұмыстарын басқару үшін Қызық Крестің Халықаралық комитетін құрады.
Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін 1914 – 1918 жылдары жеңімпаз елдерде (АҚШ, Англия, Франция) соғыстан жапа шеккен халыққа көмектесу және соғыстың санитарлық зардабын (жұқпалы аурулар, туберкулез, балалар аурулары және т.б.) жою үшін Қызыл Крестің жаңа халықаралық ұйымын құру туралы қозғалыс пайда болады.
1919 жылы Парижде АҚШ, Франция және Англия елдерінің ұсыныстары бойынша Қызыл Крестің Халықаралық лигасы құрылады.
Қызыл Крестің XIII халықаралық конференциясында қабылданған жарғы бойынша Қызыл Крестің қоғамдық Лигасы Халықаралық Қызыл Крестің құрамына кіреді, сонымен қатар әлеуметтік ауруларды және соғыстың санитарлық зардабын жою жолында күресуде Қызыл Крестің ұлттық қоғамдарына жағдай жасап, олармен тығыз байланыста қызмет істеуді алдарынан міндет етіп қояды.
Сөйтіп, 1928 жылы Гаагада Қызыл Крестің XIII халықаралық конференциясы Халықаралық Қызыл Крест құрамдас үш бөліктен тұратын болып белгіленеді:
- Қызыл Крестің Халықаралық комитеті;
- Қызыл Крест қоғамдарының Лигасы;
- Қызыл Крестің ұлттық қоғамдары.
Кеңестік Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдары
Қалыптасу кезеңдері
- Қызыл Крест Петроградта қазан ұрыстары кезінде "бейсаясаттықты" желеуретіп Қызыл гвардия отрядтарына медициналық көмек көрсетуден бас тартты және госпитальдарда күрескерлерін қабылдауға тыйым салды. Сондықтан петроградтық пролетариат революционер-медициналық жұмысшылардың көмегімен өздерінің пролетарлық Қызыл Крест ұйымын құрады. 1917 жылдың аяғында Қызыл Крестің Ресейлік қоғамының Бас басқармасының контрреволюциялық ұйымдармен байланысы барлығы анықталады. Осыған байланысты 1918 жылы РКФСР Кеңестік Халық Комиссары Қызыл Крестің Ресейлік қоғамының Бас басқармасын қысқарту жөнінде, Қызыл Крест мүлкінің Ресей республикасының жеке меншігі болып саналатындығы және Қызыл Крестің құрылған басқа да ұйымдарын қайта құру туралы декрет жариялайды.
- 1918 жылдың 7 тамызда Қызыл Крестің Ресейлік қоғамы туралы В.И.Ленин қол қойған декрет шығарылады. Мұнда Кеңестік Қызыл Крест Халықаралық Қызыл Крестің мүшесі ретінде Қызыл Крестің Ресейлік қоғамының жұмысын жалғастыратыны және Кеңестік Қызыл Крестің атқарар міндеттері белгіленеді.
- 20 қараша 1918 жылы Мәскеуде РКФСР Қызыл Крест қоғамының жиналысында оның уставы мен орталық комитеті сайланады.
- 1919 жылы РКФСР Қызыл Крест қоғамының ОК-і Халықаралық Қызыл Крестің комитетінен Кеңестік Қызы Кресті ұлттық қоғам ретінде құпталуы туралы келіссөз жүргізеді.
- 1921 жылы 15 қазанда Халықаралық Қызыл Крестің комитеті Кеңестік Қызыл Кресті ұлттық қоғам ретінде және оны Халықаралық Қызыл Крестің толық құқықты мүшесі деп мәлімдейді.
Міндеттері
- 1918-1920 жылдары Кеңестік Қызыл Крестің алдында екі міндет тұрды:
- Еуропа елдеріндегі тұтқындағы орыс әскерлеріне көмек көрсету және оларды елге қайтаруға ат салысу (Қызыл Крест делегациясы Франция, Аустрия, Польша, Мажарстан, Швейцария және тағы басқа елдерден, сол кездегі қалыптасқан ауыр жағдайға қарамастан тұтқындалған әскерлердің елге оралуы үшін үлкен жұмыс атқарады);
- Қызыл Әскерілер азамат соғысындағы санитарлық қызметтеріне көмек көрсету (Кеңестік Қызыл Крест соғыс майданында 137 госпиталь, 63 эпидемиологиялық отряд, 53 тамақтану пункті, көптеген кір-жуу және залалсыздандыру отрядтары өріс алады).
- 1921 жылы Поволжьеде ашаршылық болған кезде РКФСР-ның, Беларуссияның және Украинаның Қызыл Крест қоғамдары көп мөлшерде дәрігерлік- тамақтандыру және санитарлық-эпидемиологиляқ отрядттар жіберген. Ол пункіттерден күніне 100 мыңнан астам адам тамақтанған.
- 1923 жылдың ортасында РКФСР және Украина Қызыл Крест қоғамдарынан басқа, Беларуссиялық, Грузиялық, Армениялық және Әзірбайжандық Қызыл Жарты Ай қоғамы құрылады. Осы кезеңде бұл қоғамдардың мүшелерінің саны КСРО-да 106 мыңға жетеді.
КСРО-да халық шаруашылығын қалпына келтіру кезеңі
КСРО-да халық шаруашылығын қалпына келтіру кезеңінде Кеңестік Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдарының міндеттері туберкулез, соз аурулары, малерия, трахома ауруларымен күресте денсаулық ұйымдарына барынша көмектесу болды:
- Қызы Крест өз күштерімен және қаражатымен РКФСР және Украина ССР-ның селолық аудандарында туберкулез және соз ауруларына арналған диспансерлер ашып, отрядтар құрады;
- Орта және Төменг Еділ ауднадарында, Қазақстанда, Тәжікстанда, Армения ССР-да малерияның алдын алу және емдеу жұмыстарын жүргізеді;
- Қызыл Крест отрядының басым бөлігі трахома ауруымен күресуге Чувашия, Якутия, Солтүстік Кавказ және Сібірге жіберіледі;
- Сахалин, Камчатка, Тундраға жіберілген Қызыл Крест отрядының құрамында зерттеушілер де болыл медициналық көмекпен қатар зерттеу жұмыстарын да жүргізеді.
- 1924-1925 жылдары Ресейлік Қызыл Крест қоғамы ОК-нің председателі З.П.Соловьевтың ұсынысымен қоғамда және оның жергілікті комитетерінде арнаулы "Служба здоровья юных пионеров" қызметі құрылады.
- 1925 жылы З.П.Соловьевтың тікелей басшылығымен Қызыл Крест қоғамының қаражатына Қрымның оңтүстік жағалауы Гурзуфа санаторий жанынан пионерлерге арналған "Артек" сауықтыру орнын ұйымдастырылады.
- Барлық Кеңестік одақтас республикалардағы Қызыл Крест комитеттері өз қаражаттарына балалар туберкулез диспансерлерін, оқушыларға арналған лагерь-санатории, сонымен қатар маусымдық және тұрақты балабақшалар ашып, оларға қызмет көрсетті.
- 1925 жылдың басында Ресейлік, Украиналық (1918ж. құрылған), Белорусстік (1921ж. құрылған), Грузиндік (1923 ж. құрылған) Қызыл Крест қоғамдарының, Өзбекстан және Әзірбайжан (1921 ж. құрылған) Қызыл Жарты Ай қоғамдарының қызметтері кеңінен өріс алады. КСРО-да бұл қоғамдардың мүшелерінің саны 400 мыңға жетеді.
- 1925 жылы 1 қыркүйекте КСРО Халық Комиссарлары Кеңесінің қаулысымен Қызыл Крест қоғамдарының Одағы және Қызыл Жарты Ай қоғамдары туралы Ереже бекітіледі. Осы Ережеге байланысты 1925 жылы Қызыл Крест қоғамдарының Одағы және Қызыл Жарты Ай қоғамдарының құрамына Ресей, Украина, Белоруссия, Армения, Грузиндік Қызыл Крест қоғамдарыы, Әзірбайжан және Өзбекстан Қызыл Жарты Ай қоғамдары енеді.
- 1926-1927 жылдары халықаралық жағдайдың шиеленісуі және КСРО-на соғыс қатерінің туындауына байланысты КСРО Қызыл Крест қоғамдарының Одағы және Қызыл Жарты Ай қоғамдары халықты әскери-санитарлық дайындау және елдің санитарлық қорғанысын нығайту жұмыстарын өздеріне алып, "Қызыл медбике курсын", "Соғыс уақытындағы медбикелер курсын" ашады. 1927 жылы осы жүргізілген жұмыстар нәтижесінде РКФСР-ның өзінде ғана 70 мыңға жуық адам алғашқы көмек үйірмесінде, ал 1929 жылы 400-ден астам санитарлық-дружиналар Қызыл Крест пен Қызы Жарты Ай қоғамдарының барлық іс-шараларында белсенді түрде қатысты.
- 1930 жылы Қызыл Крестің қоғамдары Одағы және Қызыл Жарты Ай қоғамдарына Түркіменстан және Тәжікстан Қызыл Жарты Ай қоғамдары қосылып, көбейіп, оның мүшелерінің саны КСРО-да 1 740000-ға жетеді.
- 1934 жылы 17 ақпанда КСРО ООК-і Қызыл Крестің қоғамдары Одағы және Қызыл Жарты Ай қоғамдарының жаңа Уставы бекітіліп, қосымша тапсырмалар белгіленді:
- КСРО-ның санитарлық отан қорғау қабілетін нығайту;
- еңбекшілердің еңбек жағдайы мен тұрмысын жақсарту;
- соғыс қимылдарынан және сұрапыл апаттан жапа шеккендерге көмек көрсету.
- 1934 жылы Қызыл Крестің 15-ші Халықаралық конференциясында Қызыл Крестің қоғамдары Одағы және Қызыл Жарты Ай қоғамдары Қызыл Крест қоғамдарының Лигасына енеді.
- 1936 жылы Қызыл Крестің қоғамдары Одағы және Қызыл Жарты Ай қоғамының құрамына ҚазССР-і мен Қырғызстан кіреді.
- 1939-1940 жылдары 1934-1938 жылдарға қарағанда екі есе көп медбикелер дайындалады.
- 1940 жылы Қызыл Крестің қоғамдары Одағы және Қызыл Жарты Ай қоғамының құрамына Эстония, Латвия, Литва, Карело-Финдік және Молдавия Кеңестік Социалистік Республикалары кіреді.
- 1941 жылы 22 ақпанда Қызыл Крестің қоғамдары Одағы және Қызыл Жарты Ай қоғамының жаңа Уставы бекітіліп, онда оларға КСРО-ның санитарлық қорғанысын нығайту ісіне және соғыс қимылдары және табиғат апатынан жапа шеккендерге көмек көрсету үшін еңбекшілерді кең түрде тарту міндеті жүктеледі.
Ұлы Отан соғысы кезеңі (1941-1945 жж.)
- Ұлы Отан соғысының бірінші күнінен бастап КСРО-ның Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдары Қызыл Армияның санитарлық қызметінің , жай халықтық денсаулық сақтау және жергілікті әуе шабуылына қарсы қорғаныс мекемелері мен ұйымдарына көмек көрсету аясын кеңейтеді.
- Ұлы Отан соғысы кезінде Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдары өндіріс жұмысынан қол үздірмей анағұрлым көп санитарлар, санитар-дружиналарды және медбикелерді дайындайды. Осының арқасында соғыстың барлық кезеңдерінде майдан мен тылдың емдеу-профилактикалық мекемелерінде орта және кіші медициналық кадрлардың жетіспеушілігі болмады.
- 1941 жылы Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдары әскери-санитарлық поездармен майданға жұмысқа 25000 астам санитар-дружиналарды жіберген.
- Ұлы Отан соғысының аяғына таман Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдарының 246700 санитарлық пункттері және 6000 тұрақты санитарлық дружиналары болды.
- 1944 жылы Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдарының Атқарушы комитеті ұйымдастырып, неміс басқыншыларынан азат етілген жерлерге жіберілген 30 санитарлы-эпидемиологиялық отрядтар фашист айуандарының қалдырған жұқпалы аурулар ошағын жою жолында маңызды жұмыс атқарады.
- 1944 жылы КСРО-ның Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдары Отан соғысының мүгедектері мен жетім балаларына көмек көрсету бүкілхалықтық ісіне белсенді ат салысады. Соғыстың аяғына қарай 334 Отан соғысының мүгедектері үйлерін және 1726 балалар мекемелерін қамқорлықтарына алады.
- Ұлы Отан соғысы кезінде Қызыл Крест қоғамдарының Одағы және Қызыл Жарты Ай қоғамдарының Атқарушы комитеті арқылы КСРО-на шетелдік Қызыл Крест қоғамдары және басқа қоғамдық ұйымдардан қаржылай көмектер көрсетілді. Кеңестік Қызыл Крест те өз тарапынан гитлерлік фашистер езгісінен азат етілген Болгария, Польша, Чехословакия және Югославия елдеріне медициналық жабдықтармен, дәрі-дәрмек және дәрумендік препараттармен жәрдем берді.
Қазақстанның Қызыл жарты айы
ҚР Қызыл Жарты ай Қоғамының ХҚКҚЖҚФ-ның мүшесі болуы осы ұйыммен ынтымақтастықтың жандануына септігін тигізбек. Атап айтқанда қарулы жанжал жағдайында және, табиғи немесе антропогендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезінде халықаралық қоғамдастықтың мақсатты қайтарымсыз қаржылық, техникалық және гуманитарлық қолдауын алуға мүмкіндік туғызады.
Бейбіт уақытта ХҚКҚЖҚФ төтенше оқиғалар кезінде тұрғындарды тәртіп ережелеріне дайындауға және алғашқы көмек көрсетуді үйрету үшін консультациялық, техникалық және өзге де көмектер көрсетеді.
Қазақстанның Қызыл жарты айы 2002-жылы құрылды. Ол Халықаралық Қызыл крест және Қызыл Жарты ай Қозғалысының гуманизм, бауырмалдық және ақысыз көмек идеялары мен принциптерін Қазақстан қоғамында орнықтыруға күш салған, алғаш рет 1937-жылы құрылған Қызыл крест және Қызыл Жарты ай Қазақ Қоғамының (ҚКҚЖҚҚ) құқықтық мұрагері болып табылады.
2000-жылғы қарашада Қазақстан Қызыл крест және Қызыл Жарты ай Қоғамын Халықаралық Қызыл крест Комитеті тарапынан мойындау туралы өтініш беріліп, ХҚКҚЖҚФ мүшелігіне өтуге сұраныс жасалды. Алайда, Қоғам қосарланған атауды және қос таңбаны пайдаланғандықтан сұраныс қанағаттандырылмады.
Осыған орай 2002 жылғы 29 наурызда ҚКҚЖҚҚ XVI съезінде ол Қазақстан Республикасының Қызыл Жарты ай Ұлттық Қоғамы болып қайта құрылды, сондай-ақ Қоғамның жаңа таңбасы - Қызыл жарты ай қабылданды.
2003-жылғы қарашада ҚР ҚЖҚ басшысы ХҚКҚ-на және ХҚКҚЖҚФ-на Қоғамды мойындау туралы және оны Халықаралық Федерацияның толыққанды мүшелігіне қабылдау туралы екінші қайтара өтініш жасады.
Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі биылғы қарашада Швейцария СІМ-не нота жолдап, онда ақ түстегі қызыл жарты ай геральдикалық таңбасы бұдан былай ҚР Қарулы күштері медициналық қызметінің ерекшелік таңбасы болып пайдаланатынын хабарлады. Нотада, сондай-ақ, ҚР ҚЖҚ-ның эмблемасы да қызыл жарты ай эмблемасына ауыстырылғаны, ал 2003 жылғы 17 ақпанда ҚР ҚЖҚ ҚҚКҚЖҚ-ның заңды мұрагері ретінде Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде тіркелгендігі хабарланды.
Сонымен Қызыл крест және Қызыл Жарты ай Халықаралық Комитеті тарапынан ҚР ҚЖҚ-ын мойындауының және Қызыл крест және Қызыл Жарты ай Қоғамдары Халықаралық Федерациясының мүшелігіне өтуге байланысты құқықтық кедергілер алынғаны айтылып, ҚР СІМ ҚР ҚЖҚ президентінің тиісті өтінішін қарастыруды сұрады.
2003 жылы 20 қарашада ХҚКК өз Ассамблеясында Қазақстан Республикасының Қызыл Жарты Ай қоғамының өкілеттігін танып, 28 қарашада ҚР ҚКҰҚ Халықаралық Федерацияға 180-ші қатысушы ретінде қабылданды.
Тағы қараңыз
- Дүниежүзілік Қызыл Жарты ай және Қызыл Крест күні
- Медициналық эмблемалар
- Женева конвенциялары
Дереккөздер
- «Жылдық есеп 2019 – Халықаралық Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдары федерациясы» (ағыл.) (2019).
- История Красного креста и Красного полумесяца (пособие для активистов Красного креста) под редакцией С.А.Колесникова. Москва - 1947г.
- Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8
- ҚР Ұлттық Қызыл Жарты ай Қоғамы Халықаралық Қызыл крест және Қызыл Жарты ай Қоғамдары Федерациясына қабылданды.
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: International Red Cross and Red Crescent Movement |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj halykaralyk kozgalysy oz kүshin halykaralyk kaktygystar nemese eldegi ishki tolkular men karuly kaktygystar kurbandaryn korgaudy kamtamasyz etuge zhәne olarga komek beruge bagyttaj otyra Zher betinde bejbitshilik boluyna zhagdaj zhasajtyn halykaralayk izgilikti kozgalys Bul kozgalys 1863 zhyly kurylgan Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj halykaralyk kozgalysyҚyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty aj emblemalary kozgalys oz atauyn algan rәmizder Zheneva 2005 zh Қoldanylatyn үsh emblema Қyzyl Krest Қyzyl Zharty Aj Қyzyl KristallShtab pәter Shvejcariya ZhenevaҰjym tүri Үkimettik emes ujym Bejkommerciyalyk ujymҚuryluyHalykaralyk Қyzyl Krest Komiteti9 akpan 1863 zhylHalykaralyk Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdary federaciyasy5 mamyr 1919 zhylwww icrc orgDүnie zhүzinde 180 000 kyzmetkeri zhәne 16 millionnan astam eriktileri bar halykaralyk kommerciyalyk emes gumanitarlyk kozgalys zhәne ujym Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj halykaralyk kozgalysy Ortakkorda Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj halykaralyk kozgalysy Zheneva konvenciyasyna katysushy memleketterge komek korsetedi halykaralyk gumanitarlyk komek zhagdajlaryn әrbir eldin ulttyk zanyna үjlestiru zhәne halykaralyk gumanitarlyk kukyk turaly bilimdi taratu sharalaryn ujymdastyrady Қaruly kaktygystar kezinde bejtaraptyk tanytyp karsylas zhaktarga tek gumanitarlyk medicinalyk komek korsetedi Shtab pәteri Zheneva kalasynda ornalaskan ogan әlemnin 74 eli mүshe dүnie zhүzinin 50 den astam elinde okildikteri bar Қyzyl krest zhәne Қyzyl Zharty Aj halykaralyk kozgalysynyn konferenciyasy 4 zhylda 1 ret shakyrylady TarihyҚyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj halykaralyk kozgalysynyn negizin kalaushy Shvejcariya azamaty Anri Dyunan 1859 zhyly Solferinoda Soltүstik Italiya bolgan franciya avstriya sogysynda zharalangan zhauyngerlerge eshkandaj medicinalyk komektin bolmauy Dyunandy katty tolgandyryp sogys kezinde zharaly zhauyngerlerge komek korsetetin erikti ujym kuru idesyn usynady 1863 zhyly kazan ajynda Obshestvennoj polzy shvejcariyalyk kogamy Zheneva kalasynda 16 europalyk memleketter okilderinin konferenciyasyn shakyrady Konferenciyaga katysushylar Anri Dyunannyn usynysyn talkylap kabyldajdy zhәne onyn erezhesin Europa үkimetterine taratady 1864 zhyly tamyz ajynda shakyrylgan Halykaralyk diplomatiyalyk konferenciyada zharaly zhәne auru әskerlerdin halderin zhenildetu turaly halykaralyk kelisim Zheneva konvenciyasy kabyldanady sonymen katar ajyrma belgisi emblemasy ak alanda kyzyl krest belgilenedi Tүrkiya oz armiyasynyn sanitarlyk kyzmeti men ogan sәjkes erikti kogamnyn belgisi retinde kyzyl zharty aj belgisin al Iran kyzyl arystan men kүn belgisin engizedi Zheneva konvenciyasy munan kejingi halykaralyk konferenciyalarda zhana bolimdermen tolyktyrlyp otyryldy Mәselen 1899 zhyly Gaagada tenizdik konvenciya kabyldandy 1907 zhyly Gaaga konvenciyasynda Zheneva konvenciyasy kajta karalyp erezheleri zhan zhakty zhetildirildi 1864 zhyly kyzyl krest kozgalysynyn bastamashylary Anri Dyunan Dyufur Muane zhәne t b Қyzyl Krest ulttyk komitetterinin zhumystaryn baskaru үshin Қyzyk Krestin Halykaralyk komitetin kurady Birinshi dүniezhүzilik sogystan kejin 1914 1918 zhyldary zhenimpaz elderde AҚSh Angliya Franciya sogystan zhapa shekken halykka komektesu zhәne sogystyn sanitarlyk zardabyn zhukpaly aurular tuberkulez balalar aurulary zhәne t b zhoyu үshin Қyzyl Krestin zhana halykaralyk ujymyn kuru turaly kozgalys pajda bolady 1919 zhyly Parizhde AҚSh Franciya zhәne Angliya elderinin usynystary bojynsha Қyzyl Krestin Halykaralyk ligasy kurylady Қyzyl Krestin XIII halykaralyk konferenciyasynda kabyldangan zhargy bojynsha Қyzyl Krestin kogamdyk Ligasy Halykaralyk Қyzyl Krestin kuramyna kiredi sonymen katar әleumettik aurulardy zhәne sogystyn sanitarlyk zardabyn zhoyu zholynda kүresude Қyzyl Krestin ulttyk kogamdaryna zhagdaj zhasap olarmen tygyz bajlanysta kyzmet isteudi aldarynan mindet etip koyady Sojtip 1928 zhyly Gaagada Қyzyl Krestin XIII halykaralyk konferenciyasy Halykaralyk Қyzyl Krest kuramdas үsh bolikten turatyn bolyp belgilenedi Қyzyl Krestin Halykaralyk komiteti Қyzyl Krest kogamdarynyn Ligasy Қyzyl Krestin ulttyk kogamdary Қyzyl Krest Kyzyl zharty aj zhәne Қyzyl arystan men kүn Zhan Anri Dyunan Halykaralyk Қyzyl Krest komitetinin kuryluyna sheshushi ykpal etken Solferino turaly estelikterdin avtory Kenestik Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdaryҚalyptasu kezenderi Қyzyl Krest Petrogradta kazan urystary kezinde bejsayasattykty zheleuretip Қyzyl gvardiya otryadtaryna medicinalyk komek korsetuden bas tartty zhәne gospitaldarda kүreskerlerin kabyldauga tyjym saldy Sondyktan petrogradtyk proletariat revolyucioner medicinalyk zhumysshylardyn komegimen ozderinin proletarlyk Қyzyl Krest ujymyn kurady 1917 zhyldyn ayagynda Қyzyl Krestin Resejlik kogamynyn Bas baskarmasynyn kontrrevolyuciyalyk ujymdarmen bajlanysy barlygy anyktalady Osygan bajlanysty 1918 zhyly RKFSR Kenestik Halyk Komissary Қyzyl Krestin Resejlik kogamynyn Bas baskarmasyn kyskartu zhoninde Қyzyl Krest mүlkinin Resej respublikasynyn zheke menshigi bolyp sanalatyndygy zhәne Қyzyl Krestin kurylgan baska da ujymdaryn kajta kuru turaly dekret zhariyalajdy 1918 zhyldyn 7 tamyzda Қyzyl Krestin Resejlik kogamy turaly V I Lenin kol kojgan dekret shygarylady Munda Kenestik Қyzyl Krest Halykaralyk Қyzyl Krestin mүshesi retinde Қyzyl Krestin Resejlik kogamynyn zhumysyn zhalgastyratyny zhәne Kenestik Қyzyl Krestin atkarar mindetteri belgilenedi 20 karasha 1918 zhyly Mәskeude RKFSR Қyzyl Krest kogamynyn zhinalysynda onyn ustavy men ortalyk komiteti sajlanady 1919 zhyly RKFSR Қyzyl Krest kogamynyn OK i Halykaralyk Қyzyl Krestin komitetinen Kenestik Қyzy Kresti ulttyk kogam retinde kuptaluy turaly kelissoz zhүrgizedi 1921 zhyly 15 kazanda Halykaralyk Қyzyl Krestin komiteti Kenestik Қyzyl Kresti ulttyk kogam retinde zhәne ony Halykaralyk Қyzyl Krestin tolyk kukykty mүshesi dep mәlimdejdi Mindetteri 1918 1920 zhyldary Kenestik Қyzyl Krestin aldynda eki mindet turdy Europa elderindegi tutkyndagy orys әskerlerine komek korsetu zhәne olardy elge kajtaruga at salysu Қyzyl Krest delegaciyasy Franciya Austriya Polsha Mazharstan Shvejcariya zhәne tagy baska elderden sol kezdegi kalyptaskan auyr zhagdajga karamastan tutkyndalgan әskerlerdin elge oraluy үshin үlken zhumys atkarady Қyzyl Әskeriler azamat sogysyndagy sanitarlyk kyzmetterine komek korsetu Kenestik Қyzyl Krest sogys majdanynda 137 gospital 63 epidemiologiyalyk otryad 53 tamaktanu punkti koptegen kir zhuu zhәne zalalsyzdandyru otryadtary oris alady 1921 zhyly Povolzhede asharshylyk bolgan kezde RKFSR nyn Belarussiyanyn zhәne Ukrainanyn Қyzyl Krest kogamdary kop molsherde dәrigerlik tamaktandyru zhәne sanitarlyk epidemiologilyak otryadttar zhibergen Ol punkitterden kүnine 100 mynnan astam adam tamaktangan 1923 zhyldyn ortasynda RKFSR zhәne Ukraina Қyzyl Krest kogamdarynan baska Belarussiyalyk Gruziyalyk Armeniyalyk zhәne Әzirbajzhandyk Қyzyl Zharty Aj kogamy kurylady Osy kezende bul kogamdardyn mүshelerinin sany KSRO da 106 mynga zhetedi KSRO da halyk sharuashylygyn kalpyna keltiru kezeni KSRO da halyk sharuashylygyn kalpyna keltiru kezeninde Kenestik Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdarynyn mindetteri tuberkulez soz aurulary maleriya trahoma aurularymen kүreste densaulyk ujymdaryna barynsha komektesu boldy Қyzy Krest oz kүshterimen zhәne karazhatymen RKFSR zhәne Ukraina SSR nyn selolyk audandarynda tuberkulez zhәne soz aurularyna arnalgan dispanserler ashyp otryadtar kurady Orta zhәne Tomeng Edil audnadarynda Қazakstanda Tәzhikstanda Armeniya SSR da maleriyanyn aldyn alu zhәne emdeu zhumystaryn zhүrgizedi Қyzyl Krest otryadynyn basym boligi trahoma auruymen kүresuge Chuvashiya Yakutiya Soltүstik Kavkaz zhәne Sibirge zhiberiledi Sahalin Kamchatka Tundraga zhiberilgen Қyzyl Krest otryadynyn kuramynda zertteushiler de bolyl medicinalyk komekpen katar zertteu zhumystaryn da zhүrgizedi 1924 1925 zhyldary Resejlik Қyzyl Krest kogamy OK nin predsedateli Z P Solovevtyn usynysymen kogamda zhәne onyn zhergilikti komiteterinde arnauly Sluzhba zdorovya yunyh pionerov kyzmeti kurylady 1925 zhyly Z P Solovevtyn tikelej basshylygymen Қyzyl Krest kogamynyn karazhatyna Қrymnyn ontүstik zhagalauy Gurzufa sanatorij zhanynan pionerlerge arnalgan Artek sauyktyru ornyn ujymdastyrylady Barlyk Kenestik odaktas respublikalardagy Қyzyl Krest komitetteri oz karazhattaryna balalar tuberkulez dispanserlerin okushylarga arnalgan lager sanatorii sonymen katar mausymdyk zhәne turakty balabakshalar ashyp olarga kyzmet korsetti 1925 zhyldyn basynda Resejlik Ukrainalyk 1918zh kurylgan Belorusstik 1921zh kurylgan Gruzindik 1923 zh kurylgan Қyzyl Krest kogamdarynyn Өzbekstan zhәne Әzirbajzhan 1921 zh kurylgan Қyzyl Zharty Aj kogamdarynyn kyzmetteri keninen oris alady KSRO da bul kogamdardyn mүshelerinin sany 400 mynga zhetedi 1925 zhyly 1 kyrkүjekte KSRO Halyk Komissarlary Kenesinin kaulysymen Қyzyl Krest kogamdarynyn Odagy zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdary turaly Erezhe bekitiledi Osy Erezhege bajlanysty 1925 zhyly Қyzyl Krest kogamdarynyn Odagy zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdarynyn kuramyna Resej Ukraina Belorussiya Armeniya Gruzindik Қyzyl Krest kogamdaryy Әzirbajzhan zhәne Өzbekstan Қyzyl Zharty Aj kogamdary enedi 1926 1927 zhyldary halykaralyk zhagdajdyn shielenisui zhәne KSRO na sogys katerinin tuyndauyna bajlanysty KSRO Қyzyl Krest kogamdarynyn Odagy zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdary halykty әskeri sanitarlyk dajyndau zhәne eldin sanitarlyk korganysyn nygajtu zhumystaryn ozderine alyp Қyzyl medbike kursyn Sogys uakytyndagy medbikeler kursyn ashady 1927 zhyly osy zhүrgizilgen zhumystar nәtizhesinde RKFSR nyn ozinde gana 70 mynga zhuyk adam algashky komek үjirmesinde al 1929 zhyly 400 den astam sanitarlyk druzhinalar Қyzyl Krest pen Қyzy Zharty Aj kogamdarynyn barlyk is sharalarynda belsendi tүrde katysty 1930 zhyly Қyzyl Krestin kogamdary Odagy zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdaryna Tүrkimenstan zhәne Tәzhikstan Қyzyl Zharty Aj kogamdary kosylyp kobejip onyn mүshelerinin sany KSRO da 1 740000 ga zhetedi 1934 zhyly 17 akpanda KSRO OOK i Қyzyl Krestin kogamdary Odagy zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdarynyn zhana Ustavy bekitilip kosymsha tapsyrmalar belgilendi KSRO nyn sanitarlyk otan korgau kabiletin nygajtu enbekshilerdin enbek zhagdajy men turmysyn zhaksartu sogys kimyldarynan zhәne surapyl apattan zhapa shekkenderge komek korsetu 1934 zhyly Қyzyl Krestin 15 shi Halykaralyk konferenciyasynda Қyzyl Krestin kogamdary Odagy zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdary Қyzyl Krest kogamdarynyn Ligasyna enedi 1936 zhyly Қyzyl Krestin kogamdary Odagy zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamynyn kuramyna ҚazSSR i men Қyrgyzstan kiredi 1939 1940 zhyldary 1934 1938 zhyldarga karaganda eki ese kop medbikeler dajyndalady 1940 zhyly Қyzyl Krestin kogamdary Odagy zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamynyn kuramyna Estoniya Latviya Litva Karelo Findik zhәne Moldaviya Kenestik Socialistik Respublikalary kiredi 1941 zhyly 22 akpanda Қyzyl Krestin kogamdary Odagy zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamynyn zhana Ustavy bekitilip onda olarga KSRO nyn sanitarlyk korganysyn nygajtu isine zhәne sogys kimyldary zhәne tabigat apatynan zhapa shekkenderge komek korsetu үshin enbekshilerdi ken tүrde tartu mindeti zhүkteledi Ұly Otan sogysy kezeni 1941 1945 zhzh Ұly Otan sogysynyn birinshi kүninen bastap KSRO nyn Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdary Қyzyl Armiyanyn sanitarlyk kyzmetinin zhaj halyktyk densaulyk saktau zhәne zhergilikti әue shabuylyna karsy korganys mekemeleri men ujymdaryna komek korsetu ayasyn kenejtedi Ұly Otan sogysy kezinde Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdary ondiris zhumysynan kol үzdirmej anagurlym kop sanitarlar sanitar druzhinalardy zhәne medbikelerdi dajyndajdy Osynyn arkasynda sogystyn barlyk kezenderinde majdan men tyldyn emdeu profilaktikalyk mekemelerinde orta zhәne kishi medicinalyk kadrlardyn zhetispeushiligi bolmady 1941 zhyly Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdary әskeri sanitarlyk poezdarmen majdanga zhumyska 25000 astam sanitar druzhinalardy zhibergen Ұly Otan sogysynyn ayagyna taman Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdarynyn 246700 sanitarlyk punktteri zhәne 6000 turakty sanitarlyk druzhinalary boldy 1944 zhyly Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdarynyn Atkarushy komiteti ujymdastyryp nemis baskynshylarynan azat etilgen zherlerge zhiberilgen 30 sanitarly epidemiologiyalyk otryadtar fashist ajuandarynyn kaldyrgan zhukpaly aurular oshagyn zhoyu zholynda manyzdy zhumys atkarady 1944 zhyly KSRO nyn Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdary Otan sogysynyn mүgedekteri men zhetim balalaryna komek korsetu bүkilhalyktyk isine belsendi at salysady Sogystyn ayagyna karaj 334 Otan sogysynyn mүgedekteri үjlerin zhәne 1726 balalar mekemelerin kamkorlyktaryna alady Ұly Otan sogysy kezinde Қyzyl Krest kogamdarynyn Odagy zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdarynyn Atkarushy komiteti arkyly KSRO na sheteldik Қyzyl Krest kogamdary zhәne baska kogamdyk ujymdardan karzhylaj komekter korsetildi Kenestik Қyzyl Krest te oz tarapynan gitlerlik fashister ezgisinen azat etilgen Bolgariya Polsha Chehoslovakiya zhәne Yugoslaviya elderine medicinalyk zhabdyktarmen dәri dәrmek zhәne dәrumendik preparattarmen zhәrdem berdi Қazakstannyn Қyzyl zharty ajyTolyk makalasy Қazakstannyn Қyzyl zharty ajy ҚR Қyzyl Zharty aj Қogamynyn HҚKҚZhҚF nyn mүshesi boluy osy ujymmen yntymaktastyktyn zhandanuyna septigin tigizbek Atap ajtkanda karuly zhanzhal zhagdajynda zhәne tabigi nemese antropogendik sipattagy totenshe zhagdajlar kezinde halykaralyk kogamdastyktyn maksatty kajtarymsyz karzhylyk tehnikalyk zhәne gumanitarlyk koldauyn aluga mүmkindik tugyzady Bejbit uakytta HҚKҚZhҚF totenshe okigalar kezinde turgyndardy tәrtip erezhelerine dajyndauga zhәne algashky komek korsetudi үjretu үshin konsultaciyalyk tehnikalyk zhәne ozge de komekter korsetedi Қazakstannyn Қyzyl zharty ajy Қazakstannyn Қyzyl zharty ajy 2002 zhyly kuryldy Ol Halykaralyk Қyzyl krest zhәne Қyzyl Zharty aj Қozgalysynyn gumanizm bauyrmaldyk zhәne akysyz komek ideyalary men principterin Қazakstan kogamynda ornyktyruga kүsh salgan algash ret 1937 zhyly kurylgan Қyzyl krest zhәne Қyzyl Zharty aj Қazak Қogamynyn ҚKҚZhҚҚ kukyktyk murageri bolyp tabylady 2000 zhylgy karashada Қazakstan Қyzyl krest zhәne Қyzyl Zharty aj Қogamyn Halykaralyk Қyzyl krest Komiteti tarapynan mojyndau turaly otinish berilip HҚKҚZhҚF mүsheligine otuge suranys zhasaldy Alajda Қogam kosarlangan ataudy zhәne kos tanbany pajdalangandyktan suranys kanagattandyrylmady Osygan oraj 2002 zhylgy 29 nauryzda ҚKҚZhҚҚ XVI sezinde ol Қazakstan Respublikasynyn Қyzyl Zharty aj Ұlttyk Қogamy bolyp kajta kuryldy sondaj ak Қogamnyn zhana tanbasy Қyzyl zharty aj kabyldandy 2003 zhylgy karashada ҚR ҚZhҚ basshysy HҚKҚ na zhәne HҚKҚZhҚF na Қogamdy mojyndau turaly zhәne ony Halykaralyk Federaciyanyn tolykkandy mүsheligine kabyldau turaly ekinshi kajtara otinish zhasady Қazakstan Respublikasynyn Syrtky ister ministrligi biylgy karashada Shvejcariya SIM ne nota zholdap onda ak tүstegi kyzyl zharty aj geraldikalyk tanbasy budan bylaj ҚR Қaruly kүshteri medicinalyk kyzmetinin erekshelik tanbasy bolyp pajdalanatynyn habarlady Notada sondaj ak ҚR ҚZhҚ nyn emblemasy da kyzyl zharty aj emblemasyna auystyrylgany al 2003 zhylgy 17 akpanda ҚR ҚZhҚ ҚҚKҚZhҚ nyn zandy murageri retinde Қazakstan Respublikasynyn Әdilet ministrliginde tirkelgendigi habarlandy Sonymen Қyzyl krest zhәne Қyzyl Zharty aj Halykaralyk Komiteti tarapynan ҚR ҚZhҚ yn mojyndauynyn zhәne Қyzyl krest zhәne Қyzyl Zharty aj Қogamdary Halykaralyk Federaciyasynyn mүsheligine otuge bajlanysty kukyktyk kedergiler alyngany ajtylyp ҚR SIM ҚR ҚZhҚ prezidentinin tiisti otinishin karastyrudy surady 2003 zhyly 20 karashada HҚKK oz Assambleyasynda Қazakstan Respublikasynyn Қyzyl Zharty Aj kogamynyn okilettigin tanyp 28 karashada ҚR ҚKҰҚ Halykaralyk Federaciyaga 180 shi katysushy retinde kabyldandy Tagy karanyzDүniezhүzilik Қyzyl Zharty aj zhәne Қyzyl Krest kүni Medicinalyk emblemalar Zheneva konvenciyalaryDerekkozder Zhyldyk esep 2019 Halykaralyk Қyzyl Krest zhәne Қyzyl Zharty Aj kogamdary federaciyasy agyl 2019 Istoriya Krasnogo kresta i Krasnogo polumesyaca posobie dlya aktivistov Krasnogo kresta pod redakciej S A Kolesnikova Moskva 1947g Batys Қazakstan oblysy Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2002 zhyl ISBN 9965 607 02 8 ҚR Ұlttyk Қyzyl Zharty aj Қogamy Halykaralyk Қyzyl krest zhәne Қyzyl Zharty aj Қogamdary Federaciyasyna kabyldandy Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar International Red Cross and Red Crescent Movement