Медициналық эмблемалар

Медициналық эмблемалар - жалпы медицина кәсібін, оның ішінде кейбір бағыттарын және жекелеген медицина мамандықтарын білдіретін нышандар. Оған факел, шырақ, алақанда ұсталынған жүрек сияқты бейнелер жатады. Негізгі кең тараған медициналық эмблема асатаяққа, тостағанға , шыраққа оратылған жылан бейнесі.

Медицина эмбеламасы

Эмблеманың шығу тарихы және қалыптасуы

Медицинадағы алғашқы жылан бейнесі (көне дәуірдегі дәрі қорабының суреті)

Алғашқы қоғамда жылан төтемдік (діншілдік және нанымдық әдет- ғұрыппен байланысты) хайуан болған. Жыланға табынушылық пайда болғаннан кейін, оған екі түрлі мағына берген - зұлымдық және мейірімділік: бір жағынан арамдық пен қулықтың, екінші жағынан ақылдылық, білімділік, өлместің мәңгі белгісі ретінде есептелген. Алғашқы кезде жыланның медицина эмблемасы ретінде ешқандай қосымша белгісі болмаған, кейінірек оны басқа заттармен үйлестіре бастаған.

Түрлері мен сипаты

Кадуцей - екі жылан оратылған қанатты асатаяқ.

Ежелгі Грекиялық жылан оратылған құмыра және тостағанға оратылған жылан бейнесі (Таллинде дәріхана маңдайшасына ілінген, негізі -1942 ж.).

Имхотеп символы - екі жылан, орталарында ілмек.

• Б.э.дейінгі шамамен 8- ғасырда медицина нышаны болып дәрігерлік ету құдайы Асклепидің (Эскулапа) жылан мен гүл оратылған асатаяғы болды. Оған сауда құдайы Герместің (Меркурий) кадуцейі - жоғарғы жағында қанаты бар, екі жылан оратылған асатаяғы ұқсасаған. Көне дәуірде бұлар медициналық эмблема болған жоқ, тек 15-16 ғасырда ғана медицина белгісі болып, оны 19 ғасырда Америка (АҚШ-та), Африка және Азия елдерінде ресми түрде қолдана бастады.
• Тостаған мен жыланның алғашқы бейнесі б.э.д. 500-600 жж. жатады. Жылан мен тостаған жеке-жеке бейнеленіп, денсаулық құдайлары Гиге мен Салуттың атрибуттары болған. Құмыраға немесе тостағанға оратылған жылан бейнесі және гүл кейінірек келген.
• Апаллонның жылан оратылған үш аяқты мосы тәрізді медициналық эмблемасы да белгілі болған.
• 18 ғасырда Европада (Франция, Бельгия, Грекия және т.б.) медициналық эмблеманың жылан оратылған айна түрі қолданылды. Айна дәрігерге қажетті қасиет - тазалық пен қауіпсіздіктің белгісіндей саналды.
• Ежелгі Египеттің медицина құдайы Имхотептің қолында крест тәрізді "Имхотеп символы (анк)" деп аталған ілмекпен бейнелеген. Ол символ аман-есендікті, өмір және денсаулықты білдірді. Кейінірек ол "тау-крест" (грек әрпі "тау" бейнесін бойтұмар (амулет ) ретінде пайдаланған) деп аталды.
• Медициналық эмбелманың факел немесе шырақ түрлері де ежелден белгілі. Гераклит Эфеесскийдің (б.э.д. 6-5 ғ.) ілімі бойынша от медицинада аурудан емделудің ең соңғы жолы ретінде саналды. Аскелепия бірнеше мүсіндер мен барельефтерде (тегіс нәрсеге түсірілген бедерлі сурет) факелмен бейнеленген.
• Орта ғасыр дәуірінің аяғына қарай көне факелдің бейнесін, діни белгі шырақпен алмастырады. Шырақ бейнесі "Aliis lucens uror" ("Біреуге жарқылдап, өзім күйемін"), "Aliis inserviendo ipse consumor" ("Біреуге қызмет ете отырып, өзімді құртамын") және басқа да нақыл сөздермен безендірілген.
• Ежелгі өнер туындыларынан белгілі 17-18 ғасырларда көптеген дәрігерлер мен медициналық қоғамдар жылансыз бейнеленген шырақты эмблема ретінде пайдаланған. Факел санитарлық білім эмблемасы болып қалды.
• 20- ғасырдың басында КСРО-да, сонымен қатар басқа кейбір елдерде мемлекеттік медициналық эмблема жылан оратылған тостаған болды. Көптеген шет елдерде оратылған жылан бар жаңа үлгілі асатаяқ ресми түрде қолданылды.
• 1948 жылы Женевада Дүниежүзілік денсаулық қоғамы І Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясында, БҰҰ-ының белгісінің (ашық-көгілдір түс аясында алтын түстес зәйтүн жапырағымен қоршалған дүниежүзінің картасының бейнесі) тұрпатында жасалынған жылан оратылған асатаяқ медициналық эмблема болып қабылданды.

Медицинаның басқа салалары бойынша эмблемалар

Зәр жинағыш сауыт ұстаған дәрігер (алдында ұнтақтағыш пен келсап) - орта ғасырдағы фармация эмблемасы (Германя, 14-15 ғ.)

Емдеу терапия эмблемаларның әр түрлі кезеңдегі бейнелері:

• "інжугүл (ландыш) гүлді" бейне - орта ғасырда жүрек ауыруларын емдеу барсында інжугүл гүлдерінен жасалған дәрілермен емдеу;
• "зәр жинайтын сауыт" бейнесі - зәрмен емдеу (уринария);
• "тамыр ұстап тұрған қол" бейнесі;
• "пентаграмма" бейнесі - көне дәуірдегі дәрігер-пифагорлықтардың эмблемасы орта ғасырда хирургтер эмблемасы болды;
• "хирургиялық құрал-саймандар" бейнесі - орта ғасырдағы кейбір хирургияда;
• "жануарлар" (қолтырауын, мүйізтұмсық, т.б.) немесе "өсімдіктер" (лилия), көбінде "ұнтақтағыш пен келсап" бейнесі - орта ғасырда Европада дәрігерлер мен хирургтардан бөлек біріккен дәріханашылар гильдиясының эмблемалары;
• "кеудесіне дейін құндақталған "флорентикалық сәби"" бейнесі - кейбір елдердегі (Италия, Ресей, Англия т.б.) педиатрия;
• "бірқазан" (пеликан) бейнесі 18-ғасырда Ресейде балаларды пана етіп, емдеген мекеме;
• "бірқазан бір тамшы қанмен қатар" бейнесі - кейбір елдерде донорлық маңызда;
• "ғасырлық ағаш бейнесі" - геронталогия (тірі ағзалардың қартаюы процесін зерттейтін медицина мен биология саласы) (түпкі белгісі Гиппократтың ағашы);
• "қазыққа байланған еңсесі түскен жас ағаш" бейнесі - травматология және ортопедия;
• "алақандағы жүрек" бейнесі - шет елдерде көрмелерде пайдаланған Советтік денсаулық сақтау және кардиология белгісі;
• "жер шарының аясында безгек масасына бағытталған жылан оратылған найза" бейнесі - 1962 жылы Дүниежүзілік денсаулық сақтау қоғамының безгекпен кресуге арнайы ұсынған белгісі;
• "жебемен немесе семсермен шаншылған теңіз шаяны" бейнесі - онкологиялық аурулармен күрес белгісі.

Медициналық ұйымдардың эмблемалары

Қызыл Крест, Кызыл жарты ай және Қызыл арыстан мен күн.

• Халықаралық Қызыл Крест белгісі - 1864 жылы Женевада соғысушы армияларда жараланғандар мен аурулардың жағдайын жақсарту туралы шартқа қой қойылған.Бұл шарт бойынша қоғамның ерекше белгісі орнатылды - ақ далада қызыл крест.
• Халықаралық қызыл жарты ай белгісі - мұсылман елдері - Ауғанстан, Пәкістан, Түркия, Иран (1980 жылдан бастап), араб елдері, сонымен қатар Азербайжан КСР-і, Тәджік КСР-і, Түркмен КСР-і жатты, Иранда 1980 жылға дейін "Қызыл арыстан мен күн" белгісі болған. КСРО-ның Қызыл Крест және Қызыл жарты ай қоғамдық ұйымдарының эмблемаларында қызыл крест пен қызыл жарты ай қатар тұрды.
• Ақ түймедақпен (ромашка) безендірілген лотарингтік крест - туберкулезге қарсы күресу ұйымдарының белгісі. Туберкулезге қарсы халықаралық бірлестік 1902 жылы халықаралық туберкулезге қарсы конференцияда "лоторингтік қызыл кресті" туберкулезге қарсы күрестің эмблемасы ретінде белгіледі.
• Кейбір елдерде әскери-медициналық қызметтің арнайы белгілерін шығарды.

Галерея

• Көне дәуірдегі денсаулық әйел құдайы Гиге (қима тас), оң жағында Асклепий асатаяғы.
• Тубекулезге қарсы кұрес эмблемасы (бірінші дүниежүзілік соғысы алдында Ресейде шығарылған пошталық открыткадан фрагмент).
• Терапия эмблемасы - інжугүл гүлі (ішкі ауруларға арналған алғашқы польшалық кітаптың алғы бетінен алынған сурет).
• Донорлық эмблемасы - бірқазан бейнесі (суреттер Бельгияның пошта маркаларынан алынған).
• Көптеген елдерде қазіргі кездегі ресми медициналық эмблема (ақ фонда қызыл түсті).
• Педиатрия эмблемасы - "флорентилік сәби".
• Геронтология эмблемасы - ғасырлық ағаш бейнесі.
• Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымының эмблемасы.
• Әскери-медициналық қызметтердің шет елдік эмблемалары.
• I Бүкілодақтық кардиологтар съезінің төс белгісі - "алақандағы жүрек" бейнесі.
• Ежелгі Римдік қола ақшадағы денсаулық әйел құдайы Салуттың бейнесі.

Дереккөздер

1. Краткая медицинская энциклопедия, 3-том. Москва - 1990. ISBN 5-85270-009-6

Тағы қараңыз