Марокко

Координаттар: 31°51′ с. е. 6°24′ б. б. / 31.850° с. е. 6.400° б. б. / 31.850; -6.400 ^{(G) (O) (Я)}

Марокко (араб.: المغرب‎‎‎ — әл-Мағриб — «батыс», Мағриб әл-Акса — «алыс батыс», Мағриб деп аталады) — Мағриб патшалығы, әл-Мәмләкә әл-Мағрибия мемлекет. Толық ресми атауы — Мағриб Патшалығы (араб.: المملكة المغربية‎‎‎ — әл-Мәмләкә әл-Мағрибия). Араб тілінен аударғанда Мағриб - батыс, яғни, "Батыс Патшалығы" (бұл Арабтардың батыстағы мемлекеті) деген мағына береді.

Марокко патшалығы араб.: ‎المملكة المغربية (әл-Мәмләкә әл-Мағрибия) бербер ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵓⵎⵕⵕⵓⴽ (Таглдит н Умррок)
Ұран: «араб.: ‎الله، الوطن، الملك (Allāh, al Watan, al Malik — «Аллаһ, Отан, Мәлік»)»
Әнұран:
Марокко Корольдігінің картасы
Тарихы
Тәуелсіздік күні	2 наурыз 1956 жыл (Франциядан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілдері	араб тілі,
Елорда	Рабат
Ірі қалалары	Касабланка, Рабат, Марракеш, Фес, Танжер
Үкімет түрі
Мәлік
Мемлекеттік діні	ислам (Әһл әс-Сунна бағыты)
Географиясы
Жер аумағы • Барлығы • % су беті	Әлем бойынша 57-ші орын 446 550 км² 0,056
Жұрты • Сарап (2014) • Санақ (2017) • Тығыздығы	▲ 33 848 242 адам (38-ші) 35 740 000 адам 50 адам/км²
Экономикасы
ЖІӨ (АҚТ)  • Қорытынды (2019)  • Жан басына шаққанда	332,358 млрд. $ 9,339 $
ЖІӨ (номинал)  • Қорытынды (2019)  • Жан басына шаққанда	122,458 млрд. $ 3,441 $
АДИ (2017)	▲ 0,667 (орташа) (123-ші)
Этнохороним	марокколықтар
Валютасы
Қосымша мәліметтер
Интернет үйшігі
ISO коды	MA
ХОК коды	MAR
Телефон коды	+212
Уақыт белдеулері	UTC+1, Africa/Casablanca және UTC±00:00

Жер аумағы 446,5 мың км². Халқы 30,1 млн. (2000). Ресми тілі — араб тілі, сонымен қатар француз тілі кеңінен қолданылады. Халқы негізінен ислам дінінің тармағын ұстанады. Астанасы — Рабат қаласы. Әкімшілік жағынан 35 провинцияға және 8 префектураға бөлінген. Мағриб — . Мемлекет және үкімет басшысы — патша. Жоғарғы заң шығарушы органы — екі палаталы парламент (Өкілдер палатасы және өлттық жиналыс). Ақша бірлігі — дирхем.

Табиғаты

Мағриб жері таулы келеді. Ел аймағындағы орташа және биік таулар қыратты жазықтармен, үстірттермен ұласады. Оңтүстік-батысынан солтүстік-шығысына қарай Атлас таулары созылған. Жерорта теңізінің жағалауы жалғасады. Климаты негізінен , солтүстігінде . Шілденің орташа температурасы 24 — 28С, қаңтарда 10 — 12С. Жылдық жауын-шашын мөлшері — таулы өңірде 1000 мм, елдің оңтүстік бөлігінде 200 мм, Сахара шөліне көршілес өңірде 100 мм. Мағрибта тұрақты ағынды өзендер аз. Біршама ірі өзендер қатарына , , , жатады. Бұлар Атлант мұхитына, Жерорта теңізіне құяды. Елдің таулы және солтүстік-батыс бөліктері қалың орманды келеді. Емен, самырсын, өседі. Жануарлардан , тасбақа, жабайы шошқа, , қорқау қасқыр, сілеусін, түлкі, т.б. кездеседі.

Тарихы

Мағриб жерін ертеден ливий немесе ежелгі бербер тайпалары мекендеген.

• Б.з.б. 2-мыңжылдықтың аяғында Мағрибтың теңіз жағалауында бірсыпыра финикиялық қоныстар салынып, кейінірек Карфагеннің иелігіне көшті.
• Б.з.б. 3 — 2 ғасырлардағы Рим мен Карфаген арасындағы соғыстардан кейін Мағриб Римнің ықпалында болды.
• Ал б.з.б. 27 ж. римдіктерге толығымен бағынды.
• V ғасырда Мағрибтың солтүстік бөлігін ,
• VI ғасырда Византия басып алды.
• 701 — 711 ж. Мағриб жерін арабтар жаулап алып, араб халифатының құрамына қосты.
• 788 ж. Мағрибтың солтүстік-батысында Идрис(Ыдырыс) әулеті билеген мемлекет орнады.
• X ғасырда Мағриб жері Фатима әулеті билеген халифатқа қосылды.
• XI ғасырдың ортасынан бастап Мағрибта әртүрлі әулеттер бір-бірін ауыстырып, билік құрды.
• XV ғасырда Мағрибқа португалдар мен испандар басып кіре бастады.
• XVI ғасырда көптеген қалаларды еуропалықтардан азат етті. (1578 — 1603) кезінде Мағриб , Судан, т.б. Африка елдерін бағындырды.
• XVII — XVIII ғасырларда орт. билік әлсіреп, саяси жағдай жиі шиеленісті.
• 1845 ж. Франция Мағриб пен Алжир жерінің түгеліне дерлік бақылау орнатты. (1873 —94) тұсында бірқатар реформалар жүргізілді, өндіріс орындары мен жаңа порттар салынды.
• 1907 ж. француз әскерлері Мағрибтың солт.-шығыс бөлігіндегі Ужда аймағын, кейіннен Касабланка мен Шауиа облысын, Испания Мелиль аймағындағы жерлерді жаулап алды.
• 1912 ж. Мағрибта орнады.
• 1921 ж. маусымда Мағрибтың басқарған Анвал түбінде испан армиясын талқандап, тәуелсіз құрды.
• 1926 ж. Франция мен Испанияның біріккен күштері Риф республикасын талқандады.
• 2-дүниежүзілік соғыс (1939 — 45) кезінде елде ұлт-азаттық қозғалыс күшейді.
• 1952 ж. Мағриб қалаларында протекторат туралы шарттың 40 жылдығына байланысты бұқаралық шерулер өтті.
• 1955 ж. 7 желтоқсанда Франция ұлттық үкімет құруға келісім беруге мәжбүр болды.
• 1956 ж. 2 наурызда Франция Мағрибтың ұлттық тәуелсіздігі мен аумақтық тұтастығын мойындады.
• 7 сәуірде Мағрибтың испандық аймағы қайта қосылып, елдің тұтастығы қалпына келтірілді.
• 1956 ж. 12 қарашада Мағриб БҰҰ-ға мүшелікке қабылданды.
• 1958 ж. Мағриб Тарфая провинциясын испан үстемдігінен азат етті,
• 1961 ж. қарашада елден француз әскерлері толық шығарылды.
• 1962 ж. желтоқсанда конституция қабылданды. Мағриб Араб мемлекеттері Лигасына мүше.
• 1992 ж. 28 мамырдан Мағриб пен Қазақстан арасында дипломат. байланыс орнаған. Екі ел арасындағы мәдени, оқу-ағарту саласының қарым-қатынастары біршама дами бастады. Мағрибта балық және мал шаруашылығы дамыған. Экспортқа , теңіз өнімдері, темекі, тоқыма бұйымдары шығарылады. Шеттен мұнай, электр, өндіріс құрал-жабдықтарын сатып алады. Жалпы ішкі өнім 87,5 млрд. АҚШ долл-н құрайды, жан басына шаққанда 3060 долл. болады (1994). Негізгі сауда серіктестері — ЕО, АҚШ, Үндістан, Сауд Арабиясы. Ел аумағында Касабланка, , , т.б. ірі теңіз порттары орналасқан.

Әкімшілік бөліну

	Облыс	Әкім. центр	Жер аумағы, км²	Тұрғыны, чел. (2004)	Тығыздығы, чел./км²
1	Шавия-Уардига		7 010	1 655 660	236,19
2	Дуккала-Абда		13 285	1 984 039	149,34
3	Фес-Бульман	Фес	19 795	1 573 055	79,47
4	Гарб-Шрарда-Бени-Хсен	Кенитра	8 805	1 859 540	211,19
5	Үлкен Касабланка	Касабланка	1 615	3 631 061	2248,33
6	Гулимим-Эс-Смара*	Гулимин	71 970	401 984	5,58
7	*		139 480	256 152	1,84
8	Марракеш-Тенсифт-Эль-Хауз	Марракеш	31 160	3 102 652	99,57
9	Мекнес-Тафилалет	Мекнес	79 210	2 141 527	27,04
10		Уджда	82 820	1 918 094	23,16
11	Вади-эд-Дахаб-эль-Кувира*		50 880	99 367	1,95
12	Рабат-Сале-Заммур-Заер	Рабат	9 580	2 366 494	247,02
13	Сус-Масса-Драа	Агадир	70 880	3 113 653	43,93
14	Тадла-Азилаль		17 125	1 450 519	84,70
15	Танжер-Тетуан	Танжер	11 570	2 470 372	213,52
16	Таза-Әл-Хосейма-Таунат	Таза	24 155	1 807 113	74,81
	Барлығы		639 340	29 831 282	46,66

Галерея

• Морокко патшалығының көріністері
• Рабат қаласы
• Скуру қасында — Кашба
• Мажорель бақ (Марракеш)
• Қасиетті оазис Oum Lâalag

Дереккөздер

1. Morocco Population, 1960-2017 - knoema.com. (2017). Тексерілді, 29 наурыз 2018.
2. Morocco. IMF.
3. 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). Тексерілді, 14 қыркүйек 2018.
4. “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9