Идрис әулеті, 8 ғ-дың аяғы – 10 ғ-да қазіргі Марокко аумағында билік жүргізген.
Әулет пен мемлекеттің негізін қалаған Ыдырыс ибн Абдаллах (788 – 92 ж. билік жүргізді) Арабия түбегіндегі жергілікті тайпа көсемдерінің бірі болатын. Аббас әулетіне қарсы бас көтеріп, сәтсіздікке ұшырағаннан кейін Арабиядан Мароккоға қашып келіп, 789 ж. Фес қаласының негізін салды. Оның мұрагері Ыдырыс ІІ тұсында (792 – 828 ж. билік етті) бұл қала Ыдырыс әулеті билеген мемлекеттің астанасына айналды. Ыдырыс ІІ қайтыс болғаннан кейін, мемлекет ұсақ иеліктерге бөлініп, 974 ж. оларды Кордова халифатының әскерлері жойып жіберді. 1010 ж. Ыдырыс әулетінің алыс ұрпағынан тараған хаммудшылар Малага мен Альхесирасты иеленіп, 1057 жылға дейін еншілі билеушілер ретінде патшалық құрды. Ыдырыс әулетінің Мароккодағы ұрпақтары өте көп және олар күні бүгінге дейін ықпалды топ болып отыр.
Ыдырыс, Бану-Идрис, әл-Адариса - ыдырысшылар, тұңғыш Әли әулеті жолын ұстаушылар (789 - 926). Оның негізін салушы ЬІдырыс I - әл-Хасан б. Әлидің шөбересі, Мединеде Аббас әулетіне қарсы әлиліктер көтерілісіне (786 жылы) қатысушы. Соңына түскен қуғыннан Солтүстік Мароккода жасырынып жүріп, аман-есен құтылып кетеді. Бербер-зенат көсемдерінің қолдауына сүйеніп, шағын мемлекет құрды (788 жылы), осы орталықтың маңында кейін Фес қаласы бой көтерді. Ыдырыстың інісі Сулеймен көп ұзамай Тлемсенді (Батыс Алжир) өрт жасап, тағы бір мемлекет құрды.
Ыдырыс мемлекетінің гүлденген дәуірі Ыдырыс ІІ (808 - 28) мен оның ұлы Мұхаммед (828 - 36) патшалық құрған кезеңге дәл келеді, осы кезеңде бұл мемлекет Жоғарғы Атластан бастап, солтүстік-батысқа қарай бүкіл территорияны қамтыды. Осы кезеңде Фес пен Тлемсен қалалары тез көркейіп, жаңа қалалар пайда болды. Ыдырыс ІІ тұтас мемлекетті өзінің мұрагерлеріне бөліп берді. Бұл оқиға кейінгі өзара қырқысқан шайқастардың пайда болуына себеп болды. 917 жылы фатимашылар IV патшаны талқандады, ол вассалдық тәуелділікті мойындағанымен, 919 - 20 жылдары аралығында тұтқынға алынып, өлім жазасына кесілді. Фатимашылар мен омейялықтардың Марокко үшін ұзақ уақытқа созылған күресін пайдалана отырып, Ыдырыс әулеті Рифтегі иелігін сақтап тұрды. 974 жылы омейялықтар Ыдырыс әулетінің соңғы патшаларын тұтқындады. Олардың бірі әл-Хасан Каирге қашып барып, фатимашылардың қолдауына ие болды, көп ұзамай қайтадан тұтқынға алынып, өлім жазасына кесілді. 1010 жылы Ыдырыс әулетінің алыс ұрпағынан тараған хаммудшылар Малага мен Альхесирасты иеленіп, 1057 жылға дейін еншілі билеушілер ретінде патшалық құрды. Ыдырыс әулетінің Мароккодағы ұрпақтары өте көп және олар күні бүгінге дейін ықпалды топқа айналуда.
Дереккөздер
- Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1
Пайдаланылған әдебиеттер
- Жюльен Ш.А., История Северной Африки, т. 2, М., 1961;
- Африка, энциклопедический справочник, т. 2, М., 1987.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Idris әuleti 8 g dyn ayagy 10 g da kazirgi Marokko aumagynda bilik zhүrgizgen Ydyrys әuleti memleketi tiyny әl Aliaһ 840 zhyl Әulet pen memlekettin negizin kalagan Ydyrys ibn Abdallah 788 92 zh bilik zhүrgizdi Arabiya tүbegindegi zhergilikti tajpa kosemderinin biri bolatyn Abbas әuletine karsy bas koterip sәtsizdikke ushyragannan kejin Arabiyadan Marokkoga kashyp kelip 789 zh Fes kalasynyn negizin saldy Onyn murageri Ydyrys II tusynda 792 828 zh bilik etti bul kala Ydyrys әuleti bilegen memlekettin astanasyna ajnaldy Ydyrys II kajtys bolgannan kejin memleket usak ielikterge bolinip 974 zh olardy Kordova halifatynyn әskerleri zhojyp zhiberdi 1010 zh Ydyrys әuletinin alys urpagynan taragan hammudshylar Malaga men Alhesirasty ielenip 1057 zhylga dejin enshili bileushiler retinde patshalyk kurdy Ydyrys әuletinin Marokkodagy urpaktary ote kop zhәne olar kүni bүginge dejin ykpaldy top bolyp otyr Ydyrys Banu Idris әl Adarisa ydyrysshylar tungysh Әli әuleti zholyn ustaushylar 789 926 Onyn negizin salushy Idyrys I әl Hasan b Әlidin shoberesi Medinede Abbas әuletine karsy әlilikter koterilisine 786 zhyly katysushy Sonyna tүsken kugynnan Soltүstik Marokkoda zhasyrynyp zhүrip aman esen kutylyp ketedi Berber zenat kosemderinin koldauyna sүjenip shagyn memleket kurdy 788 zhyly osy ortalyktyn manynda kejin Fes kalasy boj koterdi Ydyrystyn inisi Sulejmen kop uzamaj Tlemsendi Batys Alzhir ort zhasap tagy bir memleket kurdy Ydyrys memleketinin gүldengen dәuiri Ydyrys II 808 28 men onyn uly Muhammed 828 36 patshalyk kurgan kezenge dәl keledi osy kezende bul memleket Zhogargy Atlastan bastap soltүstik batyska karaj bүkil territoriyany kamtydy Osy kezende Fes pen Tlemsen kalalary tez korkejip zhana kalalar pajda boldy Ydyrys II tutas memleketti ozinin muragerlerine bolip berdi Bul okiga kejingi ozara kyrkyskan shajkastardyn pajda boluyna sebep boldy 917 zhyly fatimashylar IV patshany talkandady ol vassaldyk tәueldilikti mojyndaganymen 919 20 zhyldary aralygynda tutkynga alynyp olim zhazasyna kesildi Fatimashylar men omejyalyktardyn Marokko үshin uzak uakytka sozylgan kүresin pajdalana otyryp Ydyrys әuleti Riftegi ieligin saktap turdy 974 zhyly omejyalyktar Ydyrys әuletinin songy patshalaryn tutkyndady Olardyn biri әl Hasan Kairge kashyp baryp fatimashylardyn koldauyna ie boldy kop uzamaj kajtadan tutkynga alynyp olim zhazasyna kesildi 1010 zhyly Ydyrys әuletinin alys urpagynan taragan hammudshylar Malaga men Alhesirasty ielenip 1057 zhylga dejin enshili bileushiler retinde patshalyk kurdy Ydyrys әuletinin Marokkodagy urpaktary ote kop zhәne olar kүni bүginge dejin ykpaldy topka ajnaluda DerekkozderIslam Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 ISBN 9965 26 322 1Pajdalanylgan әdebietterZhyulen Sh A Istoriya Severnoj Afriki t 2 M 1961 Afrika enciklopedicheskij spravochnik t 2 M 1987