Ағылшын тілі (ағылш. English, English language) — Үнді-Еуропа тілдері жанұясының батыс герман тобына жататын тіл. Ағылшын тілі ежелгі тіл болып есептеледі, ол қазіргі Ұлыбритания аралдарының аумағын ежелде басып алған Англосаксондардың тілі, бірақ жауланған кельттердің тілдері де әсерін тигізген.
Ағылшын тілі | |
Өз атауы: | English, English language |
---|---|
Айтылуы: | /ˈɪŋglɪʃ/ |
Елдер: | Аустралия, Канада, Үндістан, Ирландия, Ямайка, Кения, Либерия, Малайзия, Жаңа Зеландия, Нигерия, Филиппин, Оңтүстік Африка Республикасы, Сингапур, АҚШ, Ұлыбритания т.б. елдер |
Ресми күйі: | Көп қолданатын: Антигуа және Барбуда, Барбадос, Белиз, Ботсвана, Бруней, Доминикан Республикасы, Гамбия, Гренада, Гвинея, Ямайка, Либерия, Багам аралдары, Құрама Патшалық (de facto), Америка Құрама Штаты (de facto), Аустралия (de facto) |
Сөйлеушілер саны: | 400 млн – ана тілі |
Рейтинг: | 2-ші, 3-ші |
Санаты: | Еуразия тілдері |
Жазуы: | |
: | анг 45 |
ISO 639-1: | en |
: | eng |
: | eng |
Тағы қараңыз: |
Қолданылуы
Ағылшын тілі — халықаралық тіл (де-факто - лингва франка). Әлемдегі ең көп тараған, әрі қытай және испан тілінен кейінгі халық саны бойынша ана тілі ретінде ең көп пайдаланылатын тіл. Ағылшын тілі Ұлыбритания, Америка Құрама Штаттары, Жаңа Зеландия, Аустралия және басқа елдерде ана тілі болып есептеледі. Одан басқа көптеген мемлекеттерде ресми тілі болып саналады.
Таралуы
Ағылшын тілі — БҰҰ-ның алты тілінің бірі болып саналады. Ағылшын тілі — дүние жүзіне ең кең таралған тіл. Үнді-Еуропа тілдерінің батыс герман тілдеріне жатады. Ағылшын тілі құрылымы жағынан флективті. Ұлыбритания, АҚШ, Аустралия, Жаңа Зеландияның мемлекеттік тілі болып табылады. Канадада (француз тілімен қатар), Ирландияда (ирланд тілімен қатар) мемлекеттік қос тілдің бірі. БҰҰ-да қабылданған ресми алты тілдің негізгісі. Алты құрлыққа кең тараған бұл тілде қазір 400 млн-нан астам адам сөйлейді.
Қазақстанда мамандар дайындау
Қазақстанда да 20 ғасырдың 50-жылдарынан бастап Абылай хан атындағы Қазақ мемлекеттік халықаралық қатынастар және әлем тілдері университетінде, өзге де жоғары және орта оқу орындарында Ағылшын тілі оқытылып, мамандар дайындалады. Жеке пән түрінде мектеп бағдарламаларына енгізілген.
Тарихы
Ағылшын тілінің түп-төркіні 5-6 ғ-да құрлықтан Британ аралына қоныс аударған англ, сакс, ют тайпалары мен аралдағы байырғы кельт (бриттер) тайпаларының тілі болып саналады. Ағылшын тілінің даму тарихы ежелгі ағылшындық (7-11 ғ.), орта (12-15 ғ.) және жаңа (15 ғ-дан бері) дәуір болып үш кезеңге бөлінеді.
Жазуы
Ағылшын тіліндегі жазба ескерткіштер 7–8 ғасырлардан белгілі. Ол уақытта ағылшындар руна жазуын пайдаланып, тасқа, ағашқа, сүйекке ойып жазған. 6–7 ғасырларда ағылшындар арасында христиан дінінің таралуына байланысты руна жазуы қолданыстан шығып, латын әліпбиі қолданыла бастады. Ағылшындар латын әліпбиін ілгері дамытып, оған W, J және V әріптерін қосты. 1066 жылы Англияны нормандар басып алды да, мемл. тіл — француз тілі болып, Ағылшын тілі қарапайым халықтың сөйлеу тілі есебінде сақталды. 1476 жылы Англияда ағылшын тілінде кітап басып шығару басталды. Бұл жағдай Лондон диалектісі негізінде ағылшынның жазба әдеби тілін қалыптастырды. Ағылшын жазуы – герман тілдері тобына жататын ағылшын тілінің жазуы. А.ж. ежелгі герман (ют, сакс, ағыл.) тайпаларының руна жазуы түрінде пайда болған. V–VII ғасырларда латын және руна жазуының таңбалары араласып жүрген.
Ағылшын-қазақ транскрипциясы
Әріптер бойынша
Орфография | -да айтылу | Қазақша беріледі | Пайдаланған кезде | Мысал |
---|---|---|---|---|
a | [eɪ] | эй | ашық буында | Avery → Эйвери Lake [leɪk] → Лэйк |
[æ] | екі жүйе бар: | жабық буында | сәйкесінше: | |
[ɑ], [ɑː] | а | Bath [bɑːθ] → Бат | ||
[ə] | а, е | өңделмеген | Alabama [æləˈbæmə] → Алабама Дәстүрлі: | |
[ɪ], [iː] | і, и | әдетте соңында -age, -ate | Village [ˈvɪlɪʤ] → Виллидж | |
[ɔ], [ɔː] | o | w-дан кейін | Warren [ˈwɔrən] → Уоррен | |
ae, æ | [iː] | и | Aegis [ˈiːʤɪs] → Иджис | |
[æ] | ә | Caedmon [ˈkædmən] → Кәдмон | ||
[ɑː] | а | Caerleon [kɑːˈliːən] → Карлион | ||
ai, ay | [eɪ] | эй | Aidan [ˈeɪdən] → Эйдан Clay [kleɪ] → Клэй | |
[ɪ], [iː] | и | соңында болады -ain | Newquay [ˈnjuːkiː] → Ньюки Sunday [ˈsʌndɪ] → Санди Mountain View → Маунтин-Вью | |
ai | [ə] | е буын алдында l және n, басқа жағдайларда алынып тасталды | New Britain [njuː ˈbrɪt(ə)n] → Нью-Бритен | |
— | ||||
air, aire, ayr | [ɛə] | эр (ер қатаң дауыссыз және л-дан кейін) | Fairhall [ˈfɛəhɔːl] → Фэрхолл | |
al (+дауыссыз) | [ɔː] | о | ||
[ɔːl] | ол | Albany [ˈɔːlbənɪ] → Олбани | ||
[æl] | ал немесе әл | |||
ar, are | [ɑː] | ар | Carnaby [ˈkɑːnəbɪ] → Карнаби | |
[ær] | aр или әр | Carrie [ˈkærɪ] → Кәрри | ||
[ɛə], [ɛər] | эр (ер қатаң дауыссыз және л-дан кейін) | Delaware [deləwɛə] → Дэлавэр | ||
au, aw, augh(e) (қазіргі ағылшын тілі) | [ɔ], [ɔː], [оː] | о | Law [lɔː] → Ло | |
b | [b] | б | Selby [selbɪ] → Сэлби | |
— | не б, не қарастырылмайды | әдетте сөз соңында | Lamb [læm] → Лам | |
c | [s] | с | көбінесе e, i, y алдында | City [ˈsɪtɪ] → Сити |
[k] | к | Carn Brea → Карн-Бри | ||
[ʃ] | ш (-cia → -шия) | Phoenicia [fɪˈnɪʃɪə] → Финишия | ||
ch | [ʧ] | ч | Churnet [ˈʧɜːnɪt] → Чөрнет | |
[ʤ] | дж | әдетте -wich-пен үйлесімде | Woolwich → Вулидж | |
[k] | к | кірме сөздерде | Christopher → Кристофер | |
[ʃ] | ш | француз тілінен және ia, io алдында | Chardon → Шардон | |
[x] | х | шотланд тілінен | Loch [lɔx] → Лох | |
ck | [k] | к (кк емес, тіпті дауысты дыбыстар арасында!), морфемалардың түйісуінен қоспағанда | Pickering → Пикеринг бірақ: Mackenzie → Маккензи | |
d | [d] | д | Dick → Дик | |
— | қалдырылады | Wednesday → Уэнсди | ||
e | [iː] | и (бірақ е латын атауларында) | әдетте ашық буында | Eden [ˈiːdən] → Иден бірақ: Cordelia → |
[e], [ə] | э е | Benson [ˈbensən] → Бэнсон | ||
[ɪ] | и немесе і | екпінді | English River → Инглиш-Ривер | |
[ɪ] | е немесе и, і | екпінсіз | Dorset [ˈdɔːsɪt] → Дорсет Report → Рипорт | |
— | сөздің соңында қалдырылады (және күрделі сөздің бөліктер), сондай-ақ s алдында; басқа жағдайларда е арқылы беріледі | Russel [rʌsl] → Рассел | ||
ea | [iː] | и | Keats → Китс | |
[ɪ] | е немесе и | Binstead → Бинстед | ||
[e] | э | Breasted → Брэстед | ||
[eɪ] | эй | Breakspear [ˈbreɪkspɪə] → Брэйкспир | ||
[ɪə] | ие, иа | Galatea [gæləˈtɪə] → Галатиа | ||
ear | [ə] | эр (ер дауыссыз және и-ден кейін) | Earl → Эрл | |
[ɛə] | эр (ер дауыссыз және и-ден кейін) | Bear → Бэр | ||
[ɪə] | ир | Dearne [dɪən] → Дирн | ||
ee | [iː] | и | Lee → Ли | |
eer | [ɪə] | ир | Geer → Гир | |
ei | [iː], [ɪ] | и | Neil → Нил | |
[aɪ] | ай | әдетте неміс тегінде | Reilly [ˈraɪli] → Райлли | |
[eɪ] | эй | Leiston → Лэйстон | ||
eigh | [aɪ] | ай | Heights → Хайтс | |
[eɪ] | эй | |||
eir | [ɪə] | ир | Weir → Уир | |
eo | [iː] | и немесе е | Peopleton [ˈpiːpltən] → Пиплтон | |
[ɪ] | е немесе и | Pigeon [ˈpɪdʒɪn] → Пиджен | ||
[e] | э | Meolse [mels] → Мэлс | ||
[ə] | е немесе о | Surgeon [ˈsɜːdʒən] → Сөрджен | ||
er | [ɜː], [ə] | эр (өр дауыссыз және и-ден кейін) | Erdington → Эрдингтон | |
[ɑː] | ар | Clerkenwell → Кларкенуэлл | ||
ere | [ɪə] | ир | Mere → Мир | |
eu, ew | [juː], [ju] | ю (ью дауыссыздан кейін) | Ewell → Юэлл Beulah → Бьюла | |
[uː] | ү | Shrewsbury → Шрүсбери | ||
ewe | [ju], [juə] | ю (ью дауыссыздан кейін) | ||
[ouə] | оуэ | |||
ewer | [ju], [juə] | юр (ьюр дауыссыздан кейін) | Sewer ['sjuə] → Сьюр | |
[ouə] | оуэр | Sewer ['souə] → Соуэр | ||
ey | [iː], [ɪ] | и немесе і | Keyford → Кифорд | |
[eɪ] | эй | Heywood → Хэйвуд | ||
f | [f] | ф | Fridge → Фридж | |
[v] | ф, в | |||
g | [g] | г | Gull → Галл | |
[ʤ] | дж | әдетте e, i, y алдында | Georgia → Джорджия | |
[ʒ] | ж | кірме сөздерде | Baton Rouge → Батон-Руж | |
— | қалдырылады | |||
gg | [g] | гг | Jagger → Джаггер | |
[ʤ] | дж | |||
[ʒ] | жж | кірме сөздерде | ||
gh | [f] | ф | сөз соңында | Brough [brʌf] → Браф |
[gh] | гх | негіздердің түйіскен жерінде болады | Springhill → Спрингхилл | |
— | қалдырылады | Dwight [dwaıt] → Дуайт | ||
h | [h] | х | Househill → Хаусхилл Henry → Хэнри | |
— | қалдырылады | көбінесе сөздердің соңында және дауыссыз дыбыстардан кейін: lh, rh және т.б. | Rhodes [rəudz] → Родс | |
i | [aɪ] | ай | әдетте ашық буында және nd алдында | Line [laɪn] → Лайн |
[ɪ], [iː] | и | әдетте жабық буында | Kidd [kɪd] → Кидд | |
ia | [aɪə] | айа (айя сөз соңында) | Giant → Джайант | |
[ɪə] | иа (ия сөз соңында) | Victoria → Виктория | ||
iar | [aɪə] | айар | Friar [fraɪə] → Фрайар | |
ie | [aɪə] | айе | Society → Сосайети | |
[ɪ], [iː] | и немесе ір | -ies, -ied жиі соңында | Leith → Лит | |
ier | [aɪə], [aɪər] | айер | ||
[ɪə], [ɪər], | ир немесе ір (иер или ьер в безударной позиции) | Pierce → Пирс Colliers → Коллиерс Whittier → Уиттьер | ||
igh | [aɪ] | ай | Dwight [dwaıt] → Дуайт | |
[ɪgh] | игх | негіздердің түйіскен жерінде болады | Brighouse [brɪghaus] → Бригхаус | |
io | [ə] | е | ||
— | е (-tion → -шен, [ʃn] деп айтылса да) | |||
[aɪə] | айо | Lion → Лайон | ||
басқаша | ио | |||
ir | [ɜː] | эр (өр дауыссыз және и-ден кейін) | ||
[ɪə] | ир немесе ір | |||
ire | [aɪə] | айр | Ireton → Айртон | |
[ɪə] | ир немесе ір | Lancashire → Ланкашир | ||
irr | [ɪr] | ирр немесе ірр | ||
j | [ʤ] | дж | ||
k | [k] | к | ||
— | қалдырылады | көбінесе бастапқы комбинацияда kn | Knighton → Найтон | |
l | [l] | л (кейбір сөздерде дауыссыздар алдында ль) | Carleton → Карлтон но по традиции: Albert → , Donald → и т. п. | |
— | қалдырылады | көбінесе дауыссыз дыбыстың алдында | ||
ll | [l] | лл (в географических названиях л перед согласными, географиялық атауларда л дауыссыз дыбыстардың алдында, бірақ әрқашан атауларында лл;) | ||
m | [m] | м | ||
— | қалдырылады | сөздің басында mn тіркесімінде болады | ||
mpb | [mb] | мпб | Campbell → | |
n | [n], [ŋ] | н | ||
ng | [ŋ] | ң | ||
o | [ou], [əu] | о, оу | ||
[ɔ], [ɔː], [ə], [o], [ʌ] | о | London [lʌndən] → Лондон | ||
oa | [ou], [əu], [ɔː] | о, оу | Oakland [əuklənd] → Окленд Oaks [əuks] → | |
oar | [ɔː], [ə], [ɔəː] | ор | Boardhills [bɔːdhɪlz] → Бордхилс | |
oe, œ | [iː] | и | Phoenix → Финикс | |
oi, oy | [ɔɪ] | ой | Droitwich → Дройтуич | |
oo | [u], [uː] | у | Goole [guːl] → Гул | |
[ʌ] | а | Floodwood [flʌdwud] → Фладвуд | ||
oor, oore | [ɔː], [ɔəː] | ор | Doors → Дорз | |
[uə] | ур | Highmoor [haɪmuə] → Хаймур | ||
or | [ɔː], [ə] | ор | Morton [mɔːtən] → Мортон | |
[əː] | эр (өр дауыссыздан және и-ден кейін) | |||
ore | [ɔː], [ɔəː] | ор | Dore [dɔː] → Дор | |
ou | [ʌ] | а | Country → Кантри | |
[ou], [əu]; бірқатар диалектілерде [o] | оу | Boulder [bouldə] → Боулдер | ||
[au] | ау | Louth [lauθ] → Лаут | ||
[ə] | о е | Aldous → Олдос Dangerous → Дэйнджрес | ||
[u] | у | Louis → Луис | ||
ough | [au] | ау | ||
[ʌf] | аф | Brough [brʌf] → Браф | ||
[ɔh], [oh] | ох | кельт атауларында кездеседі | Loughrea → Лохрей | |
our | [ɔː], [ə], [ɔəː] | ор | Bournville → Борнвилл | |
[auə] | аур | Flourmille → Флаурмилл | ||
[ɜː] | эр (өр дауыссыздан кейін) | Bourke → Бөрк | ||
ow | [ou] | оу | Maslow → Маслоу | |
[au] | ау | Brownville → Браунвилл | ||
[ɔː] | о | |||
ower | [auə] | ауэр | Bower [bauə] → Бауэр | |
[ouə] | оуэр | Lower [ləuə] → Лоуэр | ||
p | [p] | п | ||
— | қалдырылады, бірақ міндетті емес, әсіресе классикалық тілдерден болса; mpb → мпб | бұл сөздің басында pn, ps, pt-де болады | ||
ph | [f] | ф | грек атауларында кездеседі | Phil [fɪl] → Фил |
[ph] | пх | морфемалардың түйіскен жерінде | Upholder [ʌphəuldə] → Апхоулдер | |
q | [k] | к | ||
qu | [k] | к | Mosquito [mɔsˈkiːtəu] → Москито | |
[kw] | ку | Queenstown [ˈkwiːnstaun] → Куинстаун | ||
r | [r] | р | ||
— | р (қалдырылмайды) | Peter [ˈpiːtə] → Питер | ||
s | [s] | с | ||
[z] | с немесе з | Isidora → Изидора Parsons → Парсонс немесе Парсонз | ||
[ʃ] | ш | әдетте «дауыссыз + si, su + дауысты» тіркесімінде | Sugarloaf [ˈʃugəlouf] → Шугарлоф | |
[ʒ] | ж | әдетте «дауысты + si, su + дауысты» тіркесімінде | Treasure [ˈtreʒə] → Трэжер | |
— | қалдырылады | Island [aɪlənd] → Айленд | ||
sh | [ʃ] | ш | Shepshed [ʃepʃəd] → Шэпшед | |
[sh] | сх | күрделі сөздерде | Grasshopper → Грассхоппер | |
ss | [s] | сс | ||
[z] | з | Possession → Позешен | ||
t | [t] | т | ||
[ʃ] | ш (-tion → -шен) | |||
[ʧ] | ч (-ture → -чер) | |||
— | қалдырылады, tch-ны қоспағанда | Newcastle [njuːkɑːsl] → | ||
tch | [ʧ] | тч | ||
th | [t] | т | ||
[θ] | т (с тек ерекшелік ретінде) | Jonathan [ʤɔnəθən] → Джонатан бірақ дәстүрлі: Galsworthy → | ||
[ð] | т немесе д (з тек ерекшелік ретінде) | Heather [ˈheðə] → Хэтер немесе Хэдер бірақ дәстүрлі: Rutherford → Резерфорд | ||
[th] | тх | буындардың шекарасында болады | Pothole [pɔthəul] → Потхол | |
ts | [ts] | тс (ц емес) | Keats → Китс | |
tz | [ts] | ц (тц емес) | Fitzgerald → Фицджеральд | |
u | [ju:] | ю (ью дауыссыздан кейін) | Utah → Юта | |
[u], [uː] | у | Bush [buʃ] → Буш | ||
[ʌ] | а | Augusta → Огаста | ||
[ə] | у | тексерілмеген күйде | Titus [taɪtəs] → Тайтус | |
— | қалдырылады (-gue → -г, -que → -к) | кейде дауыссыздан кейін, негізінен g мен q | Guardian [gɑːdɪən] → Гардиан | |
[ɪ] | и | атауларында кездеседі | Llandudno → | |
ue | [e] | э | Guest [gest] → Гэст | |
басқа дыбыс (біреу) | u сияқты айтылуы бірдей | |||
екі дыбыс | жеке-жеке беріледі | |||
— | қалдырылған (-gue → -г, -que → -к) | кейде g мен q-ден кейін | ||
ui | [ɪ] | і, и | Empire State Building [ˈbɪldɪŋ] → | |
басқа дыбыс (бір) | u сияқты айтылуы бірдей | |||
екі дыбыс | жеке-жеке беріледі | |||
ur | [ɜː], [ə] | эр (ёр дауыссыздан кейін және и) | Turner [ˈtɜːnə] → Тернер | |
v | [v] | в | ||
— | қалдырылған | |||
w | [w] | у (бірақ в, егер келесі әріп у болса, немесе W екі дауысты арасында дифтонг құрмайды, сондай-ақ аты-жөндер мен атауларында) | Whitefield → Уайтфилд Wood → Вуд Delaware → Делавэр Highwind → Хайвинд | |
[v] | в | ағылшын емес есім мен атауларда | ||
— | қалдырылған (көбіне сөздің басында болады) | Wright [raɪt] → Райт | ||
wor | [wɜː] | уэр | Worthing → Уэртиң | |
x | [ks] | кс | Oxford → Оксфорд | |
[gz] | гз | Alexander → Алегзандер | ||
[z] | з | Xerox → Зирокс | ||
y | [ɪ] | і | Lynn → Лінн | |
[aɪ] | ай | Tyne → Тайн | ||
[j] | й (ь дауыссыздан кейін дауысты алдында: йа, йэ, йи, йо, йу орнына дауыссыздан кейін жазылады ья, ье, ьи, ьо, ью; сөздің басында және дауыстыдан кейін йа, йу орнына жазылады я, ю, бірақ йи мен йо үйлесімі сақталады және әдетте йэ сақталады) | Yellowstone ['jeləustəun] → Йеллоустон | ||
yr | [əː] | эр (ө дауыссыздан кейін және и) | Byrd → Берд | |
z | [z] | з | ||
[ts] | ц | есім мен атаулар неміс және итальян тегінен | Zuckerberg → Цукерберг | |
[s], [θ] | с | есім мен атаулар испан тегінен | La Paz → Ла-Пас |
Фонема бойынша
Фонема | Негізгі аударма нұсқасы | Баламалы аударма нұсқасы | Қосымша аударма нұсқасы | қажет жағдайда |
---|---|---|---|---|
[iː] | и | |||
[ɪ] | и | і | е, (э) | e, eo |
[e] | э | е | ea, eo | |
[æ] | ә | а | ||
[ɑː] | а | |||
[ɔ] | o | |||
[ɔː] | o | ор | or | |
[u] | у | |||
[uː] | ү | |||
[ʌ] | а | о | o | |
[əː] | ер, (эр) | транслитерация | ||
[ə] | транслитерация | е о | u ou | |
[aɪ] | ай | |||
[aɪə] | 1-ші кестеде | транслитерация | ||
[au] | ау | |||
[auə] | аур | ауер | ауэр | ower |
[eɪ] | ей, (эй) | |||
[ɛə] | эр | |||
[ɪə] | ир | ия | ia | |
[ou] | о | оу | оу | ou, ow |
[ɔɪ] | ой | |||
[uə] | ур | |||
[b] | б | |||
[d] | д | |||
[ʤ] | дж | |||
[f] | ф | |||
[g] | г | |||
[h] | х | |||
[j] | йотация: [ja], [je], [ji], [jɔ], [ju] — ья, ье, ьи, ьо, ью (я, е, йи, йо, ю)) | |||
[k] | к | |||
[l] | л | |||
[m] | м | |||
[n] | н | |||
[ŋ] | ң | нк (н) | nc и nk (nk) | |
[p] | п | |||
[r] | р | |||
[s] | с | |||
[ʃ] | ш | |||
[t] | т | |||
[ð] | т, д | |||
[θ] | т | |||
[ʧ] | ч | тч | tch | |
[ts] | тс | ц | tz | |
[v] | в | ф | f | |
[w] | у | в | [u] алдында | |
[z] | з | с | s (сөздің соңында немесе дауыссыз дыбысқа жақын) | |
[ʒ] | ж |
Диалектілері
Ағылшын тілі британдық және американдық болып екі түрге бөлінеді. Британдық Ағылшын тілі өз ішінде шотландиялық, солтүстік, батыс, шығыс, оңтүстік диалектілерге жіктеледі. 7-11 ғ-да англо-саксон тілінде 4 диалект болған: нартумбриялық, мерсиялық, уэссек және кент.
Ағылшын тілінің басты ерекшеліктері:
а) фонетика жүйесінде дыбыстарының көпшілігі біресе созылыңқы, біресе қысқа айтылады. Осыған орай, Ағылшын тілінде сөз мағынасы бірсыдырғы өзгеріске түсуі мүмкін;
б) морфол. саласындағы өзгешелік: сын есім мен сан есімнің барлық жалғаулары, яғни септіктері, сондай-ақ, зат есім мен етістік аффикстерінің көбі бұл күнде тарихи өзгерістерге түскен. Соған орай Ағылшын тілінде сөз бен сөзді байланыстыратын предлогтар, артикльдер, сондай-ақ көмекші етістік сияқты жаңа тұлғалар, формалар (морфемалар) пайда болған. Ағылшын тілінің жазу ережелері мен сөздердің айтылуында айырмашылықтар бар. Орфографиялық ережелер бойынша бұрынғы және қазіргі ағылшын тіліндегі дыбыстардың өзгерістері жазуда қатаң сақталады.
Ағылшын әліпбиі
Ағылшын әліпбиі 26 әріптен құралады:
A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z |
a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | y | z |
Ағылшын тілін қолданатын негізгі елдер
Ағылшын тілі көптеген елдерде қолданады. Олардың қатарында негізгі осы елдер бар:
Дереккөздер
- “Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 1 - том
Дереккөз қатесі: "~" деп аталған дереккөз тобында <ref>
тегі бар, бірақ тиісті <references group="~"/>
тегі табылмады, немесе </ref>
жабу тегін қажет етеді
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Agylshyn tili agylsh English English language Үndi Europa tilderi zhanuyasynyn batys german tobyna zhatatyn til Agylshyn tili ezhelgi til bolyp esepteledi ol kazirgi Ұlybritaniya araldarynyn aumagyn ezhelde basyp algan Anglosaksondardyn tili birak zhaulangan keltterdin tilderi de әserin tigizgen Agylshyn tiliӨz atauy English English languageAjtyluy ˈɪŋglɪʃ Elder Australiya Kanada Үndistan Irlandiya Yamajka Keniya Liberiya Malajziya Zhana Zelandiya Nigeriya Filippin Ontүstik Afrika Respublikasy Singapur AҚSh Ұlybritaniya t b elderResmi kүji Kop koldanatyn Antigua zhәne Barbuda Barbados Beliz Botsvana Brunej Dominikan Respublikasy Gambiya Grenada Gvineya Yamajka Liberiya Bagam araldary Қurama Patshalyk de facto Amerika Қurama Shtaty de facto Australiya de facto Қoldanady Kamerun Kanada Gonkong Үndistan Irlandiya Keniya Kiribati Kosovo Lesoto Malajziya Malta Zhana Zelandiya de facto Pәkistan Filippin Singapur de facto Ontүstik Afrika Respublikasy ZimbabveSojleushiler sany 400 mln ana tili 700 mln shet tiliRejting 2 shi 3 shiSanaty Euraziya tilderiүndieuropa әuleti german tarmagy dd dd Zhazuy latyn әlipbii ang 45ISO 639 1 en eng engTagy karanyz ҚoldanyluyAgylshyn tili halykaralyk til de fakto lingva franka Әlemdegi en kop taragan әri kytaj zhәne ispan tilinen kejingi halyk sany bojynsha ana tili retinde en kop pajdalanylatyn til Agylshyn tili Ұlybritaniya Amerika Қurama Shtattary Zhana Zelandiya Australiya zhәne baska elderde ana tili bolyp esepteledi Odan baska koptegen memleketterde resmi tili bolyp sanalady TaraluyAgylshyn tili BҰҰ nyn alty tilinin biri bolyp sanalady Agylshyn tili dүnie zhүzine en ken taralgan til Үndi Europa tilderinin batys german tilderine zhatady Agylshyn tili kurylymy zhagynan flektivti Ұlybritaniya AҚSh Australiya Zhana Zelandiyanyn memlekettik tili bolyp tabylady Kanadada francuz tilimen katar Irlandiyada irland tilimen katar memlekettik kos tildin biri BҰҰ da kabyldangan resmi alty tildin negizgisi Alty kurlykka ken taragan bul tilde kazir 400 mln nan astam adam sojlejdi Қazakstanda mamandar dajyndauҚazakstanda da 20 gasyrdyn 50 zhyldarynan bastap Abylaj han atyndagy Қazak memlekettik halykaralyk katynastar zhәne әlem tilderi universitetinde ozge de zhogary zhәne orta oku oryndarynda Agylshyn tili okytylyp mamandar dajyndalady Zheke pәn tүrinde mektep bagdarlamalaryna engizilgen TarihyAgylshyn tilinin tүp torkini 5 6 g da kurlyktan Britan aralyna konys audargan angl saks yut tajpalary men araldagy bajyrgy kelt britter tajpalarynyn tili bolyp sanalady Agylshyn tilinin damu tarihy ezhelgi agylshyndyk 7 11 g orta 12 15 g zhәne zhana 15 g dan beri dәuir bolyp үsh kezenge bolinedi ZhazuyAgylshyn tilindegi zhazba eskertkishter 7 8 gasyrlardan belgili Ol uakytta agylshyndar runa zhazuyn pajdalanyp taska agashka sүjekke ojyp zhazgan 6 7 gasyrlarda agylshyndar arasynda hristian dininin taraluyna bajlanysty runa zhazuy koldanystan shygyp latyn әlipbii koldanyla bastady Agylshyndar latyn әlipbiin ilgeri damytyp ogan W J zhәne V әripterin kosty 1066 zhyly Angliyany normandar basyp aldy da meml til francuz tili bolyp Agylshyn tili karapajym halyktyn sojleu tili esebinde saktaldy 1476 zhyly Angliyada agylshyn tilinde kitap basyp shygaru bastaldy Bul zhagdaj London dialektisi negizinde agylshynnyn zhazba әdebi tilin kalyptastyrdy Agylshyn zhazuy german tilderi tobyna zhatatyn agylshyn tilinin zhazuy A zh ezhelgi german yut saks agyl tajpalarynyn runa zhazuy tүrinde pajda bolgan V VII gasyrlarda latyn zhәne runa zhazuynyn tanbalary aralasyp zhүrgen Agylshyn kazak transkripciyasyӘripter bojynsha Orfografiya da ajtylu Қazaksha beriledi Pajdalangan kezde Mysala eɪ ej ashyk buynda Avery Ejveri Lake leɪk Lejk ae eki zhүje bar 1 әrkashan a әdette zher su ataularynda 2 ә zhabyk buynda sәjkesinshe 1 Atherton Aterton Baslow Baslou 2 Langley Lәnli Shackley Shәkli ɑ ɑː a Bath bɑː8 Bat e a e ondelmegen Alabama aeleˈbaeme Alabama Dәstүrli ham em land lend kejde man men ɪ iː i i әdette sonynda age ate Village ˈvɪlɪʤ Villidzh ɔ ɔː o w dan kejin Warren ˈwɔren Uorrenae ae iː i Aegis ˈiːʤɪs Idzhis ae ә Caedmon ˈkaedmen Kәdmon ɑː a Caerleon kɑːˈliːen Karlionai ay eɪ ej Aidan ˈeɪden Ejdan Clay kleɪ Klej ɪ iː i sonynda bolady ain Newquay ˈnjuːkiː Nyuki Sunday ˈsʌndɪ Sandi Mountain View Mauntin Vyuai e e buyn aldynda l zhәne n baska zhagdajlarda alynyp tastaldy New Britain njuː ˈbrɪt e n Nyu Briten air aire ayr ɛe er er katan dauyssyz zhәne l dan kejin Fairhall ˈfɛehɔːl Ferhollal dauyssyz ɔː o ɔːl ol Albany ˈɔːlbenɪ Olbani ael al nemese әlar are ɑː ar Carnaby ˈkɑːnebɪ Karnabi aer ar ili әr Carrie ˈkaerɪ Kәrri ɛe ɛer er er katan dauyssyz zhәne l dan kejin Delaware delewɛe Delaverau aw augh e kazirgi agylshyn tili ɔ ɔː oː o Law lɔː Lob b b Selby selbɪ Selbi ne b ne karastyrylmajdy әdette soz sonynda Lamb laem Lamc s s kobinese e i y aldynda City ˈsɪtɪ Siti k k Carn Brea Karn Bri ʃ sh cia shiya Phoenicia fɪˈnɪʃɪe Finishiyach ʧ ch Churnet ˈʧɜːnɪt Chornet ʤ dzh әdette wich pen үjlesimde Woolwich Vulidzh k k kirme sozderde Christopher Kristofer ʃ sh francuz tilinen zhәne ia io aldynda Chardon Shardon x h shotland tilinen Loch lɔx Lohck k k kk emes tipti dauysty dybystar arasynda morfemalardyn tүjisuinen kospaganda Pickering Pikering birak Mackenzie Makkenzid d d Dick Dik kaldyrylady Wednesday Uensdie iː i birak e latyn ataularynda әdette ashyk buynda Eden ˈiːden Iden birak Cordelia e e e e Benson ˈbensen Benson ɪ i nemese i ekpindi English River Inglish River ɪ e nemese i i ekpinsiz Dorset ˈdɔːsɪt Dorset Report Riport sozdin sonynda kaldyrylady zhәne kүrdeli sozdin bolikter sondaj ak s aldynda baska zhagdajlarda e arkyly beriledi Russel rʌsl Rassel Anglesey ˈaeŋglsiː Anglsiea iː i Keats Kits ɪ e nemese i Binstead Binsted e e Breasted Brested eɪ ej Breakspear ˈbreɪkspɪe Brejkspir ɪe ie ia Galatea gaeleˈtɪe Galatiaear e er er dauyssyz zhәne i den kejin Earl Erl ɛe er er dauyssyz zhәne i den kejin Bear Ber ɪe ir Dearne dɪen Dirnee iː i Lee Lieer ɪe ir Geer Girei iː ɪ i Neil Nil aɪ aj әdette nemis teginde Reilly ˈraɪli Rajlli eɪ ej Leiston Lejstoneigh aɪ aj Heights Hajts eɪ ejeir ɪe ir Weir Uireo iː i nemese e Peopleton ˈpiːplten Piplton ɪ e nemese i Pigeon ˈpɪdʒɪn Pidzhen e e Meolse mels Mels e e nemese o Surgeon ˈsɜːdʒen Sordzhener ɜː e er or dauyssyz zhәne i den kejin Erdington Erdington ɑː ar Clerkenwell Klarkenuellere ɪe ir Mere Mireu ew juː ju yu yu dauyssyzdan kejin Ewell Yuell Beulah Byula uː ү Shrewsbury Shrүsberiewe ju jue yu yu dauyssyzdan kejin oue oueewer ju jue yur yur dauyssyzdan kejin Sewer sjue Syur oue ouer Sewer soue Souerey iː ɪ i nemese i Keyford Kiford eɪ ej Heywood Hejvudf f f Fridge Fridzh v f vg g g Gull Gall ʤ dzh әdette e i y aldynda Georgia Dzhordzhiya ʒ zh kirme sozderde Baton Rouge Baton Ruzh kaldyryladygg g gg Jagger Dzhagger ʤ dzh ʒ zhzh kirme sozderdegh f f soz sonynda Brough brʌf Braf gh gh negizderdin tүjisken zherinde bolady Springhill Springhill kaldyrylady Dwight dwait Duajth h h Househill Haushill Henry Henri kaldyrylady kobinese sozderdin sonynda zhәne dauyssyz dybystardan kejin lh rh zhәne t b Rhodes reudz Rodsi aɪ aj әdette ashyk buynda zhәne nd aldynda Line laɪn Lajn ɪ iː i әdette zhabyk buynda Kidd kɪd Kiddia aɪe aja ajya soz sonynda Giant Dzhajant ɪe ia iya soz sonynda Victoria Viktoriyaiar aɪe ajar Friar fraɪe Frajarie aɪe aje Society Sosajeti ɪ iː i nemese ir ies ied zhii sonynda Leith Litier aɪe aɪer ajer ɪe ɪer ir nemese ir ier ili er v bezudarnoj pozicii Pierce Pirs Colliers Kolliers Whittier Uitterigh aɪ aj Dwight dwait Duajt ɪgh igh negizderdin tүjisken zherinde bolady Brighouse brɪghaus Brighausio e e e tion shen ʃn dep ajtylsa da aɪe ajo Lion Lajonbaskasha ioir ɜː er or dauyssyz zhәne i den kejin ɪe ir nemese irire aɪe ajr Ireton Ajrton ɪe ir nemese ir Lancashire Lankashirirr ɪr irr nemese irrj ʤ dzhk k k kaldyrylady kobinese bastapky kombinaciyada kn Knighton Najtonl l l kejbir sozderde dauyssyzdar aldynda l Carleton Karlton no po tradicii Albert Donald i t p kaldyrylady kobinese dauyssyz dybystyn aldyndall l ll v geograficheskih nazvaniyah l pered soglasnymi geografiyalyk ataularda l dauyssyz dybystardyn aldynda birak әrkashan ataularynda ll m m m kaldyrylady sozdin basynda mn tirkesiminde boladympb mb mpb Campbell n n ŋ nng ŋ no ou eu o ou ɔ ɔː e o ʌ o London lʌnden Londonoa ou eu ɔː o ou Oakland euklend Oklend Oaks euks oar ɔː e ɔeː or Boardhills bɔːdhɪlz Bordhilsoe œ iː i Phoenix Finiksoi oy ɔɪ oj Droitwich Drojtuichoo u uː u Goole guːl Gul ʌ a Floodwood flʌdwud Fladvudoor oore ɔː ɔeː or Doors Dorz ue ur Highmoor haɪmue Hajmuror ɔː e or Morton mɔːten Morton eː er or dauyssyzdan zhәne i den kejin ore ɔː ɔeː or Dore dɔː Dorou ʌ a Country Kantri ou eu birkatar dialektilerde o ou Boulder boulde Boulder au au Louth lau8 Laut e o e Aldous Oldos Dangerous Dejndzhres u u Louis Luisough au au ʌf af Brough brʌf Braf ɔh oh oh kelt ataularynda kezdesedi Loughrea Lohrejour ɔː e ɔeː or Bournville Bornvill aue aur Flourmille Flaurmill ɜː er or dauyssyzdan kejin Bourke Borkow ou ou Maslow Maslou au au Brownville Braunvill ɔː oower aue auer Bower baue Bauer oue ouer Lower leue Louerp p p kaldyrylady birak mindetti emes әsirese klassikalyk tilderden bolsa mpb mpb bul sozdin basynda pn ps pt de boladyph f f grek ataularynda kezdesedi Phil fɪl Fil ph ph morfemalardyn tүjisken zherinde Upholder ʌpheulde Aphoulderq k kqu k k Mosquito mɔsˈkiːteu Moskito kw ku Queenstown ˈkwiːnstaun Kuinstaunr r r r kaldyrylmajdy Peter ˈpiːte Piters s s z s nemese z Isidora Izidora Parsons Parsons nemese Parsonz ʃ sh әdette dauyssyz si su dauysty tirkesiminde Sugarloaf ˈʃugelouf Shugarlof ʒ zh әdette dauysty si su dauysty tirkesiminde Treasure ˈtreʒe Trezher kaldyrylady Island aɪlend Ajlendsh ʃ sh Shepshed ʃepʃed Shepshed sh sh kүrdeli sozderde Grasshopper Grasshopperss s ss z z Possession Pozeshent t t ʃ sh tion shen ʧ ch ture cher kaldyrylady tch ny kospaganda Newcastle njuːkɑːsl tch ʧ tchth t t 8 t s tek erekshelik retinde Jonathan ʤɔne8en Dzhonatan birak dәstүrli Galsworthy d t nemese d z tek erekshelik retinde Heather ˈhede Heter nemese Heder birak dәstүrli Rutherford Rezerford th th buyndardyn shekarasynda bolady Pothole pɔtheul Potholts ts ts c emes Keats Kitstz ts c tc emes Fitzgerald Ficdzheraldu ju yu yu dauyssyzdan kejin Utah Yuta u uː u Bush buʃ Bush ʌ a Augusta Ogasta e u tekserilmegen kүjde Titus taɪtes Tajtus kaldyrylady gue g que k kejde dauyssyzdan kejin negizinen g men q Guardian gɑːdɪen Gardian ɪ i ataularynda kezdesedi Llandudno ue e e Guest gest Gestbaska dybys bireu u siyakty ajtyluy birdejeki dybys zheke zheke beriledi kaldyrylgan gue g que k kejde g men q den kejinui ɪ i i Empire State Building ˈbɪldɪŋ baska dybys bir u siyakty ajtyluy birdejeki dybys zheke zheke berilediur ɜː e er yor dauyssyzdan kejin zhәne i Turner ˈtɜːne Ternerv v v kaldyrylganw w u birak v eger kelesi әrip u bolsa nemese W eki dauysty arasynda diftong kurmajdy sondaj ak aty zhonder men ataularynda Whitefield Uajtfild Wood Vud Delaware Delaver Highwind Hajvind v v agylshyn emes esim men ataularda kaldyrylgan kobine sozdin basynda bolady Wright raɪt Rajtwor wɜː uer Worthing Uertinx ks ks Oxford Oksford gz gz Alexander Alegzander z z Xerox Ziroksy ɪ i Lynn Linn aɪ aj Tyne Tajn j j dauyssyzdan kejin dauysty aldynda ja je ji jo ju ornyna dauyssyzdan kejin zhazylady ya e i o yu sozdin basynda zhәne dauystydan kejin ja ju ornyna zhazylady ya yu birak ji men jo үjlesimi saktalady zhәne әdette je saktalady Yellowstone jeleusteun Jelloustonyr eː er o dauyssyzdan kejin zhәne i Byrd Berdz z z ts c esim men ataular nemis zhәne italyan teginen Zuckerberg Cukerberg s 8 s esim men ataular ispan teginen La Paz La PasFonema bojynsha Fonema Negizgi audarma nuskasy Balamaly audarma nuskasy Қosymsha audarma nuskasy kazhet zhagdajda iː i ɪ i i e e e eo e e e ea eo ae ә a ɑː a ɔ o ɔː o or or u u uː ү ʌ a o o eː er er transliteraciya e transliteraciya e o u ou aɪ aj aɪe 1 shi kestede transliteraciya au au aue aur auer auer ower eɪ ej ej ɛe er ɪe ir iya ia ou o ou ou ou ow ɔɪ oj ue ur b b d d ʤ dzh f f g g h h j jotaciya ja je ji jɔ ju ya e i o yu ya e ji jo yu k k l l m m n n ŋ n nk n nc i nk nk p p r r s s ʃ sh t t d t d z s v eski 8 t s f eski ʧ ch tch tch ts ts c tz v v f f w u v eski v u aldynda z z s s sozdin sonynda nemese dauyssyz dybyska zhakyn ʒ zhDialektileriAgylshyn tili britandyk zhәne amerikandyk bolyp eki tүrge bolinedi Britandyk Agylshyn tili oz ishinde shotlandiyalyk soltүstik batys shygys ontүstik dialektilerge zhikteledi 7 11 g da anglo sakson tilinde 4 dialekt bolgan nartumbriyalyk mersiyalyk uessek zhәne kent Agylshyn tilinin basty erekshelikteri a fonetika zhүjesinde dybystarynyn kopshiligi birese sozylynky birese kyska ajtylady Osygan oraj Agylshyn tilinde soz magynasy birsydyrgy ozgeriske tүsui mүmkin b morfol salasyndagy ozgeshelik syn esim men san esimnin barlyk zhalgaulary yagni septikteri sondaj ak zat esim men etistik affiksterinin kobi bul kүnde tarihi ozgeristerge tүsken Sogan oraj Agylshyn tilinde soz ben sozdi bajlanystyratyn predlogtar artiklder sondaj ak komekshi etistik siyakty zhana tulgalar formalar morfemalar pajda bolgan Agylshyn tilinin zhazu erezheleri men sozderdin ajtyluynda ajyrmashylyktar bar Orfografiyalyk erezheler bojynsha buryngy zhәne kazirgi agylshyn tilindegi dybystardyn ozgeristeri zhazuda katan saktalady Agylshyn әlipbiiAgylshyn әlipbii 26 әripten kuralady A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Za b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y zAgylshyn tilin koldanatyn negizgi elderAgylshyn tilin koldanatyn elderEuropadagy agylshyn tili Agylshyn tili koptegen elderde koldanady Olardyn katarynda negizgi osy elder bar Ұlybritaniya AҚSh Australiya Zhana Zelandiya Kanada IrlandiyaDerekkozder Қazak Ұlttyk Enciklopediyasy 1 tom Derekkoz katesi dep atalgan derekkoz tobynda lt ref gt tegi bar birak tiisti lt references group gt tegi tabylmady nemese lt ref gt zhabu tegin kazhet etedi