НАТО ға мүше мемлекеттер Албания Бельгия Болгария Канада Хорватия Чехия Дания Эстония Финляндия Франция Германия Грекия

НАТО-ға мүше мемлекеттер

Албания Бельгия Болгария Канада Хорватия Чехия Дания Эстония Финляндия Франция Германия Грекия Мажарстан Исландия Италия Латвия Литва Люксембург Черногория Нидерланд Солтүстік Македония Норвегия Польша Португалия Румыния Швеция Словакия Словения Испания Түркия Ұлыбритания АҚШ

Қазақстан мен НАТО арақатынастары — Қазақстан Республикасы мен Солтүстік атлантикалық келісім ұйымы (НАТО) арасындағы қарым-қатынас.

Қазақстанмен қарым-қатынас 1992 жылы, ел Солтүстік Атлантикалық ынтымақтастық кеңесіне кірген кезде басталды. Бұл диалог форумы 1997 жылы еуроатлантикалық аймақтағы барлық одақтастар мен серіктес елдерді біріктіретін еуроатлантикалық серіктестік кеңесін алмастырды.Практикалық ынтымақтастық Қазақстан 1995 жылы "Бейбітшілік жолындағы серіктестік" бағдарламасына қосылған кезде басталды. НАТО Бас хатшысының Кавказ және Орталық Азия бойынша арнайы өкілі елге тұрақты сапарлар арқылы Қазақстан билігімен жоғары деңгейде саяси диалог жүргізеді.

Тарихы

1994 жылы Қазақстан Одақпен тығыз әскери ынтымақтастық орнатқан бейбітшілік үшін серіктестік бағдарламасының құрамына енді.
1995 жылы Қазақстан бейбітшілік үшін серіктестік бағдарламасына ресми түрде қосылды.
1997 Қазақстанда НАТО елдерінің қатысуымен Қазақстанның бітімгершілік бөлімшелерінің НАТО басшылығымен операцияларға қатысуға дайындығын арттыруға бағытталған "Steppe eagle" ("дала бүркіті") атты алғашқы жыл сайынғы бітімгершілік оқу өткізіледі.
2002 жылдан бастап Қазақстан Жоспарлау және талдау процесіне қатысады. Бұл қазақстандық армия бөлімшелері мен одақтастардың Альянс бөлімшелері арасындағы жедел үйлесімділікті арттыруға көмектесті. НАТО одақтастарымен бірлесіп жұмыс істеу үшін бітімгершілік полкті дамыту бойынша бірлескен жұмыс жүргізілуде. Қазақстан виртуалды Жібек магистралі бағдарламасына қосылды . Қазақстан ПРМ жоспарлау және талдау процесіне қосылады.
2004 жылы Стамбулда өткен кездесуде НАТО елдерінің басшылары Кавказ бен Орталық Азияға ерекше назар аударады: НАТО-ның аймақтағы арнайы өкілі және онымен байланыс жөніндегі қызметкер тағайындалды.
2006 жылдан бастап Қазақстан мен НАТО арасында бейбітшілік жолындағы әріптестік аясында "Дала бүркіті" бірлескен әскери оқу-жаттығуы өткізіліп келеді.
2006 жылы Қазақстан мен НАТО 2006 жылдан 2008 жылға дейінгі кезеңге арналған бірінші ЖКП-ны, сондай-ақ 2006 жылға арналған әріптестік мақсаттарын келіседі.
2007 жылдан бастап Қазақстанда Қазақстан Ұлттық қорғаныс университетімен бірлесіп қорғаныс саласындағы білім беруді жетілдіру бойынша НАТО бағдарламасы (DEEP) бар.
2007 жылы Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың НАТО штаб-пәтеріне сапары. "2007 жылғы ПАРП-ны бағалау" құжатында серіктестік мақсаттарын іске асырумен байланысты жағдай көрсетілген. Қазақстан мен Ұлыбританиядан келген екі ғалым 2007 жылы Кеңес Одағы ядролық сынақтар жүргізген Семей полигонында (Қазақстан) радиоактивті ластануға талдау жүргізудегі үздік ынтымақтастығы үшін ғылымдағы әріптестігі үшін сыйлыққа ие болды. Әл-Фараби университетінде НАТО ақпараттық орталығы ашылды.
2008 Ұлттық кітапханада НАТО депозитарлық кітапханасының салтанатты ашылуы. Қазақстанның Қорғаныс министрі Даниал Ахметов НАТО-ның штаб-пәтеріне сапармен келіп, Солтүстік Атлантикалық кеңестің алдында 2006-2008 жылдар аралығындағы кезеңде ӨСАБ нәтижелері туралы баяндама жасайды.
2009 жылы НАТО Бас хатшысы Яап де Хооп Схеффер Қазақстанға сапармен келеді. Астанада Еуроатлантикалық әріптестік Кеңесінің қауіпсіздік форумы өтуде. НАТО-ның "Жетісу-2009"апатына ден қою бойынша оқу-жаттығулары өткізілуде.
2010 Қазақстан Сыртқы істер министрі Қанат Саудабаевтың НАТО-ға сапары. НАТО мен бірқатар елдер, соның ішінде Қазақстан арасында Ауғанстанға ИСАФ-тың өлімге әкелмейтін жүктерін транзиттік теміржол тасымалы туралы уағдаластықтарға қол жеткізілді.

Бейбітшілік жолындағы серіктестік

Еуропадағы НАТО картасы
НАТО мүшелері Мүшелік іс-қимыл жоспары Белсенді диалог Бейбітшілік үшін серіктестік Бейбітшілік үшін серіктестіктің ынталы мүшелері

Қазақстан Республикасы және НАТО арасындағы ынтымақтастық 1994 жылы қол қойылған «Бейбітшілік жолындағы серіктестік» (БЖС) бағдарламасына негізделеді.

Қазақстанның БЖС бағдарламасының шеңберіндегі ынтымақтастығы НАТО-мен ықпалдастық бағыттарын қамтиды, оған әскери жоспарлау үдерістеріндегі жариялылық, қарулы күштерге және қорғаныс құрылымдарына демократиялық бақылау жасау, БҰҰ аясындағы және НАТО шеңберіндегі операцияларға үлес қосу үшін әскери дайындық пен қажетті әлеуетті қолдау, келешекте НАТО күштерімен ықпалдаса алатын күштер құру, гуманитарлық, бітімгерлік және басқа операцияларды өткізу қабілетін көтеру үшін оқу-жауынгерлік дайындық пен жаттығулар өткізуді жоспарлауды бірлесіп жүзеге асыру мақсатында НАТО-мен әскери ынтымақтастықты дамыту және т.б. енеді. Осы бағыттағы бірлескен жұмыс Серіктестік іс-қимылдарының жеке жоспары (СІЖЖ), Жоспарлау және талдау үдерісі (ЖТҮ) және Жедел әлеует тұжырымдамасы (ЖӘТ) бағдарламаларының аясында жүзеге асырылады. Алғашқы кезеңі 2006 жылғы 31 қаңтарда қабылданған Серіктестік іс-қимылдарының жеке жоспары (СІЖЖ) шеңберінде Қазақстан мен НАТО арасындағы өзара әрекеттестіктің барлық салалары іске асырылады. Оған саясат, төтенше азаматтық жоспарлау, ғылым мен әскери әрекеттестік бағыттары енгізілген.

Жоспарлау және талдау үдерісі бағдарламасы

Қазақстан Жоспарлау және талдау үдерісі (ЖТҮ) бағдарламасына 2002 жылдан бері қатысады. ЖТҮ бітімгерлікті қолдау операцияларын қоса алғанда, НАТО күштерімен көпұлттық деңгейде ықпалдаса отырып жаттығулар мен операциялар өткізуге қатыса алатын күштер мен құралдарды бағалау мен құрамын анықтауға негіз беруге бағытталған. "Серіктестік мақсаттарын" айқындау мен жүзеге асыру арқылы НАТО елдерінің ҚК бөлімшелерімен ықпалдасу арқылы ҚР ҚК бөлімшелерінің қабілеттерін арттыруға шаралар қабылданады.

Серіктестік мақсаттары топтамасы келесі мәселелерді қамтиды:

ҚР ҚК трансформациясы мен қорғаныс жоспарлауы;
бітімгерлік контингентін НАТО стандарттары бойынша әзірлеу мен жабдықтау;
тілдік дайындық;
штабтық офицерлерді оқыту;
шекаралық қауіпсіздік мәселелері;
төтенше жағдайлардағы қимылдау мәселелері.

Жедел әлеует тұжырымдамасы бағдарламасы

2004 жылдың қаңтарында Қазақстан Жедел әлеует тұжырымдамасы (ЖӘТ) бағдарламасына қосылды. Бағдарлама серіктес елдердің бітімгерлік күштерінің НАТО елдерінің қарулы күштерімен ықпалдасуға әзірлік деңгейін бағалау тетіктерін қарастырады. ЖӘТ өз кезегінде ЖТҮ аясында жасалған бағалауды толықтырып, бағаланған күштердің әскери тиімділігін арттыруға көмектеседі.

Қазақстан Республикасы Қарулы күштерінің бітімгерлік құрамын дамыту аясында Құрылық әскерлерінің Әскери институтының "Бейбітшілік жолындағы серіктестік" оқу орталығының базасында (ҚАЗЦЕНТ) НАТО елдері мен серіктестерінің және Қазақстан жауынгерлерінің қатысуымен "Бітімгерлік операциялардың құқықтық қырлары" және "Операцияларды жоспарлау үдерісі" семинарлары, "Көпұлттық операциялардағы ағылшын тілінің әскери терминологиясы" және "НАТО штабтық процедуралары" курстары сияқты іс-шаралар өткізіледі.

Негізгі бағыттар

Аризона Ұлттық гвардиясы НАТО стандарттарындағы білімдерімен қазақстандық әскери бөлімшемен бөлісуде

НАТО-мен ынтымақтастықтың басым бағыттары:

Серіктестік іс-қимылдарының жеке жоспары (СІЖЖ) аясындағы ынтымақтастық;
Жоспарлау және талдау үдерісі (ЖТҮ) аясындағы ынтымақтастық, бұл бағдарламаны қорғаныс жоспарлауының құралы ретінде пайдалану, доктриналық құжаттарды жасаудағы консультациялар мен қолғабыс;
Серіктестік мақсаттарын тиімді іске асыру үшін іс-шаралар сапасын көтеру;
Қазақстан мен НАТО елдерінің (серіктестердің) әскери оқу орындарының арасындағы ынтымақтастық, НАТО тарапынан кәсіпқой дайындық пен білім берудегі консультациялар;
НАТО стандарттарын ескере отырып әскери білім беру жүйесін реформалаудағы консультациялар, әскери кадрлерді даярлауда қолғабыс;
"Дала қыраны" жаттығуларын "Бейбітшілік жолындағы серіктестік" рухында өткізу;
КАЗЦЕНТ курстарын аккредитациялау;
"Казбригті" Жедел әлеует тұжырымдамасы тетіктеріне сәйкес дайындау, оның әзірлік деңгейін анықтауға сарапшылар тобын шақыру, одан кейін Альянс бөлімшелерімен жедел ықпалдастық деңгейін көтеру және теориялық машықтарды іс жүзінде орындау үшін НАТО жаттығуларына қатысу;
Аэроұтқыр және инженерлік әскерлерді техника мен құралдардың заманауи үлгілерімен жабдықтау.

Дереккөздер

НАТО Қазақстанмен арақатынас (ағыл.). Тексерілді, 22 тамыз 2023.
Қазақстанның Бельгиядағы Елшілігі Қазақстан - НАТО (қаз.).

[1] НАТО Қазақстанмен арақатынас (ағыл.). Тексерілді, 22 тамыз 2023.

[2] Қазақстанның Бельгиядағы Елшілігі Қазақстан - НАТО (қаз.).