Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Әлкей Хақанұлы Марғұлан (11 мамыр 1904, Павлодар облысы Баянауыл ауданы – 12 қаңтар 1985, Алматы қаласы) – әдебиеттанушы, өнертанушы, шығыстанушы, Ұлттық археология мектебiнiң негiзiн қалаушы. Бүкiлодақтық география қоғамының толық мүшесi (1933), филология ғылымының докторы (1945), Қазақстан ғылым академиясының академигі (1958), Қазақ КСР-iнiң еңбек сiңірген ғылым қайраткерi (1961). Оның редакциясымен Шоқан Уәлихановтың шығармаларының 5-томдық толық академиялық жинағы жарық көрді. Педагогика саласында Әлкей Марғұлан фольклор бойынша зерттеулерінің маңызы зор. Тұңғыш рет халық педагогикасының біртумалары шоғырланған Қазақ халқының аңыздарын, ертегілерін, жырларын іргелі зерттеді.
| Әлкей Хақанұлы Марғұлан | |||||
 | |||||
| Туған күні | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Туған жері | Дала генерал-губернаторлығы (қазіргі Павлодар облысы), Баянауыл ауданы | ||||
| Қайтыс болған күні | |||||
| Қайтыс болған жері | |||||
| Азаматтығы | |||||
| Ғылыми аясы | |||||
| Жұмыс орны | Қазақ КСР Ғылым академиясының тарих, археология және этнография институты | ||||
| Ғылыми дәрежесі | |||||
| Несімен белгілі | Ұлттық археология мен этнография мектебінің негізін қалаушы | ||||
| Марапаттары |
| ||||
Өмірбаяны
Арғын тайпасы Сүйіндік руы Айдабол бөлімінен шыққан. Әлкей Хақанұлы Марғұлан бастапқы бiлiмдi ауыл мектебiнен алды. Павлодар қаласындағы мұғалiмдер курсын бiтiрiп‚ туған аулында мұғалiм болып iстедi. Семей педагогикалық техникумының студентi бола жүрiп‚ «Таң» журналы мен «Қазақ тiлi» газетiнiң редакцияларында (1921–25) қызмет атқарған. Осы жылдары ол М.О.Әуезовпен‚ М.Жұмабаевпен танысты. Ленинград (қазiргi Санкт-Петербург) қаласындағы Шығыстану институтының түркiтану және тарих-филология факультеттерiнде (1925–29) қатар оқыды.
Марғұлан КСРО ғылым академиясының академигі А.Е.Ферсман мен профессор С.И.Руденконың басшылығымен ұйымдастырылған Қазақстан және Алтай археология және этнография экспедицияларының (1926–27) жұмысына қатысты. Экспедиция кезiнде Ә.Н.Бөкейхановпен тығыз қарым-қатынас орнатып, бiрлесiп қызмет жасады. Әлкей 1928 жылдан қазақ халқына қатысты әдеби, мұрағаттық материалдар жинақтаумен шұғылданды. 1929 ж. Абай шығармалары туралы дипломдық жұмыс қорғап‚ орыс география қоғамы архивiндегi Абай қолжазбалары туралы нақты тарихи деректер негiзiнде ғылыми дәйектi тұжырымдар жасады.
Терминология комиссияның ғалым-хатшысы (1930–31), Ленинград қасындағы Мемлекеттік материалдық мәдениет тарихы академиясының аспиранты (1931–34)‚ Шығыстану институтының оқытушысы (1931–35), Мәскеу қаласындағы материалдық Мәдениет тарихы институтының iзденушiсi және ғылыми қызметкерi (1936–38) болды. Осы жылдары ол Шығыс Түркiстан археологиясы мен өнерi бойынша маманданып, бiрнеше археологиялық экспедицияларға қатысты. КСРО ғылым академиясының қазақ бөлiмшесi Тарих институтының аға ғылыми қызметкерi (1939–41) болды. Оның «Мәшһүр Жүсiп мұрасындағы түркi эпосы», «Декабристер және Қазақстан», «Әлiшер Науаи және қазақ мәдениетi», «Мұхаммед Хайдар Дулати – тарихшы», «Шоқан Уәлиханов және Орта Азия тарихы», «Суворов», «Жамбыл Жабаев» (1940–41), т.б. еңбектерi жарық көрдi.
1941 ж. КСРО ғылым академиясы Қазақ бөлiмшесiнiң тарих бөлiмiн басқарды. Осы қызметте жүрiп «Хандар жарлығының тарихи маңызы» деген тақырыпта қорғаған канд. диссертациясында (1943) көне қыпшақ тарихына байланысты құнды зерттеулер жасады. «Қазақ халқының эпикалық жыр дастандары» тақырыбында қорғаған докт. диссертациясы қазақ әдебиетi мен тарихы саласындағы iргелi зерттеулердiң нәтижесi саналды. Археология, палеолит бөлiмiнiң меңгерушiсi, аға ғылыми қызметкерi (1946–53), Қазақстан ғылым академиясының Архитектура құрылыс және құрылыс материалдары институтының аға ғылыми қызметкерi (1953–55) болды; кейін этнография бөлiмiн (1958–76) басқарды.
Осы жылдары Марғұлан Сырдария, Шу, Талас өзендерi бойында және Отырар, Сауран, Сығанақ қалалары орнында қазба жұмыстарын жүргiзiп, соның негiзiнде «Көне қазақ жерiнiң қалалары мен құрылыс өнерiнiң тарихы» аталатын монографиясын (1950) жариялады. Кемел Ақышев, М.Қадырбаев, бiрге Орталық Қазақстанда жүргiзген археология қазба жұмыстарының қорытындысы саналатын «Орталық Қазақстанның ежелгi мәдениетi» (Древняя литература Центрального Казахстана, 1966) атты ғылыми-зертханалық еңбегiн жазып‚ кiтаптың редакциясын басқарды.
Марғұлан – қорқыттанушы. Ол оғыз-қыпшақ тайпасынан шыққан данагөй абыз, жырау, күй атасы, қазақ бақсыларының жебеушiсi, батагөй-сәуегейi Қор-қыт мұрасын зерттедi. М-ның жазуынша, қазақ музыкасы мен философиясында «Қорқыт күйi», «Қорқыт сарыны», «Қорқыт тол-ғауы», «Тәңiр биi» дейтiн рухани iзгi дәстүрлер, мақамдар қалыптасып дамыған. Демек, Қорқыт – «керемет иесi», «Ұлыстың ұлы кеңесшiсi», «тарихи оқиғаларды жырлаушы жырау». Марғұлан Қорқыт мұрасын, дәстүрiн ұстанған халық мәдениетiнiң көрнектi өкiлдерiн былайша топтастырады:
- бақсы-жыраулар (Қойлыбай, Қарамырза, Нысан абыз, т.б.);
- қобызбен күй орындаушылар (әл-Фараби, Кетбұға);
- сәуегей жыраулар, шешендер (Сыпыра жырау, Асан қайғы, Шалкиіз жырау, Қазтуған, Әнет баба, Бұқар жырау, Тәттiқара, Майлықожа, т.б.);
- Қорқыт дәстүрiн жалғастырған, қобызбен жыр туындатқан ақындар (Балқы Базар, Ерiмбет жырау, , Қаңлы Жүсiп, Абыл, Оңғар жырау, Шораяқтың Омары, т.б.).
Марғұлан «Қазақ халқының көне замандағы ақындық өнерiнiң шеберлерi» атты еңбегiнде (1959) қазақ халқының эпикалық жыр дәстүрiн дамытқан ақындарға, шебер орындаушыларға, сал-серiлерге тоқталып, олардың сөз өнерiндегi орнын айқындады. Еңбектегi ғылыми тұжырымдар танымдық тереңдiгiмен ерекшеленедi, онда көне ойшылдардан бастап Жанақ, Шөже, Арыстанбай, Марабай, Сүйiнбай, Жамбыл, Нұрпейiс, Иса секiлдi ақындар шығармашылығы талданады. Марғұланның «Тамғалы тас жазуы» атты зерттеуiнде әдеби-тарихи һәм мәдени деректер молынан кездеседi. Ол сонымен қатар қырғыз халқының «Манас» эпосы туралы ғылыми-зерттеулер iсiнiң дамуына үлес қосты. Қырғыз эпосын дүние жүзiне алғаш таныстырған Ш.Ш.Уәлиханов, кеңес заманында бастапқы зерттеулердi жүргiзген Әуезов болса, кейiннен осы дәстүр Мағұланның «Шоқан және Манас» атты монографиясында жалғасты. Ол эпостағы өмiр шындығы, жырдың шығу тегi, дәуiрi, кейiпкерлерi мен көркемдiк кестесi және манасшылардың жырды жетiлдiрудегi қызметi‚ т.б. жөнiнде ғылыми маңызы жоғары пiкiрлер айтты.
1957–1967 ж. Уәлихановтың ғылыми мұраларын жинайтын топқа (Мұхтар Әуезов, С.Бәйiшев, С.Мұқанов, Қ.И.Сәтбаев, А.Нүсiпбеков-пен бiрге) басшылық етiп, оның таңдамалы (1958) және 5 томдық шығармалар жинағын жарыққа шығарды.
1976–1984 ж. Қазақстан ҒА этнография бөлiмiнiң аға ғылыми қызметкерi болды. Оның ынта-жiгерi мен ұсынысы бойынша қазақ даласының ең шалғай аудандарына бiрнеше археологиялық және этнографиялық экспедициялар ұйымдастырылды. Ол өзiне дейiнгi Қазақстанды зерттеушi орыс ғалымдарының қазақ даласы тек көшпелiлер мекенi болды деген тұжырымдарының шындыққа сай келмейтiндiгiн дәлелдедi. Ғалым 1940 жылдардың аяғында бiрнеше рет саяси қудалауға түсті, кейiн де ұдайы саяси бақылауда болды, ғылыми ортаның кейбiр қисынсыз сындарына ұшырады.
Еңбектері
Марғұлан тарих, археология, этнография, әдебиет, өнер (қолданбалы және сәулет өнерi) және металлургия саласына қатысты 300-ден астам ғыл.-зерт. жұмыстар, 100-ден астам энциклопед. мақалалар жазды‚ сонымен қатар қазақстандық этнографтардың, археологтардың, тарихшылардың бiрнеше буынын даярлады. М-ның ғыл. еңбектерiнiң бiрқатары шетел тiлдерiне ау-дарылды. 1991 жылы Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының Тарих, археология және этнология институтындағы археология орталығының негiзiнде Марғұлан атындағы Археология институты құрылды. Астана, Павлодар, Екібастұз, Жезқазған қ-лары мен Оңтүстік Қазақстан облысында, Баянауыл, Екiбастұз аудандарында бiрнеше көшелер, мектептер М. есiмiмен аталады. Павлодар қаласында мүсiнi орнатылған‚ сондай-ақ Павлодар мемлекеттік университетiнде Марғұлан атында стипендия тағайындалып‚ музей ашылған. 100 жылдық мерейтойы ЮНЕСКО-ның шешiмiмен дүниежүзілік деңгейде аталып өттi (2004). Қазақстан ғылым академиясының Уәлиханов атынд. (1967), Қазақ КСР-і Мемлекеттік сыйлықтарының лауреаты. Ленин, Еңбек Қызыл Ту, Халықтар достығы ордендерiмен және медальдармен марапатталған.
Шығармалары
- Из истории городов и строительного искусства древнего Казахстана, А.-А., 1950;
- Открытие новых памятников культуры эпохи бронзы Центрального Казахстана, А.-А., 1966;
- До исламская архитектура Казахстана, М., 1968;
- Бегазы – Дандыбаевская культура Центрального Казахстана, А.-А., 1979;
- Ежелгi жыр аңыздар, А., 1985;
- Казахское народное прикладное искусство, 1–3 т.,1986–90;
- Собрание соч., 1–4 т., А., 1998 – 2003; Шығармалары, А., 2007.
Дереккөздер
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Педагогика / О 74 Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: "ЭКО" ҒӨФ. 2006. - 482 б.ISBN 9965-808-85-6
- https://adebiportal.kz/upload/iblock/444/4441c0b93a6e7e908b363b7e87f7a6e6.pdf
- Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5
- Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
- Қазақ әдебиеттану ғылымының тарихы, А., 2008.
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том
- Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Әlkej Hakanuly Margulan 11 mamyr 1904 Pavlodar oblysy Bayanauyl audany 12 kantar 1985 Almaty kalasy әdebiettanushy onertanushy shygystanushy Ұlttyk arheologiya mektebinin negizin kalaushy Bүkilodaktyk geografiya kogamynyn tolyk mүshesi 1933 filologiya gylymynyn doktory 1945 Қazakstan gylym akademiyasynyn akademigi 1958 Қazak KSR inin enbek sinirgen gylym kajratkeri 1961 Onyn redakciyasymen Shokan Uәlihanovtyn shygarmalarynyn 5 tomdyk tolyk akademiyalyk zhinagy zharyk kordi Pedagogika salasynda Әlkej Margulan folklor bojynsha zertteulerinin manyzy zor Tungysh ret halyk pedagogikasynyn birtumalary shogyrlangan Қazak halkynyn anyzdaryn ertegilerin zhyrlaryn irgeli zerttedi Әlkej Hakanuly MargulanTugan kүni10 mamyr 1904 1904 05 10 Tugan zheriDala general gubernatorlygy kazirgi Pavlodar oblysy Bayanauyl audanyҚajtys bolgan kүni14 kantar 1985 1985 01 14 80 zhas Қajtys bolgan zheriAlmatyAzamattygyResej imperiyasy KSROҒylymi ayasyArheologiyaZhumys ornyҚazak KSR Ғylym akademiyasynyn tarih arheologiya zhәne etnografiya institutyҒylymi dәrezhesifilologiya gylymdarynyn doktoryNesimen belgiliҰlttyk arheologiya men etnografiya mektebinin negizin kalaushyMarapattaryӨmirbayanyArgyn tajpasy Sүjindik ruy Ajdabol boliminen shykkan Әlkej Hakanuly Margulan bastapky bilimdi auyl mektebinen aldy Pavlodar kalasyndagy mugalimder kursyn bitirip tugan aulynda mugalim bolyp istedi Semej pedagogikalyk tehnikumynyn studenti bola zhүrip Tan zhurnaly men Қazak tili gazetinin redakciyalarynda 1921 25 kyzmet atkargan Osy zhyldary ol M O Әuezovpen M Zhumabaevpen tanysty Leningrad kazirgi Sankt Peterburg kalasyndagy Shygystanu institutynyn tүrkitanu zhәne tarih filologiya fakultetterinde 1925 29 katar okydy Margulan KSRO gylym akademiyasynyn akademigi A E Fersman men professor S I Rudenkonyn basshylygymen ujymdastyrylgan Қazakstan zhәne Altaj arheologiya zhәne etnografiya ekspediciyalarynyn 1926 27 zhumysyna katysty Ekspediciya kezinde Ә N Bokejhanovpen tygyz karym katynas ornatyp birlesip kyzmet zhasady Әlkej 1928 zhyldan kazak halkyna katysty әdebi muragattyk materialdar zhinaktaumen shugyldandy 1929 zh Abaj shygarmalary turaly diplomdyk zhumys korgap orys geografiya kogamy arhivindegi Abaj kolzhazbalary turaly nakty tarihi derekter negizinde gylymi dәjekti tuzhyrymdar zhasady Terminologiya komissiyanyn galym hatshysy 1930 31 Leningrad kasyndagy Memlekettik materialdyk mәdeniet tarihy akademiyasynyn aspiranty 1931 34 Shygystanu institutynyn okytushysy 1931 35 Mәskeu kalasyndagy materialdyk Mәdeniet tarihy institutynyn izdenushisi zhәne gylymi kyzmetkeri 1936 38 boldy Osy zhyldary ol Shygys Tүrkistan arheologiyasy men oneri bojynsha mamandanyp birneshe arheologiyalyk ekspediciyalarga katysty KSRO gylym akademiyasynyn kazak bolimshesi Tarih institutynyn aga gylymi kyzmetkeri 1939 41 boldy Onyn Mәshһүr Zhүsip murasyndagy tүrki eposy Dekabrister zhәne Қazakstan Әlisher Nauai zhәne kazak mәdenieti Muhammed Hajdar Dulati tarihshy Shokan Uәlihanov zhәne Orta Aziya tarihy Suvorov Zhambyl Zhabaev 1940 41 t b enbekteri zharyk kordi 1941 zh KSRO gylym akademiyasy Қazak bolimshesinin tarih bolimin baskardy Osy kyzmette zhүrip Handar zharlygynyn tarihi manyzy degen takyrypta korgagan kand dissertaciyasynda 1943 kone kypshak tarihyna bajlanysty kundy zertteuler zhasady Қazak halkynyn epikalyk zhyr dastandary takyrybynda korgagan dokt dissertaciyasy kazak әdebieti men tarihy salasyndagy irgeli zertteulerdin nәtizhesi sanaldy Arheologiya paleolit boliminin mengerushisi aga gylymi kyzmetkeri 1946 53 Қazakstan gylym akademiyasynyn Arhitektura kurylys zhәne kurylys materialdary institutynyn aga gylymi kyzmetkeri 1953 55 boldy kejin etnografiya bolimin 1958 76 baskardy Osy zhyldary Margulan Syrdariya Shu Talas ozenderi bojynda zhәne Otyrar Sauran Syganak kalalary ornynda kazba zhumystaryn zhүrgizip sonyn negizinde Kone kazak zherinin kalalary men kurylys onerinin tarihy atalatyn monografiyasyn 1950 zhariyalady Kemel Akyshev M Қadyrbaev birge Ortalyk Қazakstanda zhүrgizgen arheologiya kazba zhumystarynyn korytyndysy sanalatyn Ortalyk Қazakstannyn ezhelgi mәdenieti Drevnyaya literatura Centralnogo Kazahstana 1966 atty gylymi zerthanalyk enbegin zhazyp kitaptyn redakciyasyn baskardy Margulan korkyttanushy Ol ogyz kypshak tajpasynan shykkan danagoj abyz zhyrau kүj atasy kazak baksylarynyn zhebeushisi batagoj sәuegeji Қor kyt murasyn zerttedi M nyn zhazuynsha kazak muzykasy men filosofiyasynda Қorkyt kүji Қorkyt saryny Қorkyt tol gauy Tәnir bii dejtin ruhani izgi dәstүrler makamdar kalyptasyp damygan Demek Қorkyt keremet iesi Ұlystyn uly kenesshisi tarihi okigalardy zhyrlaushy zhyrau Margulan Қorkyt murasyn dәstүrin ustangan halyk mәdenietinin kornekti okilderin bylajsha toptastyrady baksy zhyraular Қojlybaj Қaramyrza Nysan abyz t b kobyzben kүj oryndaushylar әl Farabi Ketbuga sәuegej zhyraular sheshender Sypyra zhyrau Asan kajgy Shalkiiz zhyrau Қaztugan Әnet baba Bukar zhyrau Tәttikara Majlykozha t b Қorkyt dәstүrin zhalgastyrgan kobyzben zhyr tuyndatkan akyndar Balky Bazar Erimbet zhyrau Қanly Zhүsip Abyl Ongar zhyrau Shorayaktyn Omary t b Margulan Қazak halkynyn kone zamandagy akyndyk onerinin sheberleri atty enbeginde 1959 kazak halkynyn epikalyk zhyr dәstүrin damytkan akyndarga sheber oryndaushylarga sal serilerge toktalyp olardyn soz onerindegi ornyn ajkyndady Enbektegi gylymi tuzhyrymdar tanymdyk terendigimen erekshelenedi onda kone ojshyldardan bastap Zhanak Shozhe Arystanbaj Marabaj Sүjinbaj Zhambyl Nurpejis Isa sekildi akyndar shygarmashylygy taldanady Margulannyn Tamgaly tas zhazuy atty zertteuinde әdebi tarihi һәm mәdeni derekter molynan kezdesedi Ol sonymen katar kyrgyz halkynyn Manas eposy turaly gylymi zertteuler isinin damuyna үles kosty Қyrgyz eposyn dүnie zhүzine algash tanystyrgan Sh Sh Uәlihanov kenes zamanynda bastapky zertteulerdi zhүrgizgen Әuezov bolsa kejinnen osy dәstүr Magulannyn Shokan zhәne Manas atty monografiyasynda zhalgasty Ol epostagy omir shyndygy zhyrdyn shygu tegi dәuiri kejipkerleri men korkemdik kestesi zhәne manasshylardyn zhyrdy zhetildirudegi kyzmeti t b zhoninde gylymi manyzy zhogary pikirler ajtty 1957 1967 zh Uәlihanovtyn gylymi muralaryn zhinajtyn topka Muhtar Әuezov S Bәjishev S Mukanov Қ I Sәtbaev A Nүsipbekov pen birge basshylyk etip onyn tandamaly 1958 zhәne 5 tomdyk shygarmalar zhinagyn zharykka shygardy 1976 1984 zh Қazakstan ҒA etnografiya boliminin aga gylymi kyzmetkeri boldy Onyn ynta zhigeri men usynysy bojynsha kazak dalasynyn en shalgaj audandaryna birneshe arheologiyalyk zhәne etnografiyalyk ekspediciyalar ujymdastyryldy Ol ozine dejingi Қazakstandy zertteushi orys galymdarynyn kazak dalasy tek koshpeliler mekeni boldy degen tuzhyrymdarynyn shyndykka saj kelmejtindigin dәleldedi Ғalym 1940 zhyldardyn ayagynda birneshe ret sayasi kudalauga tүsti kejin de udajy sayasi bakylauda boldy gylymi ortanyn kejbir kisynsyz syndaryna ushyrady EnbekteriӘlkej Hakanuly Margulannyn 100 zhyldygyna arnalyp shygarylgan Margulan tarih arheologiya etnografiya әdebiet oner koldanbaly zhәne sәulet oneri zhәne metallurgiya salasyna katysty 300 den astam gyl zert zhumystar 100 den astam encikloped makalalar zhazdy sonymen katar kazakstandyk etnograftardyn arheologtardyn tarihshylardyn birneshe buynyn dayarlady M nyn gyl enbekterinin birkatary shetel tilderine au daryldy 1991 zhyly Қazakstan Ұlttyk gylym akademiyasynyn Tarih arheologiya zhәne etnologiya institutyndagy arheologiya ortalygynyn negizinde Margulan atyndagy Arheologiya instituty kuryldy Astana Pavlodar Ekibastuz Zhezkazgan k lary men Ontүstik Қazakstan oblysynda Bayanauyl Ekibastuz audandarynda birneshe kosheler mektepter M esimimen atalady Pavlodar kalasynda mүsini ornatylgan sondaj ak Pavlodar memlekettik universitetinde Margulan atynda stipendiya tagajyndalyp muzej ashylgan 100 zhyldyk merejtojy YuNESKO nyn sheshimimen dүniezhүzilik dengejde atalyp otti 2004 Қazakstan gylym akademiyasynyn Uәlihanov atynd 1967 Қazak KSR i Memlekettik syjlyktarynyn laureaty Lenin Enbek Қyzyl Tu Halyktar dostygy ordenderimen zhәne medaldarmen marapattalgan ShygarmalaryIz istorii gorodov i stroitelnogo iskusstva drevnego Kazahstana A A 1950 Otkrytie novyh pamyatnikov kultury epohi bronzy Centralnogo Kazahstana A A 1966 Do islamskaya arhitektura Kazahstana M 1968 Begazy Dandybaevskaya kultura Centralnogo Kazahstana A A 1979 Ezhelgi zhyr anyzdar A 1985 Kazahskoe narodnoe prikladnoe iskusstvo 1 3 t 1986 90 Sobranie soch 1 4 t A 1998 2003 Shygarmalary A 2007 DerekkozderOryssha kazaksha tүsindirme sozdik Pedagogika O 74 Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2006 482 b ISBN 9965 808 85 6 https adebiportal kz upload iblock 444 4441c0b93a6e7e908b363b7e87f7a6e6 pdf Қaragandy Қaragandy oblysy Enciklopediya Almaty Atamura 2006 ISBN 9965 34 515 5 Tarihi tulgalar Tanymdyk kopshilik basylym Mektep zhasyndagy okushylar men kopshilikke arnalgan Қurastyrushy Togysbaev B Suzhikova A Almaty Almatykitap baspasy 2009 ISBN 978 601 01 0268 2 Қazak әdebiettanu gylymynyn tarihy A 2008 Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VI tom Otyrar Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2005 ISBN 9965 17 272 2