Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Химия саласында Нобель сыйлығы (швед. Nobelpriset i kemi) — Бес Нобель сыйлығының бірі, әр жылы Нобель комитетімен химия саласындағы жетістіктері үшін ұсынылады.
Тарихы
Химия саласында Нобель сыйлығын Альфред Нобель өзінің 1895 жылы 27 қарашада Парижде жазған өсиетінде жазып қалдырған, сол өсиетте химия екінші көрсетілген:
 Бұл кірістер бес тең бөлікке бөлінуі тиіс, олар төмендегідей бөлінуі тиіс:<...>, екінші — химия саласында аса маңызды жаңалық ашқан немесе жетілдіру жасағанға,... | |
Räntan delas i fem lika delar som tillfalla: <...>; en del den som har gjort den vigtigaste kemiska upptäck eller förbättring;... |
Химия саласында Нобель сыйлығы жыл сайын 1901 жылдан беріліп келеді және тек арасында сегіз рет үзілген, олар: 1916, 1917, 1919, 1924, 1933, 1940, 1941 және 1942 жылдары. Бірінші лауреат 1901 жылы Якоб Вант-Гофф атанды. Сол уақыттан бері химия саласында 162 адам 163 сыйлық алған.
Үміткерлерді іріктеу
Нобель қорының жарғысына сәйкес, кандидаттарды ұсынуы мүмкін тұлғалар төмендегідей :
- мүшелері;
- Химия саласындағы А. Нобель еске алу сыйлығының комитетінің мүшелері ;
- Химия саласы бойынша Нобельді еске алу сыйлығының лауреаттары;
- Швеция, Дания, Финляндия, Исландия және Норвегия жоғары оқу орындары мен колледждердің тиісті пәндер профессорлары болып тұрақты жұмыс істейтіндер;
- Ғылым академиясы арқылы таңдалған кем дегенде алты жоғары оқу орны немесе орындарында тиісті кафедралардың басшылары;
- Академия ұсыныстары қабылдануға тұрарлық деп есептейтiн басқа ғалымдар.
5 және 6-тармақтарында аталған оқытушылар мен ғалымдардың таңдауға қатысты шешімдер, қыркүйек айының соңына дейін жыл сайын қабылданады.
Лауреаттар тізімі
| 1900-шы | 1910-шы | 1920-шы | 1930-шы | 1940-шы | 1950-ші | 1960-ші | 1970-ші | 1980-ші | 1990-шы | 2000-шы | 2010-шы | 2020-шы |
|---|
1900-шы
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 1901 |  |  Якоб Хендрик Вант-Гофф | Химиялық динамика заңдары мен ерітінділердегі осмостық қысымды ашудың зор маңызын тану ретінде Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of the extraordinary services he has rendered by the discovery of the laws of chemical dynamics and osmotic pressure in solutions | |
| 1902 |  |  Герман Эмиль Фишер | және пуриндік топтарымен қосылыстарды синтездеу бойынша эксперименттері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of the extraordinary services he has rendered by his work on sugar and purine syntheses | |
| 1903 |  |  Сванте Август Аррениус | Химияны дамытудағы теориясы үшін аса маңызын тану белгісі ретінде сыйлық берілді. Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of the extraordinary services he has rendered to the advancement of chemistry by his electrolytic theory of dissociation | |
| 1904 |  |  Уильям Рамзай | Атмосферадағы түрлі инертті газдарды ашқаны үшін және олардың периодтық жүйедегі орнын анықтағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of his services in the discovery of the inert gaseous elements in air, and his determination of their place in the periodic system | |
| 1905 |  | Адольф фон Байер | Органикалық химияны дамытуға сіңірген еңбегі үшін және химиялық өнеркәсіптегі органикалық бояғыштар мен гидроароматтар қосылыстары бойынша жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of his services in the advancement of organic chemistry and the chemical industry, through his work on organic dyes and hydroaromatic compounds | |
| 1906 |  |  Анри Муассан | Фтор элементін алқаны және өзінің атындағы электр пешіне зертханалық және өндірістік практикаларды енгізгені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of the great services rendered by him in his investigation and isolation of the element fluorine, and for the adoption in the service of science of the electric furnace called after him | |
| 1907 |  | | Биологиялық химия жөніндегі ғылыми-зерттеу жұмысын жүзеге асырғаны және жасушадан тыс ферменттеуді ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his biochemical researches and his discovery of cell-free fermentation | |
| 1908 |  |  Эрнест Резерфорд | Радиоактивті заттар химиясындағы элементтердің ыдырауын зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his investigations into the disintegration of the elements, and the chemistry of radioactive substances | |
| 1909 |  | | Катализ бойынша жасаған жұмыстарын тану және химиялық тепе-теңдіктің басқару негізгі принциптерін және реакция жылдамдығын зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of his work on catalysis and for his investigations into the fundamental principles governing chemical equilibria and rates of reaction |
1910-шы
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 1910 |  | Отто Валлах | Органикалық химия және химия өнеркәсібі саласында, оның жетістіктерін тану, сондай-ақ оның алициклдық қосылыстар саласындағы бірінші операцияны жүзеге асырағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of his services to organic chemistry and the chemical industry by his pioneer work in the field of alicyclic compounds | |
| 1911 |  | Мария Кюри | Химияның дамыуындағы көрнекті жетістіктері үшін: радий және полоний элементтерінің ашылуы, радий бөлінуі және осы тамаша элементі сипаты мен қосылыстарын зерттеу Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of her services to the advancement of chemistry by the discovery of the elements radium and polonium, by the isolation of radium and the study of the nature and compounds of this remarkable element | |
| 1912 |  | | Органикалық химияның дамытуға ықпал еткен Гриньяр реактивін ашқаны үшін. Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of the so-called Grignard reagent, which in recent years has greatly advanced the progress of organic chemistry | |
 | | Органикалық химияның дамуын айтарлықтай ынталандырған жұқа ұсақталған металдар қатысуымен болатын органикалық қосылыстардың гидрогендеу әдісі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his method of hydrogenating organic compounds in the presence of finely disintegrated metals whereby the progress of organic chemistry has been greatly advanced in recent years | ||
| 1913 |  |  Альфред Вернер | Бейорганикалық химия саласындағы молекулалардағы атомдардың табиғаты туралы жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of his work on the linkage of atoms in molecules by which he has thrown new light on earlier investigations and opened up new fields of research especially in inorganic chemistry | |
| 1914 |  |  Теодор Уильям Ричардс (1915 ж. берілді) | Химиялық элементтердің үлкен сандарының атом салмағын нақты анықтағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of his accurate determinations of the atomic weight of a large number of chemical elements | |
| 1915 |  | Рихард Мартин Вильштеттер | Өсімдік пигменттерін, әсіресе хлорофиллді зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his researches on plant pigments, especially chlorophyll | |
| 1916 | Сыйлық берілмеді. | Қолма-қол ақша ағындары арнайы қор бөліміне енгізілген. | ||
| 1917 | Сыйлық берілмеді. | Қолма-қол ақша ағындары арнайы қор бөліміне енгізілген. | ||
| 1918 |  | (1919 ж. берілді) | Оның құрамдас элементтері арқылы аммиак синтезі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the synthesis of ammonia from its elements | |
| 1919 | Сыйлық берілмеді. | Қолма-қол ақша ағындары арнайы қор бөліміне енгізілген. |
1920-шы
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 1920 |  | (1921 ж. берілді) | Термодинамика саласына сіңірген еңбегін мойындау Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of his work in thermochemistry | |
| 1921 |  | (1922 ж. берілді) | Радиоактивті заттардың химиясына қосқан үлесі үшін және де изотоптардың шығу тегін және табиғатын зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contributions to our knowledge of the chemistry of radioactive substances, and his investigations into the origin and nature of isotopes | |
| 1922 |  | | Ол өзінің жасаған масс-спектрограф көмегімен радиоактивті емес элементтердің изотоптарының үлкен санын ашқаны және бүтін сандардың ережелерін қалыптастырғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his discovery, by means of his mass spectrograph, of isotopes, in a large number of non-radioactive elements, and for his enunciation of the whole-number rule | |
| 1923 |  |  | Органикалық заттардың микро-талдау әдісін ойлап тапқан өнертабысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his invention of the method of micro-analysis of organic substances | |
| 1924 | Сыйлық берілмеді. | Қолма-қол ақша ағындары арнайы қор бөліміне енгізілген. | ||
| 1925 |  | (1926 ж. берілді) | Коллоидтық ерітінділер гетерогенді табиғатын құру және осыған қатысты әдістердің қазіргі заманғы коллоидты химиядағы іргелі маңызының болуы, органикалық өмірдің, сайып келгенде, протоплазаның коллоидтық ортасына байланысты болғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his demonstration of the heterogenous nature of colloid solutions and for the methods he used, which have since become fundamental in modern colloid chemistry | |
| 1926 |  | | саласындағы жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on disperse systems | |
| 1927 |  | (1928 ж. берілді) | және көптеген байланысты заттардың құрылымын зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his investigations of the constitution of the bile acids and related substances | |
| 1928 |  | | Стериндердің құрылымын зерттеу және витаминдер тобына олардың қарым-қатынасын зерттеуі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of the extraordinary services he has rendered to the advancement of chemistry by his research into the constitution of the sterols and their connection with the vitamins | |
| 1929 |  | Артур Гарден | Қантты ферменттеу және ашыту ферменттерін зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their investigations on the fermentation of sugar and fermentative enzymes | |
 | |
1930-шы
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 1930 |  | | және хлорофиллді жобалаудағы зерттеулері, әсіресе гемин синтезі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his researches into the constitution of haemin and chlorophyll and especially for his synthesis of haemin | |
| 1931 |  | | Химиялық инженерия саласындағы елеулі кезең болған химиядағы жоғары қысымды енгізген және дамытқан еңбегі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of their contributions to the invention and development of chemical high pressure methods | |
 | | |||
| 1932 |  | | Беткі құбылыстар химиясы саласындағы жаңалықтары мен зерттелері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his discoveries and investigations in surface chemistry | |
| 1933 | Сыйлық берілмеді. | Қолма-қол ақша ағындары арнайы қор бөліміне енгізілген. | ||
| 1934 |  | | Ауыр сутегісін ашқаны үшін (дейтерий, ядролық реакторларда баяулатқыш, сондай-ақ тірі тіндердегі биохимиялық реакцияларда индикатор ретінде қолданылатын - ауыр су дайындау үшін пайдаланылады). Түпнұсқасы (ағыл.) for his discovery of heavy hydrogen | |
| 1935 |  | Фредерик Жолио-Кюри | Жаңа радиоактивті элементтердің синтезін орындағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of their synthesis of new radioactive elements | |
 | Ирен Джолио-Кюри | |||
| 1936 |  | | Газдардағы электрондардың және рентген сәулелердің дифракциясын зерттеу және дипольдік құбылыстардың барысында молекулалық құрылымын түсінуге сіңірген еңбегі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contributions to our knowledge of molecular structure through his investigations on dipole moments and on the diffraction of X-rays and electrons in gases | |
| 1937 |  | | Көмірсулар мен С дәруменін зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his investigations on carbohydrates and vitamin C | |
 | | Каротиноидтер және флавиндерді зерттегені, сондай-ақ витаминдер А және В2 зерттеегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his investigations on carotenoids, flavins and vitamins A and B2" | ||
| 1938 |  | (1939 ж. берілді) | Каротиноидтер мен дәрумендер бойынша оның жұмысын тану ретiнде Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on carotenoids and vitamins | |
| 1939 |  | | Жыныстық гормондар бойынша жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on sex hormones | |
 | | Полиметилен және жоғары терпендермен жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on polymethylenes and higher terpenes |
1940-шы
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 1940 | Сыйлық берілмеді. | Қолма-қол ақша ағындары арнайы қор бөліміне (2/3) және Нобель қорына (1/3) енгізілген. | ||
| 1941 | Сыйлық берілмеді. | Қолма-қол ақша ағындары арнайы қор бөліміне (2/3) және Нобель қорына (1/3) енгізілген. | ||
| 1942 | Сыйлық берілмеді. | Қолма-қол ақша ағындары арнайы қор бөліміне (2/3) және Нобель қорына (1/3) енгізілген. | ||
| 1943 |  |  (1944 ж. берілді) | Химиялық процестерді зерттеу кезінде таңбаланған атомдар ретінде изотоптарды пайдалану туралы жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on the use of isotopes as tracers in the study of chemical processes | |
| 1944 |  | (1945 ж. берілді) | Ауыр ядролардың бөлінуін ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his discovery of the fission of heavy nuclei | |
| 1945 |  |  | Ауыл шаруашылығы мен қоректік заттар химиясы саласындағы ғылыми-зерттеулері мен жетістіктері үшін, әсіресе жем сақтау әдісі үшін берілді Түпнұсқасы (ағыл.) for his research and inventions in agricultural and nutrition chemistry, especially for his fodder preservation method | |
| 1946 |  | Джеймс Самнер (сыйлықтың 1/2-і) | Ферменттердің кристалдануын ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his discovery that enzymes can be crystallized | |
 | Джон Говард Нортроп (1/4-і) | Таза түрде вирустық ақуыздарды алғаны үшiн Түпнұсқасы (ағыл.) for their preparation of enzymes and virus proteins in a pure form | ||
 | (1/4-і) | |||
| 1947 |  | | Биологиялық маңыздылығы жоғары өсімдік өнімдерін, әсіресе алкалоидтарды зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his investigations on plant products of biological importance, especially the alkaloids | |
| 1948 |  | | Электрофорез және адсорбциялық талдауларға жасаған зерттеулері үшiн, әсіресе сарысу белогының кешенді сипатына байланысты оның ашылулары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his research on electrophoresis and adsorption analysis, especially for his discoveries concerning the complex nature of the serum proteins | |
| 1949 |  | | Химиялық термодинамика қосқан үлесі үшін, әсіресе өте төмен температурада заттардың жағдайын зерттейтін облысындағы үлесі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contributions in the field of chemical thermodynamics, particularly concerning the behaviour of substances at extremely low temperatures |
1950-ші
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 1950 |  | | Диен синтезін ашқаны және дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their discovery and development of the diene synthesis | |
 | | |||
| 1951 |  | | Трансурандық элементтер химиясындағы ашылулары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their discoveries in the chemistry of transuranium elements | |
 | | |||
| 1952 |  | | Үлестіруші хроматография әдісі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their invention of partition chromatography | |
 | | |||
| 1953 |  | | Жоғары молекулалық заттардың химиясы саласындағы зерттеулері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his discoveries in the field of macromolecular chemistry | |
| 1954 |  | Лайнус Карл Полинг | Қосылыстардың құрылымын анықтау үшін химиялық байланыстың табиғатын және оның қолдану сипатын зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his research into the nature of the chemical bond and its application to the elucidation of the structure of complex substances | |
| 1955 |  | | Биологиялық белсенді қосылыстармен жұмысы үшін, және, ең алдымен, бірінші рет полипептидтік гормонының синтезін жүзеге асырғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on biochemically important sulphur compounds, especially for the first synthesis of a polypeptide hormone | |
| 1956 |  | | Химиялық реакциялардың механизмі саласындағы зерттеулер үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their researches into the mechanism of chemical reactions | |
 |  Николай Николаевич Семенов | |||
| 1957 |  | | Нуклеотидтер және нуклеотидті коэнзимдер бойынша жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on nucleotides and nucleotide co-enzymes | |
| 1958 |  | | Ақуыздардың құрылымдарының орнатылуын, әсіресе инсулин бойынша жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on the structure of proteins, especially that of insulin | |
| 1959 |  |  | Полярографиялық талдау әдістерін ашқаны үшін және дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his discovery and development of the polarographic methods of analysis |
1960-ші
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 1960 |  | | Археологияда, геофизикада және ғылымның өзге де салаларында жасты анықтау үшін Көміртек-14-ті пайдалану әдісін енгізген үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his method to use carbon-14 for age determination in archaeology, geology, geophysics, and other branches of science | |
| 1961 |  |  | Өсімдіктердің көмірқышқыл газын игеруін зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his research on the carbon dioxide assimilation in plants | |
| 1962 |  | | құрылымына жасаған зерттеулері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their studies of the structures of globular proteins | |
 | | |||
| 1963 |  | | Изотактикалық полипропиленді ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their discoveries in the field of the chemistry and technology of high polymers | |
 |  | |||
| 1964 |  | | Рентгендік сәулелердің көмегімен биологиялық белсенді заттардың құрылымдарын анықтағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for her determinations by X-ray techniques of the structures of important biochemical substances | |
| 1965 |  | | Органикалық синтезге қосқан орасан үлесі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his outstanding achievements in the art of organic synthesis | |
| 1966 |  | | Химиялық байланыстар табиғатына және молекулалық орбиталық әдіспен молекулалардың электрондық құрылымына іргелі зерттеулер жасағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his fundamental work concerning chemical bonds and the electronic structure of molecules by the molecular orbital method | |
| 1967 |  | (сыйлықтың 1/2-і) | Өте қысқа импульспен тепе-теңдікті бұзу арқылы ынталандыратын төтенше өте тез химиялық реакцияларды зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their studies of extremely fast chemical reactions, effected by disturbing the equilibrium by means of very short pulses of energy | |
 | (1/4-і) | Молекулярлық тепе-теңдікті өте қысқа импульспен ауыстыру арқылы өте тез химиялық реакцияларға жасаған зерттеулері үшін | ||
 | (1/4-і) | |||
| 1968 |  | | Қайтымсыз процестер термодинамикасында шешуші мәнге ие қайтымсыз процестердің өзара әрекеттесуін ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of the reciprocal relations bearing his name, which are fundamental for the thermodynamics of irreversible processes | |
| 1969 |  | | Конформациялық тұжырымдаманың дамуына қосқан үлесі және оның химияда қолданғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their contributions to the development of the concept of conformationand its application in chemistry | |
 |  |
1970-ші
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 1970 |  |  | Бірінші қант нуклеотидын ашқаны және қанттың айналуының функцияларын және күрделі көмірсулардың биосинтезін зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his discovery of sugar nucleotides and their role in the biosynthesis of carbohydrates | |
| 1971 |  |  | Молекулалардың электрондық құрылымын және құрылысын түсінуге, әсіресе еркін радикалдарға қосқан үлесі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contributions to the knowledge of electronic structure and geometry of molecules, particularly free radicals | |
| 1972 |  | (сыйлықтың 1/2-і) | Рибонуклеазды зерттеуген жұмысы үшін, әсіресе амин қышқылының реттілігі мен оның биологиялық белсенді конферменттері арасындағы қарым-қатынас үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on ribonuclease, especially concerning the connection between the amino acid sequence and the biologically active conformation | |
| | Станфорд Мур (1/4-і) | Рибонуклеазды молекуланың белсенді орталығының химиялық құрылымын және каталитикалық әрекеті арасындағы қарым-қатынастарын түсіндіруге қосқан үлесі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their contribution to the understanding of the connection between chemical structure and catalytic activity of the active centre of theribonuclease molecule | ||
| | (1/4-і) | |||
| 1973 | | | Металлоорганикалық химия саласында бір-біріне тәуелсіз, сандвич деп аталатын қосылыстар туралы жаңашыл атқарған жұмыстары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their pioneering work, performed independently, on the chemistry of theorganometallic, so called sandwich compounds | |
 | | |||
| 1974 |  | | Макромолекулалық физикалық химия теориясы және тәжірибесіндегі іргелі жетістіктері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his fundamental work, both theoretical and experimental, in the physical chemistry of macromolecules | |
| 1975 |  |  | Ферментті катализ реакциясының стереохимиясын зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on the stereochemistry of enzyme-catalyzed reactions | |
 | | Органикалық молекулалар мен реакциялардың стереохимиясын зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his research into the stereochemistry of organic molecules and reactions | ||
| 1976 |  | | Химиялық байланыстар мәселесін нақтылауда борандардың (боргидриттер) құрылымын зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his studies on the structure of boranes illuminating problems of chemical bonding | |
| 1977 |  |  | Термодинамикадағы қайтымсыз процестерге жасаған жұмысы, әсіресе диссипативтік құрылымдар теориясы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contributions to non-equilibrium thermodynamics, particularly the theory of dissipative structures | |
| 1978 |  | | Хемиосмотикалық теориясын құру арқылы жасалған биологиялық энергияны беруді түсінуге қосқан үлесі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contribution to the understanding of biological energy transfer through the formulation of the chemiosmotic theory | |
| 1979 |  | | Тиісінше, бор және фосфор қосылыстарын, органикалық синтез үшін маңызды реагенттерге түрлендіруге қосқан үлесі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their development of the use of boron- and phosphorus-containing compounds, respectively, into important reagents in organic synthesis | |
| | |
1980-ші
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 1980 |  | (сыйлықтың 1/2-і) | Нуклеин қышқылдарының биохимиялық қасиеттеріне, атап айтқанда, рекомбинантты ДНҚ-ға жасаған іргелі зерттеулері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his fundamental studies of the biochemistry of nucleic acids, with particular regard to recombinant- DNA | |
 | (1/4-і) | Нуклеин қышқылдарының биохимиялық қасиеттеріне, атап айтқанда, рекомбинантты ДНҚ-ға жасаған іргелі зерттеулері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their contributions concerning the determination of base sequences in nucleic acids | ||
| | (1/4-і) | |||
| 1981 |  |  | Химиялық реакциялар теориясын дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their theories, developed independently, concerning the course of chemical reactions | |
 | | |||
| 1982 |  | | Кристаллографиялық электрондық микроскопия әдісін дамытқаны үшін және биологиялық маңызды нуклеин қышқылы - ақуыз кешендерін құрылымын нақтылағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his development of crystallographic electron microscopy and his structural elucidation of biologically important nucleic acid-protein complexes | |
| 1983 |  | | Электрондық өту реакцияларының механизмдерін зерттегені үшін, әсіресе металл кешендері үшін берілді Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on the mechanisms of electron transfer reactions, especially in metal complexes | |
| 1984 |  | | Қатты матрицада химиялық синтез үшін ұсынылған әдістемені дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his development of methodology for chemical synthesis on a solid matrix | |
| 1985 |  | | Құрылымдардың кодын шешудің тікелей әдісін дамытудағы іргелі жетістіктері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their outstanding achievements in developing direct methods for the determination of crystal structures | |
 | | |||
| 1986 |  | | Химиялық қарапайым процестердің динамикасын зерттеуінің дамуына қосқан үлесі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their contributions concerning the dynamics of chemical elementary processes | |
 |  | |||
 | | |||
| 1987 | | | Жоғары селективті өзара әрекеттесуші құрылымдық-арнайы молекулаларды дамытқаны үшін және пайдалану үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their development and use of molecules with structure-specific interactions of high selectivity | |
 | | |||
| | ||||
| 1988 |  | | Фотосинтездеуші реакцияның үш өлшемді құрылымын құрғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their determination of the three-dimensional structure of aphotosynthetic reaction centre | |
 | | |||
 | | |||
| 1989 |  | | Рибонуклеинді қышқылдардың каталитикалық қасиеттерін ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their discovery of catalytic properties of RNA | |
 | |
1990-шы
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 1990 |  | | Органикалық синтез теориясы мен әдістемесі дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his development of the theory and methodology of organic synthesis | |
| 1991 |  | | Ажыратымдылығы жоғары ядролық магниттік-резонанстық спектроскопия әдістемесін дамытуға үлес қосқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contributions to the development of the methodology of high resolution nuclear magnetic resonance (NMR) spectroscopy | |
| 1992 |  | | Химиялық жүйелердегі электрондарды аудару реакциялар теориясын дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contributions to the theory of electron transfer reactions in chemical systems | |
| 1993 |  | Кэри Муллис | әдісін ойлап тапқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his invention of the polymerase chain reaction (PCR) method | |
 | | Ақуыздарды зерттеу үшін олигонуклеотидке негізделген, жергілікті негізделген мутагенезді орнатуға және оның дамуына іргелі үлес қосқаны Түпнұсқасы (ағыл.) for his fundamental contributions to the establishment of oligonucleotide-based, site-directed mutagenesis and its development for protein studies | ||
| 1994 |  | | Карбокатиондар химиясына қосқан үлесі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contribution to carbocation chemistry | |
| 1995 |  | | Оның атмосфералық химиядағы және әсіресе, озон қабатын қалыптасу және жойылу процестеріне жасаған жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their work in atmospheric chemistry, particularly concerning the formation and decomposition of ozone | |
|
| | |||
 | | |||
| 1996 |  | | ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their discovery of fullerenes | |
 | | |||
 | | |||
| 1997 |  | (1/4-і) | Аденозин-фосфат синтезінің негізінде жатқан энзимдік механизм тетіктерін түсіндіргені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their elucidation of the enzymatic mechanism underlying the synthesis of adenosine triphosphate (ATP) | |
 | (1/4-і) | |||
 |  (сыйлықтың 1/2-і) | Ионды-таратушы энзимдерді ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the first discovery of an ion-transporting enzyme, Na+, K+ -ATPase | ||
| 1998 |  | | Тығыздықтың функционалдық теориясын дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his development of the density-functional theory | |
 | | Кванттық химия саласындағы есептеу әдістерін дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his development of computational methods in quantum chemistry | ||
| 1999 |  |  | Фемтосекундной технологиясын пайдаланып химиялық реакциялардың барысында пайда болатын өтпелі күйлерді зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his studies of the transition states of chemical reactions usingfemtosecond spectroscopy |
2000-шы
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 2000 |  | | Полимерлердің өткізгіштігін ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their discovery and development of conductive polymers | |
 | | |||
 | | |||
| 2001 |  | (1/4-і) | Хиральды катализаторлардағы жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their work on chirally catalysed hydrogenation reactions | |
 | (1/4-і) | |||
 | (сыйлықтың 1/2-і) | Хиральды катализаторлардағы тотығу реакцияларымен жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on chirally catalysed oxidation reactions | ||
| 2002 |  | (1/4-і) | Биологиялық макромолекулаларды анықтау мен құрылымдық талдау әдістерін дамытқаны үшін, және, атап айтқанда, биологиялық макромолекулалардың бұқаралық спектрометриялық талдау әдістерін дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their development of soft desorption ionisation methods for mass spectrometric analyses of biological macromolecules | |
 | (1/4-і) | |||
 | (сыйлықтың 1/2-і) | Ерітіндідегі биологиялық макромолекулалардың үш өлшемді құрылымдарын анықтау үшін қолдануды дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his development of nuclear magnetic resonance spectroscopy for determining the three-dimensional structure of biological macromolecules in solution | ||
| 2003 |  | | ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of water channels | |
 | | құрылымы мен механизмін зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for structural and mechanistic studies of ion channels | ||
| 2004 |  |  | -делдалдық ақуыз тозуын ашқаны өзінің Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of ubiquitin-mediated protein degradation | |
 | | |||
 | | |||
| 2005 |  | | Органикалық синтездегі метатезис әдісінің дамуына үлес қосқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the development of the metathesis method in organic synthesis | |
 | | |||
 | | |||
| 2006 |  | | Эукариоттық транскрипциясына молекулалық негіздегі жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his studies of the molecular basis of eukaryotic transcription | |
| 2007 |  | | Қатты беттердегі химиялық процестерді зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his studies of chemical processes on solid surfaces | |
| 2008 |  | | ашқаны және дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery and development of the green fluorescent protein, GFP | |
 | | |||
 | | |||
| 2009 |  | | Рибосомалардың функцияларының құрылымдарына зерттегеулері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for studies of the structure and function of the ribosome | |
 | | |||
 | Ада Йонат |
2010-шы
| Жыл | Суреті | Лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат көзі |
|---|---|---|---|---|
| 2010 |  | | Органикалық синтезде палладий-катализді кросс-тіркелу реакциялары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for palladium-catalyzed cross couplings in organic synthesis | |
 | | |||
 | | |||
| 2011 |  | | ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of quasicrystals | |
| 2012 |  | | G-белоктармен жалғасатын рецепторларды зерттегені үшін. Түпнұсқасы (ағыл.) for studies of G-protein-coupled receptors | |
 | | |||
| 2013 |  | | Күрделі химиялық жүйелердегі дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the development of multiscale models for complex chemical systems | |
 | | |||
 | | |||
| 2014 |  | | Ажыратымдылығы жоғары флуоресцентті микроскопияны құрғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) "for the development of super-resolved fluorescence microscopy" | |
 | | |||
 | | |||
| 2015 |  | | механикалық зерттеулері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) "for mechanistic studies of DNA repair" | |
 | | |||
 |  Азиз Санджар | |||
| 2016 |  | | Молекулалық машиналарды жобалағаны және синтездегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) "for the design and synthesis of molecular machines" | |
 | | |||
 | | |||
| 2017 |  |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Himiya salasynda Nobel syjlygy shved Nobelpriset i kemi Bes Nobel syjlygynyn biri әr zhyly Nobel komitetimen himiya salasyndagy zhetistikteri үshin usynylady TarihyHimiya salasynda Nobel syjlygyn Alfred Nobel ozinin 1895 zhyly 27 karashada Parizhde zhazgan osietinde zhazyp kaldyrgan sol osiette himiya ekinshi korsetilgen Bul kirister bes ten bolikke bolinui tiis olar tomendegidej bolinui tiis lt gt ekinshi himiya salasynda asa manyzdy zhanalyk ashkan nemese zhetildiru zhasaganga Shynajy mәtin shved Rantan delas i fem lika delar som tillfalla lt gt en del den som har gjort den vigtigaste kemiska upptack eller forbattring Himiya salasynda Nobel syjlygy zhyl sajyn 1901 zhyldan berilip keledi zhәne tek arasynda segiz ret үzilgen olar 1916 1917 1919 1924 1933 1940 1941 zhәne 1942 zhyldary Birinshi laureat 1901 zhyly Yakob Vant Goff atandy Sol uakyttan beri himiya salasynda 162 adam 163 syjlyk algan Үmitkerlerdi irikteuNobel korynyn zhargysyna sәjkes kandidattardy usynuy mүmkin tulgalar tomendegidej mүsheleri Himiya salasyndagy A Nobel eske alu syjlygynyn komitetinin mүsheleri Himiya salasy bojynsha Nobeldi eske alu syjlygynyn laureattary Shveciya Daniya Finlyandiya Islandiya zhәne Norvegiya zhogary oku oryndary men kolledzhderdin tiisti pәnder professorlary bolyp turakty zhumys istejtinder Ғylym akademiyasy arkyly tandalgan kem degende alty zhogary oku orny nemese oryndarynda tiisti kafedralardyn basshylary Akademiya usynystary kabyldanuga turarlyk dep eseptejtin baska galymdar 5 zhәne 6 tarmaktarynda atalgan okytushylar men galymdardyn tandauga katysty sheshimder kyrkүjek ajynyn sonyna dejin zhyl sajyn kabyldanady Laureattar tizimi1900 shy 1910 shy 1920 shy 1930 shy 1940 shy 1950 shi 1960 shi 1970 shi 1980 shi 1990 shy 2000 shy 2010 shy 2020 shy1900 shy Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi1901 Yakob Hendrik Vant Goff Himiyalyk dinamika zandary men eritindilerdegi osmostyk kysymdy ashudyn zor manyzyn tanu retinde Tүpnuskasy agyl in recognition of the extraordinary services he has rendered by the discovery of the laws of chemical dynamics and osmotic pressure in solutions1902 German Emil Fisher zhәne purindik toptarymen kosylystardy sintezdeu bojynsha eksperimentteri үshin Tүpnuskasy agyl in recognition of the extraordinary services he has rendered by his work on sugar and purine syntheses1903 Svante Avgust Arrenius Himiyany damytudagy teoriyasy үshin asa manyzyn tanu belgisi retinde syjlyk berildi Tүpnuskasy agyl in recognition of the extraordinary services he has rendered to the advancement of chemistry by his electrolytic theory of dissociation1904 Uilyam Ramzaj Atmosferadagy tүrli inertti gazdardy ashkany үshin zhәne olardyn periodtyk zhүjedegi ornyn anyktagany үshin Tүpnuskasy agyl in recognition of his services in the discovery of the inert gaseous elements in air and his determination of their place in the periodic system1905 Adolf fon Bajer Organikalyk himiyany damytuga sinirgen enbegi үshin zhәne himiyalyk onerkәsiptegi organikalyk boyagyshtar men gidroaromattar kosylystary bojynsha zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl in recognition of his services in the advancement of organic chemistry and the chemical industry through his work on organic dyes and hydroaromatic compounds1906 Anri Muassan Ftor elementin alkany zhәne ozinin atyndagy elektr peshine zerthanalyk zhәne ondiristik praktikalardy engizgeni үshin Tүpnuskasy agyl in recognition of the great services rendered by him in his investigation and isolation of the element fluorine and for the adoption in the service of science of the electric furnace called after him1907 Biologiyalyk himiya zhonindegi gylymi zertteu zhumysyn zhүzege asyrgany zhәne zhasushadan tys fermentteudi ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his biochemical researches and his discovery of cell free fermentation1908 Ernest Rezerford Radioaktivti zattar himiyasyndagy elementterdin ydyrauyn zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his investigations into the disintegration of the elements and the chemistry of radioactive substances1909 Kataliz bojynsha zhasagan zhumystaryn tanu zhәne himiyalyk tepe tendiktin baskaru negizgi principterin zhәne reakciya zhyldamdygyn zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl in recognition of his work on catalysis and for his investigations into the fundamental principles governing chemical equilibria and rates of reaction1910 shy Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi1910 Otto Vallah Organikalyk himiya zhәne himiya onerkәsibi salasynda onyn zhetistikterin tanu sondaj ak onyn alicikldyk kosylystar salasyndagy birinshi operaciyany zhүzege asyragany үshin Tүpnuskasy agyl in recognition of his services to organic chemistry and the chemical industry by his pioneer work in the field of alicyclic compounds1911 Mariya Kyuri Himiyanyn damyuyndagy kornekti zhetistikteri үshin radij zhәne polonij elementterinin ashyluy radij bolinui zhәne osy tamasha elementi sipaty men kosylystaryn zertteu Tүpnuskasy agyl in recognition of her services to the advancement of chemistry by the discovery of the elements radium and polonium by the isolation of radium and the study of the nature and compounds of this remarkable element1912 Organikalyk himiyanyn damytuga ykpal etken Grinyar reaktivin ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery of the so called Grignard reagent which in recent years has greatly advanced the progress of organic chemistryOrganikalyk himiyanyn damuyn ajtarlyktaj yntalandyrgan zhuka usaktalgan metaldar katysuymen bolatyn organikalyk kosylystardyn gidrogendeu әdisi үshin Tүpnuskasy agyl for his method of hydrogenating organic compounds in the presence of finely disintegrated metals whereby the progress of organic chemistry has been greatly advanced in recent years1913 Alfred Verner Bejorganikalyk himiya salasyndagy molekulalardagy atomdardyn tabigaty turaly zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl in recognition of his work on the linkage of atoms in molecules by which he has thrown new light on earlier investigations and opened up new fields of research especially in inorganic chemistry1914 Teodor Uilyam Richards 1915 zh berildi Himiyalyk elementterdin үlken sandarynyn atom salmagyn nakty anyktagany үshin Tүpnuskasy agyl in recognition of his accurate determinations of the atomic weight of a large number of chemical elements1915 Rihard Martin Vilshtetter Өsimdik pigmentterin әsirese hlorofilldi zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his researches on plant pigments especially chlorophyll1916 Syjlyk berilmedi Қolma kol aksha agyndary arnajy kor bolimine engizilgen 1917 Syjlyk berilmedi Қolma kol aksha agyndary arnajy kor bolimine engizilgen 1918 1919 zh berildi Onyn kuramdas elementteri arkyly ammiak sintezi үshin Tүpnuskasy agyl for the synthesis of ammonia from its elements1919 Syjlyk berilmedi Қolma kol aksha agyndary arnajy kor bolimine engizilgen 1920 shy Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi1920 1921 zh berildi Termodinamika salasyna sinirgen enbegin mojyndau Tүpnuskasy agyl in recognition of his work in thermochemistry1921 1922 zh berildi Radioaktivti zattardyn himiyasyna koskan үlesi үshin zhәne de izotoptardyn shygu tegin zhәne tabigatyn zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his contributions to our knowledge of the chemistry of radioactive substances and his investigations into the origin and nature of isotopes1922 Ol ozinin zhasagan mass spektrograf komegimen radioaktivti emes elementterdin izotoptarynyn үlken sanyn ashkany zhәne bүtin sandardyn erezhelerin kalyptastyrgany үshin Tүpnuskasy agyl for his discovery by means of his mass spectrograph of isotopes in a large number of non radioactive elements and for his enunciation of the whole number rule1923 Organikalyk zattardyn mikro taldau әdisin ojlap tapkan onertabysy үshin Tүpnuskasy agyl for his invention of the method of micro analysis of organic substances1924 Syjlyk berilmedi Қolma kol aksha agyndary arnajy kor bolimine engizilgen 1925 1926 zh berildi Kolloidtyk eritindiler geterogendi tabigatyn kuru zhәne osygan katysty әdisterdin kazirgi zamangy kolloidty himiyadagy irgeli manyzynyn boluy organikalyk omirdin sajyp kelgende protoplazanyn kolloidtyk ortasyna bajlanysty bolgany үshin Tүpnuskasy agyl for his demonstration of the heterogenous nature of colloid solutions and for the methods he used which have since become fundamental in modern colloid chemistry1926 salasyndagy zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for his work on disperse systems1927 1928 zh berildi zhәne koptegen bajlanysty zattardyn kurylymyn zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his investigations of the constitution of the bile acids and related substances1928 Sterinderdin kurylymyn zertteu zhәne vitaminder tobyna olardyn karym katynasyn zertteui үshin Tүpnuskasy agyl in recognition of the extraordinary services he has rendered to the advancement of chemistry by his research into the constitution of the sterols and their connection with the vitamins1929 Artur Garden Қantty fermentteu zhәne ashytu fermentterin zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for their investigations on the fermentation of sugar and fermentative enzymes1930 shy Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi1930 zhәne hlorofilldi zhobalaudagy zertteuleri әsirese gemin sintezi үshin Tүpnuskasy agyl for his researches into the constitution of haemin and chlorophyll and especially for his synthesis of haemin1931 Himiyalyk inzheneriya salasyndagy eleuli kezen bolgan himiyadagy zhogary kysymdy engizgen zhәne damytkan enbegi үshin Tүpnuskasy agyl in recognition of their contributions to the invention and development of chemical high pressure methods1932 Betki kubylystar himiyasy salasyndagy zhanalyktary men zertteleri үshin Tүpnuskasy agyl for his discoveries and investigations in surface chemistry1933 Syjlyk berilmedi Қolma kol aksha agyndary arnajy kor bolimine engizilgen 1934 Auyr sutegisin ashkany үshin dejterij yadrolyk reaktorlarda bayaulatkysh sondaj ak tiri tinderdegi biohimiyalyk reakciyalarda indikator retinde koldanylatyn auyr su dajyndau үshin pajdalanylady Tүpnuskasy agyl for his discovery of heavy hydrogen1935 Frederik Zholio Kyuri Zhana radioaktivti elementterdin sintezin oryndagany үshin Tүpnuskasy agyl in recognition of their synthesis of new radioactive elementsIren Dzholio Kyuri1936 Gazdardagy elektrondardyn zhәne rentgen sәulelerdin difrakciyasyn zertteu zhәne dipoldik kubylystardyn barysynda molekulalyk kurylymyn tүsinuge sinirgen enbegi үshin Tүpnuskasy agyl for his contributions to our knowledge of molecular structure through his investigations on dipole moments and on the diffraction of X rays and electrons in gases1937 Komirsular men S dәrumenin zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his investigations on carbohydrates and vitamin CKarotinoidter zhәne flavinderdi zerttegeni sondaj ak vitaminder A zhәne V2 zertteegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his investigations on carotenoids flavins and vitamins A and B2 1938 1939 zh berildi Karotinoidter men dәrumender bojynsha onyn zhumysyn tanu retinde Tүpnuskasy agyl for his work on carotenoids and vitamins1939 Zhynystyk gormondar bojynsha zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for his work on sex hormonesPolimetilen zhәne zhogary terpendermen zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for his work on polymethylenes and higher terpenes1940 shy Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi1940 Syjlyk berilmedi Қolma kol aksha agyndary arnajy kor bolimine 2 3 zhәne Nobel koryna 1 3 engizilgen 1941 Syjlyk berilmedi Қolma kol aksha agyndary arnajy kor bolimine 2 3 zhәne Nobel koryna 1 3 engizilgen 1942 Syjlyk berilmedi Қolma kol aksha agyndary arnajy kor bolimine 2 3 zhәne Nobel koryna 1 3 engizilgen 1943 1944 zh berildi Himiyalyk procesterdi zertteu kezinde tanbalangan atomdar retinde izotoptardy pajdalanu turaly zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for his work on the use of isotopes as tracers in the study of chemical processes1944 1945 zh berildi Auyr yadrolardyn bolinuin ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his discovery of the fission of heavy nuclei1945 Auyl sharuashylygy men korektik zattar himiyasy salasyndagy gylymi zertteuleri men zhetistikteri үshin әsirese zhem saktau әdisi үshin berildi Tүpnuskasy agyl for his research and inventions in agricultural and nutrition chemistry especially for his fodder preservation method1946 Dzhejms Samner syjlyktyn 1 2 i Fermentterdin kristaldanuyn ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his discovery that enzymes can be crystallizedDzhon Govard Nortrop 1 4 i Taza tүrde virustyk akuyzdardy algany үshin Tүpnuskasy agyl for their preparation of enzymes and virus proteins in a pure form 1 4 i 1947 Biologiyalyk manyzdylygy zhogary osimdik onimderin әsirese alkaloidtardy zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his investigations on plant products of biological importance especially the alkaloids1948 Elektroforez zhәne adsorbciyalyk taldaularga zhasagan zertteuleri үshin әsirese sarysu belogynyn keshendi sipatyna bajlanysty onyn ashylulary үshin Tүpnuskasy agyl for his research on electrophoresis and adsorption analysis especially for his discoveries concerning the complex nature of the serum proteins1949 Himiyalyk termodinamika koskan үlesi үshin әsirese ote tomen temperaturada zattardyn zhagdajyn zerttejtin oblysyndagy үlesi үshin Tүpnuskasy agyl for his contributions in the field of chemical thermodynamics particularly concerning the behaviour of substances at extremely low temperatures1950 shi Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi1950 Dien sintezin ashkany zhәne damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for their discovery and development of the diene synthesis1951 Transurandyk elementter himiyasyndagy ashylulary үshin Tүpnuskasy agyl for their discoveries in the chemistry of transuranium elements1952 Үlestirushi hromatografiya әdisi үshin Tүpnuskasy agyl for their invention of partition chromatography1953 Zhogary molekulalyk zattardyn himiyasy salasyndagy zertteuleri үshin Tүpnuskasy agyl for his discoveries in the field of macromolecular chemistry1954 Lajnus Karl Poling Қosylystardyn kurylymyn anyktau үshin himiyalyk bajlanystyn tabigatyn zhәne onyn koldanu sipatyn zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his research into the nature of the chemical bond and its application to the elucidation of the structure of complex substances1955 Biologiyalyk belsendi kosylystarmen zhumysy үshin zhәne en aldymen birinshi ret polipeptidtik gormonynyn sintezin zhүzege asyrgany үshin Tүpnuskasy agyl for his work on biochemically important sulphur compounds especially for the first synthesis of a polypeptide hormone1956 Himiyalyk reakciyalardyn mehanizmi salasyndagy zertteuler үshin Tүpnuskasy agyl for their researches into the mechanism of chemical reactionsNikolaj Nikolaevich Semenov1957 Nukleotidter zhәne nukleotidti koenzimder bojynsha zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for his work on nucleotides and nucleotide co enzymes1958 Akuyzdardyn kurylymdarynyn ornatyluyn әsirese insulin bojynsha zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for his work on the structure of proteins especially that of insulin1959 Polyarografiyalyk taldau әdisterin ashkany үshin zhәne damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for his discovery and development of the polarographic methods of analysis1960 shi Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi1960 Arheologiyada geofizikada zhәne gylymnyn ozge de salalarynda zhasty anyktau үshin Komirtek 14 ti pajdalanu әdisin engizgen үshin Tүpnuskasy agyl for his method to use carbon 14 for age determination in archaeology geology geophysics and other branches of science1961 Өsimdikterdin komirkyshkyl gazyn igeruin zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his research on the carbon dioxide assimilation in plants1962 kurylymyna zhasagan zertteuleri үshin Tүpnuskasy agyl for their studies of the structures of globular proteins1963 Izotaktikalyk polipropilendi ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for their discoveries in the field of the chemistry and technology of high polymers1964 Rentgendik sәulelerdin komegimen biologiyalyk belsendi zattardyn kurylymdaryn anyktagany үshin Tүpnuskasy agyl for her determinations by X ray techniques of the structures of important biochemical substances1965 Organikalyk sintezge koskan orasan үlesi үshin Tүpnuskasy agyl for his outstanding achievements in the art of organic synthesis1966 Himiyalyk bajlanystar tabigatyna zhәne molekulalyk orbitalyk әdispen molekulalardyn elektrondyk kurylymyna irgeli zertteuler zhasagany үshin Tүpnuskasy agyl for his fundamental work concerning chemical bonds and the electronic structure of molecules by the molecular orbital method1967 syjlyktyn 1 2 i Өte kyska impulspen tepe tendikti buzu arkyly yntalandyratyn totenshe ote tez himiyalyk reakciyalardy zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for their studies of extremely fast chemical reactions effected by disturbing the equilibrium by means of very short pulses of energy 1 4 i Molekulyarlyk tepe tendikti ote kyska impulspen auystyru arkyly ote tez himiyalyk reakciyalarga zhasagan zertteuleri үshin 1 4 i 1968 Қajtymsyz procester termodinamikasynda sheshushi mәnge ie kajtymsyz procesterdin ozara әrekettesuin ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery of the reciprocal relations bearing his name which are fundamental for the thermodynamics of irreversible processes1969 Konformaciyalyk tuzhyrymdamanyn damuyna koskan үlesi zhәne onyn himiyada koldangany үshin Tүpnuskasy agyl for their contributions to the development of the concept of conformationand its application in chemistry1970 shi Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi1970 Birinshi kant nukleotidyn ashkany zhәne kanttyn ajnaluynyn funkciyalaryn zhәne kүrdeli komirsulardyn biosintezin zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his discovery of sugar nucleotides and their role in the biosynthesis of carbohydrates1971 Molekulalardyn elektrondyk kurylymyn zhәne kurylysyn tүsinuge әsirese erkin radikaldarga koskan үlesi үshin Tүpnuskasy agyl for his contributions to the knowledge of electronic structure and geometry of molecules particularly free radicals1972 syjlyktyn 1 2 i Ribonukleazdy zertteugen zhumysy үshin әsirese amin kyshkylynyn rettiligi men onyn biologiyalyk belsendi konfermentteri arasyndagy karym katynas үshin Tүpnuskasy agyl for his work on ribonuclease especially concerning the connection between the amino acid sequence and the biologically active conformationStanford Mur 1 4 i Ribonukleazdy molekulanyn belsendi ortalygynyn himiyalyk kurylymyn zhәne katalitikalyk әreketi arasyndagy karym katynastaryn tүsindiruge koskan үlesi үshin Tүpnuskasy agyl for their contribution to the understanding of the connection between chemical structure and catalytic activity of the active centre of theribonuclease molecule 1 4 i 1973 Metalloorganikalyk himiya salasynda bir birine tәuelsiz sandvich dep atalatyn kosylystar turaly zhanashyl atkargan zhumystary үshin Tүpnuskasy agyl for their pioneering work performed independently on the chemistry of theorganometallic so called sandwich compounds1974 Makromolekulalyk fizikalyk himiya teoriyasy zhәne tәzhiribesindegi irgeli zhetistikteri үshin Tүpnuskasy agyl for his fundamental work both theoretical and experimental in the physical chemistry of macromolecules1975 Fermentti kataliz reakciyasynyn stereohimiyasyn zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his work on the stereochemistry of enzyme catalyzed reactionsOrganikalyk molekulalar men reakciyalardyn stereohimiyasyn zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his research into the stereochemistry of organic molecules and reactions1976 Himiyalyk bajlanystar mәselesin naktylauda borandardyn borgidritter kurylymyn zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his studies on the structure of boranes illuminating problems of chemical bonding1977 Termodinamikadagy kajtymsyz procesterge zhasagan zhumysy әsirese dissipativtik kurylymdar teoriyasy үshin Tүpnuskasy agyl for his contributions to non equilibrium thermodynamics particularly the theory of dissipative structures1978 Hemiosmotikalyk teoriyasyn kuru arkyly zhasalgan biologiyalyk energiyany berudi tүsinuge koskan үlesi үshin Tүpnuskasy agyl for his contribution to the understanding of biological energy transfer through the formulation of the chemiosmotic theory1979 Tiisinshe bor zhәne fosfor kosylystaryn organikalyk sintez үshin manyzdy reagentterge tүrlendiruge koskan үlesi үshin Tүpnuskasy agyl for their development of the use of boron and phosphorus containing compounds respectively into important reagents in organic synthesis1980 shi Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi1980 syjlyktyn 1 2 i Nuklein kyshkyldarynyn biohimiyalyk kasietterine atap ajtkanda rekombinantty DNҚ ga zhasagan irgeli zertteuleri үshin Tүpnuskasy agyl for his fundamental studies of the biochemistry of nucleic acids with particular regard to recombinant DNA 1 4 i Nuklein kyshkyldarynyn biohimiyalyk kasietterine atap ajtkanda rekombinantty DNҚ ga zhasagan irgeli zertteuleri үshin Tүpnuskasy agyl for their contributions concerning the determination of base sequences in nucleic acids 1 4 i 1981 Himiyalyk reakciyalar teoriyasyn damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for their theories developed independently concerning the course of chemical reactions1982 Kristallografiyalyk elektrondyk mikroskopiya әdisin damytkany үshin zhәne biologiyalyk manyzdy nuklein kyshkyly akuyz keshenderin kurylymyn naktylagany үshin Tүpnuskasy agyl for his development of crystallographic electron microscopy and his structural elucidation of biologically important nucleic acid protein complexes1983 Elektrondyk otu reakciyalarynyn mehanizmderin zerttegeni үshin әsirese metall keshenderi үshin berildi Tүpnuskasy agyl for his work on the mechanisms of electron transfer reactions especially in metal complexes1984 Қatty matricada himiyalyk sintez үshin usynylgan әdistemeni damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for his development of methodology for chemical synthesis on a solid matrix1985 Қurylymdardyn kodyn sheshudin tikelej әdisin damytudagy irgeli zhetistikteri үshin Tүpnuskasy agyl for their outstanding achievements in developing direct methods for the determination of crystal structures1986 Himiyalyk karapajym procesterdin dinamikasyn zertteuinin damuyna koskan үlesi үshin Tүpnuskasy agyl for their contributions concerning the dynamics of chemical elementary processes1987 Zhogary selektivti ozara әrekettesushi kurylymdyk arnajy molekulalardy damytkany үshin zhәne pajdalanu үshin Tүpnuskasy agyl for their development and use of molecules with structure specific interactions of high selectivity1988 Fotosintezdeushi reakciyanyn үsh olshemdi kurylymyn kurgany үshin Tүpnuskasy agyl for their determination of the three dimensional structure of aphotosynthetic reaction centre1989 Ribonukleindi kyshkyldardyn katalitikalyk kasietterin ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for their discovery of catalytic properties of RNA1990 shy Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi1990 Organikalyk sintez teoriyasy men әdistemesi damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for his development of the theory and methodology of organic synthesis1991 Azhyratymdylygy zhogary yadrolyk magnittik rezonanstyk spektroskopiya әdistemesin damytuga үles koskany үshin Tүpnuskasy agyl for his contributions to the development of the methodology of high resolution nuclear magnetic resonance NMR spectroscopy1992 Himiyalyk zhүjelerdegi elektrondardy audaru reakciyalar teoriyasyn damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for his contributions to the theory of electron transfer reactions in chemical systems1993 Keri Mullis әdisin ojlap tapkany үshin Tүpnuskasy agyl for his invention of the polymerase chain reaction PCR methodAkuyzdardy zertteu үshin oligonukleotidke negizdelgen zhergilikti negizdelgen mutagenezdi ornatuga zhәne onyn damuyna irgeli үles koskany Tүpnuskasy agyl for his fundamental contributions to the establishment of oligonucleotide based site directed mutagenesis and its development for protein studies1994 Karbokationdar himiyasyna koskan үlesi үshin Tүpnuskasy agyl for his contribution to carbocation chemistry1995 Onyn atmosferalyk himiyadagy zhәne әsirese ozon kabatyn kalyptasu zhәne zhojylu procesterine zhasagan zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for their work in atmospheric chemistry particularly concerning the formation and decomposition of ozone1996 ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for their discovery of fullerenes1997 1 4 i Adenozin fosfat sintezinin negizinde zhatkan enzimdik mehanizm tetikterin tүsindirgeni үshin Tүpnuskasy agyl for their elucidation of the enzymatic mechanism underlying the synthesis of adenosine triphosphate ATP 1 4 i syjlyktyn 1 2 i Iondy taratushy enzimderdi ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the first discovery of an ion transporting enzyme Na K ATPase1998 Tygyzdyktyn funkcionaldyk teoriyasyn damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for his development of the density functional theoryKvanttyk himiya salasyndagy esepteu әdisterin damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for his development of computational methods in quantum chemistry1999 Femtosekundnoj tehnologiyasyn pajdalanyp himiyalyk reakciyalardyn barysynda pajda bolatyn otpeli kүjlerdi zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his studies of the transition states of chemical reactions usingfemtosecond spectroscopy2000 shy Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi2000 Polimerlerdin otkizgishtigin ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for their discovery and development of conductive polymers2001 1 4 i Hiraldy katalizatorlardagy zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for their work on chirally catalysed hydrogenation reactions 1 4 i syjlyktyn 1 2 i Hiraldy katalizatorlardagy totygu reakciyalarymen zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for his work on chirally catalysed oxidation reactions2002 1 4 i Biologiyalyk makromolekulalardy anyktau men kurylymdyk taldau әdisterin damytkany үshin zhәne atap ajtkanda biologiyalyk makromolekulalardyn bukaralyk spektrometriyalyk taldau әdisterin damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for their development of soft desorption ionisation methods for mass spectrometric analyses of biological macromolecules 1 4 i syjlyktyn 1 2 i Eritindidegi biologiyalyk makromolekulalardyn үsh olshemdi kurylymdaryn anyktau үshin koldanudy damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for his development of nuclear magnetic resonance spectroscopy for determining the three dimensional structure of biological macromolecules in solution2003 ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery of water channelskurylymy men mehanizmin zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for structural and mechanistic studies of ion channels2004 deldaldyk akuyz tozuyn ashkany ozinin Tүpnuskasy agyl for the discovery of ubiquitin mediated protein degradation2005 Organikalyk sintezdegi metatezis әdisinin damuyna үles koskany үshin Tүpnuskasy agyl for the development of the metathesis method in organic synthesis2006 Eukariottyk transkripciyasyna molekulalyk negizdegi zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for his studies of the molecular basis of eukaryotic transcription2007 Қatty betterdegi himiyalyk procesterdi zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his studies of chemical processes on solid surfaces2008 ashkany zhәne damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery and development of the green fluorescent protein GFP2009 Ribosomalardyn funkciyalarynyn kurylymdaryna zerttegeuleri үshin Tүpnuskasy agyl for studies of the structure and function of the ribosomeAda Jonat2010 shy Zhyl Sureti Laureat Marapattau negizdemesi Akparat kozi2010 Organikalyk sintezde palladij katalizdi kross tirkelu reakciyalary үshin Tүpnuskasy agyl for palladium catalyzed cross couplings in organic synthesis2011 ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery of quasicrystals2012 G beloktarmen zhalgasatyn receptorlardy zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for studies of G protein coupled receptors2013 Kүrdeli himiyalyk zhүjelerdegi damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for the development of multiscale models for complex chemical systems2014 Azhyratymdylygy zhogary fluorescentti mikroskopiyany kurgany үshin Tүpnuskasy agyl for the development of super resolved fluorescence microscopy 2015 mehanikalyk zertteuleri үshin Tүpnuskasy agyl for mechanistic studies of DNA repair Aziz Sandzhar2016 Molekulalyk mashinalardy zhobalagany zhәne sintezdegeni үshin Tүpnuskasy agyl for the design and synthesis of molecular machines 2017