Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Термодинамика (грек. θέρμη - "жылу", δύναμις - "күш") - физика ғылымындағы жылудың жұмыс және басқа энергия түрлерімен арадағы қарым-қатынасын зерттейтін тармағы. Термодинамика — тәжірибелерден жинақталған нәтижелерге сүйенетін феноменологиялық ғылым. Ол көптеген құрамдас бөліктерден тұратын макроскопиялық жүйелер - термодинамикалық жүйелерді зерттейді. Мұндай жүйелерде жүретін процестер макроскопиялық шамалар, мысалға қысым немесе температура арқылы сипатталады және олар молекулярлық деңгейде қолдануға келмейді.
Термодинамика заңдылықтары жалпы сипатта қолданылады және заттардың атомдық деңгейдегі құрылымына тәуелді емес. Сондықтан термодинамика ғылым мен техниканың энергетика, қозғалтқыштар, фазалық ауысу, химиялық реакциялар, секілді көптеген салаларында қолданылады.Термодинамиканың физика мен химияның бірқатар салаларында, химиялық технология, аэроғарыштық технология, машина жасау, жасушалық биология, биомедициналық инженерия секілді алуан түрлі салаларда алатын орны ерекше.
Тарихы
Адамдар ертеден суық пен ыстықтың ара-жігін айырып, температураны дененің жылыну дәрежесін сипаттайды деп есептеген. Жылу жайлы ғылымның дамуы температураны өлшеуге арналған құрал - термометрдің пайда болуымен басталады. Ең алғашқы термометрді 16 ғасырдың соңында Галилей жасады деп есептелінеді.
Термодинамика механикалық жұмыс жасауға дененің ішкі энергиясын пайдаланудың негізгі тәсілдерін зерттейтін эмпирикалық ғылым ретінде пайда болды. Алғашқы бу машиналары 18 ғасырдың екінші жартысында ойлап табылды және өнеркәсіптік төңкерістің негізгі алғышарты болды. Ғалымдар мен инженерлер оның тиімділігін арттыру тәсілдерін іздей бастады, 1924 жылы Сади Карно өзінің "Оттың қозғаушы күші және осы күшті дамытатын машиналар жайлы" шығармасында жылу машиналарының пайдалы әрекет коэффицентінің максималды көрсеткішін анықтады. Термодинамика осы шығарманың жазылуынан бастау алды деп есептеледі.
19 ғасырдың 40-жылдарында Майер мен Джоуль механикалық жұмыс пен жылудың арасындағы байланысты сипаттайтын нергияның сақталуы мен табиғаттағы айналымы заңын сандық түрде анықтады. Осы ғасырдың 50-жылдарында Клазиус пен Кельвин сол кезеңге дейін жинақталған деректерді жүйелеп, энтропия мен абсолют температура ұғымдарын енгізді.
19 ғасырдың соңында феноменологиялық термодинамика ғылымы термодинамикалық потенциалдар тəсілін енгізіп, термодинамикалық тепе-теңдіктің шарттарын, фазалардың тепе-теңдігі мен капиллярлық құбылыстарды зерттеген Гиббстың еңбектерінде дамытылды. 1906 жылы Нернст кейінірек "Термодинамиканың үшінші бастамасы" деп аталып, оның аты қойылған теореманы жариялады.
Термодинамиканың негізгі заңдары нақты түрде көрсетілген алғашқы еңбек 1909 ж. жазылған Каратеодоридің шығармасы еді.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Termodinamika grek 8ermh zhylu dynamis kүsh fizika gylymyndagy zhyludyn zhumys zhәne baska energiya tүrlerimen aradagy karym katynasyn zerttejtin tarmagy Termodinamika tәzhiribelerden zhinaktalgan nәtizhelerge sүjenetin fenomenologiyalyk gylym Ol koptegen kuramdas bolikterden turatyn makroskopiyalyk zhүjeler termodinamikalyk zhүjelerdi zerttejdi Mundaj zhүjelerde zhүretin procester makroskopiyalyk shamalar mysalga kysym nemese temperatura arkyly sipattalady zhәne olar molekulyarlyk dengejde koldanuga kelmejdi Termodinamika zandylyktary zhalpy sipatta koldanylady zhәne zattardyn atomdyk dengejdegi kurylymyna tәueldi emes Sondyktan termodinamika gylym men tehnikanyn energetika kozgaltkyshtar fazalyk auysu himiyalyk reakciyalar sekildi koptegen salalarynda koldanylady Termodinamikanyn fizika men himiyanyn birkatar salalarynda himiyalyk tehnologiya aerogaryshtyk tehnologiya mashina zhasau zhasushalyk biologiya biomedicinalyk inzheneriya sekildi aluan tүrli salalarda alatyn orny erekshe TarihyAdamdar erteden suyk pen ystyktyn ara zhigin ajyryp temperaturany denenin zhylynu dәrezhesin sipattajdy dep eseptegen Zhylu zhajly gylymnyn damuy temperaturany olsheuge arnalgan kural termometrdin pajda boluymen bastalady En algashky termometrdi 16 gasyrdyn sonynda Galilej zhasady dep eseptelinedi Termodinamika mehanikalyk zhumys zhasauga denenin ishki energiyasyn pajdalanudyn negizgi tәsilderin zerttejtin empirikalyk gylym retinde pajda boldy Algashky bu mashinalary 18 gasyrdyn ekinshi zhartysynda ojlap tabyldy zhәne onerkәsiptik tonkeristin negizgi algysharty boldy Ғalymdar men inzhenerler onyn tiimdiligin arttyru tәsilderin izdej bastady 1924 zhyly Sadi Karno ozinin Ottyn kozgaushy kүshi zhәne osy kүshti damytatyn mashinalar zhajly shygarmasynda zhylu mashinalarynyn pajdaly әreket koefficentinin maksimaldy korsetkishin anyktady Termodinamika osy shygarmanyn zhazyluynan bastau aldy dep esepteledi 19 gasyrdyn 40 zhyldarynda Majer men Dzhoul mehanikalyk zhumys pen zhyludyn arasyndagy bajlanysty sipattajtyn nergiyanyn saktaluy men tabigattagy ajnalymy zanyn sandyk tүrde anyktady Osy gasyrdyn 50 zhyldarynda Klazius pen Kelvin sol kezenge dejin zhinaktalgan derekterdi zhүjelep entropiya men absolyut temperatura ugymdaryn engizdi 19 gasyrdyn sonynda fenomenologiyalyk termodinamika gylymy termodinamikalyk potencialdar tesilin engizip termodinamikalyk tepe tendiktin sharttaryn fazalardyn tepe tendigi men kapillyarlyk kubylystardy zerttegen Gibbstyn enbekterinde damytyldy 1906 zhyly Nernst kejinirek Termodinamikanyn үshinshi bastamasy dep atalyp onyn aty kojylgan teoremany zhariyalady Termodinamikanyn negizgi zandary nakty tүrde korsetilgen algashky enbek 1909 zh zhazylgan Karateodoridin shygarmasy edi Tagy karanyzTermodinamikanyn birinshi zany Termodinamikanyn ekinshi zany Termodinamikanyn үshinshi zanyDerekkozder