Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қысым (орыс. давление ) бір дене екінші дене бетіне (мысалы, ғимарат іргетасының грунтқа, сұйықтықтың ыдыс қабырғасына, газдың піспекке, т.б.) әсер еткенде пайда болатын қалыпты күштің (дене бетіне перпендикуляр) қарқындылығын сипаттайтын физикалық шама. Егер денеге әсер ететін күш оның бетіне біркелкі таралса, онда қысым (р) былай өрнектеледі:
Мұндағы S – дене бетінің күш түсетін бөлігінің ауданы, F – сол бөлікке перпендикуляр түсірілген күштердің қосындысы. Күш біркелкі таралған жағдайда қысым дене бетінің барлық нүктесінде бірдей болады, ал күш біркелкі таралмаса, онда қысым бір нүктеден екінші нүктеге өткен сайын өзгеріп отырады. Тұтас, үздіксіз орта үшін сол ортаның әрбір нүктесінің қысымы туралы ұғым енгізіледі. Бұл ұғым сұйықтық пен газ механикасында маңызды рөл атқарады.
Тыныштықтағы сұйықтықтың кез келген нүктесінің барлық бағытындағы қысымы бірдей болады. Бұл жағдай қозғалыстағы идеал () сұйық пен газ үшін де орындалады. Тұтқыр сұйықтықтың берілген нүктедегі қысымы ретінде өзара перпендикуляр үш бағыттағы (х, у, z – осьтері бағытындағы) қысымның орташа мәні р = (рх+ру+рz)/3 алынады. бойынша, газды ортадағы қысым жылулық қозғалыстағы газ молекулаларының бір-бірімен, газдағы денелермен және ыдыс қабырғаларымен соқтығысуы кезінде импульстың берілуімен байланысты болғандықтан мұны деп атайды. Ол газдың абсолют температурасы (Т) мен бірлік көлемдегі газ молекулаларының санына (n) пропорционал: р = nkT, мұндағы k = 1,38.10–23 Дж/К – Больцман тұрақтысы.
Сұйықтықтар мен қатты денелердің қысымы денелердің бір-біріне жақындауы кезінде олардың атомдарының бірін-бірі тебуі нәтижесінде пайда болады. Мұны “суық” қысым дейді. Тыныштықтағы сұйықтық салмағының әсерінен оның ішінде h тереңдікте пайда болатын қысымды гидростатикалық қысым деп атайды: р = rgh, мұндағы r – сұйықтықтың тығыздығы, g – еркін түсу үдеуі. Егер сұйық бетіне сырттан р0 қысымы түсірілетін болса, онда h тереңдіктегі сұйық қысымы: р = р0+ rgh өрнегімен анықталады. Қысым физикалық, химиялық, механикалық, биологиялық, т.б. құбылыстарда елеулі рөл атқарады; манометр, барометр, вакуумметр тәрізді құрылғылардың және әр түрлі қысым датчиктерінің көмегімен өлшенеді. Қысымның Бірліктердің халықаралық жүйесіндегі өлшем бірлігі – Паскаль (Па). 1 Па = Н/м2. Бірліктердің МКГСС жүйесінде кгс/см2, сондай-ақ жүйеден тыс өлшем бірліктері: атмосфералық (физикалық атмосфера), мм сынап бағанасы, мм су бағанасы.
Паскаль (Pa) | Бар (bar) | Техникалық атмосфера (at) | Атмосфера (atm) | Торр (Torr) | (psi) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 Па | ≡ 1 /m2 | 10−5 | 1.0197×10−5 | 9.8692×10−6 | 7.5006×10−3 | 145.04×10−6 |
| 1 бар | 105 | ≡ 106 /cm2 | 1.0197 | 0.98692 | 750.06 | 14.5037744 |
| 1 ат | 0.980665 ×105 | 0.980665 | ≡ 1 /cm2 | 0.96784 | 735.56 | 14.223 |
| 1 атм | 1.01325 ×105 | 1.01325 | 1.0332 | ≡ 1 атм | 760 | 14.696 |
| 1 торр | 133.322 | 1.3332×10−3 | 1.3595×10−3 | 1.3158×10−3 | ≡ 1 Torr; ≈ 1 | 19.337×10−3 |
| 1 пси | 6.895×103 | 68.948×10−3 | 70.307×10−3 | 68.046×10−3 | 51.715 | ≡ 1 /ин2 |
Үлгі: 1 Па = 1 Н/м2 = 10−5 бар = 10.197×10−6 ат = 9.8692×10−6 атм = 7.5006×10−3 торр = 145.04×10−6 пси
Сыналанған қысым
Сыналанған қысым -қатты дене беттерінің арасындағы аралықтағы сұйыққа- быршағының күйін сипаттайтын термодинамикалық параметр.
Тағы қараңыз
Пайдаланылған cілтемелер
- , 6 том.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қysym orys davlenie bir dene ekinshi dene betine mysaly gimarat irgetasynyn gruntka sujyktyktyn ydys kabyrgasyna gazdyn pispekke t b әser etkende pajda bolatyn kalypty kүshtin dene betine perpendikulyar karkyndylygyn sipattajtyn fizikalyk shama Eger denege әser etetin kүsh onyn betine birkelki taralsa onda kysym r bylaj ornekteledi p FS of p dFdS displaystyle p frac F S mbox of p frac dF dS Mundagy S dene betinin kүsh tүsetin boliginin audany F sol bolikke perpendikulyar tүsirilgen kүshterdin kosyndysy Kүsh birkelki taralgan zhagdajda kysym dene betinin barlyk nүktesinde birdej bolady al kүsh birkelki taralmasa onda kysym bir nүkteden ekinshi nүktege otken sajyn ozgerip otyrady Tutas үzdiksiz orta үshin sol ortanyn әrbir nүktesinin kysymy turaly ugym engiziledi Bul ugym sujyktyk pen gaz mehanikasynda manyzdy rol atkarady Tynyshtyktagy sujyktyktyn kez kelgen nүktesinin barlyk bagytyndagy kysymy birdej bolady Bul zhagdaj kozgalystagy ideal sujyk pen gaz үshin de oryndalady Tutkyr sujyktyktyn berilgen nүktedegi kysymy retinde ozara perpendikulyar үsh bagyttagy h u z osteri bagytyndagy kysymnyn ortasha mәni r rh ru rz 3 alynady bojynsha gazdy ortadagy kysym zhylulyk kozgalystagy gaz molekulalarynyn bir birimen gazdagy denelermen zhәne ydys kabyrgalarymen soktygysuy kezinde impulstyn beriluimen bajlanysty bolgandyktan muny dep atajdy Ol gazdyn absolyut temperaturasy T men birlik kolemdegi gaz molekulalarynyn sanyna n proporcional r nkT mundagy k 1 38 10 23 Dzh K Bolcman turaktysy Sujyktyktar men katty denelerdin kysymy denelerdin bir birine zhakyndauy kezinde olardyn atomdarynyn birin biri tebui nәtizhesinde pajda bolady Muny suyk kysym dejdi Tynyshtyktagy sujyktyk salmagynyn әserinen onyn ishinde h terendikte pajda bolatyn kysymdy gidrostatikalyk kysym dep atajdy r rgh mundagy r sujyktyktyn tygyzdygy g erkin tүsu үdeui Eger sujyk betine syrttan r0 kysymy tүsiriletin bolsa onda h terendiktegi sujyk kysymy r r0 rgh ornegimen anyktalady Қysym fizikalyk himiyalyk mehanikalyk biologiyalyk t b kubylystarda eleuli rol atkarady manometr barometr vakuummetr tәrizdi kurylgylardyn zhәne әr tүrli kysym datchikterinin komegimen olshenedi Қysymnyn Birlikterdin halykaralyk zhүjesindegi olshem birligi Paskal Pa 1 Pa N m2 Birlikterdin MKGSS zhүjesinde kgs sm2 sondaj ak zhүjeden tys olshem birlikteri atmosferalyk fizikalyk atmosfera mm synap baganasy mm su baganasy Қysym birlikteri Paskal Pa Bar bar Tehnikalyk atmosfera at Atmosfera atm Torr Torr psi 1 Pa 1 m2 10 5 1 0197 10 5 9 8692 10 6 7 5006 10 3 145 04 10 61 bar 105 106 cm2 1 0197 0 98692 750 06 14 50377441 at 0 980665 105 0 980665 1 cm2 0 96784 735 56 14 2231 atm 1 01325 105 1 01325 1 0332 1 atm 760 14 6961 torr 133 322 1 3332 10 3 1 3595 10 3 1 3158 10 3 1 Torr 1 19 337 10 31 psi 6 895 103 68 948 10 3 70 307 10 3 68 046 10 3 51 715 1 in2 Үlgi 1 Pa 1 N m2 10 5 bar 10 197 10 6 at 9 8692 10 6 atm 7 5006 10 3 torr 145 04 10 6 psiSynalangan kysymSynalangan kysym katty dene betterinin arasyndagy aralyktagy sujykka byrshagynyn kүjin sipattajtyn termodinamikalyk parametr Tagy karanyzVakuum Atmosferalyk kysymPajdalanylgan ciltemeler 6 tom Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet