Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Еуропа ғарыш агенттігі (қысқаша ЕҒА; ағылш. European Space Agency, ESA; фр. Agence spatiale européenne, ASE; нем. Europäische Weltraumorganisation) — ғарышты зерттеу мақсатында 1975 жылы құрылған халықаралық ұйым. Ол 1960–1970 жылдардың басындағы алғашқы екі еуропалық ғарыш консорциумдарының: серіктер жасауға бағытталған ESRO (ағылш. European Space Research Organisation) және «Еуропа» зымыран-тасығыштарын әзірлеумен айналысқан ELDO (ағылш. European Launcher Development Organisation) негізінде құрылды.
| Еуропа ғарыш агенттігі | |
| European Space Agency (ESA) Agence spatiale européenne (ASE) Europäische Weltraumorganisation | |
 ЕҒА логотипі | |
| Штаб-пәтері: | |
|---|---|
| Ұйым түрі: | |
| Басшылары | |
| Ресми тілі: | |
| Бас директоры: | Йозеф Ашбахер (нем. Josef Aschbacher) |
| Құрылуы | |
| 30.05.1975 | |
| http://www.esa.int/ | |
 Еуропа ғарыш агенттігі Ортаққорда | |
ЕҒА-ға 22 тұрақты мүше мемлекет кіреді, сондай-ақ кейбір жобаларға Канада да қатысады.
Тарихы
ЕҒА-ның штаб-пәтері Парижде орналасқан.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін көптеген еуропалық ғалымдар Батыс Еуропаны тастап, АҚШ-та жұмыс істеуге көшті. 1950 жылдардағы экономикалық өрлеу Батыс Еуропа елдеріне зерттеулер мен ғарыштық қызметке инвестиция салуға мүмкіндік бергенімен, еуропалық ғалымдар тек ұлттық жобалармен шектелді. Бұл жобалар екі алып державаның бағдарламаларымен бәсекелесе алмады.
1958 жылы, бірнеше ай өткен соң, Батыс Еуропаның ғылыми қауымдастығының көрнекті өкілдері мен Еуропа ғарыш агенттігін құрудың негіздерін талқылау үшін кездесті. Жиынға сегіз елден келген ғалымдар, соның ішінде (Ұлыбритания) қатысты.
Батыс Еуропа елдері екі түрлі агенттік құруға шешім қабылдады: бірі – ELDO (European Launcher Development Organisation) жүйесін әзірлеу, екіншісі – ESRO (European Space Research Organisation) ұйымы, яғни Еуропа ғарыш агенттігінің ізашарлары. ESRO 1964 жылы 20 наурызда құрылды, келісім 1962 жылы 14 маусымда бекітілген. 1968–1972 жылдар аралығында ESRO бірнеше табысты жобаларды жүзеге асырды. Жеті зерттеу серігі орбитаға шығарылды, олардың ұшырылуында америкалық тасымалдаушы жүйелер қолданылды, өйткені «Ариан» зымыран-тасығышы әлі жасалмаған еді.
ЕҒА қазіргі қалпында 1975 жылы ESRO мен ELDO біріктірілген кезде құрылды. ЕҒА-ның алғашқы мүшелері: Бельгия, Дания, Франция, Германия, Италия, Нидерланд, Испания, Швеция, Швейцария және Ұлыбритания. Кейінірек оларға Ирландия (1980), Норвегия мен Аустрия (1987), Финляндия (1995), Португалия (2000), Грекия мен Люксембург (2005), Чехия (2008), Румыния (2011), Польша (2012), Мажарстан мен Эстония (2015) қосылды.
ЕҒА Конвенциясына сәйкес, агенттіктің қызметі Еуропа елдерінің ғарышты бейбіт зерттеу және ұзақмерзімді ғарыштық саясатты әзірлеу бағытында ынтымақтастығын дамытуға бағытталған.
Агенттіктің негізгі қызметтері:
- Жақын және алыс ғарыш кеңістігін зерттеу;
- Микрогравитацияны зерттеу;
- Байланыс және навигация спутниктерін жасау;
- Зымыран-тасығыштар әзірлеу;
- Жердегі ғылыми-техникалық орталықтарды дамыту.
1975 жылы ЕҒА өзінің алғашқы ірі ғылыми миссиясын – орбиталық обсерваториясын ұшырды. Бұл спутник Галактиканың қатты гамма-диапазондағы сәулелену карталарын жасауға мүмкіндік берді. Кейіннен түрлі мақсаттағы – метеорологиялық, навигациялық, телекоммуникациялық және астрономиялық спутниктер ұшырылды.
1979 жылы Куру ғарыш айлағынан алғашқы еуропалық «Ариан» зымыран-тасығышы ұшырылды. Содан бері осы серияның 216 табысты ұшырылымы жүзеге асырылды.
1990 жылы ЕҒА мамандарының қатысуымен жасалған америкалық Хаббл телескопы орбитаға шығарылды.
1995–1998 жылдары орбитада жұмыс істеді.
2005 жылы навигациялық серіктер жүйесі іске қосылды. Бұл жоба ресейлік ГЛОНАСС пен америкалық GPS жүйелерінің баламасы болып табылады.
2012–2014 жылдары ЕҒА жеңіл зымыран-тасығышын төрт рет сәтті ұшырды.
2015 жылы агенттік IXV (ағылш. The Intermediate eXperimental Vehicle) эксперименттік көп рет қолданылатын ғарыш кемесін ұшырды. Бұл миссия барысында ғарыш аппараттарын жетілдіруге арналған озық технологиялық шешімдер сыналды.
2020 жылы ЕҒА жаңа зымырандар көмегімен ғарышқа өз бетінше басқарылатын ғарыш ұшуларды жоспарлап отырғанын жариялады. Бұл агенттіктің қарқынды дамып жатқан салада бәсекеге қабілетті болуға деген ұмтылысын көрсетті.
Мүше-мемлекеттер
2015 жылдың ақпанынан бастап ЕҒА құрамына 22 мүше-мемлекет кіреді. Төмендегі кестеде барлық мүше-мемлекеттер және олардың 2023 жылғы ЕҒА-ға қаржылық үлестері көрсетілген.
| Мүше-мемлекет | ЕҒА-ға қосылу | Ұлттық бағдарлама | Салым (млн €) | Салым (%) |
|---|---|---|---|---|
 Франция | 30.10.1980 | 1000,9 | 20,4% | |
 Германия | 30.10.1980 | 1046,8 | 21,4% | |
 Италия | 30.10.1980 | 580,1 | 11,8% | |
 Ұлыбритания | 30.10.1980 | 609,6 | 12,4% | |
 Испания | 30.10.1980 | 285,7 | 5,8% | |
 Бельгия | 30.10.1980 | 260,0 | 5,3% | |
 Нидерланд | 30.10.1980 | 95,6 | 2,0% | |
 Швейцария | 30.10.1980 | 184,5 | 3,8% | |
 Швеция | 30.10.1980 | 84,0 | 1,7% | |
 Дания | 30.10.1980 | 35,1 | 0,7% | |
 Ирландия | 10.12.1980 | 21,4 | 0,4% | |
 Норвегия | 30.12.1986 | 75,4 | 1,5% | |
 Аустрия | 30.12.1986 | 65,5 | 1,3% | |
 Финляндия | 01.01.1995 | 39,0 | 0,8% | |
 Португалия | 14.11.2000 | 30,8 | 0,6% | |
 Грекия | 09.03.2005 | 21,0 | 0,4% | |
 Люксембург | 30.06.2005 | 42,0 | 0,9% | |
 Чехия | 08.07.2008 | 49,2 | 1,0% | |
 Румыния | 23.12.2011 | 56,4 | 1,2% | |
 Польша | 19.11.2012 | 44,7 | 0,9% | |
 Эстония | 04.02.2015 | 6,9 | 0,1% | |
 Мажарстан | 24.02.2015 | 24,7 | 0,5% | |
 Словения | 05.07.2016 | 3,4 | 0,1% | |
 Канада | 01.01.1979 | 19,0 | 0,4% | |
 Латвия | 19.03.2023 | 1,1 | <0,1% | |
 Словакия | 14.06.2022 | 3,0 | 0,1% | |
 Литва | 28.04.2021 | 1,8 | <0,1% | |
| Қалғандары | 209,5 | 4,3% | ||
| Барлық ЕҒА мүшелері | 7,08 млрд | 100% |
| Мүше-мемлекеттердің шығындары | ||||
| Мүше-мемлекеттер | 66,2% | |||
 Еуропа одағы | 28.05.2004 | 24,2% | ||
| түрлі | түрлі | 1,8% | ||
| Басқалар | – | – | 7,8% | |
| Барлық ESA | 7,08 млрд |
Дереккөздер
- Johann-Dietrich Woerner is new ESA Director General (ағыл.). ESA (1 June 2015).(қолжетпейтін сілтеме)
- Convention for the establishment of a European Space Agency (ағыл.) (PDF). ESA (2010).(қолжетпейтін сілтеме)
- Предприятие. Европейское космическое агентство (орыс.). ecoruspace.me.(қолжетпейтін сілтеме)
- European Space Agency (2005-05-31). ESA turns 30! A successful track record for Europe in space. Пресс-релиз. Тексерілген 2012-03-08.
- ESA budget 2023, www.esa.int, 2023-05-14, https://www.esa.int/ESA_Multimedia/Images/2023/01/ESA_budget_2023
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Europa garysh agenttigi kyskasha EҒA agylsh European Space Agency ESA fr Agence spatiale europeenne ASE nem Europaische Weltraumorganisation garyshty zertteu maksatynda 1975 zhyly kurylgan halykaralyk ujym Ol 1960 1970 zhyldardyn basyndagy algashky eki europalyk garysh konsorciumdarynyn serikter zhasauga bagyttalgan ESRO agylsh European Space Research Organisation zhәne Europa zymyran tasygyshtaryn әzirleumen ajnalyskan ELDO agylsh European Launcher Development Organisation negizinde kuryldy Europa garysh agenttigiEuropean Space Agency ESA Agence spatiale europeenne ASE Europaische WeltraumorganisationEҒA logotipiShtab pәteri Parizh Il de FransҰjym tүri halykaralyk ujymBasshylaryResmi tili agylshyn francuz nemisBas direktory Jozef Ashbaher nem Josef Aschbacher Қuryluy30 05 1975http www esa int Europa garysh agenttigi Ortakkorda EҒA ga 22 turakty mүshe memleket kiredi sondaj ak kejbir zhobalarga Kanada da katysady TarihyEҒA nyn shtab pәteri Parizhde ornalaskan Ekinshi dүniezhүzilik sogystan kejin koptegen europalyk galymdar Batys Europany tastap AҚSh ta zhumys isteuge koshti 1950 zhyldardagy ekonomikalyk orleu Batys Europa elderine zertteuler men garyshtyk kyzmetke investiciya saluga mүmkindik bergenimen europalyk galymdar tek ulttyk zhobalarmen shekteldi Bul zhobalar eki alyp derzhavanyn bagdarlamalarymen bәsekelese almady 1958 zhyly birneshe aj otken son Batys Europanyn gylymi kauymdastygynyn kornekti okilderi men Europa garysh agenttigin kurudyn negizderin talkylau үshin kezdesti Zhiynga segiz elden kelgen galymdar sonyn ishinde Ұlybritaniya katysty Batys Europa elderi eki tүrli agenttik kuruga sheshim kabyldady biri ELDO European Launcher Development Organisation zhүjesin әzirleu ekinshisi ESRO European Space Research Organisation ujymy yagni Europa garysh agenttiginin izasharlary ESRO 1964 zhyly 20 nauryzda kuryldy kelisim 1962 zhyly 14 mausymda bekitilgen 1968 1972 zhyldar aralygynda ESRO birneshe tabysty zhobalardy zhүzege asyrdy Zheti zertteu serigi orbitaga shygaryldy olardyn ushyryluynda amerikalyk tasymaldaushy zhүjeler koldanyldy ojtkeni Arian zymyran tasygyshy әli zhasalmagan edi EҒA kazirgi kalpynda 1975 zhyly ESRO men ELDO biriktirilgen kezde kuryldy EҒA nyn algashky mүsheleri Belgiya Daniya Franciya Germaniya Italiya Niderland Ispaniya Shveciya Shvejcariya zhәne Ұlybritaniya Kejinirek olarga Irlandiya 1980 Norvegiya men Austriya 1987 Finlyandiya 1995 Portugaliya 2000 Grekiya men Lyuksemburg 2005 Chehiya 2008 Rumyniya 2011 Polsha 2012 Mazharstan men Estoniya 2015 kosyldy EҒA Konvenciyasyna sәjkes agenttiktin kyzmeti Europa elderinin garyshty bejbit zertteu zhәne uzakmerzimdi garyshtyk sayasatty әzirleu bagytynda yntymaktastygyn damytuga bagyttalgan Agenttiktin negizgi kyzmetteri Zhakyn zhәne alys garysh kenistigin zertteu Mikrogravitaciyany zertteu Bajlanys zhәne navigaciya sputnikterin zhasau Zymyran tasygyshtar әzirleu Zherdegi gylymi tehnikalyk ortalyktardy damytu 1975 zhyly EҒA ozinin algashky iri gylymi missiyasyn orbitalyk observatoriyasyn ushyrdy Bul sputnik Galaktikanyn katty gamma diapazondagy sәulelenu kartalaryn zhasauga mүmkindik berdi Kejinnen tүrli maksattagy meteorologiyalyk navigaciyalyk telekommunikaciyalyk zhәne astronomiyalyk sputnikter ushyryldy 1979 zhyly Kuru garysh ajlagynan algashky europalyk Arian zymyran tasygyshy ushyryldy Sodan beri osy seriyanyn 216 tabysty ushyrylymy zhүzege asyryldy 1990 zhyly EҒA mamandarynyn katysuymen zhasalgan amerikalyk Habbl teleskopy orbitaga shygaryldy 1995 1998 zhyldary orbitada zhumys istedi 2005 zhyly navigaciyalyk serikter zhүjesi iske kosyldy Bul zhoba resejlik GLONASS pen amerikalyk GPS zhүjelerinin balamasy bolyp tabylady 2012 2014 zhyldary EҒA zhenil zymyran tasygyshyn tort ret sәtti ushyrdy 2015 zhyly agenttik IXV agylsh The Intermediate eXperimental Vehicle eksperimenttik kop ret koldanylatyn garysh kemesin ushyrdy Bul missiya barysynda garysh apparattaryn zhetildiruge arnalgan ozyk tehnologiyalyk sheshimder synaldy 2020 zhyly EҒA zhana zymyrandar komegimen garyshka oz betinshe baskarylatyn garysh ushulardy zhosparlap otyrganyn zhariyalady Bul agenttiktin karkyndy damyp zhatkan salada bәsekege kabiletti boluga degen umtylysyn korsetti Mүshe memleketter EҒA ga mүshe memleketter ECS kelisimine katysushy elder Yntymaktastyk kelisimine kol kojgan elder ESA mүsheleri elderi Қosylgan katysushylar EҒA men yntymaktasatyn elder ECS kelisimine katysushy elder Yntymaktastyk kelisimine kol kojgan elder 2015 zhyldyn akpanynan bastap EҒA kuramyna 22 mүshe memleket kiredi Tomendegi kestede barlyk mүshe memleketter zhәne olardyn 2023 zhylgy EҒA ga karzhylyk үlesteri korsetilgen Mүshe memleket EҒA ga kosylu Ұlttyk bagdarlama Salym mln Salym Franciya 30 10 1980 1000 9 20 4 Germaniya 30 10 1980 1046 8 21 4 Italiya 30 10 1980 580 1 11 8 Ұlybritaniya 30 10 1980 609 6 12 4 Ispaniya 30 10 1980 285 7 5 8 Belgiya 30 10 1980 260 0 5 3 Niderland 30 10 1980 95 6 2 0 Shvejcariya 30 10 1980 184 5 3 8 Shveciya 30 10 1980 84 0 1 7 Daniya 30 10 1980 35 1 0 7 Irlandiya 10 12 1980 21 4 0 4 Norvegiya 30 12 1986 75 4 1 5 Austriya 30 12 1986 65 5 1 3 Finlyandiya 01 01 1995 39 0 0 8 Portugaliya 14 11 2000 30 8 0 6 Grekiya 09 03 2005 21 0 0 4 Lyuksemburg 30 06 2005 42 0 0 9 Chehiya 08 07 2008 49 2 1 0 Rumyniya 23 12 2011 56 4 1 2 Polsha 19 11 2012 44 7 0 9 Estoniya 04 02 2015 6 9 0 1 Mazharstan 24 02 2015 24 7 0 5 Sloveniya 05 07 2016 3 4 0 1 Kanada 01 01 1979 19 0 0 4 Latviya 19 03 2023 1 1 lt 0 1 Slovakiya 14 06 2022 3 0 0 1 Litva 28 04 2021 1 8 lt 0 1 Қalgandary 209 5 4 3 Barlyk EҒA mүsheleri 7 08 mlrd 100 Mүshe memleketterdin shygyndaryMүshe memleketter 66 2 Europa odagy 28 05 2004 24 2 tүrli tүrli 1 8 Baskalar 7 8 Barlyk ESA 7 08 mlrdDerekkozderJohann Dietrich Woerner is new ESA Director General agyl ESA 1 June 2015 kolzhetpejtin silteme Convention for the establishment of a European Space Agency agyl PDF ESA 2010 kolzhetpejtin silteme Predpriyatie Evropejskoe kosmicheskoe agentstvo orys ecoruspace me kolzhetpejtin silteme European Space Agency 2005 05 31 ESA turns 30 A successful track record for Europe in space Press reliz Tekserilgen 2012 03 08 ESA budget 2023 www esa int 2023 05 14 https www esa int ESA Multimedia Images 2023 01 ESA budget 2023