Ташкент (өзб. Toshkent, Тошкент) — Өзбекстанның елордасы, Ташкент уәлаятының әкімшілік орталығы, халық саны жөнінен ТМД елдерінде 3-ші орында, Орталық Азияның ең көне қалалардың бірі.
Қала | |||||||||
Ташкент | |||||||||
өзб. Toshkent | |||||||||
Сағат тілімен: Түнгі , «Бунёдкор» стадионы, Әзірет Имам кешені, Қала орталығы, Темірлер әулеті мұражайы, Жоғарғы Мәжіліс ғимараты, Кафедралды соборы, Цирк ғимараты, Қалалық аквапарк | |||||||||
| |||||||||
Әкімшілігі | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ел | |||||||||
Статусы | Астана | ||||||||
Ішкі бөлінісі | 11 аудан | ||||||||
Шавкат Умрзаков | |||||||||
Тарихы мен географиясы | |||||||||
Координаттары | 41°18′ с. е. 69°16′ ш. б. / 41.300° с. е. 69.267° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 41°18′ с. е. 69°16′ ш. б. / 41.300° с. е. 69.267° ш. б. (G) (O) (Я) | ||||||||
Алғашқы дерек | II ғ. б. э. б. | ||||||||
Бұрынғы атаулары | Шаш (Мадина-аш-Шаш), Бинкет (Бинкат) | ||||||||
Қала статусы | 1930 жыл | ||||||||
Жер аумағы | 334,8 км² | ||||||||
Орталығының биiктігі | 455 м | ||||||||
Климаты | қатаң континенталды | ||||||||
Уақыт белдеуі | UTC+5 | ||||||||
Тұрғындары | |||||||||
Тұрғыны | ▲ 2 571 700 адам (2019) | ||||||||
Тығыздығы | 7535 адам/км² | ||||||||
Агломерация | 3 000 000 шамасы | ||||||||
Ұлттық құрамы | өзбектер — 63,0 %, | ||||||||
Конфессиялар | мұсылмандар, христиандар, атеисттер және басқалары | ||||||||
Этнохороним | ташкенттік, ташкенттіктер | ||||||||
Ресми тілі | |||||||||
Сандық идентификаторлары | |||||||||
Телефон коды | +998 71 | ||||||||
Пошта индексі | 100000-100214 | ||||||||
Автомобиль коды | 01-09 | ||||||||
Басқалары | |||||||||
Марапаттары | |||||||||
tashkent.uz | |||||||||
Ташкент шекарасы | |||||||||
Ортаққордағы санаты: Ташкент |
2006 жылы қаланың ресми түрде тіркелген тұрғын саны 2,1 миллион болды, бейресми деректер бойынша 3 миллионға дейін жетті.
Орта ғасырлар заманында қала «Шаш» деп аталды. Кейінірек ол «Шаш қаласы» деген мағына беретін «Шашкент» деп атала бастады. Канд, қанд, кент, кад, кат, куд, осы жалғаулардың бәрі көне парсы тілінен алынған, ол "қала" дегенді білдіреді. Мысалы, Самарқан, Жаркент, Пенжакент сияқты қалалардың аттары осылай пайда болған.
XVI ғасырдан кейін Шашкент деген атау «Ташкент» деген түрге өзгерді. Түсініксіз ескі атауына қарағанда жаңа атау («Тас қала») халық этимологиясының арқасында түсініктірек бола бастады. Ташкент деген түрі орыс тілінің әсерінен қалыптасқан.
Орналасуы
Ташкент қаласы Тянь-Шань тауларының батыс етектеріне жапсарлас жатқан сулы жазықтықта, Шымкент-Самарқан жолының бойында орналасқан. Ташкенттің маңында Шыршық өзені тағы бірнеше өзендермен қосылады, сондықтан қаланың өзі қалың (15 метрге дейін) аллювийлі шөгінді жыныстардың үстінде жайғасқан. Тектоникалық жағынан Ташкент өте белсенді жерде тұр, сондықтан жердің сілкінулері сирек емес. 1966 жылы болған зілзаланың күші бойынша 7.5-ке жетті. Ташкент уақыты Гринвич уақытынан 5 сағат алда (UTC/GMT +5). Ташкенттің орналасу координаттары:
Тарихы
Ташкент қаласы Шыршық өзенінің бойындағы, тауларының етегіндегі шұраттағы (оазис) елді мекен ретінде пайда болған. Көне замандарда осы жерде «Бейтиəн», Қангөй конфедерациясының жазғы астанасы орналасқан.
Шаш патшалығының б.з.д. 5-ші-3-ші ғасырларда соғылған басты қаласының қамалының пішіні төртбұрышты болған, ол Сырдария өзенінен 8 километр оңтүстікте орналасқан. Б.з. 7-ші ғасырында Шаш патшалығында шамамен 30 қала мен 50 шақты каналдың желісі болған, соның арқасында ол соғдылықтар мен түркілердің арасындағы сауда орталығына айналды. 8-ші ғасырдыцң алғашқы бөлігінде қала мұсылмандардың билігіне өтті.
қаланың атын «Че-ши» деген түрде жазып қалдырды. Қытайдың Суйшу, Бейшу және Таншу деген жылнамаларында 5-ші ғасырдан бері «Ши» немесе «Чеши» атты бір иеліктің болғаны туралы айтылған [Бичурин, 1950. II т.]
Самани әулетінің заманында қаланың аты «Бинкат» деген түрге енді. Алайда арабтар Бинкаттың айналасындағы аймақты «Шаш» деген ескі атауымен атай берді. Қаланың қазіргі «Ташкент» (Тас қала) деген түркі тіліндегі атауы Қарахандар әулетi билік жүргізген 10-шы ғасырдан бері белгілі.
Хорезмдіктер қаланы 1214 жылы тонады, Шыңғыс ханның әскерлері 1219 жылы оны қайтара тонады. Әмір Темір әулеті және одан кейінгі Шайбани әулетінің билігінің кезінде қала қайта жанданып, өркендей түсті.
1809 жылы қаланы Қоқан хандығы қосып алды. Ол кезде Ташкенттің халқы 100 000-ға жетіп, ол Орталық Азияның ең бай қаласы болып саналатын. Қала Ресеймен жасалған сауданың арқасында байи берді, бірақ Қоқанның салған салықтары оған ауыр болды. Оның үстіне Ташкенттің дінбасылары Қоқаннан гөрі Бұхараның дінбасыларына оң көзбен қарайтын. Бірақ Бұхараның әмірі бұл жайтты пайдаланып үлгірмеді — орыс әскерлері келіп қалды.
1865 жылдың мамыр айында генерал Михаил Черняев қалаға түнгі шабуылды бастады. Қаланың қабырғаларының ұзындығы 25 километр болып, 11 қақпасы, қорғаушыларының саны 30 000 болды. Бұл шабуыл патшаның бұйрығына қарама-қайшы жасалды, оның үстіне Черняевтың әскерлері қаланы қорғап жатқандардыкінен 15 есе аз болатын. Кішкене арнайы топ бір жерден шабуыл жасап жатқан кезде басты күш қаланың қамалы арқылы басып кірді, оларды бастаған қолында қресінен басқа түгі жоқ орыс православ священнигі бастап жүрді. Ресей әскері қаланы екі күндік кескілескен ұрыстан кейін қолға түсірді. Орыстың тек 25 жауынгері ғана, қала қорғаушыларынан бірнеше мың адам қаза тапты, солардың арасында — Қоқан хандығының билеушісі Әлімқұл да бар. Қаланың ақсақалдарынан «Ташкент арыстаны» деген лақап алған Черняев жергілікті тұрғындардың сеніміне ие болудың шараларын жүзеге асыра бастады. Ол қала халқын бір жылға алым-салықтардан босатты, қаланы қарусыз аралап, көше мен базарларда жай халықпен тілдесті. Ол өзін «Ташкенттің әскери басқарушысы» етіп тағайындап, ІІ Александрға қаланы Ресейдің қол астындағы тәуелсіз хандық етуге кеңес берді.
Патша Черняев пен оның қарамағындағы адамдарға марапат пен сый-сияпаттарды үйіп-төкті, бірақ Черняевтың тұрақсыз мінезін еске алып, көп ұзамай оны генерал алмастырды. Ташкентке тәуелсіздік берілмек түгілі, ол жаңадан құрылған аймағының орталығына айналдырылып, фон Кауфман соның бірінші генерал-губернаторы болып тағайындалды. Ташкенттің жанында орыс поселениесі құрылып, орыс қоныстанушылары мен саудагерлері ағыла бастады. Ресей мен Ұлыбританияның арасындағы «» атты Орталық Азияның үстінен билік үшін тайталастың кезінде Ташкент тыңшылықтың орталығына айналды. 1889 жылы Каспий темір жолы салынып, оны салған теміржол жұмысшылары Ташкентте қоныстанды. Бұл 1917 жылғы Қазан революциясына алғышарттар дайындады.
20-шы ғасырдағы тарихы
Абай «Біраз сөз қазақтың түбі қайдан шыққаны туралы» еңбегінде Шыңғысхан қазақ даласын жаулап алып, Орта Азияға шапқыншылық жасағанда, отырықшыларға айнала бастаған қазақтарды көшіріп ала кеткен: «Сонан соң бұлар бұрынғы Апа тауды қалдырып, Ташкент төңірегіндегі тауларды мекен қылса керек. Шағатай нәсілінің үлкен ханы Ташкентте тұрып. бұларды бір інілері билейді екен...» т. б. тарихи деректер береді.
Ақпан төңкерісінен кейін жарияланған Ташкентте өз билігін орнатуға тырысты. Бірақ ол көпке ұзамады, жергілікті мұсылман қарсылығы жойылды. 1918 жылғы сәуірде Ташкент Түркістан Автономиялық Кеңес Социалистік Республикасының (Түркістан АКСР) орталығы болып жарияланды. Бұл жаңа үкімет ақтардың, және ішкі жауларының шабуылдарына ұшырады. Ташкент 1924 жылы жаңадан ұйымдастырылған Өзбек КСР-ның үлесіне тиді, ал 1930 жылы Самарқанның орнына Өзбекстанның астанасына айналды.
20-шы-30-шы жалдары қаланың өнеркәсібі қарқындап дами бастады, бірақ Ұлы Отан соғысы кезінде батыс аудандардан өнеркәсіп орындарының жаппай КСРО-ның шығыс аудандарына көшірілуінің арқасында ерекше қарқынмен дамыды. Сол арқылы қаланың орыс тілді тұрғындарының саны да қатты өсті, соғыс аймақтарынан шамамен 1 миллион адам көшірілді. Орыстардың саны Ташкент тұрғындарының жартысына жетті.
1966 жылғы сәуірдің 26-сында Ташкентте жойқын жер сілкіну болды (Рихтер кестесі бойынша 7.5 балл). 300 000-нан астам адам үйсіз қалды.
1991 жылы Кеңес Одағы ыдыраған кезде Ташкент Кеңес Одағындағы тұрғын саны жағынан 4-ші орында тұрған қала, білім беру, ғылым және техниканың ірі орталығы еді.
Ташкент сол кезде басқа кеңес қалаларынан айырмашылығы шамалы болды, өзінің 2000 жылдан астам тарихының немесе Ұлы Жібек Жолының бойындағы маңызды қала болғандығын айғақтайтын орындар аз еді. Қазір Ташкент Өзбекстанның ең көп ұлттар тұратын қаласы, орыс тұрғындарының саны әлі де елеулі. Ташкенттің көшелерін жағалай ағаш көп отырғызылған, қалада фонтандар мен саябақтар көптеп кездеседі.
1991 жылдан бері қаланың экономикасы, мәдениеті мен сырт көрінісі зор өзгерістерге ұшырады. Тарихтағы ең биік Ленин ескерткіші Өзбекстанның картадағы бейнесі сызылған глобус ескерткішімен алмастырылды. Кеңес заманында соғылған ғимараттармен бірге жаңа, осы заманғы ғимараттар пайда болды.
2007 жылы тарихи құндылығы бар мешіттер мен басқа діни ғимараттары көптеп кездесетіндіктен Ташкент Ислам дүниесінің мәдени астанасы болып жарияланды.
Қаланың көрнекті орындары
1917 жылғы төңкерістен кейінгі болған өзгерістердің нәтижесінде және әсіресе 1966 жылғы жер сілкінуден кейін Ташкент көптеген дәстүрлі сәулеттік мұраларынан айырылды. Алайда онда мұражайлар және кеңес дәуірінің ескерткіштері көптеп кездеседі.
Көкілдаш медресесі
Абдулла ханның билік құрған кезіне (1557-1598) жататын бұл мешітті қазіргі таңда Мауараннахр мұсылмандарының діни басқармасы қалпына келтіріп жатыр. Оны кейін мұражайға айналдыру туралы жоспарлар бар, бірақ қазір ол мешіт ретінде қолданылуда.
Чорсу базары
Көкілдаш медресесінің жанында орналасқан бұл базар Ташкенттің ескі қаласының орталығы. Қалаған нәрсеңнің бәрін осы базардан табуға болады.
Телашаях мешіті
Құранның сақталып отырған ең ескі көшірмесі осы жерде сақталған. Өлтірілген халиф Османның қаны құйылған бұл 655 жылғы Құранды Самарқанға Ақсақ Темір алып келген, кейін оны орыстар әскери олжа ретінде алып, Санкт-Петербургқа әкеткен. Ол 1989 жылы Өзбекстанға қайтарылды.
Жүніс хан мазары
19-шы ғасырда қалпына келтірілген бірқатар 15-ші ғасыр мазарлары. Солардың ең үлкені — Моғол империясының негізін қалаушысы үлкен атасы Жүніс ханның мазары.
Төле би мазары
Төле би Ташкентте жерленген. Оның мазары қазіргі кезде мазары деп аталады.
Шымыр ата мазары
Сабыр Рақымов ауданы, Фараби көшесі бойында орналасқан мазар, аумағы 4 га. Мұнда Қазақтың Ұлы жүз, Дулат тайпасының бір атасы Шымыр руының негізін салушы абыз ата жерленген. Бұл мазар қазіргі кезде Қазақстан үкіметі мен зиялы қауымының демеушілігімен реставрацияланған.
Князь Романовтың сарайы
Романовтар әулетінің бір мүшесі ұлы князь (1850-1918) бір теріс әрекеттері үшін Ташкентке қуылған. Оның сарайы әлі күнге дейін қаланың ортасында тұр. Бір кезде ол мұражай болған, енді ғимарат сыртқы істер министрлігінің қарамағында.
Әлішер Науаи атындағы опера және балет театры
Бұл ғимарат — Мәскеудегі авторы сәулетші Алексей Щусевтің жобасы бойынша 1940-1947 жылдары салынған. Оған дейін сол орында Воскресенск базары орналасқан болатын. 1947 жылдың қараша айында Әлішер Науаидың 500-жылдығы аталып жатқан кезде театр салтанатты түрде ашылып, оған ұлы ақынның аты берілді.
Тетардың көрермендер залының сыйымдылығы 1400 адам, сахнасының ауданы 540 шаршы метр. Көрермендер залының екі жағында үш қабатта орналасқан алты фойе сол кезде Өзбек КСР-інің құрамында болған алты облысқа бағышталған: Ташкент, Самарқанд, Бұхара, Термез, Хиуа және Ферғана облыстарына. Театр ғимаратының залдарын әрлендіру үшін сәулетші әр облыстан шеберлерді шақырды. Осы театрды жасағандағы сіңірген еңбегі үшін Щусев 1948 жылғы КСРО мемлекеттік сыйлығын алды.
1940 жылы басталған құрылыс жұмыстары соғыстың басталуымен тоқтап, 1943 жылы жалғасты. Соғыстан кейінгі жылдары театр ғимаратының құрылысы негізінен сол кезде Ташкентте болған жапон соғыс тұтқындарының күшімен жүргізілді.
Өзбекстанның өнер мұражайы
Бұл мұражайда Өзбекстанның көне заманғы өнерінің көптеген үлгілері сақталған, соның ішінде соғдылық қабырға өрнектері, буддалық мүсіндер және зороастризм өнерінің туындылары. 19-20-шы ғасырлардың өнер туындылары, мысалы деп аталатын тігісті кілемшелері . Ұлы князь Романов өзінің Ташкенттегі сарайын әрлеу үшін «уақытша» алған, бірақ сол күйі қайтармай қойған суреттер де көрерменнің қызығушылығын тудыра алады. Мұражайдың артқы жағындағы кішкене саяжайда 1917 жылғы төңкерістің кезінде және 1919 жылғы Осипов бүлігінің кезінде қаза тапқан большевиктердің және Өзбекстанның алғашқы басшысы қабірлері бар.
Қолданбалы өнер мұражайы
Бұл музей патша заманындағы бір бай дипломат үшін салынған үйде орналасқан. 19-шы-20-шы ғасырдың қолданбалы өнер туындыларының жиынтығынан гөрі үйдің өзі көбірек назар тартады.
Тарихи мұражай
Ташкенттегі ең үлкен мұражай, бұрынғы Ленин мұражайында орналасқан.
Жалтыраған көк күмбезді, іші ерекше көркем әсемделген бұл бір зәулім ғимарат (оң жақтағы фотода бейнеленген). Ішінде көрерменнің назарын Әмір Темір мен көрмесі өзіне тартады. Мұражайдың сыртындағы бақта салт атты Ақсақ Темірдің ескерткіші орнатылған.
Науаи әдеби музейі
Өзбек халқы өзінің көрнекті әдеби тұлғасы ретінде қастерлейтін Әлішер Науаидың атындағы бұл мұражайда көне қолжазбалар, парсы үлгілері және 15-ші ғасыр миниатюралары сақталған.
Қала мекемелері
- Ташкентте Орталық Азиядағы метро желісі орналасқан (Астана мен Алматының метро желісі әлі салынып жатыр).
- Өзбекстандағы ең үлкен әуежай болып табылады. Ол қаланы Азия, Еуропа және Америка құрлықтарымен байланыстырып тұр.
- Ташкенттегі ең үлкен алаң — Тәуелсіздік алаңы, бұрын онда бүкіл Кеңес одағындағы Лениннің ең биік (30 метр) ескерткіші тұрған. 1992 жылы Лениннің мүсіні Өзбекстанның картасы көрсетілген жер шарының бейнесімен алмастырылған.
- Бірнеше америкалық және еуропалық консалтинг фирмаларының ғимараттары.
- Орталық Азиядағы ең биік ғимарат, .
Экономикасы
Қала экономикасының басты саласы — машина жасау: «, «, «, «, «, «, ", , Чкалов атындағы ұшақ жасау зауыты () және тағы басқалары.
Электронды техника жасап шығаратын зауыттар бар: резисторлар, және басқа бөлшектерді жасап шығаратын «Фотон», «Спутник», «Миконд» зауыттары, Ташкент радиоэлектронды аппаратура зауыты және Ташкент электронды есептеуіш машиналары зауыты «Алгоритм», автоматтандырылған басқару жүйелері мен байланыс құралдарын жасап шығарушы Ташкент электромеханикалық зауыты.
Сонымен бірге жеңіл (мақта-мата, тоқыма, аяқкиім және т.б. шығаратын), құрылыс, химия, мұнай-химия, химия-фармацевтика, де дамыған.
Қала әуе, теміржол және аутокөліктері қатынасының ірі орталығы болып табылады.
Білім беру, мәдениет және ғылым салалары
Қалада 21 университеттет және басқа жоғары оқу орындары бар:
- «Келажак илми» Халықаралық бизнес мектебі [1] Мұрағатталған 6 қазанның 2017 жылы.
- Өзбекстан ұлттық университеті (бұрынғы ТашГУ)
- Ташкент қаржы институты
- Мемлекеттік шет тілдері университеті
- Консерватория
- Ташкент мемлекеттік дәрігерлік академиясы
- Шығыстану институты
- 11 театр
- 22 мұражай
Ташкентте орналасқан.
Ташкентте көптеген ғылыми және конструкторлық мекемелер орналасқан: Өзбекстан ҒА физика-техника институты, Электроника институты, Ұлығбек кентінде орналасқан Ядролық физика институты және тағы көптеген басқалары..
БАҚ
- Өзбек тілінде 9 газет, ағылшын тілінде 4 газет, орыс тілінде 9 жарияланым шығады.
- Бірнеше телевизиялық және кабельді телевизиялық ғимараттар, соның ішінде .
Қала көлігі
- Автобус
- Трамвай
- Такси
- Метро
- Троллейбус
Бауырлас қалалары
Қала туралы қызықты мәліметтер
- Орталық Азиядағыең биік ғимарат болып табылады. Биіктігі 375 метр, дүние жүзіндегі 9-шы орында;
- Ташкентте 19-шы ғасырдың екінші жартысына дейін құл базары болған. Мұрағатталған 29 ақпанның 2008 жылы. Онда адамдар еркін сауда-саттыққа салынып, малға, үй мүлігіне айырбас жасалып отырған;
- 19-шы ғасырдың соңында Ташкенттің төңірегіндегі өзендердің қамыс тоғайларында жолбарыстар тіршілік еткен;
- Сонау 1895 жылдың өзінде Ташкентте «Туркестанский кружок любителей археологии» («Түркістан археология әуесқойларының үйірмесі») деген ұйым құрылған болатын. Оның өз алдына қойған мақсаты «Түркістан өлкесі шеңберінде ежелгі заман ескерткіштерін зерттеу, сипаттау және қорғау» болатын. Бұл ғылыми қоғам 20 жыл бойы (1916 жылға дейін) өлкенің тарихы бойынша дүркін-дүркін бюллетендер шығарып отырды.
- 1915 жылы Ташкентте Мұрағатталған 28 шілденің 2013 жылы. Орталық Азиядағы алғашқы қуатты ұшқынды қабылдау-тарату радиобекеті іске қосылды.;
- 1870 жылғы сәуірдің 28-інде Ташкентте («Түркістан ведомостары») газеті шыға бастады. Ол 1917 жылға дейін шықты;
- 1870 жылдың маусым айында кейін Өзбекстанның Әлішер Науаи атындағы Ұлттық кітапханасына айналған «Түркістан кітапханасы» ашылды.
- 1874 жылғы желтоқсан айында Ташкентте қалалық су желісі іске қосылды.
- Тұрғын саны жағынан Ташкент КСРО қалаларының ішінде 4-ші орында болса да, қаланың алып жатқан аумағы жағынан Мәскеуден кейінгі 2-ші орында болатын. Бұның себебі — қалада 1 қабатты үйлердің көптігі.
- 1997 жылы Ташкенттің жаңа хайуанханасы салынды. Оның ауданы 23 гектар, бұнда 415 түрге жататын 3000-нан астам жануарлар жиналған.
Спорт
Атақшы велосипедші және футболшы Вассилис Хаципанагис осы қалада туған. Теннисші Денис Истомин осы қалада туып, сонда тұрып жатыр.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- Справка о городе на официальном сайте хокимията г. Ташкент. Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 наурыз 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 29 наурыз 2018. (орыс.)
- Сведения о населении города на официальном сайте хокимията г. Ташкент. Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 қазан 2013.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 27 тамыз 2012. (орыс.)
- Почта Узбекистана. Город Ташкент. (орыс.)
- Pulleyblank, Edwin G. 1963. «The consonantal system of Old Chinese.» Asia Major 9 (1963), p. 94.
- Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9
- http://mnweekly.ru/world/20070524/55252222.html
- КУЛЬЧИК Юрий Генрихович, РЕСПУБЛИКА УЗБЕКИСТАН В СЕРЕДИНЕ 90-х ГОДОВ на сайте IGPI.RU
- Учёные и конструкторы Узбекистана. О физиках ТашГУ Мұрағатталған 28 шілденің 2013 жылы.
- Учёные и конструкторы Узбекистана. Ветераны Ташкентского КБ Машиностроения Мұрағатталған 18 қарашаның 2007 жылы., О здании Ташкентского КБ Машиностроения(қолжетпейтін сілтеме)
- 1879 жылдың қаңтарында Бесағаш қақпасының маңында қаңғып жүрген жолбарыс Ташкенттің және көршілес қыстақтардың тұрғындарына көп қиындық туғызған. Қаланың сыртына шығып отын жинау мүлдем мүмкін болмай қалды. Зәңгіата ауылының тұрғындары жыртқыштың көзін құртпақ болып оны аңдып тұрғанда, жолбарыстың өзі оларға бас салып, бір адамды өлтіріп, екі адамды ауыр жарақаттады.
- СПРАВОЧНИК НАУЧНЫХ ОБЩЕСТВ РОССИИ. Туркестанский кружок любителей археологии
- Радиобекет орналасқан үйдің фотосуреті(қолжетпейтін сілтеме)
- НИВА, 1875, №9, стр.143. Разные известия. Городская хроника Мұрағатталған 9 маусымның 2007 жылы.
Сыртқы сілтемелер
Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Tashkent |
- Ташкентпен танысыңыз Мұрағатталған 31 тамыздың 2018 жылы.
- Ташкент фотосуреттерінің жинағы Мұрағатталған 5 маусымның 2008 жылы. орысша
- Соңғы кездері Ташкентте түсірілген суреттер, ағылшын тіліндегі түсініктемелермен Мұрағатталған 10 қарашаның 2008 жылы.
- Ташкенттегі мүгедектер ақпаратының орталығы Мұрағатталған 12 қазанның 2006 жылы.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tashkent ozb Toshkent Toshkent Өzbekstannyn elordasy Tashkent uәlayatynyn әkimshilik ortalygy halyk sany zhoninen TMD elderinde 3 shi orynda Ortalyk Aziyanyn en kone kalalardyn biri ҚalaTashkentozb ToshkentSagat tilimen Tүngi Bunyodkor stadiony Әziret Imam kesheni Қala ortalygy Temirler әuleti murazhajy Zhogargy Mәzhilis gimaraty Kafedraldy sobory Cirk gimaraty Қalalyk akvaparkӘkimshiligiEl Өzbekstan ӨzbekstanStatusyAstanaIshki bolinisi11 audanShavkat UmrzakovTarihy men geografiyasyKoordinattary41 18 s e 69 16 sh b 41 300 s e 69 267 sh b 41 300 69 267 G O Ya Koordinattar 41 18 s e 69 16 sh b 41 300 s e 69 267 sh b 41 300 69 267 G O Ya Algashky derekII g b e b Buryngy ataularyShash Madina ash Shash Binket Binkat Қala statusy1930 zhylZher aumagy334 8 km Ortalygynyn biiktigi455 mKlimatykatan kontinentaldyUakyt beldeuiUTC 5TurgyndaryTurgyny 2 571 700 adam 2019 Tygyzdygy7535 adam km Aglomeraciya3 000 000 shamasyҰlttyk kuramyozbekter 63 0 orystar 20 0 tatarlar 4 5 kәrister 3 2 kazaktar 2 1 ujgyrlar 1 2 baskalary 7 0 Konfessiyalarmusylmandar hristiandar ateistter zhәne baskalaryEtnohoronimtashkenttik tashkenttikterResmi tiliozbekSandyk identifikatorlaryTelefon kody 998 71Poshta indeksi100000 100214Avtomobil kody01 09BaskalaryMarapattarytashkent uz ozb orys agyl TashkentTashkent shekarasyOrtakkordagy sanaty Tashkent 2006 zhyly kalanyn resmi tүrde tirkelgen turgyn sany 2 1 million boldy bejresmi derekter bojynsha 3 millionga dejin zhetti Orta gasyrlar zamanynda kala Shash dep ataldy Kejinirek ol Shash kalasy degen magyna beretin Shashkent dep atala bastady Kand kand kent kad kat kud osy zhalgaulardyn bәri kone parsy tilinen alyngan ol kala degendi bildiredi Mysaly Samarkan Zharkent Penzhakent siyakty kalalardyn attary osylaj pajda bolgan XVI gasyrdan kejin Shashkent degen atau Tashkent degen tүrge ozgerdi Tүsiniksiz eski atauyna karaganda zhana atau Tas kala halyk etimologiyasynyn arkasynda tүsiniktirek bola bastady Tashkent degen tүri orys tilinin әserinen kalyptaskan OrnalasuyTashkent kalasy Tyan Shan taularynyn batys etekterine zhapsarlas zhatkan suly zhazyktykta Shymkent Samarkan zholynyn bojynda ornalaskan Tashkenttin manynda Shyrshyk ozeni tagy birneshe ozendermen kosylady sondyktan kalanyn ozi kalyn 15 metrge dejin allyuvijli shogindi zhynystardyn үstinde zhajgaskan Tektonikalyk zhagynan Tashkent ote belsendi zherde tur sondyktan zherdin silkinuleri sirek emes 1966 zhyly bolgan zilzalanyn kүshi bojynsha 7 5 ke zhetti Tashkent uakyty Grinvich uakytynan 5 sagat alda UTC GMT 5 Tashkenttin ornalasu koordinattary 41 18 N 69 16 ETarihyTashkent kalasy Shyrshyk ozeninin bojyndagy taularynyn etegindegi shurattagy oazis eldi meken retinde pajda bolgan Kone zamandarda osy zherde Bejtien Қangoj konfederaciyasynyn zhazgy astanasy ornalaskan Shash patshalygynyn b z d 5 shi 3 shi gasyrlarda sogylgan basty kalasynyn kamalynyn pishini tortburyshty bolgan ol Syrdariya ozeninen 8 kilometr ontүstikte ornalaskan B z 7 shi gasyrynda Shash patshalygynda shamamen 30 kala men 50 shakty kanaldyn zhelisi bolgan sonyn arkasynda ol sogdylyktar men tүrkilerdin arasyndagy sauda ortalygyna ajnaldy 8 shi gasyrdycn algashky boliginde kala musylmandardyn biligine otti kalanyn atyn Che shi degen tүrde zhazyp kaldyrdy Қytajdyn Sujshu Bejshu zhәne Tanshu degen zhylnamalarynda 5 shi gasyrdan beri Shi nemese Cheshi atty bir ieliktin bolgany turaly ajtylgan Bichurin 1950 II t Samani әuletinin zamanynda kalanyn aty Binkat degen tүrge endi Alajda arabtar Binkattyn ajnalasyndagy ajmakty Shash degen eski atauymen ataj berdi Қalanyn kazirgi Tashkent Tas kala degen tүrki tilindegi atauy Қarahandar әuleti bilik zhүrgizgen 10 shy gasyrdan beri belgili Horezmdikter kalany 1214 zhyly tonady Shyngys hannyn әskerleri 1219 zhyly ony kajtara tonady Әmir Temir әuleti zhәne odan kejingi Shajbani әuletinin biliginin kezinde kala kajta zhandanyp orkendej tүsti 1809 zhyly kalany Қokan handygy kosyp aldy Ol kezde Tashkenttin halky 100 000 ga zhetip ol Ortalyk Aziyanyn en baj kalasy bolyp sanalatyn Қala Resejmen zhasalgan saudanyn arkasynda baji berdi birak Қokannyn salgan salyktary ogan auyr boldy Onyn үstine Tashkenttin dinbasylary Қokannan gori Buharanyn dinbasylaryna on kozben karajtyn Birak Buharanyn әmiri bul zhajtty pajdalanyp үlgirmedi orys әskerleri kelip kaldy 1865 zhyldyn mamyr ajynda general Mihail Chernyaev kalaga tүngi shabuyldy bastady Қalanyn kabyrgalarynyn uzyndygy 25 kilometr bolyp 11 kakpasy korgaushylarynyn sany 30 000 boldy Bul shabuyl patshanyn bujrygyna karama kajshy zhasaldy onyn үstine Chernyaevtyn әskerleri kalany korgap zhatkandardykinen 15 ese az bolatyn Kishkene arnajy top bir zherden shabuyl zhasap zhatkan kezde basty kүsh kalanyn kamaly arkyly basyp kirdi olardy bastagan kolynda kresinen baska tүgi zhok orys pravoslav svyashennigi bastap zhүrdi Resej әskeri kalany eki kүndik keskilesken urystan kejin kolga tүsirdi Orystyn tek 25 zhauyngeri gana kala korgaushylarynan birneshe myn adam kaza tapty solardyn arasynda Қokan handygynyn bileushisi Әlimkul da bar Қalanyn aksakaldarynan Tashkent arystany degen lakap algan Chernyaev zhergilikti turgyndardyn senimine ie boludyn sharalaryn zhүzege asyra bastady Ol kala halkyn bir zhylga alym salyktardan bosatty kalany karusyz aralap koshe men bazarlarda zhaj halykpen tildesti Ol ozin Tashkenttin әskeri baskarushysy etip tagajyndap II Aleksandrga kalany Resejdin kol astyndagy tәuelsiz handyk etuge kenes berdi Patsha Chernyaev pen onyn karamagyndagy adamdarga marapat pen syj siyapattardy үjip tokti birak Chernyaevtyn turaksyz minezin eske alyp kop uzamaj ony general almastyrdy Tashkentke tәuelsizdik berilmek tүgili ol zhanadan kurylgan ajmagynyn ortalygyna ajnaldyrylyp fon Kaufman sonyn birinshi general gubernatory bolyp tagajyndaldy Tashkenttin zhanynda orys poseleniesi kurylyp orys konystanushylary men saudagerleri agyla bastady Resej men Ұlybritaniyanyn arasyndagy atty Ortalyk Aziyanyn үstinen bilik үshin tajtalastyn kezinde Tashkent tynshylyktyn ortalygyna ajnaldy 1889 zhyly Kaspij temir zholy salynyp ony salgan temirzhol zhumysshylary Tashkentte konystandy Bul 1917 zhylgy Қazan revolyuciyasyna algysharttar dajyndady 20 shy gasyrdagy tarihy Abaj Biraz soz kazaktyn tүbi kajdan shykkany turaly enbeginde Shyngyshan kazak dalasyn zhaulap alyp Orta Aziyaga shapkynshylyk zhasaganda otyrykshylarga ajnala bastagan kazaktardy koshirip ala ketken Sonan son bular buryngy Apa taudy kaldyryp Tashkent toniregindegi taulardy meken kylsa kerek Shagataj nәsilinin үlken hany Tashkentte turyp bulardy bir inileri bilejdi eken t b tarihi derekter beredi Akpan tonkerisinen kejin zhariyalangan Tashkentte oz biligin ornatuga tyrysty Birak ol kopke uzamady zhergilikti musylman karsylygy zhojyldy 1918 zhylgy sәuirde Tashkent Tүrkistan Avtonomiyalyk Kenes Socialistik Respublikasynyn Tүrkistan AKSR ortalygy bolyp zhariyalandy Bul zhana үkimet aktardyn zhәne ishki zhaularynyn shabuyldaryna ushyrady Tashkent 1924 zhyly zhanadan ujymdastyrylgan Өzbek KSR nyn үlesine tidi al 1930 zhyly Samarkannyn ornyna Өzbekstannyn astanasyna ajnaldy 20 shy 30 shy zhaldary kalanyn onerkәsibi karkyndap dami bastady birak Ұly Otan sogysy kezinde batys audandardan onerkәsip oryndarynyn zhappaj KSRO nyn shygys audandaryna koshiriluinin arkasynda erekshe karkynmen damydy Sol arkyly kalanyn orys tildi turgyndarynyn sany da katty osti sogys ajmaktarynan shamamen 1 million adam koshirildi Orystardyn sany Tashkent turgyndarynyn zhartysyna zhetti 1966 zhylgy sәuirdin 26 synda Tashkentte zhojkyn zher silkinu boldy Rihter kestesi bojynsha 7 5 ball 300 000 nan astam adam үjsiz kaldy 1991 zhyly Kenes Odagy ydyragan kezde Tashkent Kenes Odagyndagy turgyn sany zhagynan 4 shi orynda turgan kala bilim beru gylym zhәne tehnikanyn iri ortalygy edi Tashkent sol kezde baska kenes kalalarynan ajyrmashylygy shamaly boldy ozinin 2000 zhyldan astam tarihynyn nemese Ұly Zhibek Zholynyn bojyndagy manyzdy kala bolgandygyn ajgaktajtyn oryndar az edi Қazir Tashkent Өzbekstannyn en kop ulttar turatyn kalasy orys turgyndarynyn sany әli de eleuli Tashkenttin koshelerin zhagalaj agash kop otyrgyzylgan kalada fontandar men sayabaktar koptep kezdesedi 1991 zhyldan beri kalanyn ekonomikasy mәdenieti men syrt korinisi zor ozgeristerge ushyrady Tarihtagy en biik Lenin eskertkishi Өzbekstannyn kartadagy bejnesi syzylgan globus eskertkishimen almastyryldy Kenes zamanynda sogylgan gimarattarmen birge zhana osy zamangy gimarattar pajda boldy 2007 zhyly tarihi kundylygy bar meshitter men baska dini gimarattary koptep kezdesetindikten Tashkent Islam dүniesinin mәdeni astanasy bolyp zhariyalandy Darhannyn zhanyndagy koshenin korinisi Қalanyn kornekti oryndary1917 zhylgy tonkeristen kejingi bolgan ozgeristerdin nәtizhesinde zhәne әsirese 1966 zhylgy zher silkinuden kejin Tashkent koptegen dәstүrli sәulettik muralarynan ajyryldy Alajda onda murazhajlar zhәne kenes dәuirinin eskertkishteri koptep kezdesedi Kokildash medresesi Kokildash medresesi Abdulla hannyn bilik kurgan kezine 1557 1598 zhatatyn bul meshitti kazirgi tanda Mauarannahr musylmandarynyn dini baskarmasy kalpyna keltirip zhatyr Ony kejin murazhajga ajnaldyru turaly zhosparlar bar birak kazir ol meshit retinde koldanyluda Chorsu bazary Kokildash medresesinin zhanynda ornalaskan bul bazar Tashkenttin eski kalasynyn ortalygy Қalagan nәrsennin bәrin osy bazardan tabuga bolady Telashayah meshiti Қurannyn saktalyp otyrgan en eski koshirmesi osy zherde saktalgan Өltirilgen halif Osmannyn kany kujylgan bul 655 zhylgy Қurandy Samarkanga Aksak Temir alyp kelgen kejin ony orystar әskeri olzha retinde alyp Sankt Peterburgka әketken Ol 1989 zhyly Өzbekstanga kajtaryldy Knyaz Romanovtyn sarajyZhүnis han mazary 19 shy gasyrda kalpyna keltirilgen birkatar 15 shi gasyr mazarlary Solardyn en үlkeni Mogol imperiyasynyn negizin kalaushysy үlken atasy Zhүnis hannyn mazary Tole bi mazary Tole bi Tashkentte zherlengen Onyn mazary kazirgi kezde mazary dep atalady Shymyr ata mazary Sabyr Rakymov audany Farabi koshesi bojynda ornalaskan mazar aumagy 4 ga Munda Қazaktyn Ұly zhүz Dulat tajpasynyn bir atasy Shymyr ruynyn negizin salushy abyz ata zherlengen Bul mazar kazirgi kezde Қazakstan үkimeti men ziyaly kauymynyn demeushiligimen restavraciyalangan Knyaz Romanovtyn sarajy Romanovtar әuletinin bir mүshesi uly knyaz 1850 1918 bir teris әreketteri үshin Tashkentke kuylgan Onyn sarajy әli kүnge dejin kalanyn ortasynda tur Bir kezde ol murazhaj bolgan endi gimarat syrtky ister ministrliginin karamagynda Әlisher Nauai atyndagy opera zhәne balet teatry Үlken Nauai teatry Bul gimarat Mәskeudegi avtory sәuletshi Aleksej Shusevtin zhobasy bojynsha 1940 1947 zhyldary salyngan Ogan dejin sol orynda Voskresensk bazary ornalaskan bolatyn 1947 zhyldyn karasha ajynda Әlisher Nauaidyn 500 zhyldygy atalyp zhatkan kezde teatr saltanatty tүrde ashylyp ogan uly akynnyn aty berildi Tetardyn korermender zalynyn syjymdylygy 1400 adam sahnasynyn audany 540 sharshy metr Korermender zalynyn eki zhagynda үsh kabatta ornalaskan alty foje sol kezde Өzbek KSR inin kuramynda bolgan alty oblyska bagyshtalgan Tashkent Samarkand Buhara Termez Hiua zhәne Fergana oblystaryna Teatr gimaratynyn zaldaryn әrlendiru үshin sәuletshi әr oblystan sheberlerdi shakyrdy Osy teatrdy zhasagandagy sinirgen enbegi үshin Shusev 1948 zhylgy KSRO memlekettik syjlygyn aldy 1940 zhyly bastalgan kurylys zhumystary sogystyn bastaluymen toktap 1943 zhyly zhalgasty Sogystan kejingi zhyldary teatr gimaratynyn kurylysy negizinen sol kezde Tashkentte bolgan zhapon sogys tutkyndarynyn kүshimen zhүrgizildi Өzbekstannyn oner murazhajy Bul murazhajda Өzbekstannyn kone zamangy onerinin koptegen үlgileri saktalgan sonyn ishinde sogdylyk kabyrga ornekteri buddalyk mүsinder zhәne zoroastrizm onerinin tuyndylary 19 20 shy gasyrlardyn oner tuyndylary mysaly dep atalatyn tigisti kilemsheleri Ұly knyaz Romanov ozinin Tashkenttegi sarajyn әrleu үshin uakytsha algan birak sol kүji kajtarmaj kojgan suretter de korermennin kyzygushylygyn tudyra alady Murazhajdyn artky zhagyndagy kishkene sayazhajda 1917 zhylgy tonkeristin kezinde zhәne 1919 zhylgy Osipov bүliginin kezinde kaza tapkan bolshevikterdin zhәne Өzbekstannyn algashky basshysy kabirleri bar Қoldanbaly oner murazhajy Bul muzej patsha zamanyndagy bir baj diplomat үshin salyngan үjde ornalaskan 19 shy 20 shy gasyrdyn koldanbaly oner tuyndylarynyn zhiyntygynan gori үjdin ozi kobirek nazar tartady Қoldanbaly oner murazhajyTarihi murazhaj Қalanyn ortalyk boligi Tarihi murazhajdyn gimaraty on zhakta tur Tashkenttegi en үlken murazhaj buryngy Lenin murazhajynda ornalaskan Әmir Temir murazhajy Zhaltyragan kok kүmbezdi ishi erekshe korkem әsemdelgen bul bir zәulim gimarat on zhaktagy fotoda bejnelengen Ishinde korermennin nazaryn Әmir Temir men kormesi ozine tartady Murazhajdyn syrtyndagy bakta salt atty Aksak Temirdin eskertkishi ornatylgan Nauai әdebi muzeji Өzbek halky ozinin kornekti әdebi tulgasy retinde kasterlejtin Әlisher Nauaidyn atyndagy bul murazhajda kone kolzhazbalar parsy үlgileri zhәne 15 shi gasyr miniatyuralary saktalgan Қala mekemeleriTashkentte Ortalyk Aziyadagy metro zhelisi ornalaskan Astana men Almatynyn metro zhelisi әli salynyp zhatyr Өzbekstandagy en үlken әuezhaj bolyp tabylady Ol kalany Aziya Europa zhәne Amerika kurlyktarymen bajlanystyryp tur Tashkenttegi en үlken alan Tәuelsizdik alany buryn onda bүkil Kenes odagyndagy Leninnin en biik 30 metr eskertkishi turgan 1992 zhyly Leninnin mүsini Өzbekstannyn kartasy korsetilgen zher sharynyn bejnesimen almastyrylgan Birneshe amerikalyk zhәne europalyk konsalting firmalarynyn gimarattary Ortalyk Aziyadagy en biik gimarat EkonomikasyҚala ekonomikasynyn basty salasy mashina zhasau Chkalov atyndagy ushak zhasau zauyty zhәne tagy baskalary Elektrondy tehnika zhasap shygaratyn zauyttar bar rezistorlar zhәne baska bolshekterdi zhasap shygaratyn Foton Sputnik Mikond zauyttary Tashkent radioelektrondy apparatura zauyty zhәne Tashkent elektrondy esepteuish mashinalary zauyty Algoritm avtomattandyrylgan baskaru zhүjeleri men bajlanys kuraldaryn zhasap shygarushy Tashkent elektromehanikalyk zauyty Sonymen birge zhenil makta mata tokyma ayakkiim zhәne t b shygaratyn kurylys himiya munaj himiya himiya farmacevtika de damygan Қala әue temirzhol zhәne autokolikteri katynasynyn iri ortalygy bolyp tabylady Bilim beru mәdeniet zhәne gylym salalaryҚalada 21 universitettet zhәne baska zhogary oku oryndary bar Kelazhak ilmi Halykaralyk biznes mektebi 1 Muragattalgan 6 kazannyn 2017 zhyly Өzbekstan ulttyk universiteti buryngy TashGU Tashkent karzhy instituty Memlekettik shet tilderi universiteti Konservatoriya Tashkent memlekettik dәrigerlik akademiyasy Shygystanu instituty 11 teatr 22 murazhaj Tashkentte ornalaskan Tashkentte koptegen gylymi zhәne konstruktorlyk mekemeler ornalaskan Өzbekstan ҒA fizika tehnika instituty Elektronika instituty Ұlygbek kentinde ornalaskan Yadrolyk fizika instituty zhәne tagy koptegen baskalary BAҚӨzbek tilinde 9 gazet agylshyn tilinde 4 gazet orys tilinde 9 zhariyalanym shygady Birneshe televiziyalyk zhәne kabeldi televiziyalyk gimarattar sonyn ishinde Қala koligiAvtobus Tramvaj Taksi Metro TrollejbusBauyrlas kalalaryYstambul Tүrkiya Sietl AҚSh Karachi Pәkistan Berlin Germaniya Dnepr Ukraina Қala turaly kyzykty mәlimetterOrtalyk Aziyadagyen biik gimarat bolyp tabylady Biiktigi 375 metr dүnie zhүzindegi 9 shy orynda Tashkentte 19 shy gasyrdyn ekinshi zhartysyna dejin kul bazary bolgan Muragattalgan 29 akpannyn 2008 zhyly Onda adamdar erkin sauda sattykka salynyp malga үj mүligine ajyrbas zhasalyp otyrgan 19 shy gasyrdyn sonynda Tashkenttin toniregindegi ozenderdin kamys togajlarynda zholbarystar tirshilik etken Sonau 1895 zhyldyn ozinde Tashkentte Turkestanskij kruzhok lyubitelej arheologii Tүrkistan arheologiya әueskojlarynyn үjirmesi degen ujym kurylgan bolatyn Onyn oz aldyna kojgan maksaty Tүrkistan olkesi shenberinde ezhelgi zaman eskertkishterin zertteu sipattau zhәne korgau bolatyn Bul gylymi kogam 20 zhyl bojy 1916 zhylga dejin olkenin tarihy bojynsha dүrkin dүrkin byulletender shygaryp otyrdy 1915 zhyly Tashkentte Muragattalgan 28 shildenin 2013 zhyly Ortalyk Aziyadagy algashky kuatty ushkyndy kabyldau taratu radiobeketi iske kosyldy 1870 zhylgy sәuirdin 28 inde Tashkentte Tүrkistan vedomostary gazeti shyga bastady Ol 1917 zhylga dejin shykty 1870 zhyldyn mausym ajynda kejin Өzbekstannyn Әlisher Nauai atyndagy Ұlttyk kitaphanasyna ajnalgan Tүrkistan kitaphanasy ashyldy 1874 zhylgy zheltoksan ajynda Tashkentte kalalyk su zhelisi iske kosyldy Turgyn sany zhagynan Tashkent KSRO kalalarynyn ishinde 4 shi orynda bolsa da kalanyn alyp zhatkan aumagy zhagynan Mәskeuden kejingi 2 shi orynda bolatyn Bunyn sebebi kalada 1 kabatty үjlerdin koptigi 1997 zhyly Tashkenttin zhana hajuanhanasy salyndy Onyn audany 23 gektar bunda 415 tүrge zhatatyn 3000 nan astam zhanuarlar zhinalgan SportAtakshy velosipedshi zhәne futbolshy Vassilis Hacipanagis osy kalada tugan Tennisshi Denis Istomin osy kalada tuyp sonda turyp zhatyr Tagy karanyzDerekkozderSpravka o gorode na oficialnom sajte hokimiyata g Tashkent Basty derekkozinen muragattalgan 30 nauryz 2018 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 29 nauryz 2018 orys Svedeniya o naselenii goroda na oficialnom sajte hokimiyata g Tashkent Basty derekkozinen muragattalgan 22 kazan 2013 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 27 tamyz 2012 orys Pochta Uzbekistana Gorod Tashkent orys Pulleyblank Edwin G 1963 The consonantal system of Old Chinese Asia Major 9 1963 p 94 Abaj Enciklopediya Almaty Қazak enciklopediyasynyn Bas redakciyasy Atamura baspasy ISBN 5 7667 2949 9 http mnweekly ru world 20070524 55252222 html KULChIK Yurij Genrihovich RESPUBLIKA UZBEKISTAN V SEREDINE 90 h GODOV na sajte IGPI RU Uchyonye i konstruktory Uzbekistana O fizikah TashGU Muragattalgan 28 shildenin 2013 zhyly Uchyonye i konstruktory Uzbekistana Veterany Tashkentskogo KB Mashinostroeniya Muragattalgan 18 karashanyn 2007 zhyly O zdanii Tashkentskogo KB Mashinostroeniya kolzhetpejtin silteme 1879 zhyldyn kantarynda Besagash kakpasynyn manynda kangyp zhүrgen zholbarys Tashkenttin zhәne korshiles kystaktardyn turgyndaryna kop kiyndyk tugyzgan Қalanyn syrtyna shygyp otyn zhinau mүldem mүmkin bolmaj kaldy Zәngiata auylynyn turgyndary zhyrtkyshtyn kozin kurtpak bolyp ony andyp turganda zholbarystyn ozi olarga bas salyp bir adamdy oltirip eki adamdy auyr zharakattady SPRAVOChNIK NAUChNYH OBShESTV ROSSII Turkestanskij kruzhok lyubitelej arheologii Radiobeket ornalaskan үjdin fotosureti kolzhetpejtin silteme NIVA 1875 9 str 143 Raznye izvestiya Gorodskaya hronika Muragattalgan 9 mausymnyn 2007 zhyly Syrtky siltemelerOrtakkorda bugan katysty media sanaty bar TashkentTashkentpen tanysynyz Muragattalgan 31 tamyzdyn 2018 zhyly Tashkent fotosuretterinin zhinagy Muragattalgan 5 mausymnyn 2008 zhyly oryssha Songy kezderi Tashkentte tүsirilgen suretter agylshyn tilindegi tүsiniktemelermen Muragattalgan 10 karashanyn 2008 zhyly Tashkenttegi mүgedekter akparatynyn ortalygy Muragattalgan 12 kazannyn 2006 zhyly