Шaйбани әулеті өз Shayboniylar өзбек билеушілері 1500 98 Шaйбани әулеті Шыңғыс ханның тұңғышы Жошының бесінші ұлы Шайбан

Шaйбани әулеті (өз. Shayboniylar) — өзбек билеушілері (1500 – 98). Шaйбани әулеті Шыңғыс ханның тұңғышы Жошының бесінші ұлы Шайбаннан тарайды. Әулеттің негізін салушы Әбілхайыр ханның немересі, шаһ Будақ сұлтанның баласы Мұхаммед Шайбани хан Дешті Қыпшақ даласы үшін болған соғыста қазақ және ноғай билеушілерінен жеңілгеннен кейін 1500 жылы Мәуереннаһр мен Хорасанды басып алып, өз билігін орнатты.

Шайбани әулеті өзб. Shayboniylar
Елі	Шайбани мемлекеті Бұхара хандығы
Негізін салушы үйі	Шибан әулеті
Титулдары	Бұхара хандығының ханы, Мәуереннаһр ханы, Өзбек ханы, Сұлтан
Негізін салушысы	Мұхаммед Шайбани
Соңғы билеушісі	II Пирмұхаммед хан
Негізі салынған жыл	1500 жыл
Құлауы	1601 жыл
Ұлты	Өзбектер
Кейінгі әулет өкілдері	Аштархан әулеті
өңдеу

Бірақ 1510 жылы Иран шаһы Сефеви әулетінен шыққан I Ысмайыл оны Мерв түбінде талқандады. Шайбани ханның мұрагері Күшкүнжі хан (1510 – 30) өліп, оның ұлы Әбу Саидтың (1530 – 33) билігінен кейін мемлекет басына немересі Ұбайдолла хан (1533 — 39) келді.

Шaйбани әулетінің билеушілері өздерін Темір әулетінің мұрагерлері деп есептеді.

Әулеттің ең көрнекті өкілі Абдулла хан болды. Оның қаза табуы және баласы Абд әл Мүминнің өлтірілуімен Шайбани әулеті биліктен кетті. Оның соңғы өкілі Пір Мұхаммед ҚҚ-нің өзі де билік үшін қырқысу соғысында қаза тапты. 1599 жылы билікке Аштархан әулеті келді. Бұл Жошының Орда деген баласынан тарайтын және шешесі жағынан Шайбани әулетімен байланысатын жаңа өзбек әулеті еді.

Сілтемелер

Дереккөздер

Қазақ Энциклопедиясы, 9 том 18 бөлім

Әдебиет

Босфорт КӨЛІЭ. Мусульманские династии, М., 1971.

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] Қазақ Энциклопедиясы, 9 том 18 бөлім