Микроорганизмдер, микробтар – тек қана микроскоппен көруге болатын өте ұсақ организмдер. Бұларды алғаш рет 17 ғасырда голланд ғалымы ашқан. Микроорганизмдер арасында прокариоттар және тобына жататындары бар. Кейде Микроорганизмдерге вирустарды да жатқызады. Микроорганизмдер мөлшері жағынан тым ұсақ болғандықтан, оларды табиғи субстраттардан оқшаулап алуда (таза дақыл күйінде), өсіруде және ерекше тәсілдерді қолдауды қажет етеді. Микроорганизмдерді зерттейтін ғылым саласы – микробиология. Микроорганизмдердің басым көпшілігі бір клеткалы организмдер. Олар, көбінесе, қарапайым бөліну арқылы тез көбейеді. Көп клеткалы организмдерге тән өте күрделі процессі бұлардың көбінде болмайды.
Микроорганизмдер физиологиялық және биохимиялық қасиеттері жағынан әртүрлі. Олардың кейбіреулері басқа организмдер өніп-өсе алмайтын ортада тіршілік етуге бейімделген. Мысалы, 70 – 1050С ыстықта, жоғары деңгейдегі радиацияда және концентрациясы өте күшті қышқылды (pH<1,0) немесе сілтілі (рН 9,0 болатын, кейде одан да жоғары) орталарда, NaCl-дың жоғары концентрациясында (25 – 30%), оттек жоқ жерде ( жағдайда) тіршілік ете алатын микроорганизмдер белгілі. Олар өте төмен температурада да, құрғақшылық ортада да көбейе алады. Кейбір бактериялар мен балдырлар өз клеткасына қажетті барлық заттарды синтездеу үшін СО2-ні пайдаланады, бұларды деп атайды. Бұлардың ішіндегі кейбіреулері (мысысалы, сүт қышқылы бактериялары және қарапайымдылар) өздерінің дамуына қажетті өсу факторларын, яғни дайын витаминдер, немесе т.б. органикалық заттарды өздері синтездей алмайды. Мұндай микроорганизмдерді – деп атайды. Көптеген микроорганизмдер өте күрделі органикалық қосылыстарын (ақуыздар, көмірсулар, соның ішінде целлюлоза, липидтер, , көмірсутектер) ыдыратса, кейбіреуі адамдарды және жануарларды уландыратын (метанол, , күкіртсутек, нитриттер) заттарды пайдалана алады, ал кейбір түрлері табиғи емес қосылыстарды ыдырата алады (). Микроорганизмдер табиғатта – топырақта, суда, ауада кең таралған, биосферадағы зат айналымына белсене қатысады. Микроорганизмдер фотосинтез процесі кезінде түрлі қосылыстардың минералдануына жағдай туғызып, атмосферадағы СО2 қорының болуын қамтамасыз етеді, сондай-ақ топырақ пен ауаға бірқатар биогендік элементтерді қайтарады. Микроорганизмдер ауадағы молекуларық азотты сіңіруге де (азотфиксация) белсене қатысады. мен топырақ түзілу процесін ыдыратып, кейбір пайдалы қазбалардың (мысалы, сульфидтер мен күкірт) түзілуіне әсер етеді. Микроорганизмдердің практикалық маңызы зор. Олардың көпшілігі өнеркәсіптің әртүрлі саласында (мал азықтық белокты түзу, шарап жасау, нан пісіру, сүт қышқылы тағамдарын өндіру кезінде антибиотиктер, витаминдер, , кейбір ферменттер, т.б.), адам шаруашылығында (сүрлем даярлауда, өсімдіктерді биологиялық жолмен қорғауда) кеңінен қолданылады. Сондай-ақ Микроорганизмдер лас суларды тазартуда, жанар газ – метанды түзуде пайдаланылады. Бірқатар микроорганизмдер адамдар, жануарлар және өсімдіктердің болып саналады. Микроорганизмдердің кейбір түрлері топырақты құнарсыздандырып, көптеген адам шаруашылығы өнімдерін бүлдіреді, металдардың коррозияға ұшырауына ықпал етеді. Микроорганизмдер биологияның көптеген мәселелерін шешуде маңызды зерттеу нысаны болып саналады. Соның нәтижесінде көптеген биологиялық заңдылықтар ашылып, биотехнологияның негізі қаланды.
Сілтемелер
Дереккөздер
- О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Mikroorganizmder mikrobtar tek kana mikroskoppen koruge bolatyn ote usak organizmder Bulardy algash ret 17 gasyrda golland galymy ashkan Mikroorganizmder arasynda prokariottar zhәne tobyna zhatatyndary bar Kejde Mikroorganizmderge virustardy da zhatkyzady Mikroorganizmder molsheri zhagynan tym usak bolgandyktan olardy tabigi substrattardan okshaulap aluda taza dakyl kүjinde osirude zhәne erekshe tәsilderdi koldaudy kazhet etedi Mikroorganizmderdi zerttejtin gylym salasy mikrobiologiya Mikroorganizmderdin basym kopshiligi bir kletkaly organizmder Olar kobinese karapajym bolinu arkyly tez kobejedi Kop kletkaly organizmderge tәn ote kүrdeli processi bulardyn kobinde bolmajdy Rotavirus Mikroorganizmder fiziologiyalyk zhәne biohimiyalyk kasietteri zhagynan әrtүrli Olardyn kejbireuleri baska organizmder onip ose almajtyn ortada tirshilik etuge bejimdelgen Mysaly 70 1050S ystykta zhogary dengejdegi radiaciyada zhәne koncentraciyasy ote kүshti kyshkyldy pH lt 1 0 nemese siltili rN 9 0 bolatyn kejde odan da zhogary ortalarda NaCl dyn zhogary koncentraciyasynda 25 30 ottek zhok zherde zhagdajda tirshilik ete alatyn mikroorganizmder belgili Olar ote tomen temperaturada da kurgakshylyk ortada da kobeje alady Kejbir bakteriyalar men baldyrlar oz kletkasyna kazhetti barlyk zattardy sintezdeu үshin SO2 ni pajdalanady bulardy dep atajdy Bulardyn ishindegi kejbireuleri mysysaly sүt kyshkyly bakteriyalary zhәne karapajymdylar ozderinin damuyna kazhetti osu faktorlaryn yagni dajyn vitaminder nemese t b organikalyk zattardy ozderi sintezdej almajdy Mundaj mikroorganizmderdi dep atajdy Koptegen mikroorganizmder ote kүrdeli organikalyk kosylystaryn akuyzdar komirsular sonyn ishinde cellyuloza lipidter komirsutekter ydyratsa kejbireui adamdardy zhәne zhanuarlardy ulandyratyn metanol kүkirtsutek nitritter zattardy pajdalana alady al kejbir tүrleri tabigi emes kosylystardy ydyrata alady Mikroorganizmder tabigatta topyrakta suda auada ken taralgan biosferadagy zat ajnalymyna belsene katysady Mikroorganizmder fotosintez procesi kezinde tүrli kosylystardyn mineraldanuyna zhagdaj tugyzyp atmosferadagy SO2 korynyn boluyn kamtamasyz etedi sondaj ak topyrak pen auaga birkatar biogendik elementterdi kajtarady Mikroorganizmder auadagy molekularyk azotty siniruge de azotfiksaciya belsene katysady men topyrak tүzilu procesin ydyratyp kejbir pajdaly kazbalardyn mysaly sulfidter men kүkirt tүziluine әser etedi Mikroorganizmderdin praktikalyk manyzy zor Olardyn kopshiligi onerkәsiptin әrtүrli salasynda mal azyktyk belokty tүzu sharap zhasau nan pisiru sүt kyshkyly tagamdaryn ondiru kezinde antibiotikter vitaminder kejbir fermentter t b adam sharuashylygynda sүrlem dayarlauda osimdikterdi biologiyalyk zholmen korgauda keninen koldanylady Sondaj ak Mikroorganizmder las sulardy tazartuda zhanar gaz metandy tүzude pajdalanylady Birkatar mikroorganizmder adamdar zhanuarlar zhәne osimdikterdin bolyp sanalady Mikroorganizmderdin kejbir tүrleri topyrakty kunarsyzdandyryp koptegen adam sharuashylygy onimderin bүldiredi metaldardyn korroziyaga ushyrauyna ykpal etedi Mikroorganizmder biologiyanyn koptegen mәselelerin sheshude manyzdy zertteu nysany bolyp sanalady Sonyn nәtizhesinde koptegen biologiyalyk zandylyktar ashylyp biotehnologiyanyn negizi kalandy SiltemelerKүkirt Metan MikroskopDerekkozderO D Dajyrbekov B E Altynbekov B K Torgauytov U I Kenesariev T S Hajdarova Aurudyn aldyn alu zhәne saktandyru bojynsha oryssha kazaksha terminologiyalyk sozdik Shymkent Ғasyr Sh 2005 zhyl ISBN 9965 752 06 0Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet