Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
Түрікменбашы (түрікм. Türkmenbaşy; 1993 жылға дейін - Красноводск) - Түрікменстанның батысындағы Балқан уәлаятының құрамына кіретін қала. Каспий теңізінің шығыс жағалауында Ашхабадтан батысқа қарай 580 км жерде орналасқан. Қала аумағында ірі халықаралық теңіз порты орналасқан. Түрікменбашы - Түрікменстанның мұнай өңдеу өнеркәсібінің орталығы, сонымен қатар мұнда аймақтағы ең үлкен Аваза курорты орналасқан.
| Елді мекен | |
| Түрікменбашы | |
| түрікм. Türkmenbaşy | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Хяким | Амангелди Исаев |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 40°01′ с. е. 52°58′ ш. б. / 40.017° с. е. 52.967° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 40°01′ с. е. 52°58′ ш. б. / 40.017° с. е. 52.967° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | 1863 |
| Бұрынғы атаулары | 1993 жылға дейін Красноводск |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | 68,2 мың адам (2015) |
| Ұлттық құрамы | түрікмендер, орыстар, қазақтар, татарлар |
| Этнохороним | түркіменбашылықтар |
| Сандық идентификаторлары | |
| Телефон коды | +993 243 |
| Пошта индексі | 745000 |
Түрікменбашы шекарасы | |
Түрікменбашы халқының саны - 68,3 мыңға жуық (2015 жылғы дерек бойынша).
Атауы
Қаланың түпнұсқа атауы-Красноводск. Аңыз бойынша, бұл жергілікті "Қызыл-Су" жер атауының аудармасы (түрікм. Gyzyl suw), өйткені Түрікменбашы шығанағының суында қызғылт реңктері бар планктон көп жүреді.
"Түрікменбашы" атанған Түрікменстанның тұңғыш президенті Сапармұрат Ниязовтың құрметіне ("түрікмен басшысы"деп аударылған).
Әкімшілік бөлініс
Қала екі атырапқа бөлінді: Аваза және Кенар, олар 2013 жылдың шілдесінде құрылды. 9660 гектар аумақты алып жатқан Аваза атырабына "Аваза" ұлттық туристік аймағы, халықаралық әуежай және бірнеше шағын кенттер кірді. 7262 гектар аумақты алып жатқан Кенар атырабына Түрікменбашы қаласының негізгі бөлігі мен Кенар кенті кірді. 2022 жылдың 9 қарашасында Кенар атырабы жойылды.
Тарихы
Ресей империясы Каспийдің шығыс жағалауындағы территориясын нығайту үшін 1716 жылы алғаш рет әрекет етті. Сонда князь Бекович-Черкасский Красноводск шығанағының жағалауында ("Өзбойдың сағасында") бекініс құрып, Хиваға жорық дайындаған. Бекіністе кронверк болды, оны арық пен білік қоршап алды. Олардың зеңбіректері болған. Гарнизон 1000 адамға дейін құрылған, бірақ ауру қаупі жоғары еді. Бекіністің коменданты полковник фон дер Виден болды.
1869 жылы орыс армиясының полковнигі Николай Столетовтың басшылығымен Красноводск бекінісі қайта құрылды. Қазір бекіністің орналасқан жерінде Кенар кенті (Түрікменбашы қаласының бөлігі) орналасқан. Красноводск құрылған жер Шагадам деп аталады. Форт түрікмен көшпенділеріне қарсы операциялар үшін және Бұхара мен Хива хандықтарына жорықтар үшін база ретінде пайдаланылды. Закаспий облысы құрылды, Красноводск Ашхабад салынғанға дейін облыс орталығы болды. Бұл орыс әскерилері мен шенеуніктері, сондай-ақ парсы мен армян көпестері тұрған қала еді.
География
Қала Түрікменбашы шығанағының жағасында, Ашхабад қаласынан солтүстік-батыс бағытта 520 км жерде орналасқан, оған көлік пен теміржол байланысы ұйымдастырылған.
Әзірбайжандағы Бакумен Каспий теңізінде паром өткелі арқылы байланысады (306 км).
Климаты
Климаты - субтропикалық шөл. Жылына тек 126 мм жауын-шашын, негізінен күзгі-қысқы кезеңде түседі.
- Жылдық орташа температура - +15,1 °C
- Желдің орташа жылдық жылдамдығы - 3,8 м/с
- Ауаның орташа жылдық ылғалдылығы-60 %
Спорт
Қалада "Шагадам" түрікмен кәсіби футбол клубы орналасқан стадион бар.
Халықаралық қатынастар
Консулдық өкілдіктер
- Түрікменбашы қаласында Ресейдің Түркіменстандағы Елшілігінің консулдық пункті.
- Қазақстан Республикасының консулдығы: А. Мағтымов көшесі, 8.
Сілтемелер
- Красноводск — статья из Большой советской энциклопедии.
- Красноводск времён Российской империи — фотоснимки на Викискладе.
Дереккөздер
- https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-turkmenbashi?lang=kk
- https://old.bigenc.ru/world_history/text/4210155 Дереккөз қатесі: Invalid
<ref>tag; name "БРЭ Туркменбаши" defined multiple times with different content - Постановление Меджлиса Милли Генгеша Туркменистана (орыс.). turkmenistan.gov.tm (10 ноября 2022). Басты дереккөзінен мұрағатталған 11 қараша 2022. Тексерілді, 11 қараша 2022.
- Поход Бековича-Черкасского. Архивные документы. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 наурыз 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 21 мамыр 2015.
- Посольство Республики Казахстан в Туркменистане. www.ashgabat.kz. Басты дереккөзінен мұрағатталған 20 ақпан 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 24 қазан 2015.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul makala әli tekseristen otpedi Tekserilmegen makalalardagy mәlimetter senimsiz boluy mүmkin Tekserushilerge nuskaulykty oku үshin on zhaktagy korset degendi basynyz Makala tekserushilerge makalany tekserildi dep belgileu үshin bul үlgini alyp tastanyz Makalany tirkelgenine 6 aj bolgan 500 ondeme zhasagan barlyk katysushylar zhәne osy eki sharttyn bireuin bolsada kanagattandyratyn katysushylar tekserildi dep belgilej alady 2015 zhyldyn shildesinen bergi tekserilmegen makalalar myna sanatta tizimdeledi Sanat Uikipediya Tekserilmegen makalalar Osy ajdagy tekserilmegen makalalar sanatyn bastau Osy ajdagy tekserildi dep belgilengen makalalar https kk wikipedia org w index php title Arnajy Zhuyktagy ozgerister amp tagfilter Tekserildi dep belgiledi Bul makalany 2024 11 22 01 30 kezinde 9 kүn buryn Kasymov zhurnaly үlesi songy ret ondedi Tekserilmegender 2132 1 karasha 2024 Tүrikmenbashy tүrikm Turkmenbasy 1993 zhylga dejin Krasnovodsk Tүrikmenstannyn batysyndagy Balkan uәlayatynyn kuramyna kiretin kala Kaspij tenizinin shygys zhagalauynda Ashhabadtan batyska karaj 580 km zherde ornalaskan Қala aumagynda iri halykaralyk teniz porty ornalaskan Tүrikmenbashy Tүrikmenstannyn munaj ondeu onerkәsibinin ortalygy sonymen katar munda ajmaktagy en үlken Avaza kurorty ornalaskan Eldi mekenTүrikmenbashytүrikm TurkmenbasyӘkimshiligiHyakimAmangeldi IsaevTarihy men geografiyasyKoordinattary40 01 s e 52 58 sh b 40 017 s e 52 967 sh b 40 017 52 967 G O Ya Koordinattar 40 01 s e 52 58 sh b 40 017 s e 52 967 sh b 40 017 52 967 G O Ya Қurylgan uakyty1863Buryngy ataulary1993 zhylga dejin KrasnovodskTurgyndaryTurgyny68 2 myn adam 2015 Ұlttyk kuramytүrikmender orystar kazaktar tatarlarEtnohoronimtүrkimenbashylyktarSandyk identifikatorlaryTelefon kody 993 243Poshta indeksi745000TүrikmenbashyTүrikmenbashy shekarasy Tүrikmenbashy halkynyn sany 68 3 mynga zhuyk 2015 zhylgy derek bojynsha AtauyҚalanyn tүpnuska atauy Krasnovodsk Anyz bojynsha bul zhergilikti Қyzyl Su zher atauynyn audarmasy tүrikm Gyzyl suw ojtkeni Tүrikmenbashy shyganagynyn suynda kyzgylt renkteri bar plankton kop zhүredi Tүrikmenbashy atangan Tүrikmenstannyn tungysh prezidenti Saparmurat Niyazovtyn kurmetine tүrikmen basshysy dep audarylgan Әkimshilik bolinisҚala eki atyrapka bolindi Avaza zhәne Kenar olar 2013 zhyldyn shildesinde kuryldy 9660 gektar aumakty alyp zhatkan Avaza atyrabyna Avaza ulttyk turistik ajmagy halykaralyk әuezhaj zhәne birneshe shagyn kentter kirdi 7262 gektar aumakty alyp zhatkan Kenar atyrabyna Tүrikmenbashy kalasynyn negizgi boligi men Kenar kenti kirdi 2022 zhyldyn 9 karashasynda Kenar atyraby zhojyldy TarihyHH gasyrdyn basyndagy Krasnovodskinin zhalpy korinisi Resej imperiyasy Kaspijdin shygys zhagalauyndagy territoriyasyn nygajtu үshin 1716 zhyly algash ret әreket etti Sonda knyaz Bekovich Cherkasskij Krasnovodsk shyganagynyn zhagalauynda Өzbojdyn sagasynda bekinis kuryp Hivaga zhoryk dajyndagan Bekiniste kronverk boldy ony aryk pen bilik korshap aldy Olardyn zenbirekteri bolgan Garnizon 1000 adamga dejin kurylgan birak auru kaupi zhogary edi Bekinistin komendanty polkovnik fon der Viden boldy Tүrikmenbashy kalasyndagy Ortalyk Aziyaga kakpa 1869 zhyly orys armiyasynyn polkovnigi Nikolaj Stoletovtyn basshylygymen Krasnovodsk bekinisi kajta kuryldy Қazir bekinistin ornalaskan zherinde Kenar kenti Tүrikmenbashy kalasynyn boligi ornalaskan Krasnovodsk kurylgan zher Shagadam dep atalady Fort tүrikmen koshpendilerine karsy operaciyalar үshin zhәne Buhara men Hiva handyktaryna zhoryktar үshin baza retinde pajdalanyldy Zakaspij oblysy kuryldy Krasnovodsk Ashhabad salynganga dejin oblys ortalygy boldy Bul orys әskerileri men sheneunikteri sondaj ak parsy men armyan kopesteri turgan kala edi GeografiyaTүrikmenbashy shyganagyna korinis Қala Tүrikmenbashy shyganagynyn zhagasynda Ashhabad kalasynan soltүstik batys bagytta 520 km zherde ornalaskan ogan kolik pen temirzhol bajlanysy ujymdastyrylgan Әzirbajzhandagy Bakumen Kaspij tenizinde parom otkeli arkyly bajlanysady 306 km Klimaty Klimaty subtropikalyk shol Zhylyna tek 126 mm zhauyn shashyn negizinen kүzgi kysky kezende tүsedi Zhyldyk ortasha temperatura 15 1 C Zheldin ortasha zhyldyk zhyldamdygy 3 8 m s Auanyn ortasha zhyldyk ylgaldylygy 60 SportҚalada Shagadam tүrikmen kәsibi futbol kluby ornalaskan stadion bar Halykaralyk katynastarBauyrlas kalalar Yurmala Latviya 2013 Astrahan RossiyaKonsuldyk okildikter Tүrikmenbashy kalasynda Resejdin Tүrkimenstandagy Elshiliginin konsuldyk punkti Қazakstan Respublikasynyn konsuldygy A Magtymov koshesi 8 SiltemelerKrasnovodsk statya iz Bolshoj sovetskoj enciklopedii Krasnovodsk vremyon Rossijskoj imperii fotosnimki na Vikisklade Derekkozderhttps www gov kz memleket entities mfa turkmenbashi lang kk https old bigenc ru world history text 4210155 Derekkoz katesi Invalid lt ref gt tag name BRE Turkmenbashi defined multiple times with different content Postanovlenie Medzhlisa Milli Gengesha Turkmenistana orys turkmenistan gov tm 10 noyabrya 2022 Basty derekkozinen muragattalgan 11 karasha 2022 Tekserildi 11 karasha 2022 Pohod Bekovicha Cherkasskogo Arhivnye dokumenty Basty derekkozinen muragattalgan 4 nauryz 2016 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 21 mamyr 2015 Posolstvo Respubliki Kazahstan v Turkmenistane www ashgabat kz Basty derekkozinen muragattalgan 20 akpan 2016 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 24 kazan 2015