Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Балқан уәлаяты (түрікм. Balkan welaýaty) — Түрікменстанның батысындағы әкімшілік бірлік. Әкімшілік орталығы – Балқанабат қаласы (бұрынғы Небітдақ). Солтүстік-шығысында Өзбекстан құрамындағы Қарақалпақстан Республикасымен, солтүстігінде Қазақстанның Маңғыстау облысымен, шығысында Ахал және Дашоғыз уәлаяттарымен шектеседі.
| Балқан уәлаяты | |
| түрікм. Balkan welaýaty | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Енеді | 7 атырап, 6 қала |
| Әкімш.орт. | |
| Хәкім | Тәңірқұлы Атахаллыев |
| Хәкімнің білім, мәдениет, денсаулық және спорт жөніндегі орынбасары | Гүнше Атамұратқызы Атаева |
| Тарихы мен географиясы | |
| Құрылған уақыты | |
| Жер аумағы | 139 270 км² (29,2 %, 1 орын) |
| Биіктігі · Ең биік · Орташа · Минималды |
|
| Ірі қалалары | Балқанабат, , , , , |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | 553 500 адам (2005)(5 орын) |
| Тығыздығы | 3,97 адам/км² (5 орын) |
| Ұлттық құрамы | түрікмендер, қазақтар, орыстар, әзербайжандар |
| Сандық идентификаторлары | |
| ISO 3166-2 коды | TM-B |
| Телефон коды | +993 (222) |
| Пошта индекстері | 745100 |
| Интернет-үйшігі | https://balkan.gov.tm/tm/ |
| Автомобиль коды | BN |
| balkan.gov.tm/tm/ (түрікм.) | |
|
| |
 Балқан уәлаяты Ортаққорда | |
Тарихы
1992 жылы 18 мамырда бұрынғы Балқан облысының аумағында құрылған. Ауданы бойынша Балқан уәлаяты республикада бірінші орында (ол Түркіменстан аумағының 28,5%-ын құрайды, халқының 9%-дан азы) тұр.
Әкімшілік-аумақтық бөлінісі
Атырап мәртебесі бар 2 қала:
- Балқанабат (бұрынғы Небітдақ)
- Түрікменбашы (бұрынғы Красноводск)
7 атырап:
- Берекет атырабы (бұрынғы Қазаншық)
- Мақтұмқұлы атырабы (бұрынғы Қарақала)
- Қызыларбат атырабы (бұрынғы Сердар)
- Түрікменбашы атырабы (бұрынғы Красноводск)
- Есенқұлы атырабы (бұрынғы Хасанқұлы)
- Етрек атырабы (бұрынғы Қызылетрек)
Экономикасы
Уәлаят экономикасы отын және минералды-шикізат ресурстардың айтарлықтай қорына, ерекше климаттық жағдайларына, ауыл шаруашылығын дамытуға қолайлы жер көлемінің көптігіне ие. Түркіменбашы және Хазар теңіз порттары арқылы экспорттық және импорттық жүктерді тасымалдау жүзеге асырылады.
2013 жылы уәлаят аумағында республиканың өнеркәсіптік өнімінің 31,0%-ы (1-орын) және ауыл шаруашылығы өнімдерінің 5,2%-ы (уәлаяттар арасында бесінші орын) өндірілді.
Облыс өнеркәсібінің негізін отын-энергетика кешені салалары: өз шикізатын өндіруге және өңдеуге маманданған мұнай өндіруші және мұнай өңдеуші өнеркәсіптер құрайды. 2013 жылы уәлаят мұнай өндіруде негізгі орынды (95,9%) және газ өндіруде 4-орынды (17,1%) иеленді.
Аймақта химия және құрылыс материалдары өнеркәсібі дамыған. Аймақтың химия өнеркәсібі – көміртегі қарасы мен йод, натрий сульфатын, бишофит пен полипропиленді өндіретін елдегі жалғыз өндіруші.
2013 жылы аймақ электр энергиясын (22,8%) және кенсіз құрылыс материалдарын (18,0%) өндіру бойынша Түркіменстанда екінші орынды иеленді, елдегі цементтің 40,2 пайызы уәлаятта өндіріледі.
Уәлаят балық аулау мен тұз өндіруден көшбасшы болып табылады. Уәлаятта ауылшаруашылық жерлерінің ең үлкен аумақтары бар, оның басым бөлігін жайылымдық жерлер құрайды.
Субтропиктік дақылдар құрғақ субтропиктер аймағында (Мақтұмқұлы және Етрек атыраптары) өсіріледі. мен Берекет атыраптарында негізінен бидай және бақша дақылдары өсіріледі.
Уәлаят негізінен мал шаруашылығымен айналысатын аймақ. Ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы құнындағы мал шаруашылығы өнімдерінің үлесі 70,7 % құрайды. Онда жалпы түйе санының 33,5 % (республика бойынша екінші орында) орналасқан. Балқан уәлаяты ұсақ мал саны бойынша төртінші орында (16,4%) тұр. 2013 жылы уәлаят шаруашылықтары жалпы ірі қара мал басының 3,6%-ын және құстың 6,6%-ын ұстады. Аймақтың үлесіне жалпы ет өндірісінің 8,5 %, жұмыртқаның 5,3 %, жүннің 16,1 % тиесілі.
Уәлаяттың негізгі өнімі бидай болып табылады (2013 жылы – республика бойынша жалпы егіннің 5,5%). Аймақ үлесіне жемістер мен жидектердің жалпы өндірісінің 7,5%-ы, картоптың 4,9%-ы, көкөністің 3,5%-ы келеді.
Уәлаят капиталды көп қажетсінетін аймақ. 2013 жылы елдің жалпы инвестициясының 22,5%-ы оның экономикасын дамытуға (өңірлер арасында үшінші орын) бағытталды, бұл мұнай және газ кен орындарын игеруге, өнеркәсіптің басқа да салаларын және әлеуметтік саланы дамытуға жұмсалды.
Әлеуметтік сала
Уәлаятта 2013/2014 оқу жылында 157 орта мектеп 74,9 мың оқушыны қабылдады.
Денсаулық сақтау және медицина өнеркәсіп министрлігі жүйесіндегі отбасылық дәрігерлердің саны 2013 жылы 239 адамды, орта медицина қызметкерлер саны 2,2 мың адамды құрады. Аурухана төсектерінің саны 2,4 мың бірлікті құрады.
2013 жылы бір адамға шаққандағы тұрғын үймен қамтамасыз ету 16,4 шаршы метрді құрады.
Көлік
Аймақтың көлік жүйесі негізінен транзиттік міндетті атқарып, көліктің барлық түрлерімен ұсынылған. 2013 жылы республика бойынша уәлаяттың жүк айналымының үлесі 16,8% (үшінші орын), жолаушы айналымы 13,4% (бесінші орын) құрады. Уәлаят аумағы арқылы өтеді.
Археология
кентінен шығысқа қарай 4 км жерде Үлкен Балқан тауларында (Небітдақ) үңгірі бар, одан кеңес археологы А.П.Окладников 1949-1950 жылдары мезолит, неолит және ерте қола дәуіріне жататын көп қатпарлы археологиялық ескерткіштерді тапқан.
— б.з. IV - V ғ. Өзбойдың сол жағалауында, Жоғарғы Ықты құдықтарының жанында орналасқан ежелгі қала (бекініс).
Хәкімдері
| № | Аты | Лауазымға тағайындалды | Лауазымнан босатылды | Босату себебі |
| 1 | 26.06.1992 | 02.07.1997 | жұмыстағы кемшіліктері үшін | |
| 2 | 02.07.1997 | 30.06.1999 | жұмыстағы кемшіліктері үшін | |
| 3 | 30.06.1997 | 11.09.2000 | басқа жұмысқа ауысты | |
| 4 | 14.09.2000 | 07.07.2001 | басқа жұмысқа ауысты | |
| 5 | 09.07.2001 | 10.09.2002 | басқа жұмысқа ауысты | |
| 6 | 10.09.2002 | 15.11.2002 | жұмыстағы кемшіліктері үшін | |
| 7 | 15.11.2002 | 15.10.2003 | жұмыстағы кемшіліктері үшін | |
| 8 | 15.10.2003 | 03.03.2006 | басқа жұмысқа ауысты | |
| 9 | 03.03.2006 | 25.10.2006 | жұмыстағы кемшіліктері үшін, тұтқындалды | |
| 10 | 25.10.2006 | 09.07.2010 | ||
| 11 | 09.07.2010 | 11.01.2013 | басқа жұмысқа ауысты | |
| 12 | 11.01.2013 | 09.07.2015 | басқа жұмысқа ауысты | |
| 13 | 09.07.2015 | 13.01.2017 | басқа жұмысқа ауысты | |
| 14 | 13.01.2017 | 05.07.2018 | ||
| 15 | Дұрды Дұрдиев | 05.07.2018 | 01.02.2020 | |
| 16 | Ата Халлиев | 01.02.2020 | ағымда |
Дереккөздер
- 2013 жылғы Ашхабад қаласы мен уәлаяттардың әлеуметтік-экономикалық жағдайы. Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 наурыз 2013.
- Түрікменстанның географиясы мен тарихы.(қолжетпейтін сілтеме)
- Жаңа геоэкономикалық кеңістіктің архитектурасының негізі қаланды.(қолжетпейтін сілтеме)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Balkan uәlayaty tүrikm Balkan welayaty Tүrikmenstannyn batysyndagy әkimshilik birlik Әkimshilik ortalygy Balkanabat kalasy buryngy Nebitdak Soltүstik shygysynda Өzbekstan kuramyndagy Қarakalpakstan Respublikasymen soltүstiginde Қazakstannyn Mangystau oblysymen shygysynda Ahal zhәne Dashogyz uәlayattarymen shektesedi Balkan uәlayatytүrikm Balkan welayatyӘkimshiligiEl TүrikmenstanEnedi7 atyrap 6 kalaӘkimsh ort BalkanabatHәkimTәnirkuly AtahallyevHәkimnin bilim mәdeniet densaulyk zhәne sport zhonindegi orynbasaryGүnshe Atamuratkyzy AtaevaTarihy men geografiyasyҚurylgan uakyty18 mamyr 1992Zher aumagy139 270 km 29 2 1 oryn Biiktigi En biik Ortasha Minimaldy2000 m 1500 m 20 mIri kalalaryBalkanabat TurgyndaryTurgyny553 500 adam 2005 5 oryn Tygyzdygy3 97 adam km 5 oryn Ұlttyk kuramytүrikmender kazaktar orystar әzerbajzhandarSandyk identifikatorlaryISO 3166 2 kodyTM BTelefon kody 993 222 Poshta indeksteri745100Internet үjshigihttps balkan gov tm tm Avtomobil kodyBNbalkan gov tm tm tүrikm Balkan uәlayaty OrtakkordaTarihy1992 zhyly 18 mamyrda buryngy Balkan oblysynyn aumagynda kurylgan Audany bojynsha Balkan uәlayaty respublikada birinshi orynda ol Tүrkimenstan aumagynyn 28 5 yn kurajdy halkynyn 9 dan azy tur Әkimshilik aumaktyk bolinisiAtyrap mәrtebesi bar 2 kala Balkanabat buryngy Nebitdak Tүrikmenbashy buryngy Krasnovodsk 7 atyrap Bereket atyraby buryngy Қazanshyk Maktumkuly atyraby buryngy Қarakala Қyzylarbat atyraby buryngy Serdar Tүrikmenbashy atyraby buryngy Krasnovodsk Esenkuly atyraby buryngy Hasankuly Etrek atyraby buryngy Қyzyletrek EkonomikasyUәlayat ekonomikasy otyn zhәne mineraldy shikizat resurstardyn ajtarlyktaj koryna erekshe klimattyk zhagdajlaryna auyl sharuashylygyn damytuga kolajly zher koleminin koptigine ie Tүrkimenbashy zhәne Hazar teniz porttary arkyly eksporttyk zhәne importtyk zhүkterdi tasymaldau zhүzege asyrylady 2013 zhyly uәlayat aumagynda respublikanyn onerkәsiptik oniminin 31 0 y 1 oryn zhәne auyl sharuashylygy onimderinin 5 2 y uәlayattar arasynda besinshi oryn ondirildi Oblys onerkәsibinin negizin otyn energetika kesheni salalary oz shikizatyn ondiruge zhәne ondeuge mamandangan munaj ondirushi zhәne munaj ondeushi onerkәsipter kurajdy 2013 zhyly uәlayat munaj ondirude negizgi oryndy 95 9 zhәne gaz ondirude 4 oryndy 17 1 ielendi Ajmakta himiya zhәne kurylys materialdary onerkәsibi damygan Ajmaktyn himiya onerkәsibi komirtegi karasy men jod natrij sulfatyn bishofit pen polipropilendi ondiretin eldegi zhalgyz ondirushi 2013 zhyly ajmak elektr energiyasyn 22 8 zhәne kensiz kurylys materialdaryn 18 0 ondiru bojynsha Tүrkimenstanda ekinshi oryndy ielendi eldegi cementtin 40 2 pajyzy uәlayatta ondiriledi Uәlayat balyk aulau men tuz ondiruden koshbasshy bolyp tabylady Uәlayatta auylsharuashylyk zherlerinin en үlken aumaktary bar onyn basym boligin zhajylymdyk zherler kurajdy Subtropiktik dakyldar kurgak subtropikter ajmagynda Maktumkuly zhәne Etrek atyraptary osiriledi men Bereket atyraptarynda negizinen bidaj zhәne baksha dakyldary osiriledi Uәlayat negizinen mal sharuashylygymen ajnalysatyn ajmak Auyl sharuashylygy onimderinin zhalpy kunyndagy mal sharuashylygy onimderinin үlesi 70 7 kurajdy Onda zhalpy tүje sanynyn 33 5 respublika bojynsha ekinshi orynda ornalaskan Balkan uәlayaty usak mal sany bojynsha tortinshi orynda 16 4 tur 2013 zhyly uәlayat sharuashylyktary zhalpy iri kara mal basynyn 3 6 yn zhәne kustyn 6 6 yn ustady Ajmaktyn үlesine zhalpy et ondirisinin 8 5 zhumyrtkanyn 5 3 zhүnnin 16 1 tiesili Uәlayattyn negizgi onimi bidaj bolyp tabylady 2013 zhyly respublika bojynsha zhalpy eginnin 5 5 Ajmak үlesine zhemister men zhidekterdin zhalpy ondirisinin 7 5 y kartoptyn 4 9 y kokonistin 3 5 y keledi Uәlayat kapitaldy kop kazhetsinetin ajmak 2013 zhyly eldin zhalpy investiciyasynyn 22 5 y onyn ekonomikasyn damytuga onirler arasynda үshinshi oryn bagyttaldy bul munaj zhәne gaz ken oryndaryn igeruge onerkәsiptin baska da salalaryn zhәne әleumettik salany damytuga zhumsaldy Әleumettik salaUәlayatta 2013 2014 oku zhylynda 157 orta mektep 74 9 myn okushyny kabyldady Densaulyk saktau zhәne medicina onerkәsip ministrligi zhүjesindegi otbasylyk dәrigerlerdin sany 2013 zhyly 239 adamdy orta medicina kyzmetkerler sany 2 2 myn adamdy kurady Auruhana tosekterinin sany 2 4 myn birlikti kurady 2013 zhyly bir adamga shakkandagy turgyn үjmen kamtamasyz etu 16 4 sharshy metrdi kurady KolikҚazakstan Tүrikmenstan Iran ultaralyk temirzholy Ajmaktyn kolik zhүjesi negizinen tranzittik mindetti atkaryp koliktin barlyk tүrlerimen usynylgan 2013 zhyly respublika bojynsha uәlayattyn zhүk ajnalymynyn үlesi 16 8 үshinshi oryn zholaushy ajnalymy 13 4 besinshi oryn kurady Uәlayat aumagy arkyly otedi Arheologiyakentinen shygyska karaj 4 km zherde Үlken Balkan taularynda Nebitdak үngiri bar odan kenes arheology A P Okladnikov 1949 1950 zhyldary mezolit neolit zhәne erte kola dәuirine zhatatyn kop katparly arheologiyalyk eskertkishterdi tapkan b z IV V g Өzbojdyn sol zhagalauynda Zhogargy Ykty kudyktarynyn zhanynda ornalaskan ezhelgi kala bekinis Hәkimderi Aty Lauazymga tagajyndaldy Lauazymnan bosatyldy Bosatu sebebi1 26 06 1992 02 07 1997 zhumystagy kemshilikteri үshin2 02 07 1997 30 06 1999 zhumystagy kemshilikteri үshin3 30 06 1997 11 09 2000 baska zhumyska auysty4 14 09 2000 07 07 2001 baska zhumyska auysty5 09 07 2001 10 09 2002 baska zhumyska auysty6 10 09 2002 15 11 2002 zhumystagy kemshilikteri үshin7 15 11 2002 15 10 2003 zhumystagy kemshilikteri үshin8 15 10 2003 03 03 2006 baska zhumyska auysty9 03 03 2006 25 10 2006 zhumystagy kemshilikteri үshin tutkyndaldy10 25 10 2006 09 07 2010 11 09 07 2010 11 01 2013 baska zhumyska auysty12 11 01 2013 09 07 2015 baska zhumyska auysty13 09 07 2015 13 01 2017 baska zhumyska auysty14 13 01 2017 05 07 201815 Durdy Durdiev 05 07 2018 01 02 202016 Ata Halliev 01 02 2020 agymdaDerekkozder2013 zhylgy Ashhabad kalasy men uәlayattardyn әleumettik ekonomikalyk zhagdajy Basty derekkozinen muragattalgan 21 nauryz 2013 Tүrikmenstannyn geografiyasy men tarihy kolzhetpejtin silteme Zhana geoekonomikalyk kenistiktin arhitekturasynyn negizi kalandy kolzhetpejtin silteme