Ханс Альбрехт Бете (нем. Hans Albrecht Bethe; 2 шілде 1906, Страсбург, Германия — 6 наурыз 2005, Итака, Нью-Йорк) — американдық астрофизик және ядролық физик, физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты (1967). Оның қызығушылықтарына сонымен қатар кванттық электродинамика және қатты дене физикасы кірді.
Ханс Бете | |
нем. Hans Bethe | |
Ханс Альбрехт Бете | |
Туған күні | |
---|---|
Туған жері | |
Қайтыс болған күні | |
Қайтыс болған жері | |
Ғылыми аясы | |
Альма-матер | |
Ғылыми жетекші |
|
Марапаттары |
|
АҚШ Ұлттық ғылым академиясының (1944) және Америка философиялық қоғамының мүшесі, Лондон корольдік қоғамының шетелдік мүшесі (1957). Леополдинаның мүшесі (1978). Ресей Ғылым академиясының шетелдік мүшесі (1994).
Өмірбаяны
1906 жылы Германияның бір бөлігі болған Страсбургте Альбрехт Теодор Юлиус Бете, Страсбург университетінің физиология кафедрасының доценті және Анна (қыз күнінде — Кюн) отбасында дүниеге келген. Оның анасы, Страсбург университетінің профессорының қызы еврей болғанымен, ол әкесі сияқты протестанттық дәстүрде тәрбиеленген. Осыған қарамастан, Бете есейген шағында өзін атеист ретінде сипаттап, діндар болған жоқ.
1912 жылы Ханстың әкесі Киль университетінің физиология институтының профессоры және меңгерушісі қызметін қабылдады, ал отбасы институттағы директордың пәтеріне көшті. Бастапқыда Бете сегіз ұл мен қыздан тұратын топта жеке мұғаліммен бірге оқыды. 1915 жылы Альбрехт Франкфурт-на-Майне университетінің физиология институтының меңгерушісі болып сайланған кезде, Ханс Гете ат. гимназияға оқуға түсіп, отбасы қайтадан көшті. Оның оқуы 1916 жылы туберкулезбен ауырған кезде үзіліп, сауығып кету үшін Бад-Кройцнахқа жіберілді. 1917 жылға қарай ол жергілікті нағыз училищеге түсуге жеткілікті түрде сауығып, келесі жылы оқуын Оденвальдшуледе, жеке, бірлескен мектеп-интернатында жалғастырды. Бете 1922 ж. Гете ат. гимназияға оралып, сонда ол орта мектептің соңғы үш жылын (1924 жылға дейін) оқыды.
Соңғы емтихандарды тапсырып, Бете әкесі жұмыс істеген Франкфурт университетінің химия факультетіне оқуға түсті. Физикалық білімі орташа болды; дегенмен Франкфуртте Карл Сигель және Отто Шас сияқты атақты математиктер болғанымен, Бетеге олардың басқа ғылымдардан оқшауланған оқыту тәсілі ұнамады. Ханс сонымен қатар зертханалық халатқа күкірт қышқылын төгіп алғанда, тәжірибелік ғылымда оған қиынға соғатынын түсінді. Бірақ Вальтер Герлах оқыған жоғары физика курсы оны көбірек қызықтырды. Герлах 1925 жылы кетіп, оның орнына келген Карл Мейснер Бетеге теориялық физиканың күшті мектебі бар университетке, атап айтқанда Арнольд Зоммерфельд жұмыс істеген Людвиг Максимилиан Мюнхен университетіне көшуге кеңес берді.
Мейснердің ұсынысы бойынша Зоммерфельд 1926 жылы сәуірде жаңа студентті қабылдады. Зоммерфельд физикада дифференциалдық теңдеулерді қолдану бойынша тереңдетілген курс берді, бұл Бетеге өте ұнады. Белгілі ғалым ретінде Зоммерфельд апта сайынғы кешкі семинарларда талқылауға ұсынған ғылыми еңбектерінің алдын ала баспаларын жиі алатын. Бете университетке ауысар алдында Зоммерфельд толқын механикасы бойынша Эрвин Шредингердің мақалаларын алды.
Диссертация тақырыбы ретінде Зоммерфельд Бетеге кристалдық ортадағы электрондардың дифракциясын зерттеуді ұсынды. Бастапқыда, Зоммерфельд Бетеге Пол Питер Эвальдтың 1914 жылы рентгендік дифракция туралы мақаласын алуға кеңес берді. Кейінірек Бете өзінің тым мақсатты болғанын мойындады және дәлдікке ұмтылуда есептеулерді қажетсіз қиындатады. Бете Вольфганг Паулимен кездескен кезде, ол оған былай деді: «Зоммерфельдтің сен туралы әңгімелерінен кейін мен сенен диссертацияңнан да көп нәрсені күттім». Кейінірек Бете былай деп есіне алды: «Мен Паулидің аузынан бұл комплимент болды деп ойлаймын».
1924—1928 жж. Франкфурт және Мюнхен университеттерінде оқыды. Соңғысында физика ғылымының докторы дәрежесін алды (1928).
Біраз уақыт ол Штутгарт политехникалық мектебінде Эвальдтың қарамағында және Римдегі Энрико Фермиде жұмыс істеді.
Оның анасы еврей болғандықтан 1933 жылы нацистер билікке келгеннен кейін ол Тюбинген университетінен кетуге мәжбүр болды, оған ол 1932 жылы жұмысқа орналасқан еді. Зоммерфельд оған көмек көрсетті, бірақ Бете бұдан былай нацистік Германияда қала алмады. Ол Ұлыбританияға қоныс аударды, онда Манчестер университетінде оқытушылық қызметке ие болды және Рудольф Пайерлспен бірге қалды, ал 1935 жылдан бастап — АҚШ-та. Сол жылдан бастап Корнелл университетінің профессоры (1937 жылға дейін ассистент, 1975 жылдан эмерит).
Америкаға кетер алдында ол Копенгагендегі Нильс Бор институтында болып, өзінің әріптес физик Хильде Левиге ұсыныс жасады. Ол оны қабылдады, бірақ Бетенің анасы, өзі еврей болса да, оған еврей қызына үйленуге тыйым салды; Ханс жоспарланған үйлену тойына бірнеше күн қалғанда құдалықты тоқтатты, бұл Нильс Бор мен Джеймс Фрэнкті таң қалдырды, олар оны соғыстан кейінгі кезеңге дейін өз институтына шақырмады. 1939 жылы Бете Пол Эвальдтың қызы Роузға үйленді.
1941 жылы ол Америка азаматтығын алды. Соғыс жылдарында ол Лос-Аламос зертханасының теориялық бөлімін басқарып, Манхэттен жобасының бөлігі ретінде жүргізілген жұмыстарға қатысты. Ол атом бомбаларының сыни массасы үшін есептеулерде және «Тринити» сынағында, сондай-ақ Нагасакиді бомбалауда «Майлы адамда» теориялық негіз ретінде пайдаланылған жарылғыш әдісте маңызды рөл атқарды. Арада жылдар өткенде ол былай деп жазады: «Мен әлі күнге дейін қателескенімді сезінемін. Бірақ мен осылай істедім...». Содан кейін Бете де сутегі бомбасын жасауға қатысты, бірақ ол жобаға оның жүзеге асырылмайтынын дәлелдеу үмітімен қосылды.
Әлеуметтік белсенділік
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін ол ядролық қарусыздану және атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалануды жақтады. Ол Альберт Эйнштейн негізін қалаған, ядролық қару жарысына қарсы күрескен Атом ғалымдарының төтенше комитетіне қосылды. Ол 1963 жылғы Атмосфералық, ғарыштық және су астындағы сынақтарға тыйым салу туралы шартқа, кейінірек 1972 жылғы баллистикалық зымыранға қарсы келісімге қол қоюды қамтамасыз еткен негізгі ғылыми дауыстардың бірі болды. 1968 жылы Ричард Гарвинмен бірге жазған мақаласында ол АҚШ қорғаныс министрлігі ұсынған қымбат баллистикалық зымыранға қарсы қорғаныс жобасының пайдасыздығын дәлелдеді. 1983 жылы Рональд Рейган әкімшілігі жариялаған Стратегиялық қорғаныс бастамасы одан да өткір сынға лайық болды — Бете бастаған американдық мамандар тобы ұсынылған жүйеге жойқын техникалық-экономикалық баға берді.
1992 жылы Бете «Адамзатқа ескертуге» қол қойды.
1995 жылы 88 жастағы Бете ашық хат жазып, әлемдегі барлық ғалымдарды ядролық қаруды жасауға байланысты кез келген жұмысқа қатыспауға шақырды. 2004 жылы ол «ғылымның үкіметтегі лайықты орнын» қалпына келтіру үшін АҚШ президенттік сайлауында Джордж Бушқа қарсы Джон Керридің кандидатурасын қолдаған 48 Нобель сыйлығының лауреаттарының қатарында болды.
Ғылыми үлесі
Негізгі еңбектері ядролық физика мен астрофизикаға арналған. Ол термоядролық реакциялардың протон-протондық циклін ашты (1938). Ол массивтік жұлдыздардағы термоядролық реакциялар процесін түсіндіруге мүмкіндік беретін алты сатылы көміртек-азот айналымын ұсынды (1938, К. Вайцзеккерге тәуелсіз). Бетте затта қозғалатын зарядталған бөлшектің энергия жоғалуын анықтау формуласы бар (1934). 1947 жылы Бете Тоқтының ауысуын кванттық теорияға сәулелік түзетулерді енгізу және ренормалану теориясын бастау арқылы түсіндірді. Элементар бөлшектер теориясында өзара әрекеттесетін екі бөлшектердің жүйесін сипаттайтын Бете — Сольпитер теңдеуі кеңінен қолданылады (1951).
1929 жылы ол кристалдық өрістің кванттық-химиялық теориясын жасады, ол молекуланың төменгі энергетикалық күйлерін қоршаған атомдар немесе иондар жасаған электростатикалық өрісте орналасқан бір атомның (ионның) күйлері ретінде қарастырады.
Ханс Бете — 250-ден астам ғылыми мақалалардың авторы, соның ішінде физиктер әлі де кеңінен қолданатын «Бір және екі электрондары бар атомдардың кванттық механикасы» кітабының бірлескен авторы (Эдвин Салпетермен бірге;ағылш. Hans A. Bethe and Edwin E. Salpeter, Quantum mechanics of one- and two-electron atoms. — Берлин: Springer, 1957). Ғылыми қызметін қартайғанша жалғастырды. Өмірінің соңғы 20 жылында ол негізінен нейтрино физикасы саласында жұмыс істеді, атап айтқанда, күн нейтриносының жетіспеушілігі мәселесі бойынша бірқатар мақалалар жариялады. Оның шәкірттерінің бірі Фриман Дайсон Бетені XX ғасырдағы ғылыми мәселелерді шешудегі ең жақсы ғалым деп санадыlang=en}}</ref>.
Марапаттау және тану
Америка өнер және ғылым академиясының (1947), Америка астрономиялық қоғамының және Америка физикалық қоғамының мүшесі және 1954 жылы соңғысының президенті.
Британдық университеттердің құрметті докторы.
- 1946 — Президенттің еңбегі үшін медалі
- 1947 — Генри Дрейпер медалі
- 1955 — Макс Планк медалі
- 1959 — Франклин медалі
- 1961 — Корольдік астрономиялық қоғамының Эддингтон медалі
- 1961 — Энрико Ферми сыйлығы
- 1963 — Румфорд сыйлығы
- 1967 — Физика бойынша Нобель сыйлығы
- 1975 — АҚШ Ұлттық ғылым медалі
- 1976 — Нильс Бор медалі
- 1978 — Вейцманның мемориалдық лекциялары
- 1981 — Лео Сиярд сыйлығы
- 1985 — Ванневар Буш сыйлығы
- 1989 — М. В. Ломоносов атындағы физикадағы үздік жетістіктері үшін Үлкен алтын медаль
- 1990 — Оскар Кляйн медалі
- 1992 — Albert Einstein Peace Prize
- 1993 — Эрстед медалі
- 1993 — Бейкер дәрісі
- 2001 — Кэтрин Брюс медалі
- 2005 — Американдық Философиялық Қоғамның Бенджамин Франклин медалі
Астероид (30828) Бете Бете есімімен аталды және Ханс Бете сыйлығы тағайындалды.
Кристофер Ноланның «Оппенгеймер» көркем фильмінде Бетені Густаф Скарсгард сомдайды.
Әдебиет
- Бете (Bethe), Ханс Альбрехт // Лауреаты Нобелевской премии. Энциклопедия / Отв. ред. Е. Ф. Губский. — М.: Прогресс, 1992. — Т. 2. — 862 б. — 25 000 дана. — ISBN 5-01-002539-6.
- Храмов Ю. А. Бете Ханс Альбрехт // Физики : Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — Ред. 2-ші, өңд. және қос. — М. : Наука, 1983. — Б. 31. — 400 б. — 200 000 дана.
- Bernstein J. Hans Bethe, Prophet of Energy. — New York: Basic Books, 1980. — 224 p. — ISBN 978-0-465-02903-7.
- Brian D. The Voice Of Genius: Conversations With Nobel Scientists And Other Luminaries. — Cambridge, Massachusetts: Perseus Pub, 2001. — 440 p. — ISBN 9780738204475.
- Schweber S. S. Nuclear Forces: The Making of the Physicist Hans Bethe. — Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2012. — 608 p. — ISBN 9780674065871.
Дереккөздер
- Лауреаты Нобелевской премии, 1992
- Bernstein, 1980
- Schweber, 2012
- Interview with Hans Bethe, 1967
- Brian, 2001
- Bernstein, 1980, pp. 11—12
- Schweber, 2012, pp. 70—73
- Schweber, 2012, pp. 118—119
- Bernstein, 1980, pp. 15—16
- ағылш. After Sommerfeld's tales about you, I had expected much better from you than your thesis.
- ағылш. I guess from Pauli, that was a compliment.
- Алексей Сурин Бете-распад. Jewish.Ru. Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 қаңтар 2021.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 16 қаңтар 2021.
- Стивен Шейпин: МАНХЭТТЕНСКИЙ ПРОЕКТ ГЛАЗАМИ ЕГО УЧАСТНИКОВ, перевод Юрия Колкера. Басты дереккөзінен мұрағатталған 12 қазан 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 14 қазан 2016.
- Garwin, R. L.; Bethe, H.A. Anti-Ballistic Missile Systems (en) // . — , 1968. — № 3. — doi:10.1038/scientificamerican0368-21 — Bibcode: 1968SciAm.218c..21G
- World Scientists' Warning To Humanity (ағыл.). stanford.edu (18 November 1992). Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 желтоқсан 1998.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 3 шілде 2019.
- Hans Albrecht Bethe (ағыл.). Nuclear Age Peace Foundation. Басты дереккөзінен мұрағатталған 19 сәуір 2013.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 шілде 2013.
- 48 Nobel Winning Scientists Endorse Kerry-June 21, 2004 (ағыл.). . Басты дереккөзінен мұрағатталған 25 тамыз 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 шілде 2013.
- Публикации Ханса Бете. Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 қыркүйек 2017.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 17 желтоқсан 2008.
- Wark, David The Supreme Problem Solver (en) // Nature. — 2007. — № 7124. — б. 149. — doi:10.1038/445149a — Bibcode: 2007Natur.445..149W
Сілтемелер
- Нобель сайтындағы ақпарат (ағыл.))
- Г.А. Бете. «Жұлдыз энергиясының көздері». Нобель дәрісі, UFN, 96-том, 3-шығарылым, қараша 1968 ж.
- Бете, Ханс // «Дүние жүзі» энциклопедиясы.
- Ханс Бете KinoPoisk сайтында
- Сұхбат
- Interview with Hans Albrecht Bethe by Thomas S. Kuhn At Kuhn's office, Dwinelle Hall, UC, Berkeley, 17 January 1964 (ағыл.). Niels Bohr Library & Archives. American Institute of Physics. Тексерілді, 25 қыркүйек 2014.
- Interview with Hans Bethe by Charles Weiner and Jagdish Mehra at Cornell University, October 27, 1966 (ағыл.). Niels Bohr Library & Archives. American Institute of Physics. Тексерілді, 25 қыркүйек 2014.
- Interview with Hans Bethe by Charles Weiner at Cornell University, November 17, 1967 (ағыл.). Niels Bohr Library & Archives. American Institute of Physics. Тексерілді, 25 қыркүйек 2014.
- Interview with Hans A. Bethe by Charles Weiner at Cornell University, May 8, 1972 (ағыл.). Niels Bohr Library & Archives. American Institute of Physics. Тексерілді, 25 қыркүйек 2014.
- Interview with Hans Albrecht Bethe by Lillian Hoddeson in Sicily, April 29, 1981 (ағыл.). Niels Bohr Library & Archives. American Institute of Physics. Тексерілді, 25 қыркүйек 2014.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Hans Albreht Bete nem Hans Albrecht Bethe 2 shilde 1906 Strasburg Germaniya 6 nauryz 2005 Itaka Nyu Jork amerikandyk astrofizik zhәne yadrolyk fizik fizika bojynsha Nobel syjlygynyn laureaty 1967 Onyn kyzygushylyktaryna sonymen katar kvanttyk elektrodinamika zhәne katty dene fizikasy kirdi Hans Betenem Hans BetheHans Albreht BeteTugan kүni2 mausym 1906 1906 06 02 Tugan zheriStrasburg Elzas Lotaringiya German imperiyasyҚajtys bolgan kүni6 nauryz 2005 2005 03 06 98 zhas Қajtys bolgan zheriItaka Nyu Jork AҚShҒylymi ayasyfizikaAlma materFrankfurt universitetiҒylymi zhetekshiMarapattaryFizika salasyndagy Nobel syjlygy AҚSh ulttyk gylym medali 1975 1989 AҚSh Ұlttyk gylym akademiyasynyn 1944 zhәne Amerika filosofiyalyk kogamynyn mүshesi London koroldik kogamynyn sheteldik mүshesi 1957 Leopoldinanyn mүshesi 1978 Resej Ғylym akademiyasynyn sheteldik mүshesi 1994 Өmirbayany1906 zhyly Germaniyanyn bir boligi bolgan Strasburgte Albreht Teodor Yulius Bete Strasburg universitetinin fiziologiya kafedrasynyn docenti zhәne Anna kyz kүninde Kyun otbasynda dүniege kelgen Onyn anasy Strasburg universitetinin professorynyn kyzy evrej bolganymen ol әkesi siyakty protestanttyk dәstүrde tәrbielengen Osygan karamastan Bete esejgen shagynda ozin ateist retinde sipattap dindar bolgan zhok Hans Bete 12 zhasynda ata anasymen 1912 zhyly Hanstyn әkesi Kil universitetinin fiziologiya institutynyn professory zhәne mengerushisi kyzmetin kabyldady al otbasy instituttagy direktordyn pәterine koshti Bastapkyda Bete segiz ul men kyzdan turatyn topta zheke mugalimmen birge okydy 1915 zhyly Albreht Frankfurt na Majne universitetinin fiziologiya institutynyn mengerushisi bolyp sajlangan kezde Hans Gete at gimnaziyaga okuga tүsip otbasy kajtadan koshti Onyn okuy 1916 zhyly tuberkulezben auyrgan kezde үzilip sauygyp ketu үshin Bad Krojcnahka zhiberildi 1917 zhylga karaj ol zhergilikti nagyz uchilishege tүsuge zhetkilikti tүrde sauygyp kelesi zhyly okuyn Odenvaldshulede zheke birlesken mektep internatynda zhalgastyrdy Bete 1922 zh Gete at gimnaziyaga oralyp sonda ol orta mekteptin songy үsh zhylyn 1924 zhylga dejin okydy Songy emtihandardy tapsyryp Bete әkesi zhumys istegen Frankfurt universitetinin himiya fakultetine okuga tүsti Fizikalyk bilimi ortasha boldy degenmen Frankfurtte Karl Sigel zhәne Otto Shas siyakty atakty matematikter bolganymen Betege olardyn baska gylymdardan okshaulangan okytu tәsili unamady Hans sonymen katar zerthanalyk halatka kүkirt kyshkylyn togip alganda tәzhiribelik gylymda ogan kiynga sogatynyn tүsindi Birak Valter Gerlah okygan zhogary fizika kursy ony kobirek kyzyktyrdy Gerlah 1925 zhyly ketip onyn ornyna kelgen Karl Mejsner Betege teoriyalyk fizikanyn kүshti mektebi bar universitetke atap ajtkanda Arnold Zommerfeld zhumys istegen Lyudvig Maksimilian Myunhen universitetine koshuge kenes berdi Mejsnerdin usynysy bojynsha Zommerfeld 1926 zhyly sәuirde zhana studentti kabyldady Zommerfeld fizikada differencialdyk tendeulerdi koldanu bojynsha terendetilgen kurs berdi bul Betege ote unady Belgili galym retinde Zommerfeld apta sajyngy keshki seminarlarda talkylauga usyngan gylymi enbekterinin aldyn ala baspalaryn zhii alatyn Bete universitetke auysar aldynda Zommerfeld tolkyn mehanikasy bojynsha Ervin Shredingerdin makalalaryn aldy Dissertaciya takyryby retinde Zommerfeld Betege kristaldyk ortadagy elektrondardyn difrakciyasyn zertteudi usyndy Bastapkyda Zommerfeld Betege Pol Piter Evaldtyn 1914 zhyly rentgendik difrakciya turaly makalasyn aluga kenes berdi Kejinirek Bete ozinin tym maksatty bolganyn mojyndady zhәne dәldikke umtyluda esepteulerdi kazhetsiz kiyndatady Bete Volfgang Paulimen kezdesken kezde ol ogan bylaj dedi Zommerfeldtin sen turaly әngimelerinen kejin men senen dissertaciyannan da kop nәrseni kүttim Kejinirek Bete bylaj dep esine aldy Men Paulidin auzynan bul kompliment boldy dep ojlajmyn 1924 1928 zhzh Frankfurt zhәne Myunhen universitetterinde okydy Songysynda fizika gylymynyn doktory dәrezhesin aldy 1928 Biraz uakyt ol Shtutgart politehnikalyk mektebinde Evaldtyn karamagynda zhәne Rimdegi Enriko Fermide zhumys istedi Onyn anasy evrej bolgandyktan 1933 zhyly nacister bilikke kelgennen kejin ol Tyubingen universitetinen ketuge mәzhbүr boldy ogan ol 1932 zhyly zhumyska ornalaskan edi Zommerfeld ogan komek korsetti birak Bete budan bylaj nacistik Germaniyada kala almady Ol Ұlybritaniyaga konys audardy onda Manchester universitetinde okytushylyk kyzmetke ie boldy zhәne Rudolf Pajerlspen birge kaldy al 1935 zhyldan bastap AҚSh ta Sol zhyldan bastap Kornell universitetinin professory 1937 zhylga dejin assistent 1975 zhyldan emerit Amerikaga keter aldynda ol Kopengagendegi Nils Bor institutynda bolyp ozinin әriptes fizik Hilde Levige usynys zhasady Ol ony kabyldady birak Betenin anasy ozi evrej bolsa da ogan evrej kyzyna үjlenuge tyjym saldy Hans zhosparlangan үjlenu tojyna birneshe kүn kalganda kudalykty toktatty bul Nils Bor men Dzhejms Frenkti tan kaldyrdy olar ony sogystan kejingi kezenge dejin oz institutyna shakyrmady 1939 zhyly Bete Pol Evaldtyn kyzy Rouzga үjlendi 1941 zhyly ol Amerika azamattygyn aldy Sogys zhyldarynda ol Los Alamos zerthanasynyn teoriyalyk bolimin baskaryp Manhetten zhobasynyn boligi retinde zhүrgizilgen zhumystarga katysty Ol atom bombalarynyn syni massasy үshin esepteulerde zhәne Triniti synagynda sondaj ak Nagasakidi bombalauda Majly adamda teoriyalyk negiz retinde pajdalanylgan zharylgysh әdiste manyzdy rol atkardy Arada zhyldar otkende ol bylaj dep zhazady Men әli kүnge dejin kateleskenimdi sezinemin Birak men osylaj istedim Sodan kejin Bete de sutegi bombasyn zhasauga katysty birak ol zhobaga onyn zhүzege asyrylmajtynyn dәleldeu үmitimen kosyldy Әleumettik belsendilikEkinshi dүniezhүzilik sogystan kejin ol yadrolyk karusyzdanu zhәne atom energiyasyn bejbit maksatta pajdalanudy zhaktady Ol Albert Ejnshtejn negizin kalagan yadrolyk karu zharysyna karsy kүresken Atom galymdarynyn totenshe komitetine kosyldy Ol 1963 zhylgy Atmosferalyk garyshtyk zhәne su astyndagy synaktarga tyjym salu turaly shartka kejinirek 1972 zhylgy ballistikalyk zymyranga karsy kelisimge kol koyudy kamtamasyz etken negizgi gylymi dauystardyn biri boldy 1968 zhyly Richard Garvinmen birge zhazgan makalasynda ol AҚSh korganys ministrligi usyngan kymbat ballistikalyk zymyranga karsy korganys zhobasynyn pajdasyzdygyn dәleldedi 1983 zhyly Ronald Rejgan әkimshiligi zhariyalagan Strategiyalyk korganys bastamasy odan da otkir synga lajyk boldy Bete bastagan amerikandyk mamandar toby usynylgan zhүjege zhojkyn tehnikalyk ekonomikalyk baga berdi 1992 zhyly Bete Adamzatka eskertuge kol kojdy 1995 zhyly 88 zhastagy Bete ashyk hat zhazyp әlemdegi barlyk galymdardy yadrolyk karudy zhasauga bajlanysty kez kelgen zhumyska katyspauga shakyrdy 2004 zhyly ol gylymnyn үkimettegi lajykty ornyn kalpyna keltiru үshin AҚSh prezidenttik sajlauynda Dzhordzh Bushka karsy Dzhon Kerridin kandidaturasyn koldagan 48 Nobel syjlygynyn laureattarynyn katarynda boldy Ғylymi үlesiNegizgi enbekteri yadrolyk fizika men astrofizikaga arnalgan Ol termoyadrolyk reakciyalardyn proton protondyk ciklin ashty 1938 Ol massivtik zhuldyzdardagy termoyadrolyk reakciyalar procesin tүsindiruge mүmkindik beretin alty satyly komirtek azot ajnalymyn usyndy 1938 K Vajczekkerge tәuelsiz Bette zatta kozgalatyn zaryadtalgan bolshektin energiya zhogaluyn anyktau formulasy bar 1934 1947 zhyly Bete Toktynyn auysuyn kvanttyk teoriyaga sәulelik tүzetulerdi engizu zhәne renormalanu teoriyasyn bastau arkyly tүsindirdi Elementar bolshekter teoriyasynda ozara әrekettesetin eki bolshekterdin zhүjesin sipattajtyn Bete Solpiter tendeui keninen koldanylady 1951 1929 zhyly ol kristaldyk oristin kvanttyk himiyalyk teoriyasyn zhasady ol molekulanyn tomengi energetikalyk kүjlerin korshagan atomdar nemese iondar zhasagan elektrostatikalyk oriste ornalaskan bir atomnyn ionnyn kүjleri retinde karastyrady Hans Bete 250 den astam gylymi makalalardyn avtory sonyn ishinde fizikter әli de keninen koldanatyn Bir zhәne eki elektrondary bar atomdardyn kvanttyk mehanikasy kitabynyn birlesken avtory Edvin Salpetermen birge agylsh Hans A Bethe and Edwin E Salpeter Quantum mechanics of one and two electron atoms Berlin Springer 1957 Ғylymi kyzmetin kartajgansha zhalgastyrdy Өmirinin songy 20 zhylynda ol negizinen nejtrino fizikasy salasynda zhumys istedi atap ajtkanda kүn nejtrinosynyn zhetispeushiligi mәselesi bojynsha birkatar makalalar zhariyalady Onyn shәkirtterinin biri Friman Dajson Beteni XX gasyrdagy gylymi mәselelerdi sheshudegi en zhaksy galym dep sanadylang en lt ref gt Marapattau zhәne tanuBete zhurnalisterge suhbat berude Amerika oner zhәne gylym akademiyasynyn 1947 Amerika astronomiyalyk kogamynyn zhәne Amerika fizikalyk kogamynyn mүshesi zhәne 1954 zhyly songysynyn prezidenti Britandyk universitetterdin kurmetti doktory 1946 Prezidenttin enbegi үshin medali 1947 Genri Drejper medali 1955 Maks Plank medali 1959 Franklin medali 1961 Koroldik astronomiyalyk kogamynyn Eddington medali 1961 Enriko Fermi syjlygy 1963 Rumford syjlygy 1967 Fizika bojynsha Nobel syjlygy 1975 AҚSh Ұlttyk gylym medali 1976 Nils Bor medali 1978 Vejcmannyn memorialdyk lekciyalary 1981 Leo Siyard syjlygy 1985 Vannevar Bush syjlygy 1989 M V Lomonosov atyndagy fizikadagy үzdik zhetistikteri үshin Үlken altyn medal 1990 Oskar Klyajn medali 1992 Albert Einstein Peace Prize agyl 1993 Ersted medali 1993 Bejker dәrisi 2001 Ketrin Bryus medali 2005 Amerikandyk Filosofiyalyk Қogamnyn Bendzhamin Franklin medali agyl Asteroid 30828 Bete nem Bete esimimen ataldy zhәne Hans Bete syjlygy agyl tagajyndaldy Kristofer Nolannyn Oppengejmer korkem filminde Beteni Gustaf Skarsgard somdajdy ӘdebietBete Bethe Hans Albreht Laureaty Nobelevskoj premii Enciklopediya Otv red E F Gubskij M Progress 1992 T 2 862 b 25 000 dana ISBN 5 01 002539 6 Hramov Yu A Bete Hans Albreht Fiziki Biograficheskij spravochnik Pod red A I Ahiezera Red 2 shi ond zhәne kos M Nauka 1983 B 31 400 b 200 000 dana Bernstein J Hans Bethe Prophet of Energy New York Basic Books 1980 224 p ISBN 978 0 465 02903 7 Brian D The Voice Of Genius Conversations With Nobel Scientists And Other Luminaries Cambridge Massachusetts Perseus Pub 2001 440 p ISBN 9780738204475 Schweber S S Nuclear Forces The Making of the Physicist Hans Bethe Cambridge Massachusetts Harvard University Press 2012 608 p ISBN 9780674065871 DerekkozderLaureaty Nobelevskoj premii 1992 Bernstein 1980 Schweber 2012 Interview with Hans Bethe 1967 Brian 2001 Bernstein 1980 pp 11 12 Schweber 2012 pp 70 73 Schweber 2012 pp 118 119 Bernstein 1980 pp 15 16 agylsh After Sommerfeld s tales about you I had expected much better from you than your thesis agylsh I guess from Pauli that was a compliment Aleksej Surin Bete raspad Jewish Ru Basty derekkozinen muragattalgan 22 kantar 2021 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 16 kantar 2021 Stiven Shejpin MANHETTENSKIJ PROEKT GLAZAMI EGO UChASTNIKOV perevod Yuriya Kolkera Basty derekkozinen muragattalgan 12 kazan 2016 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 14 kazan 2016 Garwin R L Bethe H A Anti Ballistic Missile Systems en 1968 3 doi 10 1038 scientificamerican0368 21 Bibcode 1968SciAm 218c 21G World Scientists Warning To Humanity agyl stanford edu 18 November 1992 Basty derekkozinen muragattalgan 6 zheltoksan 1998 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 3 shilde 2019 Hans Albrecht Bethe agyl Nuclear Age Peace Foundation Basty derekkozinen muragattalgan 19 sәuir 2013 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 6 shilde 2013 48 Nobel Winning Scientists Endorse Kerry June 21 2004 agyl Basty derekkozinen muragattalgan 25 tamyz 2016 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 6 shilde 2013 Publikacii Hansa Bete Basty derekkozinen muragattalgan 2 kyrkүjek 2017 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 17 zheltoksan 2008 Wark David The Supreme Problem Solver en Nature 2007 7124 b 149 doi 10 1038 445149a Bibcode 2007Natur 445 149WSiltemelerNobel sajtyndagy akparat agyl G A Bete Zhuldyz energiyasynyn kozderi Nobel dәrisi UFN 96 tom 3 shygarylym karasha 1968 zh Bete Hans Dүnie zhүzi enciklopediyasy Hans Bete KinoPoisk sajtyndaSuhbatInterview with Hans Albrecht Bethe by Thomas S Kuhn At Kuhn s office Dwinelle Hall UC Berkeley 17 January 1964 agyl Niels Bohr Library amp Archives American Institute of Physics Tekserildi 25 kyrkүjek 2014 Interview with Hans Bethe by Charles Weiner and Jagdish Mehra at Cornell University October 27 1966 agyl Niels Bohr Library amp Archives American Institute of Physics Tekserildi 25 kyrkүjek 2014 Interview with Hans Bethe by Charles Weiner at Cornell University November 17 1967 agyl Niels Bohr Library amp Archives American Institute of Physics Tekserildi 25 kyrkүjek 2014 Interview with Hans A Bethe by Charles Weiner at Cornell University May 8 1972 agyl Niels Bohr Library amp Archives American Institute of Physics Tekserildi 25 kyrkүjek 2014 Interview with Hans Albrecht Bethe by Lillian Hoddeson in Sicily April 29 1981 agyl Niels Bohr Library amp Archives American Institute of Physics Tekserildi 25 kyrkүjek 2014