Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Эльзас-Лотарингия империялық жері (нем. Reichsland Elsaß-Lothringen, фр. Alsace-Lorraine) — Германия империясының құрамында боған «империялық жер», қазіргі Шығыс Франция аумағында орналасқан. Ол ортақ тарихымен байланысқан Эльзас пен Шығыс Лотарингиядан тұрады.
| Империялық жер | |||||
| Эльзас-Лотарингия | |||||
| нем. Elsass-Lothringen | |||||
| |||||
| Әкімшілігі | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Әкімшілік орталығы | |||||
| Тарихы мен географиясы | |||||
| Координаттары | |||||
| Құрылған уақыты | |||||
| Таратылған уақыты | |||||
| Жер аумағы | 14 522 км² | ||||
| Тұрғындары | |||||
| Тұрғыны | 1,874,014 адам (1910) | ||||
|
| |||||
| 48°40′N 7°0′E / 48.667°N 7.000°E{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page | |||||
Әкімшілік жағынан Эльзас-Лотарингия жері үш округке (нем. Regierungsbezirke) бөлінген: Жоғарғы Эльзас, Төменгі Эльзас және Лотарингия.
Тарихы
«Империялық жердің» құрылуы
1870–1871 жылдардағы Франция-Пруссия соғысынан кейін Лотарингияның басым бөлігі және Эльзастың дерлік барлығы Германияға берілді.
Сол уақытта Францияда басып алынған провинцияларды қайтаруды қолдаған реваншистік қозғалыс белсенді болды. Елдің көптеген қалаларында Эльзас пен Лотарингияның құрметіне көшелер аталды. Лотарингияның ежелгі астанасы Нансида (Франция құрамында қалған) осы екі провинцияға арналған аллегориялық ескерткіш ашылды.
1913 жылы Германияның әскери топтары Эльзастың Цаберн (қазіргі Саверн) қаласының тұрғындарына қатысты заңсыз және арандатушылық әрекеттер жасады (), бұл Германияда саяси дағдарысқа алып келді.
Бірінші дүниежүзілік соғыс
Бірінші дүниежүзілік соғыста көптеген эльзастықтар мен лотарингиялықтар неміс армиясында соғысуға бас тартты. Олардың ұраны қысқа да нұсқа еді: «Бізсіз!» 1918 жылғы қарашада жарияланды. Алайда соғыстың соңына қарай одақтас әскерлер Эльзас пен Лотарингияның басым бөлігін басып алды. Версаль бейбіт келісімі бойынша, 1918 жылы бұл жерлер Францияға қайтарылды.
Кейінгі тарихы
1939 жылы 1 қыркүйекте француз билігі шекаралық аймақтың халқын эвакуациялау туралы бұйрық берді. Бірнеше күн ішінде Эльзас пен Лотарингияның шамамен 600 мың тұрғыны үйлерін тастап кетті. 1940 жылы 11 маусымда француз билігі әскери қызметке жарамды барлық ер адамдарды аймақтан кетуге міндеттеді. 15 маусымда генерал Ф. Доллманның басшылығымен әскерлер Рейннен өтіп, француз жеріне кірді.
1940 жылы кейін Эльзас пен Лотарингия қайтадан Германияның бақылауына өтті. 1940 жылғы 28 маусымда Страсбургке Адольф Гитлер келді. 10 шілдеде француз шенеуніктері Парижге жер аударды.
1942 жылдың жазында оккупациялық билік ата-бабалары Эльзас, Лотарингия, Люксембург немесе Германияда дүниеге келген адамдарға азаматтық берді. 1942 жылғы 26 тамызда Эльзас пен Лотарингия тұрғындарына міндетті әскери борыш туралы жарлық шықты. Алайда бұл аймақтардың тумаларына барлауда, авиацияда және теңіз күштерінде қызмет етуге тыйым салынды.
1942–1945 жылдары Эльзас пен Лотарингиядан шамамен 130 мың адам неміс армиясына шақырылды, олардың 90%-ы Шығыс майданға жіберілді. 1944 жылы бұл аймақтарды одақтас күштер азат етті, ал соғыстан кейін ресми түрде Францияға қайтарылды.
Бүгінде Эльзас пен Лотарингияның аумағында Францияның Жоғарғы Рейн, Төменгі Рейн және Мозель департаменттері орналасқан.
Мемлекеттік құрылымы
өзге мемлекеттерден айырмашылығы, Эльзас-Лотарингия тікелей императорға бағынды. 1871–1879 жылдары императордың атынан оны обер-президент басқарса, 1879 жылдан бастап тағайындалды. Эльзас-Лотарингияны басқарған герман императоры Пруссия патшасы болғанымен, аймақ тұрғындары пруссиялық емес, 1872 жылдан бастап Герман империясының тікелей азаматтары болды.
Өкілдік органдардың болмауы және азаматтық мәртебесінің айқындалмауы Марокко дағдарыстары кезінде және Бірінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында Франциядағы ұлттық және патриоттық қозғалыстар арасында қоғамдық пікірдің ерекше наразылығын және ақпараттық спекуляцияларды туындатты. Бұл кезде француз тілі сөйлейтін 200 000 адам аймақ халқының небәрі 10-11%-ын құрады, ал 1,5 миллионға жуық адам неміс тілінде сөйлейтін тұрғындар еді.
1911 жылдан бастап Эльзас-Лотарингияда екі палатадан тұратын ландтаг құрылды. Бұған дейін оның қызметін үш бецирктагпен сайланған жергілікті комитет (Landesausschuss) атқарған. Атқарушы орган ретінде мемлекеттік хатшы (Staatssekretär) басқаратын министрлік (Ministerium) жұмыс істеді. Эльзас-Лотарингия бундесратта үш өкілге, ал рейхстагта тікелей дауыс беру арқылы сайланған 15 мүшеге ие болды.
Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында Германия империясының үкіметі Эльзас-Лотарингияны империяның басқа субъектілерімен теңестіріп, герцогтыққа айналдыру жобасын қарастырды. Бұл жобаға сәйкес монархты таңдау ұсынылды (кандидат ретінде және Лотарингия герцогтығына формалды династиялық құқығы бар герцог ұлдары аталды). Алайда соғыстағы жеңіліс және бұл жерлердің Францияға берілуі бұл мәселені күн тәртібінен алып тастады.
Дереккөздер
- «Эльзас-Лотарингия» — Кіші кеңес энциклопедиясындағы мақала (орыс.); 2 басылым; 1937—1947 жж.
- § 26. Колонии и окраины.(қолжетпейтін сілтеме)
- «Эльзас-лотарингский вопрос в дипломатии Франции после 1871 года: основные принципы.(қолжетпейтін сілтеме)
- Gesetz über die Verfassung Elsaß-Lothringens (нем.). www.verfassungen.de.(қолжетпейтін сілтеме)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Elzas Lotaringiya imperiyalyk zheri nem Reichsland Elsass Lothringen fr Alsace Lorraine Germaniya imperiyasynyn kuramynda bogan imperiyalyk zher kazirgi Shygys Franciya aumagynda ornalaskan Ol ortak tarihymen bajlanyskan Elzas pen Shygys Lotaringiyadan turady Imperiyalyk zherElzas Lotaringiyanem Elsass LothringenTu EltanbasyӘkimshiligiӘkimshilik ortalygyStrasburgTarihy men geografiyasyKoordinattary48 40 N 7 0 E 48 667 N 7 000 E 48 667 7 000Қurylgan uakyty1871 zhylTaratylgan uakyty1918 zhylZher aumagy14 522 km TurgyndaryTurgyny1 874 014 adam 1910 48 40 N 7 0 E 48 667 N 7 000 E 48 667 7 000 coordinates cannot have more than one primary tag per page Әkimshilik zhagynan Elzas Lotaringiya zheri үsh okrugke nem Regierungsbezirke bolingen Zhogargy Elzas Tomengi Elzas zhәne Lotaringiya Tarihy Imperiyalyk zherdin kuryluy 1870 1871 zhyldardagy Franciya Prussiya sogysynan kejin Lotaringiyanyn basym boligi zhәne Elzastyn derlik barlygy Germaniyaga berildi Lotaringiya Elzastyn iygyna basyn kojyp zhylauda Nansi kalasyndagy eskertkish Sol uakytta Franciyada basyp alyngan provinciyalardy kajtarudy koldagan revanshistik kozgalys belsendi boldy Eldin koptegen kalalarynda Elzas pen Lotaringiyanyn kurmetine kosheler ataldy Lotaringiyanyn ezhelgi astanasy Nansida Franciya kuramynda kalgan osy eki provinciyaga arnalgan allegoriyalyk eskertkish ashyldy 1913 zhyly Germaniyanyn әskeri toptary Elzastyn Cabern kazirgi Savern kalasynyn turgyndaryna katysty zansyz zhәne arandatushylyk әreketter zhasady bul Germaniyada sayasi dagdaryska alyp keldi Birinshi dүniezhүzilik sogys Birinshi dүniezhүzilik sogysta koptegen elzastyktar men lotaringiyalyktar nemis armiyasynda sogysuga bas tartty Olardyn urany kyska da nuska edi Bizsiz 1918 zhylgy karashada zhariyalandy Alajda sogystyn sonyna karaj odaktas әskerler Elzas pen Lotaringiyanyn basym boligin basyp aldy Versal bejbit kelisimi bojynsha 1918 zhyly bul zherler Franciyaga kajtaryldy Kejingi tarihy 1939 zhyly 1 kyrkүjekte francuz biligi shekaralyk ajmaktyn halkyn evakuaciyalau turaly bujryk berdi Birneshe kүn ishinde Elzas pen Lotaringiyanyn shamamen 600 myn turgyny үjlerin tastap ketti 1940 zhyly 11 mausymda francuz biligi әskeri kyzmetke zharamdy barlyk er adamdardy ajmaktan ketuge mindettedi 15 mausymda general F Dollmannyn basshylygymen әskerler Rejnnen otip francuz zherine kirdi 1940 zhyly kejin Elzas pen Lotaringiya kajtadan Germaniyanyn bakylauyna otti 1940 zhylgy 28 mausymda Strasburgke Adolf Gitler keldi 10 shildede francuz sheneunikteri Parizhge zher audardy 1942 zhyldyn zhazynda okkupaciyalyk bilik ata babalary Elzas Lotaringiya Lyuksemburg nemese Germaniyada dүniege kelgen adamdarga azamattyk berdi 1942 zhylgy 26 tamyzda Elzas pen Lotaringiya turgyndaryna mindetti әskeri borysh turaly zharlyk shykty Alajda bul ajmaktardyn tumalaryna barlauda aviaciyada zhәne teniz kүshterinde kyzmet etuge tyjym salyndy 1942 1945 zhyldary Elzas pen Lotaringiyadan shamamen 130 myn adam nemis armiyasyna shakyryldy olardyn 90 y Shygys majdanga zhiberildi 1944 zhyly bul ajmaktardy odaktas kүshter azat etti al sogystan kejin resmi tүrde Franciyaga kajtaryldy Bүginde Elzas pen Lotaringiyanyn aumagynda Franciyanyn Zhogargy Rejn Tomengi Rejn zhәne Mozel departamentteri ornalaskan Memlekettik kurylymyozge memleketterden ajyrmashylygy Elzas Lotaringiya tikelej imperatorga bagyndy 1871 1879 zhyldary imperatordyn atynan ony ober prezident baskarsa 1879 zhyldan bastap tagajyndaldy Elzas Lotaringiyany baskargan german imperatory Prussiya patshasy bolganymen ajmak turgyndary prussiyalyk emes 1872 zhyldan bastap German imperiyasynyn tikelej azamattary boldy Өkildik organdardyn bolmauy zhәne azamattyk mәrtebesinin ajkyndalmauy Marokko dagdarystary kezinde zhәne Birinshi dүniezhүzilik sogys karsanynda Franciyadagy ulttyk zhәne patriottyk kozgalystar arasynda kogamdyk pikirdin erekshe narazylygyn zhәne akparattyk spekulyaciyalardy tuyndatty Bul kezde francuz tili sojlejtin 200 000 adam ajmak halkynyn nebәri 10 11 yn kurady al 1 5 millionga zhuyk adam nemis tilinde sojlejtin turgyndar edi 1911 zhyldan bastap Elzas Lotaringiyada eki palatadan turatyn landtag kuryldy Bugan dejin onyn kyzmetin үsh becirktagpen sajlangan zhergilikti komitet Landesausschuss atkargan Atkarushy organ retinde memlekettik hatshy Staatssekretar baskaratyn ministrlik Ministerium zhumys istedi Elzas Lotaringiya bundesratta үsh okilge al rejhstagta tikelej dauys beru arkyly sajlangan 15 mүshege ie boldy Birinshi dүniezhүzilik sogys zhyldarynda Germaniya imperiyasynyn үkimeti Elzas Lotaringiyany imperiyanyn baska subektilerimen tenestirip gercogtykka ajnaldyru zhobasyn karastyrdy Bul zhobaga sәjkes monarhty tandau usynyldy kandidat retinde zhәne Lotaringiya gercogtygyna formaldy dinastiyalyk kukygy bar gercog uldary ataldy Alajda sogystagy zhenilis zhәne bul zherlerdin Franciyaga berilui bul mәseleni kүn tәrtibinen alyp tastady Derekkozder Elzas Lotaringiya Kishi kenes enciklopediyasyndagy makala orys 2 basylym 1937 1947 zhzh 26 Kolonii i okrainy kolzhetpejtin silteme Elzas lotaringskij vopros v diplomatii Francii posle 1871 goda osnovnye principy kolzhetpejtin silteme Gesetz uber die Verfassung Elsass Lothringens nem www verfassungen de kolzhetpejtin silteme