Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1870—1871 жылдардағы франк-прусс соғысы — бір жағынан Наполеон IIIның империясы және басқа жағынан герман мемлекеттері мен олардың басындағы еуропалық гегемонияға талпынған Пруссия арасындағы әскери қақтығыс. О. Бисмарк канцлерімен арандатылған және формалды түрде III Наполеонмен басталған соғыс Францияның жеңілуімен және құлдырауымен аяқталды. Нәтижесінде Пруссия Солтүстік Герман одағын біріккен Герман империясына айналдыра алды.
| Франк-прусс соғысы | |||
 | |||
| Дата | |||
|---|---|---|---|
| Орын | Франк-герман шекарасы, Шығыс, Солтүстік-Шығыс және Орталық Франция | ||
| Себеп | III Наполеонның Германияның бірігуіне қарсылығы | ||
| Нәтиже | Пруссия мен оның одақтастарының жеңісі : | ||
| Аумақтық өзгерістер |
| ||
| Қарсыластар | |||
| |||
| Қолбасшылары | |||
| |||
| Тараптар күші | |||
| |||
| Шығындар | |||
| |||
Қақтығыстың алғышарты
1869-70 жылдары Францияда бонопартистік режимнің дағдарысы бұрынғыдан да күшейді. Оның себебі император Наполеон III Францияны құдіретті мемлекетке айналдыруды, Еуропада Францияның ықпалын күшейтуді көздеді. Ол үшін елдің ішіндегі наразылықгы басу керек, ал ол үшін жеңімпаз соғыс жүргізу қажет. Наполеон III «Еуропаның басқа мемлекеттерін жеңу арқылы Еуропада Францияның ықпалы орнайды» — деп ойлады және Германияның бытыраңқылығын сақтап калуға тырысты. Германия бірігіп кетсе күшейеді. Сол үшін Пруссияға соққы беру керек болды. Осындай жолдармен бонопартистер өз әулиетін күшейтуді армандады, сондықтан бұл бонопартистердің жеке мүддесінен шыққан соғыс болды. Сол кезде Пруссияға да соғыс керек болды, себебі Пруссия елді біріктіруді аяқтағысы келді, Германияның төрт мемелекетін қалай болса да қосу қажет болды. Ал Франция болса бұған кедергі жасағысы келді. Пруссия бүл соғысқа дайындалып отыр еді. Сонау 1863 жылдан бері соғыс жоспарын дайындаған болатын, Аустрия-Мажарстанды да бейтараптылыққа көндірген. Пруссияның милитаристік топтарының агрессияшыл саясаты осындай болды. Бүл соғыс осы елдің тарапынан обьективті болды. 1870 жылы Пруссияда соғысқа қажетті дайындықтар аяқгалды. Енді әскери қақтығысқа бір сылтау керек болды.
Соғыс себебі (Эмс депашасы)
Бұл сылтау Испанияның тағына мұрагер отырғызу кезінде жасалды. 1870 жылы шілде айында қуылғаннан кейін Испанияның тағы неміс принці үсынылды, ал бұны Франция қаламады. Леопольд тақтан бас тартты, бірақ бұның өзі де француздарға жеткілікіз болды, олар Леопольдке таққа таласуына тыйым салуын сұрады. Бисмарк бұл мәселені Пруссияның беделін төмендету деп баспасөз бетінде жариялады. I Вилгельм бүны Пруссияны жәбірлеу деп қабылдайтынын мәлімдеді. Дәл осындай соғысуға сылтау іздеген Францияның соғыс министрі Лебеф былай деді: «Біз соғысқа дайынбыз, өте дайынбыз» — деп мәлімдеді. Франция 1870 жылы 19 шілдеде Пруссияға соғыс жариялады. Франк-прусс соғысы басталды.
Соғыс барысы
Ал шындап келгенде Франция соғысқа дайын болмай шықты. Азық-түлік жеткіліксіз екен, әскер басшылары канша күш барын білмеді, жәшіктердегі орнына толтырылып қойылған. Осылай Франция әскері бірде-бір рет шабуылға шыға алған жоқ. Оларға неміс әскерлері үш рет қатты соқкы берді. 4-тамызда түбінде, 6-тамызда соққы берілді. Бүл хабарды естіген француз халқы демонстрацияға шықnы. Францияның армиясы енді бұл үш сокқыдан кейін соғыс бастамасын қолына ала алмады. Ақырында түбінде генерал әскері қоршалды. 1870 жылы 30-тамызда әскері қоршалды. 1870 жылы 1-қыркүйек күні сағат үште Наполеон ақ ту көтеруге бүйрық берді. 82 мың әскері қол көтеріп берілді. Бүл империяның бет пердесін ашты. Францияның дағдарысқа ұшырап отырғанын дәлелденді. Седан түбіндегі бұл жеңіліс Париж халқының наразылығын тудырды. 1870 жылы 4-қыркүйекте Париж халқы республиканы талап етті. Бүл 4-қыркүйек күнгі революция кезінде республикашылар буржуазияның басшылары Гамбетта және болды. Халықтың талап етуімен буржуазия өкілдері бланкистер үкімет мүшелерінің құрамын жасап жатты. Гамбетта және Жюль Фабр бастаған топтар Париж халқына үкіметтің құрамын олардан бүрын жариялап жіберді. 1870 жылы басталған франк-прусс соғысының барысында республикалық басқару жарияланды. Бұл оқиға буржуазиялық-демократиялық революция болды және ол франк-прусс соғысының сипатын өзгертті. Франция тарапынан бұл соғыс енді отан қорғау, яғни әділетті соғысқа айналды. Германияның тарапынан болса, бүл соғыс Франциядан жер алуды көздеген әділетсіз соғысқа айналды. Франциянын халқына енді Германиядан қорғану керек деген сипатта болды, сондықтан үлттық қорғаныс үкіметі жариялады.
Бекіністің бір кірпіші берілмейді деп мәлімдеген, республикашылар шын мәнінде тездетіп Германиямен келісімге келгісі келіп отырды. Пруссияның әскері алға жылжи берді. Бұдан үкімет қорытынды жасамады. Немістер 1870 жылы 19-қыркүйек күні 230 мың әскерімен қоршады. Базен әскері 27-қыркүйекте неміс үкіметіне берілді. Жюль Фабр Бисмаркпен келісіп болашақ бітімнің жобасын жасады. Бұл халықты ызаландырды. Еріктілер отряды кұрылды. Елдің ішінде отаншылдық бастамасы күшейді. Осының нәтижесінде округтік бақылау комитеті күрылды. Бүған 20 округ қарады. Бүл округтердің ішінде бірінші интернационалдын секцияларыньщ мүшелері жүмыс жасады. Үлттық гвардия кұрылды. Орталық комитет үйымдастырылды. Бүл белсенділіктерді буржуазия үнатпады. Олар бланкистерді түтқындады. Қолдан келгенше Франциядағы революциялық қозғалысты басып-жаншып, карсылық болдырмауға әрекет жасалды. Елде бүл жылы қыс қатты болды, аштық пен күйзелушілік орын алды. Париж халқының тізе бүгу туралы сөзді естігісі де келмеді. әрекетін прудонистер қолдамады. үкіметі әскер шығарып бұл көтерілісті басып тастағысы келді және үлттық гвардия отрядтарын нәтижесіз аяқталатын қимылдарға жұмсап отырды. Жюль Фабр Версаль қаласында отырған Бисмарктан бітім сұрады. Бисмарк Жюль Фабрмен сөйлесті. Бірақ одан Париж порттарының берілуін сүраған жоқ, себебІ олардың берілмейтінін білді. Франциянын басшылары Пруссияға қарсы ел ішінде үлкен күштің бар екенін сезді. Қай заманда да елдің тәуелсіздігін сақтаушы — халық.
Бейбіт келісім мен соғыс нәтижесі
1871 жылы 18-қаңтарда Франция мен Пруссия арасында келісім болды. Ұлттық сайлау өтті. Онда монархиялық топтың өкілдерінің саны көп болды. Үкіметтің басшысы етіп Адольф Тьер бекітілдІ. Ол Францияның баюшы буржуазиясының өкілі болатын, сол себептен ол тек өзі байыған үстіне баи беру арманынан таймаған.
Аумағы 540 857 км², халық саны 41 058 000 адам, ал әскерінде 1 миллиондай адамы бар жаңа, қуатты, біріккен мемлекет — Герман империясы пайда болды.
1871 жылы 26-ақпан күні жоғарыдағы келісімге байланысты Германия мен Францияның арасындағы бітімге қол қойылды. Франция Эльзас пен Лотарингияны (көлемі 145 мың шаршы шақырым) Германияға берді және 5 млрд. франк контрибуция төлейтін болып міндеттенді.
Дереккөздер
- 1871 жылдың 18 қаңтарынан бастап құрамында.
- Clodfelter M. Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492-2015 — 4th. — Jefferson, North Carolina: McFarland, 2017. — ISBN 978-0786474707.
- Howard M. The Franco-Prussian War: The German Invasion of France 1870–1871 — London: Rupert Hart-Davis, 1961. — ISBN 0-24663-587-8.
- Nolte Frédérick L'Europe militaire et diplomatique au dix-neuvième siècle, 1815–1884 (4 volumes) — E. Plon, Nourrit et ce, 1884.
- / франк-прусс соғысы реферат
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
1870 1871 zhyldardagy frank pruss sogysy bir zhagynan Napoleon IIInyn imperiyasy zhәne baska zhagynan german memleketteri men olardyn basyndagy europalyk gegemoniyaga talpyngan Prussiya arasyndagy әskeri kaktygys O Bismark kanclerimen arandatylgan zhәne formaldy tүrde III Napoleonmen bastalgan sogys Franciyanyn zheniluimen zhәne kuldyrauymen ayaktaldy Nәtizhesinde Prussiya Soltүstik German odagyn birikken German imperiyasyna ajnaldyra aldy Frank pruss sogysyData19 shilde 1870 10 mamyr 1871OrynFrank german shekarasy Shygys Soltүstik Shygys zhәne Ortalyk FranciyaSebepIII Napoleonnyn Germaniyanyn biriguine karsylygyNәtizhePrussiya men onyn odaktastarynyn zhenisi Frankfurt bitimiAumaktyk ozgerister pajda boluy pajda boluy Franciyanyn Prussiyaga beruiҚarsylastar 1870 zhyldyn 4 kyrkүjegine dejin 1870 zhyldyn 4 kyrkүjeginen do 18 yanvarya 1871 1871 zhyldyn 18 kantarynan ҚolbasshylaryDzhuzeppe GaribaldiTaraptar kүshiBarlygy 2 000 740 chel Sogystyn basynda 909 951 adam Turakty әskerde 492 585 adam rezervte 300 000 adam Ұtkyr Ұlttyk Gvardiyadan fran 417 366 adam Sogystyn ortasynda 710 000 adam Barlygy 1 494 412 chel Sogystyn basynda 938 424 adam Turakty әskerde zhәne rezervte 730 274 adam Landverde 208 150 adam Sogystyn ortasynda 949 337 adamShygyndar756 285 adam 138 871 kajtys boldy 143 000 zharalandy 474 414 tutkyndalgan zhәne 144 642 adam 17 585 kajtys boldy 10 721 zharadan kajtys boldy 12 385 baska sebepterden kajtys boldy 4 009 habar osharsyz ketken zhәne olgen dep sanalgan 89 732 zharalandy 10 129 tutkyndaldy zhәne habar osharsyz kettiBul үlgini koru talkylau ondeuҚaktygystyn algysharty1869 70 zhyldary Franciyada bonopartistik rezhimnin dagdarysy buryngydan da kүshejdi Onyn sebebi imperator Napoleon III Franciyany kudiretti memleketke ajnaldyrudy Europada Franciyanyn ykpalyn kүshejtudi kozdedi Ol үshin eldin ishindegi narazylykgy basu kerek al ol үshin zhenimpaz sogys zhүrgizu kazhet Napoleon III Europanyn baska memleketterin zhenu arkyly Europada Franciyanyn ykpaly ornajdy dep ojlady zhәne Germaniyanyn bytyrankylygyn saktap kaluga tyrysty Germaniya birigip ketse kүshejedi Sol үshin Prussiyaga sokky beru kerek boldy Osyndaj zholdarmen bonopartister oz әulietin kүshejtudi armandady sondyktan bul bonopartisterdin zheke mүddesinen shykkan sogys boldy Sol kezde Prussiyaga da sogys kerek boldy sebebi Prussiya eldi biriktirudi ayaktagysy keldi Germaniyanyn tort memeleketin kalaj bolsa da kosu kazhet boldy Al Franciya bolsa bugan kedergi zhasagysy keldi Prussiya bүl sogyska dajyndalyp otyr edi Sonau 1863 zhyldan beri sogys zhosparyn dajyndagan bolatyn Austriya Mazharstandy da bejtaraptylykka kondirgen Prussiyanyn militaristik toptarynyn agressiyashyl sayasaty osyndaj boldy Bүl sogys osy eldin tarapynan obektivti boldy 1870 zhyly Prussiyada sogyska kazhetti dajyndyktar ayakgaldy Endi әskeri kaktygyska bir syltau kerek boldy Sogys sebebi Ems depashasy I Vilgelm men Bul syltau Ispaniyanyn tagyna murager otyrgyzu kezinde zhasaldy 1870 zhyly shilde ajynda kuylgannan kejin Ispaniyanyn tagy nemis princi үsynyldy al buny Franciya kalamady Leopold taktan bas tartty birak bunyn ozi de francuzdarga zhetkilikiz boldy olar Leopoldke takka talasuyna tyjym saluyn surady Bismark bul mәseleni Prussiyanyn bedelin tomendetu dep baspasoz betinde zhariyalady I Vilgelm bүny Prussiyany zhәbirleu dep kabyldajtynyn mәlimdedi Dәl osyndaj sogysuga syltau izdegen Franciyanyn sogys ministri Lebef bylaj dedi Biz sogyska dajynbyz ote dajynbyz dep mәlimdedi Franciya 1870 zhyly 19 shildede Prussiyaga sogys zhariyalady Frank pruss sogysy bastaldy Sogys barysyGerman zhәne francuz armiyalarynyn kartasy 31 shilde 1870III Napoleon I Vilgelmge Sedan tүbinde beriludeParizhdyn kasyndagy pruss artilleriyasynyn batareyasy Al shyndap kelgende Franciya sogyska dajyn bolmaj shykty Azyk tүlik zhetkiliksiz eken әsker basshylary kansha kүsh baryn bilmedi zhәshikterdegi ornyna toltyrylyp kojylgan Osylaj Franciya әskeri birde bir ret shabuylga shyga algan zhok Olarga nemis әskerleri үsh ret katty sokky berdi 4 tamyzda tүbinde 6 tamyzda sokky berildi Bүl habardy estigen francuz halky demonstraciyaga shykny Franciyanyn armiyasy endi bul үsh sokkydan kejin sogys bastamasyn kolyna ala almady Akyrynda tүbinde general әskeri korshaldy 1870 zhyly 30 tamyzda әskeri korshaldy 1870 zhyly 1 kyrkүjek kүni sagat үshte Napoleon ak tu koteruge bүjryk berdi 82 myn әskeri kol koterip berildi Bүl imperiyanyn bet perdesin ashty Franciyanyn dagdaryska ushyrap otyrganyn dәleldendi Sedan tүbindegi bul zhenilis Parizh halkynyn narazylygyn tudyrdy 1870 zhyly 4 kyrkүjekte Parizh halky respublikany talap etti Bүl 4 kyrkүjek kүngi revolyuciya kezinde respublikashylar burzhuaziyanyn basshylary Gambetta zhәne boldy Halyktyn talap etuimen burzhuaziya okilderi blankister үkimet mүshelerinin kuramyn zhasap zhatty Gambetta zhәne Zhyul Fabr bastagan toptar Parizh halkyna үkimettin kuramyn olardan bүryn zhariyalap zhiberdi 1870 zhyly bastalgan frank pruss sogysynyn barysynda respublikalyk baskaru zhariyalandy Bul okiga burzhuaziyalyk demokratiyalyk revolyuciya boldy zhәne ol frank pruss sogysynyn sipatyn ozgertti Franciya tarapynan bul sogys endi otan korgau yagni әdiletti sogyska ajnaldy Germaniyanyn tarapynan bolsa bүl sogys Franciyadan zher aludy kozdegen әdiletsiz sogyska ajnaldy Franciyanyn halkyna endi Germaniyadan korganu kerek degen sipatta boldy sondyktan үlttyk korganys үkimeti zhariyalady Bekinistin bir kirpishi berilmejdi dep mәlimdegen respublikashylar shyn mәninde tezdetip Germaniyamen kelisimge kelgisi kelip otyrdy Prussiyanyn әskeri alga zhylzhi berdi Budan үkimet korytyndy zhasamady Nemister 1870 zhyly 19 kyrkүjek kүni 230 myn әskerimen korshady Bazen әskeri 27 kyrkүjekte nemis үkimetine berildi Zhyul Fabr Bismarkpen kelisip bolashak bitimnin zhobasyn zhasady Bul halykty yzalandyrdy Eriktiler otryady kuryldy Eldin ishinde otanshyldyk bastamasy kүshejdi Osynyn nәtizhesinde okrugtik bakylau komiteti kүryldy Bүgan 20 okrug karady Bүl okrugterdin ishinde birinshi internacionaldyn sekciyalarynsh mүsheleri zhүmys zhasady Үlttyk gvardiya kuryldy Ortalyk komitet үjymdastyryldy Bүl belsendilikterdi burzhuaziya үnatpady Olar blankisterdi tүtkyndady Қoldan kelgenshe Franciyadagy revolyuciyalyk kozgalysty basyp zhanshyp karsylyk boldyrmauga әreket zhasaldy Elde bүl zhyly kys katty boldy ashtyk pen kүjzelushilik oryn aldy Parizh halkynyn tize bүgu turaly sozdi estigisi de kelmedi әreketin prudonister koldamady үkimeti әsker shygaryp bul koterilisti basyp tastagysy keldi zhәne үlttyk gvardiya otryadtaryn nәtizhesiz ayaktalatyn kimyldarga zhumsap otyrdy Zhyul Fabr Versal kalasynda otyrgan Bismarktan bitim surady Bismark Zhyul Fabrmen sojlesti Birak odan Parizh porttarynyn beriluin sүragan zhok sebebI olardyn berilmejtinin bildi Franciyanyn basshylary Prussiyaga karsy el ishinde үlken kүshtin bar ekenin sezdi Қaj zamanda da eldin tәuelsizdigin saktaushy halyk Bejbit kelisim men sogys nәtizhesi1871 zhyly 18 kantarda Franciya men Prussiya arasynda kelisim boldy Ұlttyk sajlau otti Onda monarhiyalyk toptyn okilderinin sany kop boldy Үkimettin basshysy etip Adolf Ter bekitildI Ol Franciyanyn bayushy burzhuaziyasynyn okili bolatyn sol sebepten ol tek ozi bajygan үstine bai beru armanynan tajmagan Aumagy 540 857 km halyk sany 41 058 000 adam al әskerinde 1 milliondaj adamy bar zhana kuatty birikken memleket German imperiyasy pajda boldy 1871 zhyly 26 akpan kүni zhogarydagy kelisimge bajlanysty Germaniya men Franciyanyn arasyndagy bitimge kol kojyldy Franciya Elzas pen Lotaringiyany kolemi 145 myn sharshy shakyrym Germaniyaga berdi zhәne 5 mlrd frank kontribuciya tolejtin bolyp mindettendi zhariyalanuy Bismark surettin ak ortasynda Prussiyanyn kol astyndagy konservativti memleketti kuru үshin kastastyktagy nemis knyazhestvolaryn biriktirgisi keldi Derekkozder1871 zhyldyn 18 kantarynan bastap kuramynda Clodfelter M Warfare and Armed Conflicts A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures 1492 2015 4th Jefferson North Carolina McFarland 2017 ISBN 978 0786474707 Howard M The Franco Prussian War The German Invasion of France 1870 1871 London Rupert Hart Davis 1961 ISBN 0 24663 587 8 Nolte Frederick L Europe militaire et diplomatique au dix neuvieme siecle 1815 1884 4 volumes E Plon Nourrit et ce 1884 frank pruss sogysy referat