Тұқы балық биттері немесе тұқыжегіштер (лат. Branchiura) – шаян тәрізділер. Балықтардың терісі мен желбезегінде тоғышарлық тіршілік етеді. 60 түрі бар. Тоғышарлық өміріне сәйкес мұрттары мен мұртшалары қармақшаларға, төменгі жақтары, қан соратын тұмсыққа, жоғарғы жақтары, екі жақсы жетілген сорғышқа айналған. Сорылған қан ішектің тұйық бөліктерінде жиналады.
Тұқыжегіш | ||||||||||
Ғылыми топтастырылуы | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Домен | ||||||||||
Патшалық | ||||||||||
Тип | ||||||||||
Кіші тип | ||||||||||
Класс | ||||||||||
Кіші класс | ||||||||||
Халықаралық ғылыми атауы | ||||||||||
Branchiura Yamaguti, 1963 | ||||||||||
Отрядтар | ||||||||||
Arguloida † Cyclida Chonopeltis Dipteropeltis Dolops | ||||||||||
| ||||||||||
|
Биологиялық сипаттамасы
Оның дене тұрқы 3-8 мм, пішіні жалпақ, сорғыштарымен балықтың терісіне жабысып, қанын сорады. Бір балықтың қанын сорып тойған соң, оны тастап, екінші балыққа жабысады. Тұқыжегіштердің 60 түрі белгілі. Олар көбіне тұщы сулар мен теңіз суларында тіршілік етеді. Тұқыжегіш шаяндардың денесі алдыңғы және артқы бөлімнен тұрады. Алдыңғы ( баскөкірегі) бөлімін тұтанша қалқанша қаптап тұрады, басындағы бір жұп күрделі көздерінің арасында 3 жай көздері бар. Бас көкірегінде 4 бунақтың әрқайсысында бір жұптан аяқтар орналасқан. Ұшы екіге тармақталған аяқтары жүзу қызметін атқарады, құрсағы өте қысқа. 2 жұп қысқа мұртшалары болады. Қанға әбден тойған тұқыжегіш 3 аптаға дейін қоректенбейді. Жүрегі болмайды, қан дене қуысындағы ішіктері мен құрсақ бөлімінің бұлшық еттерінің жиырылуынан қозғалады. Тұқыжегіш паразиттер балықтан басқа тритондарға, бақаның дернәсілдеріне де зиян келтіреді. Аналығы шөпке, тасқа жабыстырып 20-дан 250-ге дейін жұмыртқа салады. 3-5 апта өткен соң ұзын мұртшалы жас шаяндар дамиды. Олар мұртшаларының көмегімен жүзеді де, алдыңғы мұртшаларымен балықтың желбезегіне жабысады. 8 күнде 2 рет түлеген соң артқы мұртшалары қысқарып, жүзу аяқтары дамиды. Үшінші рет түлегенде сорғыштары пайда болады. Әрбір 3-4 күнде түлеп, бесінші рет түлегеннен соң ересек шаянға айналады.
Дереккөздер
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – Павлодар: 2007 - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
- Қызықты биология, Жануарлар әлемі, Омыртқасыздар, Р.Сәтімбеков, Р.Әлімқұлова ,Таймас баспа үйі ,Алматы 2010
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tuky balyk bitteri nemese tukyzhegishter lat Branchiura shayan tәrizdiler Balyktardyn terisi men zhelbezeginde togysharlyk tirshilik etedi 60 tүri bar Togysharlyk omirine sәjkes murttary men murtshalary karmakshalarga tomengi zhaktary kan soratyn tumsykka zhogargy zhaktary eki zhaksy zhetilgen sorgyshka ajnalgan Sorylgan kan ishektin tujyk bolikterinde zhinalady TukyzhegishҒylymi toptastyryluyDomenEukariottarPatshalykZhanuarlarTipBuynayaktylarKishi tipShayantәrizdilerKlassMaksillopodalarKishi klassTuky balyk bitteriHalykaralyk gylymi atauyBranchiura Yamaguti 1963OtryadtarArguloida Cyclida Chonopeltis Dipteropeltis DolopsUikitүrlerdegi zhiktelui fullurl commons Commons uselang kk Ortakkordan suret izdeu ITIS 89403NCBI 6838EOL 2630830Biologiyalyk sipattamasyOnyn dene turky 3 8 mm pishini zhalpak sorgyshtarymen balyktyn terisine zhabysyp kanyn sorady Bir balyktyn kanyn soryp tojgan son ony tastap ekinshi balykka zhabysady Tukyzhegishterdin 60 tүri belgili Olar kobine tushy sular men teniz sularynda tirshilik etedi Tukyzhegish shayandardyn denesi aldyngy zhәne artky bolimnen turady Aldyngy baskokiregi bolimin tutansha kalkansha kaptap turady basyndagy bir zhup kүrdeli kozderinin arasynda 3 zhaj kozderi bar Bas kokireginde 4 bunaktyn әrkajsysynda bir zhuptan ayaktar ornalaskan Ұshy ekige tarmaktalgan ayaktary zhүzu kyzmetin atkarady kursagy ote kyska 2 zhup kyska murtshalary bolady Қanga әbden tojgan tukyzhegish 3 aptaga dejin korektenbejdi Zhүregi bolmajdy kan dene kuysyndagy ishikteri men kursak boliminin bulshyk etterinin zhiyryluynan kozgalady Tukyzhegish parazitter balyktan baska tritondarga bakanyn dernәsilderine de ziyan keltiredi Analygy shopke taska zhabystyryp 20 dan 250 ge dejin zhumyrtka salady 3 5 apta otken son uzyn murtshaly zhas shayandar damidy Olar murtshalarynyn komegimen zhүzedi de aldyngy murtshalarymen balyktyn zhelbezegine zhabysady 8 kүnde 2 ret tүlegen son artky murtshalary kyskaryp zhүzu ayaktary damidy Үshinshi ret tүlegende sorgyshtary pajda bolady Әrbir 3 4 kүnde tүlep besinshi ret tүlegennen son eresek shayanga ajnalady DerekkozderOryssha kazaksha tүsindirme sozdik Biologiya Zhalpy redakciyasyn baskargan professor E Aryn Pavlodar 2007 1028 b ISBN 9965 08 286 3 Қyzykty biologiya Zhanuarlar әlemi Omyrtkasyzdar R Sәtimbekov R Әlimkulova Tajmas baspa үji Almaty 2010Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul biologiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz