Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Куба (ис. Cuba), ресми атауы - Куба Республикасы (ис. República de Cuba [reˈpuβlika ðe ˈkuβa]) — 1959 жылдан бастап Кариб теңізінде, Куба аралында орналасқан мемлекет. Оңтүстік және Солтүстік Америка құрлықтары аралығында Куба, Хувентуд () және олардың жанындағы Үлкен Антиль аралдар тобында орналасқан.
| Куба Республикасы ис. República de Cuba | |||||
| |||||
| Ұран: «ис. Patria o Muerte» | |||||
| Әнұран: (тыңдау ) | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 10 желтоқсан 1898 жыл (Испаниядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілі | испан тілі | ||||
| Елорда | Гавана | ||||
| Ірі қалалары | Гавана, | ||||
| Үкімет түрі | Де-юре социалистік республика, Де-факто Бірпартиялық диктатура | ||||
Мануэль Марреро Крус | |||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 104-ші орын 109 884 км² 0,94 | ||||
| Жұрты • Сарап (2017) • Тығыздығы | ▼ 11 221 060 адам (82-ші) 102,1 адам/км² (114-ші) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2015) • Жан басына шаққанда | 254,865 млрд. $ 22,237 $ | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2017) • Жан басына шаққанда | 96,851 млрд. $ (63-ші) 8,433 $ (76-шы) | ||||
| АДИ (2017) | ▲ 0,777 (жоғары) (73-ші) | ||||
| Валютасы | (CUP, 37) | ||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | |||||
| ISO коды | CU | ||||
| ХОК коды | CUB | ||||
| Телефон коды | +53 | ||||
| Уақыт белдеулері | -5 | ||||
Аралдардың көпшілігінде халық қоныстанбаған, саны 1600-ге жуық. Құрлықтағы жер аумағы — 110,86 мың км2. Халқы — 11,3 млн. адам. Этникалық құрамы жағынан 65%-ы Испаниядан шыққандардың ұрпақтары, қалғандары — негрлер, метистер, мулаттар. Ресми тілі — испан тілі, діні — католик. Астанасы — Гавана қаласы (2,3 млн.). 1976 ж. қабылданған конституция бойынша мемлекет билігі халықтық өкіметтің (Ұлттық ассамблея) қолында. Ол өз депутаттары арасынан Мемлекеттік Кеңес сайлайды және Министрлер Кеңесінің мүшелерін бекітеді. Ұлттық мерекелері: 1-қаңтар — Азат етілген күн (1959), 26-шілде — Ұлттық көтеріліс күні (1953), 10-қазан — Кубаның Испаниядан тәуелсіздік алу жолындағы күресті бастаған күні (1868). Ақша бірлігі — .
Географиясы
Куба жерінің үштен бір бөлігі таулы қырат, қалған бөлігі жазық. Елдің Орталық және батыс өңірлерінде , Гавана — , — , Санта-Клара, қыраттары, шығысында , қыраттары, оңтүстік-шығысын тауы (ең биік жері 1974 м) алып жатыр. Пайдалы қазбалардан — мыс, марганец, хромит, никель, каолин кездеседі. Климаты — тропиктік. Қаңтардағы орташа температура 22,5°С, тамызда 27,8°С. Жауын-шашынның жылдық мөлшері жазық жерлерде 1000 — 1200 мм, таулы өңірлерде 2200 мм-ге дейін. Өзендері қысқа, әрі суы аз. Аумағының 10%-ын орман алып жатыр. Кесіртке, қолтырауын, тасбақа, т.б. хайуанаттар кездеседі, құстардың 300-ге тарта түрі бар.
Әкімшілік бөлінуі
Куба унитарлы мемлекеттер қатарына жатады. Территориясы 14 провинцияға және муниципиясына бөлінеді. 2011-жылдың қаңтарынан Гавананы Артемис жіне Маябек провинцияларына бөлу туралы шешім өз күшіне енеді. Осылайша провинциялар саны 15-ке жетеді.
Тарихы
Куба жерінің алғашқы тұрғындары үндіс тайпалары болған. Еуропалықтар келгенше (15-ғасырдың аяғы) мұнда екі жүз мыңнан аса үндістер тұрды. Аралдарды 1492 ж. қазанда Христофор Колумб ашты. Ол оны қателесіп, Үндістанның бір бөлігі деп ұққан, сондықтан, кейінірек жаңа жер шығыстағы Үндістаннан (Ост-Үндістан) ерекшелендіріліп, батыс Үндістан (Вест-Үндістан) деп аталып кеткен.
- 1510 жылдан бастап елді испандар жаулап алуға кірісті. Үндістер отаршыларға қатты қарсылық көрсеткенімен, испандар оларды қырғынға ұшыратты. Ауыр еңбектен, ашаршылықтан, аурудан үндістер жаппай қырылып, 1537 ж. 5000-дай ғана адам қалды.
- 1812 ж. аралда құл-негрлер көтерілісі болды. Осыдан үрейленген жергілікті құл иеленушілер испан үкіметімен жасырын келісіп, аралдарды Испанияның соғыс-теңіз базасына айналдырды.
- 1868 ж. 10-қазанда Куба патриоттарының көтерілісі басталып, 1869 ж. сәуірде тәуелсіз Куба республикасы жарияланды. Бірақ көтеріліс басшылары арасындағы ұрысты пайдаланып, испандар 1878 ж. 10-ақпанда өз биліктерін қайта орнатты.
- 1886 ж. құлдық жойылды.
- 1897 ж. 25-қарашада Испания Кубаға автономия берді.
- 1898 ж. АҚШ Испанияға соғыс ашып, Кубадан қуып шығарды. 1899 ж. АҚШ Кубаны басып алды. Елде халық толқулары қайта күшейді.
- 1902 ж. мамырда ресми түрде Куба Республикасы жарияланды. Бірақ, АҚШ ел экономикасына толық өз бақылауын орнатты. Диктатураға қарсы бір топ жастар 1953 ж. 26-шілдеде казармасына шабуыл жасады. Жауап ретінде үкімет жазалауды күшейтті. Мексикаға өтіп кеткен Фидель Кастро шағын жасақ жиып, 1956 ж. 2-желтоқсанда Кубаға оралды да, көтерілісті бастады. Көтерілісшілер жеңіске жетіп, 1959 ж. 1-қаңтарда Батиста тәртібі құлады. Үкімет басына Ф.Кастро келді. АҚШ үкіметінің Кубада мемлекеттік төңкеріс ұйымдастыру мақсатындағы бірнеше әрекеттері сәтсіздікке ұшырады. Қазіргі кезде Куба қалған мемлекеттердің бірі.
Экономикасы
АҚШ тарапынан болып отырған эмбарго саясаты салдарынан Куба экономикасы қазіргі таңда дағдарысты жағдайды басынан кешіріп отыр. Жалпы ұлттық табыс мөлшері жеке адамға шаққанда 3520 доллар. Экспортқа қант, минералды шикізаттар, темекі, цитрусты жемістер мен балық өнімдері шығарылады. Жанар май, машина, құрал-саймандар, азық-түлік, сусындар сырттан әкелінеді. Ауыл шаруашылығына жарамды жерлер ел аумағының 34,2%-ын құрайды. Негізгі сауда серіктестері: Испания, Ресей Федерациясы, Канада, Қытай, Мексика, Болгария, т.б. Куба Қазақстанның егемендігін алғашқы болып таныған елдердің бірі.
Дереккөздер
- Resumen del Balance Demográfico. Тексерілді, 15 шілде 2017.
- World Bank GDP PPP 2015, 28 April 2017 PDF. Тексерілді, 18 қаңтар 2018.
- World Bank total population of Cuba in 2015 (GDP PPP divided by Population data). Тексерілді, 18 қаңтар 2018.
- GDP (current US$).
- GDP per capita (current US$).
- Table 2: Trends in the Human Development Index, 1990–2014. United Nations Development Programme. Тексерілді, 15 желтоқсан 2015.
- “Балалар Энциклопедиясы”, V-том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 22 01 00 s e 79 01 00 b b 22 01667 s e 79 01667 b b 22 01667 79 01667 G O Ya Kuba is Cuba resmi atauy Kuba Respublikasy is Republica de Cuba reˈpublika de ˈkuba 1959 zhyldan bastap Karib tenizinde Kuba aralynda ornalaskan memleket Ontүstik zhәne Soltүstik Amerika kurlyktary aralygynda Kuba Huventud zhәne olardyn zhanyndagy Үlken Antil araldar tobynda ornalaskan Kuba Respublikasy is Republica de CubaҰran is Patria o Muerte Әnuran tyndau akp TarihyTәuelsizdik kүni 10 zheltoksan 1898 zhyl Ispaniyadan Memlekettik kurylymyResmi tili ispan tiliElorda GavanaIri kalalary Gavana Үkimet tүri De yure socialistik respublika De fakto Birpartiyalyk diktaturaManuel Marrero KrusGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 104 shi oryn 109 884 km 0 94Zhurty Sarap 2017 Tygyzdygy 11 221 060 adam 82 shi 102 1 adam km 114 shi EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2015 Zhan basyna shakkanda 254 865 mlrd 22 237 ZhIӨ nominal Қorytyndy 2017 Zhan basyna shakkanda 96 851 mlrd 63 shi 8 433 76 shy ADI 2017 0 777 zhogary 73 shi Valyutasy CUP 37 Қosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody CUHOK kody CUBTelefon kody 53Uakyt beldeuleri 5 Araldardyn kopshiliginde halyk konystanbagan sany 1600 ge zhuyk Қurlyktagy zher aumagy 110 86 myn km2 Halky 11 3 mln adam Etnikalyk kuramy zhagynan 65 y Ispaniyadan shykkandardyn urpaktary kalgandary negrler metister mulattar Resmi tili ispan tili dini katolik Astanasy Gavana kalasy 2 3 mln 1976 zh kabyldangan konstituciya bojynsha memleket biligi halyktyk okimettin Ұlttyk assambleya kolynda Ol oz deputattary arasynan Memlekettik Kenes sajlajdy zhәne Ministrler Kenesinin mүshelerin bekitedi Ұlttyk merekeleri 1 kantar Azat etilgen kүn 1959 26 shilde Ұlttyk koterilis kүni 1953 10 kazan Kubanyn Ispaniyadan tәuelsizdik alu zholyndagy kүresti bastagan kүni 1868 Aksha birligi GeografiyasyKuba zherinin үshten bir boligi tauly kyrat kalgan boligi zhazyk Eldin Ortalyk zhәne batys onirlerinde Gavana Santa Klara kyrattary shygysynda kyrattary ontүstik shygysyn tauy en biik zheri 1974 m alyp zhatyr Pajdaly kazbalardan mys marganec hromit nikel kaolin kezdesedi Klimaty tropiktik Қantardagy ortasha temperatura 22 5 S tamyzda 27 8 S Zhauyn shashynnyn zhyldyk molsheri zhazyk zherlerde 1000 1200 mm tauly onirlerde 2200 mm ge dejin Өzenderi kyska әri suy az Aumagynyn 10 yn orman alyp zhatyr Kesirtke koltyrauyn tasbaka t b hajuanattar kezdesedi kustardyn 300 ge tarta tүri bar Әkimshilik bolinuiKuba unitarly memleketter kataryna zhatady Territoriyasy 14 provinciyaga zhәne municipiyasyna bolinedi 2011 zhyldyn kantarynan Gavanany Artemis zhine Mayabek provinciyalaryna bolu turaly sheshim oz kүshine enedi Osylajsha provinciyalar sany 15 ke zhetedi is Pinar del Rio is Artemisa is Ciudad de La Habana is Mayabeque is Matanzas is Cienfuegos is Villa Clara is Sancti Spiritus is Ciego de Avila is Camaguey is Las Tunas is Granma is Holguin is Santiago de Cuba is Guantanamo Huventud araly is Isla de la Juventud TarihyKastro Hrushevpen Kuba zherinin algashky turgyndary үndis tajpalary bolgan Europalyktar kelgenshe 15 gasyrdyn ayagy munda eki zhүz mynnan asa үndister turdy Araldardy 1492 zh kazanda Hristofor Kolumb ashty Ol ony katelesip Үndistannyn bir boligi dep ukkan sondyktan kejinirek zhana zher shygystagy Үndistannan Ost Үndistan erekshelendirilip batys Үndistan Vest Үndistan dep atalyp ketken 1510 zhyldan bastap eldi ispandar zhaulap aluga kiristi Үndister otarshylarga katty karsylyk korsetkenimen ispandar olardy kyrgynga ushyratty Auyr enbekten asharshylyktan aurudan үndister zhappaj kyrylyp 1537 zh 5000 daj gana adam kaldy 1812 zh aralda kul negrler koterilisi boldy Osydan үrejlengen zhergilikti kul ielenushiler ispan үkimetimen zhasyryn kelisip araldardy Ispaniyanyn sogys teniz bazasyna ajnaldyrdy 1868 zh 10 kazanda Kuba patriottarynyn koterilisi bastalyp 1869 zh sәuirde tәuelsiz Kuba respublikasy zhariyalandy Birak koterilis basshylary arasyndagy urysty pajdalanyp ispandar 1878 zh 10 akpanda oz bilikterin kajta ornatty 1886 zh kuldyk zhojyldy 1897 zh 25 karashada Ispaniya Kubaga avtonomiya berdi 1898 zh AҚSh Ispaniyaga sogys ashyp Kubadan kuyp shygardy 1899 zh AҚSh Kubany basyp aldy Elde halyk tolkulary kajta kүshejdi 1902 zh mamyrda resmi tүrde Kuba Respublikasy zhariyalandy Birak AҚSh el ekonomikasyna tolyk oz bakylauyn ornatty Diktaturaga karsy bir top zhastar 1953 zh 26 shildede kazarmasyna shabuyl zhasady Zhauap retinde үkimet zhazalaudy kүshejtti Meksikaga otip ketken Fidel Kastro shagyn zhasak zhiyp 1956 zh 2 zheltoksanda Kubaga oraldy da koterilisti bastady Koterilisshiler zheniske zhetip 1959 zh 1 kantarda Batista tәrtibi kulady Үkimet basyna F Kastro keldi AҚSh үkimetinin Kubada memlekettik tonkeris ujymdastyru maksatyndagy birneshe әreketteri sәtsizdikke ushyrady Қazirgi kezde Kuba kalgan memleketterdin biri EkonomikasyAҚSh tarapynan bolyp otyrgan embargo sayasaty saldarynan Kuba ekonomikasy kazirgi tanda dagdarysty zhagdajdy basynan keshirip otyr Zhalpy ulttyk tabys molsheri zheke adamga shakkanda 3520 dollar Eksportka kant mineraldy shikizattar temeki citrusty zhemister men balyk onimderi shygarylady Zhanar maj mashina kural sajmandar azyk tүlik susyndar syrttan әkelinedi Auyl sharuashylygyna zharamdy zherler el aumagynyn 34 2 yn kurajdy Negizgi sauda seriktesteri Ispaniya Resej Federaciyasy Kanada Қytaj Meksika Bolgariya t b Kuba Қazakstannyn egemendigin algashky bolyp tanygan elderdin biri DerekkozderResumen del Balance Demografico Tekserildi 15 shilde 2017 World Bank GDP PPP 2015 28 April 2017 PDF Tekserildi 18 kantar 2018 World Bank total population of Cuba in 2015 GDP PPP divided by Population data Tekserildi 18 kantar 2018 GDP current US GDP per capita current US Table 2 Trends in the Human Development Index 1990 2014 United Nations Development Programme Tekserildi 15 zheltoksan 2015 Balalar Enciklopediyasy V tom Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet