Бенгалдықтар Бангладештің және Үндістандағы Батыс Бенгалия мен Трипура штаттарының негізгі халқын құрайтын әлемдегі ең к

Бенгалдықтар — Бангладештің және Үндістандағы Батыс Бенгалия мен Трипура штаттарының негізгі халқын құрайтын әлемдегі ең көп таралған халықтардың бірі. Олар Гангтың төменгі ағысының алабында және Ганг пен Брахмапутраның атырауларында мекендейді. Саны 250 миллионнан астам адам (2009 ж.), Бангладеште - 140 млн. (2005), Үндістанда - 90 млн.(негізінен елдің солтүстік-шығысында), сонымен қатар Бутанда, Непалда, Пәкістанда, Мьянмада, Сингапурда, Ұлыбританияда, АҚШ-та және т.б. басқа елдерде тұрады.

Ең көп таралған аймақтар
Бенгалдықтар
বাঙালি জাতি

Бангладеш	140 млн.(2005)
Үндістан	90 млн.
Ұлыбритания	400 000
Мьянма	253 000
Пәкістан	232 000
Оман	118 000
Непал	90 000
Тайланд	66 000
Тілдері
бенгал тілі
Діні
ислам

Эндоэтнонимдері

Хинди тілінде - “बंगाली लोग”; ағылшын тілінде – «Bengali people»; Пенджаб тілінде - “بنگالی لوک”; қытай тілінде - “孟加拉族”; неміс тілінде - «Bengalen»; поляк тілінде - «Bengalczycy»; украин тілінде - «Бенгальці»; голланд тілінде - «Bengalen».

Этногенезі

Бенгалдықтардың ата-бабалары-Үндістанға ежелгі дәуірге солтүстік-батыстан басып кірген үнді-арий тайпалары. Мұнда олар ішінара жергілікті тұрғындармен араласып кеткен. Өңірдің ежелгі халқы, дравидтер немесе мунда халықтары болған.

Дәстүрлі сари киген бенгал жасөспірім қызы

Нәсілі

Олар ірі кавказ нәсілінің үнді-жерортатеңіздік нәсіліне жатады.

Сырт келбеті

Моңғолоидтар мен дравидтердің (Оңтүстік Үндістанның ежелгі халқы) ықпалын байқауға болады. Бұл адамдардың терісі қара, тері реңктері қара қоңырдан сарғыш қоңырға дейін өзгереді. Бұлар аласа бойлы, арық, аяқтары қисықтау біткен. Олар жалпақ, кең мұрынды және тік, қатты қара шашпен сипатталады. Ерлердің денесінде іс жүзінде түк жоқ. Көздерінің түсі - қоңыр.

Тілі және жазуы

Бенгал тілі немесе Бангла тілі - қазіргі Бангладеш пен Үндістанның Батыс Бенгалия, Трипура және оңтүстік Ассам штаттарын қамтитын Бенгал аймағының ана тілі. Ол бенгал жазуымен жазылған. Хинди, урду және ағылшын тілдері де кеңінен таралған. Екі әдеби тіл бар: классикалық (батыс диалектісі негізінде) және ауызекі тіл (Калькутта және қазіргі батыс диалектілері негізінде). Бангладеш Дакка диалектісіне негізделген бенгал тілінің ерекше түрін жасайды.

Бенгал әліпбиі үнді жазуының шығыс тармағына жатады және бенгал, сондай-ақ ассам тілдері үшін қолданылады. XV ғасырда қалыптасты, бенгал тілінде олар солдан оңға қарай жазады.

Бенгал тілі, бенгали графикалық негіз ретінде брахми графикасынан бастау алатын бонгаккхор жазуын пайдаланады:
অ আ ই ঈ উ ঊ ঋ ঌ এ ঐ ও ঔ ক খ গ ঘ ঙ চ ছ জ ঝ ঞ ট ঠ ড ড় ঢ ঢ় ণ ত থ দ ধ ন প ফ ব ভ ম য য় ৰ ল ৱ শ ষ স হ ্ ং ঁ ঃ ় ৌ

Діні

Бенгалдықтар әртүрлі дінді ұстанады. Бангладеште ислам басым, индуизмді жақтаушылар азшылықты құрайды. Үндістанда жағдай керісінше: негізгі дін индуизм, ал тұрғындардың шамамен 18%-ы ғана сунниттік исламды ұстанады. Буддистер мен христиандар да бар, бірақ олардың саны шамалы. Индуизмді ұстанушылар арасында шактизм, вишнуизм сияқты ағымдар танымал.

Тарихы

Бенгалдардың ата-бабалары Үндістанға ежелгі уақытта аймақтардың солтүстік-батысынан басып кірген үнді-арий тайпалары. Мұнда олар жергілікті халықпен ішінара араласты. Мемлекеттің неғұрлым ежелгі халқы дравидтер немесе мунда халықтары болса керек. Содан кейін Бенгал әр түрлі мемлекеттердің құрамында болды: Магадха, Гупта (6 ғ.), Гауд (7 ғ.), Харша, Пал әулеті (9 ғ.), Сен әулеті (12 ғ.), Дели сұлтандығы (13 ғ. бастап), Моғол әулеті (1576 жылдан). 16 ғасырда Еуропалық отарлаушылар пайда болады, алдымен португалдар, содан кейін ағылшындар мен француздар.

Жергілікті халық бас көтергенімен, бірақ нәтиже болмады. Одан әрі бұл аумақтарды 17-ғасырда ағылшындар отарлап алып, онда сауда бағыты дами бастады. Содан кейін бенгалдықтар мен британдық күштер арасында көптеген әскери қақтығыстар болды. Қақтығыстар британдықтардың жеңісімен аяқталды, өйткені олар қарулану жағынан жергілікті тұрғындардан басым еді. 1947 жылы Бенгалия екі бөлікке бөлініп, Үндістан мен Пәкістанға қосылды. Кейін Шығыс Бенгалия Шығыс Пәкістан деп аталды, содан кейін бұл аумақта Бангладеш Республикасы құрылды.

Кәсібі

Бенгалдар кедей, экономикалық жағынан артта қалған аймақта тұрады. Негізгі саласы – ауыл шаруашылығы. Мал шаруашылығы нашар дамымаған. Түрлі сортты күріш жыл бойы өсіріледі. Сонымен қатар қант қамысы, бұршақ, жүгері, бидай, маталар өндіру үшін зығыр және джут өсіріледі. Шай плантациялары бар.

Дамыған қолөнер түрлері:

Тоқу;
Керамика (қыш өнері);
Матаға сурет салу;
Былғарыдан бедерлеу;
Сүйек, ағаш оюлары;
Мыс ыдыс-аяқ өндірісі.

Өмір салты

Бенгалдардың 80%-ы ауыл тұрғындары. Олар өзендердің бойында (елдің оңтүстігінде) орналасқан шағын елді мекендерде тұрады. Солтүстік облыстар су тасқынынан жиі зардап шегеді, сондықтан олар жолдың маңында қоныстанады. Мұндай ауылдар үйінді топырақтармен қорғалған.

Ауылдық жерлерде ата-аналар, олардың үйленген балалары ұрпақтарымен бір шаңырақ астында өмір сүріп, бөлінбейтін отбасы дәстүрі сақталды. Отбасының басшысы болып әкесі табылады. Ол ақшаны, мүлікті басқарады, жұмысты тағайындайды. Әйелі үй шаруасын басқарады, келіндері мен қыздарының арасындағы істерді бөледі.

Неке көбінесе ата-ананың келісімі бойынша жасалады. Бірақ жастар келіспесе, неке болмауы мүмкін. Бенгалдар көбіне ерте үйленеді, өйткені кәмелеттік жасқа толған қыздарды әйелдікке алмайтын әдет-ғұрып бар. Айырбастау деп аталатын неке жасалады, бір отбасынан шыққан жас жігіт басқа отбасынан шыққан қызға үйленеді, содан кейін екіншінің ұлдары біріншісінің қыздарына үйленеді. Қиын экономикалық жағдайға қарамастан, бенгалдықтардың білім деңгейі айтарлықтай жоғары. Ірі қалаларда халық тез еуропалануда. Ерлі-зайыптылардың екеуі де өнеркәсіптік кәсіпорындарда жұмыс істейді, пәтерде тұрады. Үйленгеннен кейін балалары бөлек тұра бастайды.

Бенгалдар арасында әлі де кастаға бөліну сақталған. Оларды сословие деп атауға болады. 4 негізгі кастаға (варналар) бөлінеді:

Брахмандар - діни қызметкерлер, рухани ұстаздар, философтар. Бұл ең жоғары варна. Бұл топтың адамдары жоғары интеллектімен, ұстамдылығымен, өмірге философиялық көзқарасымен ерекшеленеді. Олардың барлығы вегетариандар. Олар салықтан босатылған, кез келген мүлікке ие бола алады.
Кшатриялар - олар брахмандардан бір саты төмен. Бұл да құрметті варна, оған жауынгерлер мен билеушілер жатады. Олар ел азаматтарын қорғауы, салық алуы керек. Оларға қару ұстауға рұқсат етілген. Олар сенімділікпен, батылдықпен ерекшеленеді.
Вайшя - көпестердің варнасы. Олардың үйі, жері, малы болуына рұқсат етілген. Олар жер өңдеуге, қолөнер мен сауданы дамытуға тиіс. Бұл топта қарапайым жұмысшылармен қатар кәсіпкерлер де көп.
Шудра - ең төменгі варна – қара жұмысшылар, малайлар. Олардың жеке меншігіне ие болуға рұқсат етілмейді, олар тек қызмет етуі немесе ауыр жұмыс істеуі керек. Олардың құдайға сыйынуға, құрбандық шалуға да құқығы жоқ.

Сонымен қатар, «қол тигізбейтіндер» деп аталатын тағы бір топ бар. Бұл ұрлық пен қайыршылықпен айналысатын қаңғыбастар. Үнділердің нанымдары бойынша, бұндай өмір келесі өмірде жоғары каста алуға мүмкіндік береді.

Салт-дәстүрлері

Өмірдің барлық қиындықтарына қарамастан, бенгал халқы жайдары және мейірімді, олар жұмысқа және бір-біріне құрметпен қарайды және олардың ұлттық мерекелері ауқымы мен сұлулығымен таң қалдырады.

Діни нанымдар бенгалдардың мінез-құлқы мен өмір салтына әсер етеді. Оларда қол алысу әдеті жоқ. Үнділер бір-бірінің алдына алақандарын қайырып, иіліп сәлемдеседі. Бейтаныс адамға тиіп кету, жанасу жаман әдет болып саналады. Дін әйелдердің денесін түгелдей дерлік жабатын киіммен киінуді міндеттейді. Олар ішін, иықтарды, аяқтарды жалаңаштамауы керек, шашты жабу керек. Кедейлер кең банан жапырақтарын бір уақытта үстел мен табақ ретінде пайдаланады, тамақты оларға тікелей салады. Қонақтарға барған кезде үй иесінің аспаздық шеберлігін мадақтау әдеттегідей. Сізге гүлдер, шағын кәдесый, кітап сыйлау керек. Бұл үй иелерінің қуанышы мен құрметін тудырады. Алкогольді сусындар, ақша беру қабылданбайды, қорлау болып саналады.

Кедейлер кең банан жапырақтарын үстел ретінде және сонымен бірге табақтар ретінде пайдаланады, оларға тікелей тамақ салады. Қонаққа барғанда үй иесінің аспаздық шеберлігін мадақтау керек. Үй иесіне гүл, кішкентай кәдесый, кітап ұсыну керек. Бұл үй иелері тарапынан қуаныш пен құрмет тудырады. Алкогольді ішімдіктер, ақша беру бұл силамаушылық болып саналады.

Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары

Оңтүстікте бенгал елді мекендері өзендердің жағасында орналасқан, иеліктер (бари) бір-біріне жақын тұрады. Солтүстік-батыста қатты су тасқынына байланысты елді мекендер жол бойында салынуда, алайда жаңбыр кезінде тек қайықтармен байланыс орнатуға болады.
Бенгалдықтардың тұрғын үйі-қаңқалы-бағаналы, қабырғалары сазды немесе өрілген және сазбен қапталған, бамбук немесе ағаш жақтауда, төбесі биік. Әдетте үйде бір ғана бөлме бар. Бірнеше тұрғын үй аулаға қарайды, ас үй мен қора бүйір жағында орналасқан.

Дәстүрлі киімдері

Бенгал әйелдерінің ұлттық көйлегі – сари (бенгалша шари), ұзындығы 5,5 метр, селдір кездемеден істелген кең кофтамен, белдемшемен киілетін, тігілмеген мата бөлігі. Моғолдар тұсында мұсылмандық киімдер Үндістан түбегінің аумағына енген болатын, солардың бірі Шалвар Камиз. Бұл ыңғайлылығының арқасында соңғы кезде көбірек сұранысқа ие болған әйелдер киімі. Шалвар камиз – шалвардан (олар кең де, тар, ұзын да болуы мүмкін), көйлектен (камиз) және шарфты шәліден (унна, дупатта) тұрады. Бірақ, әсіресе салтанатты жағдайларда бенгал әйелдері ленга чоли киюді жөн көреді. Ленга чоли көптеген нұсқаларда болуы мүмкін, бірақ бұл костюмнің ажырамас бөлігі - белдемше (ленга), блузка (моделіне байланысты қысқа немесе ұзын болуы мүмкін чоли) және жамылғы.

Қазіргі ерлердің ұлттық киімдері де танымалдығы жағынан еуропалық киімдерден кем түспейді. Ең қарапайымы - лунги әмбебап үй киімі, ол «ерлер юбкасы». Ең көп тарағаны Пенджаби - кең шалбармен (пижама), немесе шарфпен (дупатта) толықтырылған ұзын көйлек. Ауылдар мен ғибадатханаларда дхоти киген ерлерді кездестіруге болады - тігілмеген материалдан жасалған, сариға ұқсас «белдемше» түрі.

Дәстүрлі тағамдары

Бенгалдардың тағамының негізі күріш, көкөністер, бұршақ дақылдары болып табылады. Ет сирек тұтынылады, негізінен құс етін пайдаланады. Балық және теңіз өнімдерін де пайдаланады, көптеген дәмдеуіштердің, тұздықтардың болуы бенгал асханасының ерекшелігі деп қарауға болады. Олар әртүрлі дәмдеуіштерді қосу арқылы көкөністер, жемістер негізінде дайындалады. Танымал тұздық - чатни деп аталады, ол ананас, папайя, манго, кептірілген жемістер сияқты тағамдардың тәтті құрамы.

Күріш – ең көп қолданылатын өнім, оның 500-ге жуық түрін өсіреді. Одан сорпалар, жармалар, десерттер, гарнирлер дайындалады. Сондай-ақ бұршақ, қызыл жасымық және бұршақтан жасалған гарнирлер жиі кездеседі. Танымал бенгал тағамдары:

Дал Бхарт - қызанақ, чили, пияз, имбирь қосылған бұршақ негізіндегі қою сорпа.
Кичри - оның негізі күріш, сондай-ақ қызанақ, картоп, түсті қырыққабат қосылады.
Бегуни - қыша майында қуырылған баклажан.
Пакора - жасыл өсімдіктер қосылған қамырға қуырылған көкөністердің қоспасы.
Сандеш - пісте, мейіз, кардамон қосылған сүзбе ірімшіктен жасалған десерт.
Пантуа - еріткен майға қуырылған жарма, сүт түйіршіктері.

Бенгал тәттілері әртүрлі мерекелер мен діни мерекелерде маңызды тағам болып табылады. Олармен бірге мерекелік дастарханды безендіріп, көптеп пісіріледі.

Фольклоры

Сахналық өнер жоғары дамыған – музыка, би, халық театры (қуыршақ, Джатра лирикалық драмасы), сонымен қатар кәсіби кинематография, кескіндеме өнері, би, драма т.б. Фольклорлық жанрлардың ішінде: бхатиали - қайықшылардың әндері, сариган - қайық жарыстарының әндері (Батыс Бенгалия мен Бангладештің өзен бөлігінде кең таралған), Солтүстік-батыста бхавая - арбашылардың әндері танымал . Ішекті (тобор) және соқпалы аспаптардың сүйемелдеуімен (гайен) басқаратын топ орындайтын гатха балладалары мазмұны жағынан алуан түрлі. Джатра музыкалық-театрлық дәстүрі кеңінен танымал. Сюжеттер «Махабхарата» және «Рамаяна» (бенгал тіліне аударылған) мотивтеріне негізделген, спектакльдер халық әуендері негізіндегі әнмен сүйемелденеді. Әйелдердің рөлдерін әдетте ер адамдар ойнайды. Бенгалдардың қамыстан жасалған қуыршақ театры да ерекше.

Сілтеме

Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Бенгалдықтар

Дереккөздер

Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Бенгальцы - বাঙালি. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Бенгалдар қай елде тұрады?. Тексерілді, 15 шілде 2024.
Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.
бенгалдар қай елде тұрады?. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Әлем халықтарының энциклопедиясы. Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Бенгал жазуы. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Бенгалдықтар. Тексерілді, 15 шілде 2024.
Бенгалдар - өмір мен дін ерекшеліктері. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Бенгал еліне саяхат. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Дәстүрлі киімдері. Тексерілді, 14 шілде 2024.
Бенгал асханасы. Тексерілді, 15 шілде 2024.
Үндістан халықтары. Тексерілді, 15 шілде 2024.

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[2] Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[3] Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[4] Бенгальцы - বাঙালি. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[5] Бенгалдар қай елде тұрады?. Тексерілді, 15 шілде 2024.

[6] Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[7] бенгалдар қай елде тұрады?. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[8] Әлем халықтарының энциклопедиясы. Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[9] Бенгал жазуы. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[10] Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[11] Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[12] Бенгалдықтар. Тексерілді, 15 шілде 2024.

[13] Бенгалдар - өмір мен дін ерекшеліктері. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[14] Бенгал еліне саяхат. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[15] Бенгалдықтар. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[16] Дәстүрлі киімдері. Тексерілді, 14 шілде 2024.

[17] Бенгал асханасы. Тексерілді, 15 шілде 2024.

[18] Үндістан халықтары. Тексерілді, 15 шілде 2024.