Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бангладеш (бенгал: বাংলাদেশ), ресми атауы — Бангладеш Халық Республикасы (бенгал: গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ) — Азияның оңтүстігіндегі 1971 ж. құрылған мемлекет.
| Бангладеш Халық Республикасы গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ | |||||
| |||||
| Әнұран: (тыңдау ) | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 26 наурыз 1971 (жарияланды) 16 желтоқсан 1971 (мойындалды) (Пәкістаннан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілі | Бенгал тілі | ||||
| Елорда | Дакка | ||||
| Ірі қалалары | Дакка, Читтагонг | ||||
| Үкімет түрі | унитарлы парламенттік республика | ||||
| Президенті | Абдул Хамид | ||||
| Мемлекеттік діні | ислам (сүннеттік бағыт) | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 92-ші орын 147 570 км² 6,4 | ||||
| Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2011) • Тығыздығы | ▲ 162 951 560 адам (8-ші) 149 772 364 адам 1154,7 адам/км² (10-шы) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | ▲ 831,750 млрд. $ (29-шы) ▲ 4,992 $ (136-шы) | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | ▲ 314,656 млрд. $ (39-шы) ▲ 1,888 $ (143-ші) | ||||
| АДИ (2017) | ▲ 0,608 (орташа) (136-шы) | ||||
| Этнохороним | бангладештіктер | ||||
| Валютасы | |||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | |||||
| ISO коды | BD | ||||
| ХОК коды | BAN | ||||
| Телефон коды | +880 | ||||
| Уақыт белдеулері | +6 | ||||
Жалпы сипаттамасы
Батысында, солтүстігінде, шығысында Үндістанмен, оңтүстік-шығысында Мьянма Одағымен шектеседі.
Жері 147 мың км². Халқы 149 млн. адам (2007).
Астанасы – Дакка қаласы (3,3 млн.). Мемлекеттік тілі – бенгал тілі, ресми діні – ислам (85%).
Бангладеш дүние жүзіндегі халқы өте тығыз орналасқан аймақтардың бірі. Халқының басым көпшілігі – (барлық халықтың 95%-ы). Қалған 5%-ға жуығы , , гаро, , , т.б. үлесіне тиеді.
Елді президент басқарады. Заң шығарушы органы бір палаталы Ұлттық жиналыс. Бангладеш Ганг, Брахмапутра, Мегхна өзендерінің бастауында орналасқан.
Климаты
Климаты субэкваторлық, муссонды. Жазы жауын-шашынды, қысы құрғақ. Муссондық маусым басталар алдында, сәуір мен мамырда, орташа температура 30ӘС-тан асады, ал ең суық ай қаңтарда 12 – 25ӘС. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері батысында 1500 мм, шығысында 3500 мм.
Тарихы
Қазіргі Бангладеш жерінде алғашқы мемлекеттік құрылымдар біздің заманымыздан бұрынғы 1-мыңжылдық ортасында қалыптасып, түрлі империялар құрамына кірді. Бенгалия атауы 10 – 12 ғасырлар шамасындағы деректерге түсті. 13 ғасырдың басына дейін Бангладеш жерінде , Пал, Сен әулеттері билеген мемлекеттер өмір сүрді. 14 ғасырдың ортасында Бангладештегі Дели сұлтандығының әкімдері тәуелсіздікке ие болды да, Бихара мен Ориссада (астанасы Муршидабад) дербес мемлекеттері орнады.
Ағылшындар Бангладешті 1757 ж. маусымның жиырма үші күні болған Плесса маңындағы шайқастан кейін өз отарына айналдырды. 19 ғасырда отаршылдық езгіге қарсы ұлт-азаттық қозғалыс кең өріс алды. Ұлыбританияның 1947 ж. Үндістанды екіге бөлуі нәтижесінде Бенгалияның үндістер мекендеген батыс бөлігі Үндістанда қалды да, мұсылмандар тұратын шығыс бөлігі Пәкістан (халқының 98%-ы бенгалдар) құрамына кірді. Шығыс Пәкстандағы ұлттық шиеленістер Пәкстанда бірнеше рет (1952, 1954, 1958) саяси дағдарыстар туғызып, 1969 ж. Айюб Хан режимінің құлауына себепші болды. Оның орнына үкімет басына келген Яхья Хан елде тұңғыш рет парламент сайлауын (1970) өткізуге мәжбүр болды. Сол кезде Шығыс Пәкстанға автономия беру мәселесін көтерген Халықтық Лига партиясы жеңіп шықты. Ұзаққа созылған күрес нәтижесінде 1971 жылдың желтоқсанның он алтысы күні Бангладеш Халық Республикасы құрылды. 1971 ж. наурыздың жиырма алтысын Тәуелсіздік күні деп жарияланды.
Экономикасы
Бангладеш – аграрлы ел, шаруашылық жүйесінде ұсақ тауарлы өндіріс басым. Бангладеш – әлемдегі ең кедей елдердің бірі. Ұлттық табыстың жан басына шаққандағы жылдық орташа мөлшері 235 доллар. Табиғи жағдайының аса қолайлылығы мұнда егіннен жылына екі – үш рет өнім жинауға мүмкіндік береді. Негізінен, күріш пен шай, қант қамысы, темекі өсіріледі. Басты жеміс дақылдары – банан, манго, кокос пальмасы, ананас, цитрус. Бұған қоса металлургия, , цемент және тыңайтқыш шығару, кеме жөндеу өндірістері жақсы жолға қойылған. Көліктің басты түрі – өзен жолы. Пайдаланымдағы су жолының ұзындығы 4,5 мың км. Темір жолдарының ұзындығы 2,4 мың км. Бангладеш БҰҰ-ның, , Оңтүстік Азия Аймақтық Ынтымақтастық Ассоциациясының мүшесі болып табылады. Негізінен, АҚШ, Жапония, Еуропа Одағы, Қытай елдерімен сауда-экономикалық байланыстар жасайды. Қазақстанмен 1992 жылдың наурыз айынан бастап дипломатиялық қатынас орнатқан.
Халықаралық қатынастар
Халықаралық қатынастарда Бангладеш халықаралық ұйымдармен және ең алдымен Біріккен Ұлттар Ұйымымен ынтымақтастықты кеңейтуге бағытталған теңгерімді саяси бағытты ұстанады. Бангладеш 1974 жылы Британдық Ұлттар Достастығына және Біріккен Ұлттар Ұйымына қосылды және содан бері 1978-1979 және 2000-2001 жылдары БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі болып екі рет сайланды. 1980 жылдары Бангладеш Оңтүстік Азия елдерімен ынтымақтастықты кеңейту үшін аймақтық ынтымақтастық бойынша Оңтүстік Азия қауымдастығын құруда жетекші рөл атқарды. Ұйым 1985 жылы құрылғаннан бері Бангладеш екі рет төрағалық етті.
Бангладеш Үндістанмен ең маңызды және қайшылықты қарым-қатынасқа ие. Елдер арасындағы қарым-қатынастар мәдени-тарихи байланыстар негізінде қалыптасады және ел ішіндегі талқылаулардың маңызды бөлігі болып табылады. Үндістанмен қарым-қатынастар Тәуелсіздік соғысы кезінде көрсетілген әскери және экономикалық қолдаудың және соғыстан кейінгі қалпына келтіру кезіндегі көмектің арқасында оң нотада басталды. Уақыт өте келе елдер арасындағы қарым-қатынас мүлдем басқа себептермен өзгерді.
Негізгі «даулы мәселе» Фаракка бөгетінің құрылысы мен жұмысы болып қала береді [41]. Үндістан 1975 жылы Бангладешпен шекарадан 18 км (11 миль) жерде Ганг өзенінде бөгет салуды бастады. Бангладеш шенеуніктері бөгет елдің ауыл шаруашылығына қажетті судың үлкен көлемін алып жатқанын және табиғи апаттардан көп зардап шеккен елде техногендік апаттардың деңгейін арттыратынын айтады. Бөгет салу қоршаған ортаға өте жағымсыз әсер етті [41]. Үндістаннан жалпы ұзындығы 2500 миль (4000 км) шекараға жақын жерде пана тапқан Үндістанға қарсы сепаратистер мен ислам содырларына, сондай-ақ заңсыз иммигранттар ағынына назар аударуға шақырулар бар. қорғау үшін Үндістан тіпті тікенек сымдардан қорғаныс құрылымдарын салған [42]. Дегенмен, 2007 жылы өткен Оңтүстік Азия өңірлік ынтымақтастық қауымдастығының саммитінде екі жақ шекара мәселелерін, сондай-ақ қауіпсіздік пен экономикалық дамуға қатысты мәселелерді бірлесіп шешуге уағдаласты [43].
Бенгальдықтар салттары
Бенгальдықтар бүкіл елді тығыз жайлаған. Олардың көпшілігі ауылдық жерлерде тұрады. Үйлерін бамбуктен, ағаштан немесе кірпіштен биік жерлерге салып, шатырын сабан, пальма жапырақтармен, дәулеттілері қаңылтырмен жабады. Өзендер арнасынан асып, жайыла тасыған кезде жұрт бір-біріне көбінесе қайықпен қатынайды. Үйлердің айналасында аяқ басар бос жер болмайды.Әрбір сүйем жер дәнді дақыл егуге, шай және қант құрағын, сондай-ақ жеміс ағаштырын өсіруге пайдаланылады.
Көлдете суарылатын жерлерге бенгальдықтардың басты тамағы – күріш егіледі. Жерді өңдеуге буйволдарды көбірек пайдаланады, ал енді күрішті су кешіп жүріп қолмен отырғызады.
Дереккөздер
- Constitution of Bangladesh. Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 наурыз 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 наурыз 2012., Part V, Chapter 1, Article 66; University of Minnesota, retrieved: 2010-08-28
- Health Bulletin 2016.
- Data Мұрағатталған 4 қыркүйектің 2011 жылы.. Census – Bangladesh Bureau of Statistics.
- World Economic Outlook Database, April 2019.
- Human Development Report 2018 – "Human Development Indices and Indicators". . Тексерілді, 15 қыркүйек 2018.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 24 01 00 s e 89 52 00 sh b 24 01667 s e 89 86667 sh b 24 01667 89 86667 G O Ya Bangladesh bengal ব ল দ শ resmi atauy Bangladesh Halyk Respublikasy bengal গণপ রজ তন ত র ব ল দ শ Aziyanyn ontүstigindegi 1971 zh kurylgan memleket Bangladesh Halyk Respublikasy গণপ রজ তন ত র ব ল দ শӘnuran tyndau akp TarihyTәuelsizdik kүni 26 nauryz 1971 zhariyalandy 16 zheltoksan 1971 mojyndaldy Pәkistannan Memlekettik kurylymyResmi tili Bengal tiliElorda DakkaIri kalalary Dakka ChittagongҮkimet tүri unitarly parlamenttik respublikaPrezidenti Abdul HamidMemlekettik dini islam sүnnettik bagyt GeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 92 shi oryn 147 570 km 6 4Zhurty Sarap 2016 Sanak 2011 Tygyzdygy 162 951 560 adam 8 shi 149 772 364 adam 1154 7 adam km 10 shy EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 831 750 mlrd 29 shy 4 992 136 shy ZhIӨ nominal Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 314 656 mlrd 39 shy 1 888 143 shi ADI 2017 0 608 ortasha 136 shy Etnohoronim bangladeshtikterValyutasyҚosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody BDHOK kody BANTelefon kody 880Uakyt beldeuleri 6Zhalpy sipattamasyBatysynda soltүstiginde shygysynda Үndistanmen ontүstik shygysynda Myanma Odagymen shektesedi Zheri 147 myn km Halky 149 mln adam 2007 Astanasy Dakka kalasy 3 3 mln Memlekettik tili bengal tili resmi dini islam 85 Bangladesh dүnie zhүzindegi halky ote tygyz ornalaskan ajmaktardyn biri Halkynyn basym kopshiligi barlyk halyktyn 95 y Қalgan 5 ga zhuygy garo t b үlesine tiedi Eldi prezident baskarady Zan shygarushy organy bir palataly Ұlttyk zhinalys Bangladesh Gang Brahmaputra Meghna ozenderinin bastauynda ornalaskan KlimatyKlimaty subekvatorlyk mussondy Zhazy zhauyn shashyndy kysy kurgak Mussondyk mausym bastalar aldynda sәuir men mamyrda ortasha temperatura 30ӘS tan asady al en suyk aj kantarda 12 25ӘS Zhauyn shashynnyn zhyldyk ortasha molsheri batysynda 1500 mm shygysynda 3500 mm TarihyҚazirgi Bangladesh zherinde algashky memlekettik kurylymdar bizdin zamanymyzdan buryngy 1 mynzhyldyk ortasynda kalyptasyp tүrli imperiyalar kuramyna kirdi Bengaliya atauy 10 12 gasyrlar shamasyndagy derekterge tүsti 13 gasyrdyn basyna dejin Bangladesh zherinde Pal Sen әuletteri bilegen memleketter omir sүrdi 14 gasyrdyn ortasynda Bangladeshtegi Deli sultandygynyn әkimderi tәuelsizdikke ie boldy da Bihara men Orissada astanasy Murshidabad derbes memleketteri ornady Agylshyndar Bangladeshti 1757 zh mausymnyn zhiyrma үshi kүni bolgan Plessa manyndagy shajkastan kejin oz otaryna ajnaldyrdy 19 gasyrda otarshyldyk ezgige karsy ult azattyk kozgalys ken oris aldy Ұlybritaniyanyn 1947 zh Үndistandy ekige bolui nәtizhesinde Bengaliyanyn үndister mekendegen batys boligi Үndistanda kaldy da musylmandar turatyn shygys boligi Pәkistan halkynyn 98 y bengaldar kuramyna kirdi Shygys Pәkstandagy ulttyk shielenister Pәkstanda birneshe ret 1952 1954 1958 sayasi dagdarystar tugyzyp 1969 zh Ajyub Han rezhiminin kulauyna sebepshi boldy Onyn ornyna үkimet basyna kelgen Yahya Han elde tungysh ret parlament sajlauyn 1970 otkizuge mәzhbүr boldy Sol kezde Shygys Pәkstanga avtonomiya beru mәselesin kotergen Halyktyk Liga partiyasy zhenip shykty Ұzakka sozylgan kүres nәtizhesinde 1971 zhyldyn zheltoksannyn on altysy kүni Bangladesh Halyk Respublikasy kuryldy 1971 zh nauryzdyn zhiyrma altysyn Tәuelsizdik kүni dep zhariyalandy EkonomikasyBangladesh agrarly el sharuashylyk zhүjesinde usak tauarly ondiris basym Bangladesh әlemdegi en kedej elderdin biri Ұlttyk tabystyn zhan basyna shakkandagy zhyldyk ortasha molsheri 235 dollar Tabigi zhagdajynyn asa kolajlylygy munda eginnen zhylyna eki үsh ret onim zhinauga mүmkindik beredi Negizinen kүrish pen shaj kant kamysy temeki osiriledi Basty zhemis dakyldary banan mango kokos palmasy ananas citrus Bugan kosa metallurgiya cement zhәne tynajtkysh shygaru keme zhondeu ondiristeri zhaksy zholga kojylgan Koliktin basty tүri ozen zholy Pajdalanymdagy su zholynyn uzyndygy 4 5 myn km Temir zholdarynyn uzyndygy 2 4 myn km Bangladesh BҰҰ nyn Ontүstik Aziya Ajmaktyk Yntymaktastyk Associaciyasynyn mүshesi bolyp tabylady Negizinen AҚSh Zhaponiya Europa Odagy Қytaj elderimen sauda ekonomikalyk bajlanystar zhasajdy Қazakstanmen 1992 zhyldyn nauryz ajynan bastap diplomatiyalyk katynas ornatkan Halykaralyk katynastarHalykaralyk katynastarda Bangladesh halykaralyk ujymdarmen zhәne en aldymen Birikken Ұlttar Ұjymymen yntymaktastykty kenejtuge bagyttalgan tengerimdi sayasi bagytty ustanady Bangladesh 1974 zhyly Britandyk Ұlttar Dostastygyna zhәne Birikken Ұlttar Ұjymyna kosyldy zhәne sodan beri 1978 1979 zhәne 2000 2001 zhyldary BҰҰ Қauipsizdik Kenesinin turakty emes mүshesi bolyp eki ret sajlandy 1980 zhyldary Bangladesh Ontүstik Aziya elderimen yntymaktastykty kenejtu үshin ajmaktyk yntymaktastyk bojynsha Ontүstik Aziya kauymdastygyn kuruda zhetekshi rol atkardy Ұjym 1985 zhyly kurylgannan beri Bangladesh eki ret toragalyk etti Bangladesh Үndistanmen en manyzdy zhәne kajshylykty karym katynaska ie Elder arasyndagy karym katynastar mәdeni tarihi bajlanystar negizinde kalyptasady zhәne el ishindegi talkylaulardyn manyzdy boligi bolyp tabylady Үndistanmen karym katynastar Tәuelsizdik sogysy kezinde korsetilgen әskeri zhәne ekonomikalyk koldaudyn zhәne sogystan kejingi kalpyna keltiru kezindegi komektin arkasynda on notada bastaldy Uakyt ote kele elder arasyndagy karym katynas mүldem baska sebeptermen ozgerdi Negizgi dauly mәsele Farakka bogetinin kurylysy men zhumysy bolyp kala beredi 41 Үndistan 1975 zhyly Bangladeshpen shekaradan 18 km 11 mil zherde Gang ozeninde boget saludy bastady Bangladesh sheneunikteri boget eldin auyl sharuashylygyna kazhetti sudyn үlken kolemin alyp zhatkanyn zhәne tabigi apattardan kop zardap shekken elde tehnogendik apattardyn dengejin arttyratynyn ajtady Boget salu korshagan ortaga ote zhagymsyz әser etti 41 Үndistannan zhalpy uzyndygy 2500 mil 4000 km shekaraga zhakyn zherde pana tapkan Үndistanga karsy separatister men islam sodyrlaryna sondaj ak zansyz immigranttar agynyna nazar audaruga shakyrular bar korgau үshin Үndistan tipti tikenek symdardan korganys kurylymdaryn salgan 42 Degenmen 2007 zhyly otken Ontүstik Aziya onirlik yntymaktastyk kauymdastygynyn sammitinde eki zhak shekara mәselelerin sondaj ak kauipsizdik pen ekonomikalyk damuga katysty mәselelerdi birlesip sheshuge uagdalasty 43 Bengaldyktar salttaryBengaldyktar bүkil eldi tygyz zhajlagan Olardyn kopshiligi auyldyk zherlerde turady Үjlerin bambukten agashtan nemese kirpishten biik zherlerge salyp shatyryn saban palma zhapyraktarmen dәulettileri kanyltyrmen zhabady Өzender arnasynan asyp zhajyla tasygan kezde zhurt bir birine kobinese kajykpen katynajdy Үjlerdin ajnalasynda ayak basar bos zher bolmajdy Әrbir sүjem zher dәndi dakyl eguge shaj zhәne kant kuragyn sondaj ak zhemis agashtyryn osiruge pajdalanylady Koldete suarylatyn zherlerge bengaldyktardyn basty tamagy kүrish egiledi Zherdi ondeuge bujvoldardy kobirek pajdalanady al endi kүrishti su keship zhүrip kolmen otyrgyzady DerekkozderConstitution of Bangladesh Basty derekkozinen muragattalgan 6 nauryz 2012 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 6 nauryz 2012 Part V Chapter 1 Article 66 University of Minnesota retrieved 2010 08 28 Health Bulletin 2016 Data Muragattalgan 4 kyrkүjektin 2011 zhyly Census Bangladesh Bureau of Statistics World Economic Outlook Database April 2019 Human Development Report 2018 Human Development Indices and Indicators Tekserildi 15 kyrkүjek 2018