Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бұршақ (лат. Pisum) — бұршақ тұқымдасына жататын біржылдық және көпжылдық шөптесін өсімдіктердің бір туысы.
| Pisum | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
|
Өсімдік туралы
Отаны — Оңтүстік-Батыс Азия деп саналады. Бұршақ — ерте заманнан өсіріліп келе жатқан дақыл, оның тұқымы тас дәуіріндегі үңгірлерден табылған. Бұршақтың түрлері өте көп. Бір гектар жерден 15-30 центнерге дейін өнім алынады. Гүлі ірі, тұқымы шар тәрізді. Бұршақтың орташа түсімі гектарынан 10-12 центнер, озат колхозшылар мен тәжрибе егістіктері 35—40 центнерден өнім алады. Жапырағының ұшындағы тармақталған мұртшалары арқылы бірнәрсеге жармасып өседі.
Бұршақтың 7 түрі:
- Pisum abyssinicum
- Pisum ensifolium
- Pisum fulvum &
- Pisum heterophyllum (L.) E.H.L.Krause
- Pisum hirsutum (L.) E.H.L.Krause
- Pisum pumilio (Meikle)
- Pisum sativum (L.) — Ас бұршақ немесе екпе бұршақ: біржылдық өсімдік, көбінесе астық үшін өсірілетін өте құнды өсімдік;
Бұршақтың құрамындағы ақуыз басқа дақылдарға қарағанда көп. Оның ақуызы еттің ақуызымен бірдей, бірақ еттің ақуызымен салыстырғанда жеңіл, тез сіңімді, пайдалы аминқышқылдарынан тұрады. Бұршақ құрамында қышқылы көп — 59 мг %, қант, крахмал, өзектер, С, РР, В тобы дәрумендері, каротин, минералдар мен микроэлементтер бар. Бұршақтың нәрлілігі қартоптан 1,5-2 есе артық.
Қолданылуы
Бұршақ жүрек-тамыр ауруы бар адамдардың жейтін тамағының қатарында болуы керек. Жасыл бұршақ адам ағзасына радиоактивті металдардың сіңуіне қарсы тұрады. Бұршақ қатерлі ісік ауруларының, инфарктың, қан қысымы артуының туындау ықтималдығын төмендетеді.
Бұршақты жасыл кезінде жинайды. Одан көже, ботқа жасайды. Түрлі ет тағамдарына қосымша ретінде пайдаланады. Салаттарға қосады. Тап осы бұршақ туралы Гиппократ айтқан: «Біздің жеген тамағымыз бізге пайдалы дәрі, ал дәрі – тамағымыз болу керек».
Дереккөздер
- Список видов рода Pisum на сайте
- Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТ БАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев
- Құлжабаева Г. Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Дәнді-дақылдар: Дидактикалық материал. — Алматы, 2011. — 16 б; ISBN 978-601-7237-34-9
Сілтемелер
- Бұршақ жайында(қолжетпейтін сілтеме)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Burshak lat Pisum burshak tukymdasyna zhatatyn birzhyldyk zhәne kopzhyldyk shoptesin osimdikterdin bir tuysy PisumDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked Saby Tukymdasy FabaceaeKishi tukymdasy Tajpasy Tegi Pisum Karl LinnejӨsimdik turalyTukymy bar burshak zhemisi burshak KSRO poshtalyk markasy 1964 KSRO auyl sharuashylygy dakyldary Ramon burshak 77 Otany Ontүstik Batys Aziya dep sanalady Burshak erte zamannan osirilip kele zhatkan dakyl onyn tukymy tas dәuirindegi үngirlerden tabylgan Burshaktyn tүrleri ote kop Bir gektar zherden 15 30 centnerge dejin onim alynady Gүli iri tukymy shar tәrizdi Burshaktyn ortasha tүsimi gektarynan 10 12 centner ozat kolhozshylar men tәzhribe egistikteri 35 40 centnerden onim alady Zhapyragynyn ushyndagy tarmaktalgan murtshalary arkyly birnәrsege zharmasyp osedi Burshaktyn 7 tүri Pisum abyssinicum Pisum ensifolium Pisum fulvum amp Pisum heterophyllum L E H L Krause Pisum hirsutum L E H L Krause Pisum pumilio Meikle Pisum sativum L As burshak nemese ekpe burshak birzhyldyk osimdik kobinese astyk үshin osiriletin ote kundy osimdik Burshaktyn kuramyndagy akuyz baska dakyldarga karaganda kop Onyn akuyzy ettin akuyzymen birdej birak ettin akuyzymen salystyrganda zhenil tez sinimdi pajdaly aminkyshkyldarynan turady Burshak kuramynda kyshkyly kop 59 mg kant krahmal ozekter S RR V toby dәrumenderi karotin mineraldar men mikroelementter bar Burshaktyn nәrliligi kartoptan 1 5 2 ese artyk ҚoldanyluyBurshak zhүrek tamyr auruy bar adamdardyn zhejtin tamagynyn katarynda boluy kerek Zhasyl burshak adam agzasyna radioaktivti metaldardyn sinuine karsy turady Burshak katerli isik aurularynyn infarktyn kan kysymy artuynyn tuyndau yktimaldygyn tomendetedi Burshakty zhasyl kezinde zhinajdy Odan kozhe botka zhasajdy Tүrli et tagamdaryna kosymsha retinde pajdalanady Salattarga kosady Tap osy burshak turaly Gippokrat ajtkan Bizdin zhegen tamagymyz bizge pajdaly dәri al dәri tamagymyz bolu kerek DerekkozderSpisok vidov roda Pisum na sajte T Musakulov ORYSShA ҚAZAҚShA TҮSINDIRMELI BIOLOGIYaLYҚ SӨZDIK I tom ҚAZAҚ MEMLEKET BASPASY Almaty 1959 Redakciyasyn baskargan Biologiya gylymynyn doktory professor T Darkanbaev Қulzhabaeva G Ә Өsimdikter әlemi oku әdistemelik kesheni Dәndi dakyldar Didaktikalyk material Almaty 2011 16 b ISBN 978 601 7237 34 9SiltemelerBurshak zhajynda kolzhetpejtin silteme