Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы немесе КОКП (орыс. Коммунисти́ческая па́ртия Сове́тского Сою́за) – Кеңес Социалистік Республикалар Одағында, билігін жүргізген саяси партия.
| Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы (КОКП) | |
| Коммунистическая партия Советского Союза (КПСС) | |
 | |
| Басшысы |
|
|---|---|
| Негізін салушы | Владимир Ильич Ленин (негіздеуші) |
| Құрылған жылы | |
| Таралған жылы | |
| Штаб-пәтері | |
| Идеологиясы | марксизм, марксизм-ленинизм, большевизм, социализм, коммунизм |
| Интернационалы |
|
| Жастар ұйымы | БЛКЖО (комсомол) |
| Мүшелер саны | |
| Ұраны |
|
| 1957 / 2250 | |
| Әнұраны | , сондай-ақ бей ресми әнұраны - |
| Партиялық мөр | |
| Тұлғалар | Санаттағы партия мүшелері (120 адам) |
1920 жылдардың басынан бастап 1990 жылдың наурыз айына дейін партия (әртүрлі атаулар - РК(б)П, БК(б)П, КОКП) біржақты жүйе бойынша жұмыс істеді және елдегі тоталитарлық автократиялық режимді құруға ықпал еткен саяси билікте монополиялық құқыққа ие болды. Бұл мәртебе тұрғыда бекітілген: 126-бабында Коммунистік партия мемлекеттік және қоғамдық жұмыскерлердің «басқару орталығы» деп жарияланды, ал 1977 жылы қабылданған КОКП кеңестік қоғамның басқарушы және бастаушы күші деп жарияланды. 1990 жылы партияның саяси билікке жүргізген конституциялық монополиясы жойылды, алайда КСРО Конституциясында КОКП, тіпті, жаңа редакциясында басқа саяси партиялар арасында да бөлек айтылды.
1991 жылы 19-21 тамыздағы оқиғалар КОКП-ны антиконституциялық іс-әрекеттерге айыптауға негіз болды. РКФСР Президентінің 1991 жылғы 6 қарашадағы № 169 Жарлығымен КОКП және оның республикалық ұйымы қызметін тоқтатты, ұйымдық құрылымдар таратылды, мүлік тәркіленді. Алайда, 1992 жылғы 30 қарашада № 9-П сот бұйрығымен КОКП - РКФСР КП-ның бастапқы ұйымдарының қызметіне тыйым салуды конституциалық емес деп таниды. Іс-шаралар жалпыға бірдей ұйым мәртебесінің құлдырауына және жоғалуына байланысты тоқтатылды.
Атауы
Партия атауы әр жылда әр түрлі болды:
| 1898 – 1917 | — | — | РСДЖП | |
| 1917 – 1918 | — | Ресей социал-демократиялық жұмысшы (большевиктер) партиясы | — | РСДЖ(б)П |
| 1918 – 1925 | — | Ресей Коммунистік (большевиктер) партиясы | — | РК(б)П |
| 1925 – 1952 | — | Бүкілодақтық Коммунистік (большевиктер) партиясы | — | БК(б)П |
| 1952 – 1991 | — | Кеңес Одағы Коммунистік партиясы | — | КОКП |
Тарихы
Партияның теориялық негізі – марксшіл-лениншіл ілім болып саналды, түпкі мақсаты – коммунизм құру болып белгіленді, әр тарихи кезеңдегі міндеттерді айқындайтын бағдарламалары болды, ұйымдық құрылымы жарғысында көрініс тапты. Жоғ. органы – партия съездері болды, съездерде (ОК – ЦК) Орталық тексеру комиссиясы (ОТК – ЦРК) сайланған. КОКП ОК-ті өз пленумдары аралығында партия жұмысына басшылық жасау үшін КОКП ОК-інің (1919 жылдан бастап, ал 1952 – 66 ж. ол КОКП ОК-нің Төралқасы болып аталды), кадрларды іріктеп, жұмыстардың атқарылуын тексеретін , ОК-тің Бас (бірінші) хатшысын сайлап отырды. Партияның негізі – бастауыш ұйымдар болды, олар зауыт, фабрика, ұжымшар, кеңшар, т.б. кемі үш партия мүшесі бар кәсіпорындарда, мекемелерде, оқу орындарында, армияда ұйымдастырылды. КОКП басшылығымен Бүкілодақтық лениншіл коммунистік жастар одағы жұмыс істеді (қ. Комсомол). 1880 – 90 жылы Ресейде өнеркәсіп жедел дамып, жұмысшылардың белсенділігі күшейді. Жұмысшы қозғалысына басшылық ету үшін 1883 жылы Женевада тұңғыш орыс марксшілдері ұйымы “Еңбекті азат ету" тобы [негізін Г.В. Плеханов (1856 – 1918) қалаған] құрылды (қ. Маркс К.). Осы ұйымның ықпалымен Ресейдің өз ішінде де көптеген марксшіл үйірмелер пайда болды. 1898 ж. 50-ден астам қалаларда марксшіл үйірмелер мен ұйымдар жұмыс істеді. Олар 1898 ж. 1 – 3 (13 – 15) наурызда Минскіде Санкт-Петербургтік “Күрес одағы” ұйымының (жетекшілері В.И. Ленин, Л.Марков, т.б.) ұйымдастыруымен өз съезін өткізді. Съезд бүкілресейлік біріккен марксшіл жұмысшы партиясының құрылғанын жариялап, оны “Ресей социал-демократиялық жұмысшы партиясы” (РСДЖП) деп атау туралы шешім қабылдады. Съезден кейін Ресейдегі бұрынғы марксшіл ұйымдар РСДЖП комитеттері болып атала бастады. Бірақ партия іс жүзінде әлі құрылған жоқ болатын. Оның жарғысы, бағдарламасы, күрес тактикасы болмады, партия бір орталықтан басқарылмады. Осы мәселелер РСДЖП-нің 2-съезінде [1903, 17 (30) шілде – 10 (23) тамыз) Брюссель – Лондон] қатты талқыланды. Онда Ленинді жақтаушылар большевиктер, Марковты (1873 – 1923) жақтаушылар меньшевиктер болып аталды. 1905 – 07 ж. Ресейде бірінші орыс революциясы болып өтті. Осыған байланысты РСД(б)ЖП-нің 3-съезінде [1905, 12 (25) сәуір – 27 сәуір (10 мамыр] партияның күрес тактикасы белгіленді. Ресейде 50-ден астам большевиктік ұйымдар құрылып, ірі-ірі қалаларда Жұмысшы депутаттары кеңесі пайда болды. Большевиктер 1905 ж. Мәскеуде, т.б. ірі қалаларда өткен желтоқсан қарулы көтерілісіне қатынасты. Партияның 4-съезі [1906, 10 (23) – 25 сәуір (8 мамыр) Стокгольм] мен 5-съезі [1907, 30 сәуір (13 маусым) – 13 мамыр (1 маусым), Лондон] бірігу съездері болды. Онда большевиктер мен меньшевиктер уақытша бірікті. 1-дүниежүзілік соғыс жылдарында (1914 – 18) Батыс Еуропа жұмысшы партияларының көпшілігі өз үкіметтерін қолдап шықты. Марксшіл партиялардың халықар. қауымдастығы – ІІ-Интернационал тарап кетті. 1917 жылы Ресейде Ақпан революциясы болып, елде қосарланған билік жүйесі (Уақытша үкімет пен Жұмысшы және солдат депутаттары кеңестерінің билігі – “қос өкімет”) орнады. Ленин, т.б. партия көсемдері эмиграциядан, айдаудан қайтып, саяси өмірге араласты. РСД(б)ЖП-ның 6-съезі [1917, 26 шілде (8 тамыз) – 3(16) тамыз, Санкт-Петербург] Ленин нұсқауларын басшылыққа ала отырып, өкімет билігін қарулы көтеріліс арқылы тартып алу туралы шешім қабылдады. Көтеріліс 1917 ж. 25 қазанда (8 қараша) ел астанасы Санкт-Петербургте (қ. Кеңес өкіметі), 2 (15) қарашада Мәскеуде жеңіп шықты. Енді РСД(б)ЖП оппозициядағы партиядан жетекші партияға айналды (қ. Қазан төңкерісі). РСД(б)ЖП-ның 7-съезінде (1918, 6 – 8 наурыз, Санкт-Петербург) партияның атауы өзгеріп, Ресей Коммунистік (большевиктер) партиясы [РК(б)П] болып аталды. Коммунистік партия жұмысшылар мен шаруаларды Кеңестік республиканы қорғауға шақырды. РК(б)П-ның 8-съезі (1919, 18 – 23 наурыз, Мәскеу) мен 9-съезінде (1920, 29 наурыз – 5 сәуір) Қызыл Армияны нығайту, контрреволюция мен шетелдік басқыншыларды талқандау негізгі мақсат етіп қойылды.
Азамат соғысында жеңіске жеткеннен кейін бір ғана саяси партия – РК(б)П билігіндегі Кеңес өкіметінің алдында тұрған негізгі міндет ашаршылықпен күрес, экономиканы қалпына келтіру мәселелері болды. Сондықтан партияның 10-съезі (1921, 8 – 16 наурыз) “соғыс коммунизмі” саясатынан жаңа экономикалық саясатқа көшу жөнінде шешім қабылдады. Съезде ұлт мәселесі, кәсіподақтар жөнінде қызу пікірталастар жүріп, лениндік тұжырымдама қабылданды. Жікшілдікке жол бермеу үшін “Партияның бірлігі туралы” қарар да қабылданды. 11-съезде (1922, 27 наурыз – 2 сәуір) жаңа экон. саясаттың бір жылдық қорытындысы шығарылды. Елдің одан әрі саяси, экон., мәдени дамуы үшін кеңестік республикалардың ерікті одағын құру қажеттілігі айтылды. “Автономияландыру”, яғни барлық кеңестік республикалардың Ресей құрамындағы автон. аймақтар болуы қажеттігі идеясы қатты сынға ұшырады. Съезден кейін өткен РК(б)П ОК-і пленумында ОК Бас хатшысы болып И.В. Сталин сайланды. Осы жылдың қазан – желтоқсан айларында өткен Украина, Белоруссия, Әзірбайжан, Армения, Грузия компартияларының пленумдары КСРО-ға бірігуді мақұлдады (қ. Кеңес Одағы). РК(б)П-ның 12-съезі (1923, 17 – 25 сәуір) өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығын өркендету, партияның және кеңестердің басқару жүйелерін жетілдіру мәселелерін қарады. Осы жылы партия ішінде қызу күрес басталды. Сондықтан фракциялар мен топтар еркіндігін талап еткен ОК пленумы троцкийшіл, , т.б. топтарды идеялардан шегіну, ұсақ буржуазиялық адасу деп мәлімдеді. 1924 ж. 21 қаңтарда партия көсемі Ленин қайтыс болды. РК(б)П ОК-і жедел пленум өткізіп, партияға лениндік шақыру жариялады. Жедел түрде 240 мыңнан аса жұмысшылар мен шаруалар партия қатарына алынды. Ленин ауырып жатқан кезде және ол қайтыс болғаннан кейін партияның ОК-і мүшелері арасында билікке таласушылар арасында қызу пікірталастар жүріп жатты. Ол пікірталастар 14-съезде (1925, 18 – 31 желтоқсан) айқын байқалды. Онда Сталин тобы жеңіске жетіп, Л.Троцкий тобы мен “жаңа оппозиция” (Каменев – Зиновьев) тобы талқандалды. Съезде партияның жаңа жарғысы қабылданып, РК(б)П – Бүкілодақтық Коммунистік (большевиктер) партиясы [БК(б)П] болып аталды. БК(б)П-ның 15-съезінде (1927, 2 – 19 желтоқсан) ел экономикасын өркендетудің бірінші бесжылдық жоспарын жасау жөнінде нұсқау қабылданды.1929 – 32 жылдарға арналған бірінші бесжылдық жоспар БК(б)П-ның 16-конференциясында (23 – 29 сәуір, 1929) бекітілді. Съезде Троцкий – Зиновьев тобы лениншіл бағыттан қол үзді деп есептелініп, ол топтың көптеген мүшелері партиядан шығарылды (қ. Бесжылдықтар). БК(б)П-ның 16-съезі (1930, 26 маусым – 13 шілде) Кеңес Одағының көптеген аймақтарында болып жатқан жаппай ашаршылықтарға қарамастан өнеркәсіп пен а. ш-нда үлкен жетістіктерге қол жеткіздік деп атап көрсетті. 17-съезде (1934, 26 қаңтар – 10 ақпан) бірінші бесжылдықтың қорытындысы шығарылып, екінші бесжылдық жоспары бекітілді. Осы съезде Сталин Бас хатшылыққа сайланарда көпшілік дауыс ала алмай, делегаттар партияның Ленинград (қазіргі Санкт-Петербург) губерниялық және қалалық комитетінің, БК(б)П-ның Солт.-Бат. бюросының 1-хатшысы, ОК Саяси бюросының мүшесі С.М. Кировты (1886 – 1934) жақтап дауыс берді. Бірақ дауыстарды санаушы комиссия сайлауды Сталиннің пайдасына бұрып жіберді. Көп ұзамай Киров белгісіз жағдайда кісі қолынан қазаға ұшырады (1934). Осыдан кейін Кеңес Одағында жаппай саяси қуғын-сүргін өршіп, артынша Ұлы Отан соғысы (1941 – 45) басталды да, партия съезі шақырылмай қалды. Қазақстанда 1921 жылы маусымда болған партия конференциясы жергілікті большевиктік ұйымдарды РК(б)П құрамында болатын біртұтас Қазақ облысы партия ұйымына біріктірді, партияның облыс комитетін сайлады. 1925 жылы 19 ақпанда БК(б)П ОК шешімімен облыстық ұйым – өлкелік ұйым, обком – өлкелік комитет болып қайта құрылды. 1937 жылы сәуірде өлкелік ұйым Қазақстан К(б)П-на, өлкеком – Қазақстан К(б)П Орталық Комитетіне айналдырылды (қ. Қазақстан Коммунистік партиясы). Елде Сталиннің тоталитарлық режимі орнықты. Соғыс жылдарында партия қатары нығайтылып, 5319297 адам кандидаттыққа, 3615451 адам мүшелікке өтті. 1952 ж. 4 – 19 қазанда өткен 19-съезде партияның атауы Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы (КОКП) болып өзгертілді. 1953 ж. 5 наурызда Сталин қайтыс болды. КОКП-ның 20-съезінде (1959, 14 – 25 ақпан) Сталиннің жеке басына табыну дәстүрі жан-жақты талқыланып, қатал айыпталды. Бірақ елде демократияның дамытылуы шектеліп, партияның кезектен тыс шақырылған 21-съезі (1959, 22 қаңтар – 5 ақпан) елде социализм толық және түпкілікті орнады деген қорытынды шығарды. Кеңес халқы жаңа коммунистік қоғамға аяқ басты деп есептелінді. КОКП-ның 22-съезінде (1961, 17 – 31 қазан) елде кемелденген социализм орнады деген қорытынды жасалды, партияның үшінші бағдарламасы қабылданды. Онда елде коммунизм орнату үшін үш негізгі міндетті (коммунизмнің материалдық базасын жасау; жаңа адамды тәрбиелеу; коммунистік қоғамдық қатынастарды жетілдіру) шешу мәселесі күн тәртібіне қойылды. Партияны Н.С. Хрущев басқарған кезде (1953 – 64) елде саяси әулекілік етек алды, шаруашылықты өркендетуде көптеген кемшіліктер жіберілді, партияның облысы ұйымдары салалық партия ұйымдарына ажыратылды. Сондықтан 1964 ж. өткен қазан пленумында Хрущев орнынан алынып, орнына Л.И. Брежнев сайланды. КОКП-ның 23 – 27-съездері әр 5 жыл сайын өткізіліп тұрды. Оларда, негізінен, өткен бесжылдықтар қорытындылары шығарылып, жаңа бесжылдық жоспарлары бекітіліп отырды. Елде 20 ғ-дың 50-жылдарының орта тұсында орнаған кейбір демокр. өзгерістер шектеліп, партия өз ішінде тоқырауға ұшырай бастады. КСРО-да көппартиялықтың болмауы, КОКП-ның жеке билігі елде тоталитарлық жүйе қалыптастырды. Ел экономикасы тоқырауға ұшырап, кері кете бастады. Партия аппараты мен үкіметте реформа жүргізуге тырысушылар ревизионистер ретінде қудалауға ұшырады. Брежнев қайтыс болып, партия басшылығына 1982 ж. қарашада Ю.М. Андропов (1914 – 1984), 1984 ж. наурызда ол қайтыс болған соң К.У. Черненко (1911 – 1985), ол да 1985 жылы наурызда қайтыс болғаннан кейін М.С. Горбачев сайланды (қ. Горбачев М.С.). 1985 жылы сәуір пленумынан басталған елдегі өзгерістер КОКП мүшелеріне де қатты әсер етті. Көптеген КОКП мүшелері партия ішінде реформалар жүргізуді талап етті. Халық арасында компартияның жетекшілік рөліне қарсы қозғалыстар күшейіп кетті. Одақтас республикалардың компартиялары 1989 жылдан бастап, КОКП-дан бөлініп шығуды қолға алды. Осыған байланысты партия басшылығындағы кертартпа күштер 1991 ж. Мәскеуде тамыз бүлігін ұйымдастырды. Бүлік басылғаннан кейін көп ұзамай Ресей Президенті Б.Ельцин өзінің жарлығымен КОКП-ға тыйым салды. КОКП биліктен кеткеннен кейін көп ұзамай 1991 ж. 8 желтоқсанда Кеңес Одағы тарап кетті. Қазіргі кезде Ресейде бірнеше партия өздерін КОКП-ның мұрагерлеріміз деп есептейді.
Мүшелік
КОКП-ға кіру үшін партияның екі мүшесінің ұсыныстары талап етілді (партия тәжірибесі кем дегенде бір жыл). Осы ұсыныстарды мақұлдағаннан кейін бейпартиялық КОКП-ның кандидаттық мүшесі болатын және оған кандидаттық карточка берілетін.
Талап етілген ұсыныстардың саны тарихи тұрғыда өзгереріп отырды, сонымен қатар (1920-1930 жж.) әлеуметтік үлеске байланысты (екі, үш, бес ұсыныс) болуы мүмкін еді. Кандидат тәжірибесінің мерзімі де өзгеруі мүмкін (бір жыл, екі, үш) еді.
Барлық партия мүшелер және кандидаттар ай сайын партиялық жарна төлеуге міндетті болды. Мүшелік жарна төлеу туралы ескертулер көрсетілетін.
1917 жылы РК(б)П саны 350 мың адам болды. 1924 жылы Ленин қайтыс болғаннан кейін партияға жұмыскерлерді жаппай қабылдау («) өткізілді.
1923 жылы партияда 386 мың адам, 1924 жылы 735 мың адам, 1927 жылы 1 236 мың адам, 1930 жылы 1 971 мың адам, 1934 жылы - 2 809 мың адам болды. Зерттеуші Н. Н. Маслов 1920-1929 жж. өнеркәсіпті соғысқа дейін қалпына келтіру есебінен жұмыс класының саны 5 есе өсті, бұл ең алдымен тапсызданған шаруа жастарына байланысты болды. 1927-1929 жж. әрбір жетінші жұмысшы оқи да, жаза да алмады.
1937 жылы БК(б)П мүшелерінің саны 1 453 828 адам болды.
Әлеуметтік құрылымына қарай, 1973 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша КОКП мүшелерінің 40,7% -ы зауыт жұмысшылары, 14,7% - ұжымдық фермерлер болды.
Мемлекеттік идеология КОКП-ны еңбекші адамдардың партиясы екендігін сендіргендіктен, жаңа мүшелерді қабылдаған кезде, партия өз ұжымдарында қарапайым ұжымдық фермерлер мен зауыт жұмысшыларының белгілі бір пайызын сақтап қалуға тырысты.
Партия санының көп болуына байланысты, партия мүшелерінің абсолюттік көпшілігі қарапайым коммунистерден тұрды.
1990 жылдың наурыз айында КОКП ОК-тің пленумында КОКП-ның жаңа Жарғысын (соңғы тарихында) қабылдағанымен, жаңа мүшелерді қабылдау тәртібін жеңілдету үшін сол жылы КОКП-да 1 жылдық кандидаттық тәжірибені толық жойды. Барлық кандидаттар автоматты түрде партия мүшесі болып қабылданды. Себебі, осы уақытта партия зиялылардың КОКП-дан кету үрдісі байқалды. 1961 жылға дейін үміткердің кандидаттық тәжірибе 1-санат үшін 1 жыл (5 жылдан артық жұмыс тәжірибесі бар өнеркәсіпшілер) және 3 жыл болған өзге партиялардан шыққандардан қарағанда, басқаларына 2 жыл, ал 1961 жылдан бастап 1 жыл болған.
1991 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша КОКП мүшелері мен кандидаттарының саны 16 516 066 мүшені құрады (КОКП-ны тіркеу кезінде КСРО-ның Әділет министрлігі ұсынған мәліметтерге сәйкес, олар жария болған).
КОКП-ның ерекшелігі оның ұйымдастырушылық құрылымында. КОКП-ның құрамына КСРО-дағы он бес республиканың он төрт коммунистік партиясынан құралған болатын, ал республикалардың ішіндегі ең ірісі РКФСР өзінің коммунистік партиясы болмады, ал оның аумағындағы партия ұйымдары КОКП-ның бүкілодақтық органдарына бағынды. 1990 жылы ғана құрылды, бірақ тамыз төңкерісінен кейін ол РКФСР Президентінің жарлығымен тыйым салынды; 1993 жылы ретінде қалпына келтірілді.
Ұйымдастырылған құрылым
Құрамына КСРО-ның 14 басқарушы республикалық кірді: 1990 жылдың маусым айына дейін РКФСР КОКП-ның Орталық құрылымына негізделген республикалық компартиясы жоқ Кеңес Одағындағы жалғыз республика болды. 1940-1956 жж өмір сүрді.
Құрылымы
Орталық органдар
КОКП-ның жоғары органы бастапқыда жыл сайын шақырылған партиялық съезд болды, бірақ 1925 жылдан кейін съездер тұрақты болмады: тіпті, 13 жыл (1939—1952 жылдар) арасында болды, съезддер арасында - Орталық комитет, Съезд, Орталық комитеттің отырыстарының арасында - (1919 жылға дейін - Орталық комитеттің Бюросы, 1952-1966 - Орталық комитеттің Президиумы) сайланды, Орталық комитет жоғарғы орындаушы орган - Орталық комитеттің Секретариатты сайлады, Орталық комитет жоғарғы лауазымды адам - Орталық Комитеттің Бас хатшысын (1919 жылға дейін - Орталық комитеттің Төрағасы, 1919-1922 жж. - Орталық Комитетінің Жауапты хатшысы, 1934-1953 жж. - лауазым болмады, 1953-1966 ж. - Орталық Комитеттің Бірінші хатшысы) сайлады, Орталық комитет жоғарғы басқару орган - Партиялық бақылау комитетін (1962-1965 жж. - Партия-Мемлекеттік бақылау комитеттері, 1934-1952 жж. - Партиялық бақылау комиссиясы, 1920-1934 жж. - Орталық бақылау комиссия) сайлады, Орталық Комитет жоғары аудит мекемесі - Орталық тексеру комиссиясын сайлады.
Съезддер өміріндегі маңызды оқиғалар болды, оның барысында партия саясатының негізгі бағыттары айқындалды және оның жоғарғы органдарының құрамы қалыптасты. Барлығы 28 съезд өткізілді. Минск қаласында (1898) Ресей социал-демократиялық жұмысшы партиясының құрылтай съезі бірінші болып саналады, ал 1990 жылы Мәскеуде өткен КОКП-тың 28-ші съезі - соңғы болып табылады. Жарғыға сәйкес Партияның жетекші рөлді ойнау керек болды, бірақ шын мәнісінде 1921 жылы партияішілік фракциялар мен топтарға тыйым салынғаннан кейін Орталық комитет пен Орталық комитеттің Саяси бюросы жоғарғы жетекші күшке ие болды, ал 1924 жылдан бастап , КСРО-ның де-факто басшысы болды.
Республикалық органдар
Одақтық республикалардың коммунистік партияларының жоғарғы органдары - съездерді, облыстық конференциялар (облыстық бөліністері жоқ одақтық республикаларда - аудандық конференция) сайлады, съездер арасында - орталық комитетті съездер сайлады, орталық комитеттер отырысының арасында - орталық комитеттің саяси бюросын орталық комитет сайлады, атқарушы органдар - орталық комитеттің секретариатын орталық комитет сайлады, жоғарғы лауазымды адамдар - орталық комитеттің бірінші хатшыларын орталық комитеттер сайлады.
Жергілікті органдар
Дереккөздер:
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kenes Odagy Kommunistik Partiyasy nemese KOKP orys Kommunisti cheskaya pa rtiya Sove tskogo Soyu za Kenes Socialistik Respublikalar Odagynda biligin zhүrgizgen sayasi partiya Kenes Odagy Kommunistik Partiyasy KOKP Kommunisticheskaya partiya Sovetskogo Soyuza KPSS BasshysyNegizin salushyVladimir Ilich Lenin negizdeushi M S Gorbachev partiyanyn songy basshysy Қurylgan zhyly 1898 1917 RSDZh b P 1917 1918 RK b P 1918 1925 BK b P 1925 1952 KOKP 1952 1991 Taralgan zhyly6 karasha 1991Shtab pәteri KSRO Mәskeu Staraya ploshad 4 үjIdeologiyasymarksizm marksizm leninizm bolshevizm socializm kommunizmInternacionalyKomintern 1919 1943 1947 1956 Zhastar ujymyBLKZhO komsomol Mүsheler sany19 487 822 adam 1 kantar 1989 zhyl Ұrany1957 2250 1989 zhylӘnurany sondaj ak bej resmi әnurany Partiyalyk mor Pravda TulgalarSanattagy partiya mүsheleri 120 adam RSDZhP RSDZh b P RK b P BK b P KOKPPartiya tarihy Қazan tonkerisi Zhana ekonomikalyk sayasat StalinizmSayasibyuro Hatshylyk Ұjymbyuro Ortalyk Komitet ObkomPartiya basshylary Vladimir Lenin Iosif Stalin Nikita Hrushyov Leonid Brezhnev Yurij Andropov Konstantin Chernenko Mihail GorbachyovBLKZhO PravdaBul үlgini koru ondeuKSRO 1920 zhyldardyn basynan bastap 1990 zhyldyn nauryz ajyna dejin partiya әrtүrli ataular RK b P BK b P KOKP birzhakty zhүje bojynsha zhumys istedi zhәne eldegi totalitarlyk avtokratiyalyk rezhimdi kuruga ykpal etken sayasi bilikte monopoliyalyk kukykka ie boldy Bul mәrtebe turgyda bekitilgen 126 babynda Kommunistik partiya memlekettik zhәne kogamdyk zhumyskerlerdin baskaru ortalygy dep zhariyalandy al 1977 zhyly kabyldangan KOKP kenestik kogamnyn baskarushy zhәne bastaushy kүshi dep zhariyalandy 1990 zhyly partiyanyn sayasi bilikke zhүrgizgen konstituciyalyk monopoliyasy zhojyldy alajda KSRO Konstituciyasynda KOKP tipti zhana redakciyasynda baska sayasi partiyalar arasynda da bolek ajtyldy 1991 zhyly 19 21 tamyzdagy okigalar KOKP ny antikonstituciyalyk is әreketterge ajyptauga negiz boldy RKFSR Prezidentinin 1991 zhylgy 6 karashadagy 169 Zharlygymen KOKP zhәne onyn respublikalyk ujymy kyzmetin toktatty ujymdyk kurylymdar taratyldy mүlik tәrkilendi Alajda 1992 zhylgy 30 karashada 9 P sot bujrygymen KOKP RKFSR KP nyn bastapky ujymdarynyn kyzmetine tyjym saludy konstitucialyk emes dep tanidy Is sharalar zhalpyga birdej ujym mәrtebesinin kuldyrauyna zhәne zhogaluyna bajlanysty toktatyldy AtauyPartiya atauy әr zhylda әr tүrli boldy 1898 1917 RSDZhP1917 1918 Resej social demokratiyalyk zhumysshy bolshevikter partiyasy RSDZh b P1918 1925 Resej Kommunistik bolshevikter partiyasy RK b P1925 1952 Bүkilodaktyk Kommunistik bolshevikter partiyasy BK b P1952 1991 Kenes Odagy Kommunistik partiyasy KOKPTarihyPartiyanyn teoriyalyk negizi marksshil leninshil ilim bolyp sanaldy tүpki maksaty kommunizm kuru bolyp belgilendi әr tarihi kezendegi mindetterdi ajkyndajtyn bagdarlamalary boldy ujymdyk kurylymy zhargysynda korinis tapty Zhog organy partiya sezderi boldy sezderde OK CK Ortalyk tekseru komissiyasy OTK CRK sajlangan KOKP OK ti oz plenumdary aralygynda partiya zhumysyna basshylyk zhasau үshin KOKP OK inin 1919 zhyldan bastap al 1952 66 zh ol KOKP OK nin Toralkasy bolyp ataldy kadrlardy iriktep zhumystardyn atkaryluyn tekseretin OK tin Bas birinshi hatshysyn sajlap otyrdy Partiyanyn negizi bastauysh ujymdar boldy olar zauyt fabrika uzhymshar kenshar t b kemi үsh partiya mүshesi bar kәsiporyndarda mekemelerde oku oryndarynda armiyada ujymdastyryldy KOKP basshylygymen Bүkilodaktyk leninshil kommunistik zhastar odagy zhumys istedi k Komsomol 1880 90 zhyly Resejde onerkәsip zhedel damyp zhumysshylardyn belsendiligi kүshejdi Zhumysshy kozgalysyna basshylyk etu үshin 1883 zhyly Zhenevada tungysh orys marksshilderi ujymy Enbekti azat etu toby negizin G V Plehanov 1856 1918 kalagan kuryldy k Marks K Osy ujymnyn ykpalymen Resejdin oz ishinde de koptegen marksshil үjirmeler pajda boldy 1898 zh 50 den astam kalalarda marksshil үjirmeler men ujymdar zhumys istedi Olar 1898 zh 1 3 13 15 nauryzda Minskide Sankt Peterburgtik Kүres odagy ujymynyn zhetekshileri V I Lenin L Markov t b ujymdastyruymen oz sezin otkizdi Sezd bүkilresejlik birikken marksshil zhumysshy partiyasynyn kurylganyn zhariyalap ony Resej social demokratiyalyk zhumysshy partiyasy RSDZhP dep atau turaly sheshim kabyldady Sezden kejin Resejdegi buryngy marksshil ujymdar RSDZhP komitetteri bolyp atala bastady Birak partiya is zhүzinde әli kurylgan zhok bolatyn Onyn zhargysy bagdarlamasy kүres taktikasy bolmady partiya bir ortalyktan baskarylmady Osy mәseleler RSDZhP nin 2 sezinde 1903 17 30 shilde 10 23 tamyz Bryussel London katty talkylandy Onda Lenindi zhaktaushylar bolshevikter Markovty 1873 1923 zhaktaushylar menshevikter bolyp ataldy 1905 07 zh Resejde birinshi orys revolyuciyasy bolyp otti Osygan bajlanysty RSD b ZhP nin 3 sezinde 1905 12 25 sәuir 27 sәuir 10 mamyr partiyanyn kүres taktikasy belgilendi Resejde 50 den astam bolsheviktik ujymdar kurylyp iri iri kalalarda Zhumysshy deputattary kenesi pajda boldy Bolshevikter 1905 zh Mәskeude t b iri kalalarda otken zheltoksan karuly koterilisine katynasty Partiyanyn 4 sezi 1906 10 23 25 sәuir 8 mamyr Stokgolm men 5 sezi 1907 30 sәuir 13 mausym 13 mamyr 1 mausym London birigu sezderi boldy Onda bolshevikter men menshevikter uakytsha birikti 1 dүniezhүzilik sogys zhyldarynda 1914 18 Batys Europa zhumysshy partiyalarynyn kopshiligi oz үkimetterin koldap shykty Marksshil partiyalardyn halykar kauymdastygy II Internacional tarap ketti 1917 zhyly Resejde Akpan revolyuciyasy bolyp elde kosarlangan bilik zhүjesi Uakytsha үkimet pen Zhumysshy zhәne soldat deputattary kenesterinin biligi kos okimet ornady Lenin t b partiya kosemderi emigraciyadan ajdaudan kajtyp sayasi omirge aralasty RSD b ZhP nyn 6 sezi 1917 26 shilde 8 tamyz 3 16 tamyz Sankt Peterburg Lenin nuskaularyn basshylykka ala otyryp okimet biligin karuly koterilis arkyly tartyp alu turaly sheshim kabyldady Koterilis 1917 zh 25 kazanda 8 karasha el astanasy Sankt Peterburgte k Kenes okimeti 2 15 karashada Mәskeude zhenip shykty Endi RSD b ZhP oppoziciyadagy partiyadan zhetekshi partiyaga ajnaldy k Қazan tonkerisi RSD b ZhP nyn 7 sezinde 1918 6 8 nauryz Sankt Peterburg partiyanyn atauy ozgerip Resej Kommunistik bolshevikter partiyasy RK b P bolyp ataldy Kommunistik partiya zhumysshylar men sharualardy Kenestik respublikany korgauga shakyrdy RK b P nyn 8 sezi 1919 18 23 nauryz Mәskeu men 9 sezinde 1920 29 nauryz 5 sәuir Қyzyl Armiyany nygajtu kontrrevolyuciya men sheteldik baskynshylardy talkandau negizgi maksat etip kojyldy Komsomol bileti 1983 Azamat sogysynda zheniske zhetkennen kejin bir gana sayasi partiya RK b P biligindegi Kenes okimetinin aldynda turgan negizgi mindet asharshylykpen kүres ekonomikany kalpyna keltiru mәseleleri boldy Sondyktan partiyanyn 10 sezi 1921 8 16 nauryz sogys kommunizmi sayasatynan zhana ekonomikalyk sayasatka koshu zhoninde sheshim kabyldady Sezde ult mәselesi kәsipodaktar zhoninde kyzu pikirtalastar zhүrip lenindik tuzhyrymdama kabyldandy Zhikshildikke zhol bermeu үshin Partiyanyn birligi turaly karar da kabyldandy 11 sezde 1922 27 nauryz 2 sәuir zhana ekon sayasattyn bir zhyldyk korytyndysy shygaryldy Eldin odan әri sayasi ekon mәdeni damuy үshin kenestik respublikalardyn erikti odagyn kuru kazhettiligi ajtyldy Avtonomiyalandyru yagni barlyk kenestik respublikalardyn Resej kuramyndagy avton ajmaktar boluy kazhettigi ideyasy katty synga ushyrady Sezden kejin otken RK b P OK i plenumynda OK Bas hatshysy bolyp I V Stalin sajlandy Osy zhyldyn kazan zheltoksan ajlarynda otken Ukraina Belorussiya Әzirbajzhan Armeniya Gruziya kompartiyalarynyn plenumdary KSRO ga birigudi makuldady k Kenes Odagy RK b P nyn 12 sezi 1923 17 25 sәuir onerkәsip pen auyl sharuashylygyn orkendetu partiyanyn zhәne kenesterdin baskaru zhүjelerin zhetildiru mәselelerin karady Osy zhyly partiya ishinde kyzu kүres bastaldy Sondyktan frakciyalar men toptar erkindigin talap etken OK plenumy trockijshil t b toptardy ideyalardan sheginu usak burzhuaziyalyk adasu dep mәlimdedi 1924 zh 21 kantarda partiya kosemi Lenin kajtys boldy RK b P OK i zhedel plenum otkizip partiyaga lenindik shakyru zhariyalady Zhedel tүrde 240 mynnan asa zhumysshylar men sharualar partiya kataryna alyndy Lenin auyryp zhatkan kezde zhәne ol kajtys bolgannan kejin partiyanyn OK i mүsheleri arasynda bilikke talasushylar arasynda kyzu pikirtalastar zhүrip zhatty Ol pikirtalastar 14 sezde 1925 18 31 zheltoksan ajkyn bajkaldy Onda Stalin toby zheniske zhetip L Trockij toby men zhana oppoziciya Kamenev Zinovev toby talkandaldy Sezde partiyanyn zhana zhargysy kabyldanyp RK b P Bүkilodaktyk Kommunistik bolshevikter partiyasy BK b P bolyp ataldy BK b P nyn 15 sezinde 1927 2 19 zheltoksan el ekonomikasyn orkendetudin birinshi beszhyldyk zhosparyn zhasau zhoninde nuskau kabyldandy 1929 32 zhyldarga arnalgan birinshi beszhyldyk zhospar BK b P nyn 16 konferenciyasynda 23 29 sәuir 1929 bekitildi Sezde Trockij Zinovev toby leninshil bagyttan kol үzdi dep eseptelinip ol toptyn koptegen mүsheleri partiyadan shygaryldy k Beszhyldyktar BK b P nyn 16 sezi 1930 26 mausym 13 shilde Kenes Odagynyn koptegen ajmaktarynda bolyp zhatkan zhappaj asharshylyktarga karamastan onerkәsip pen a sh nda үlken zhetistikterge kol zhetkizdik dep atap korsetti 17 sezde 1934 26 kantar 10 akpan birinshi beszhyldyktyn korytyndysy shygarylyp ekinshi beszhyldyk zhospary bekitildi Osy sezde Stalin Bas hatshylykka sajlanarda kopshilik dauys ala almaj delegattar partiyanyn Leningrad kazirgi Sankt Peterburg guberniyalyk zhәne kalalyk komitetinin BK b P nyn Solt Bat byurosynyn 1 hatshysy OK Sayasi byurosynyn mүshesi S M Kirovty 1886 1934 zhaktap dauys berdi Birak dauystardy sanaushy komissiya sajlaudy Stalinnin pajdasyna buryp zhiberdi Kop uzamaj Kirov belgisiz zhagdajda kisi kolynan kazaga ushyrady 1934 Osydan kejin Kenes Odagynda zhappaj sayasi kugyn sүrgin orship artynsha Ұly Otan sogysy 1941 45 bastaldy da partiya sezi shakyrylmaj kaldy Қazakstanda 1921 zhyly mausymda bolgan partiya konferenciyasy zhergilikti bolsheviktik ujymdardy RK b P kuramynda bolatyn birtutas Қazak oblysy partiya ujymyna biriktirdi partiyanyn oblys komitetin sajlady 1925 zhyly 19 akpanda BK b P OK sheshimimen oblystyk ujym olkelik ujym obkom olkelik komitet bolyp kajta kuryldy 1937 zhyly sәuirde olkelik ujym Қazakstan K b P na olkekom Қazakstan K b P Ortalyk Komitetine ajnaldyryldy k Қazakstan Kommunistik partiyasy Elde Stalinnin totalitarlyk rezhimi ornykty Sogys zhyldarynda partiya katary nygajtylyp 5319297 adam kandidattykka 3615451 adam mүshelikke otti 1952 zh 4 19 kazanda otken 19 sezde partiyanyn atauy Kenes Odagy Kommunistik Partiyasy KOKP bolyp ozgertildi 1953 zh 5 nauryzda Stalin kajtys boldy KOKP nyn 20 sezinde 1959 14 25 akpan Stalinnin zheke basyna tabynu dәstүri zhan zhakty talkylanyp katal ajyptaldy Birak elde demokratiyanyn damytyluy shektelip partiyanyn kezekten tys shakyrylgan 21 sezi 1959 22 kantar 5 akpan elde socializm tolyk zhәne tүpkilikti ornady degen korytyndy shygardy Kenes halky zhana kommunistik kogamga ayak basty dep eseptelindi KOKP nyn 22 sezinde 1961 17 31 kazan elde kemeldengen socializm ornady degen korytyndy zhasaldy partiyanyn үshinshi bagdarlamasy kabyldandy Onda elde kommunizm ornatu үshin үsh negizgi mindetti kommunizmnin materialdyk bazasyn zhasau zhana adamdy tәrbieleu kommunistik kogamdyk katynastardy zhetildiru sheshu mәselesi kүn tәrtibine kojyldy Partiyany N S Hrushev baskargan kezde 1953 64 elde sayasi әulekilik etek aldy sharuashylykty orkendetude koptegen kemshilikter zhiberildi partiyanyn oblysy ujymdary salalyk partiya ujymdaryna azhyratyldy Sondyktan 1964 zh otken kazan plenumynda Hrushev ornynan alynyp ornyna L I Brezhnev sajlandy KOKP nyn 23 27 sezderi әr 5 zhyl sajyn otkizilip turdy Olarda negizinen otken beszhyldyktar korytyndylary shygarylyp zhana beszhyldyk zhosparlary bekitilip otyrdy Elde 20 g dyn 50 zhyldarynyn orta tusynda ornagan kejbir demokr ozgerister shektelip partiya oz ishinde tokyrauga ushyraj bastady KSRO da koppartiyalyktyn bolmauy KOKP nyn zheke biligi elde totalitarlyk zhүje kalyptastyrdy El ekonomikasy tokyrauga ushyrap keri kete bastady Partiya apparaty men үkimette reforma zhүrgizuge tyrysushylar revizionister retinde kudalauga ushyrady Brezhnev kajtys bolyp partiya basshylygyna 1982 zh karashada Yu M Andropov 1914 1984 1984 zh nauryzda ol kajtys bolgan son K U Chernenko 1911 1985 ol da 1985 zhyly nauryzda kajtys bolgannan kejin M S Gorbachev sajlandy k Gorbachev M S 1985 zhyly sәuir plenumynan bastalgan eldegi ozgerister KOKP mүshelerine de katty әser etti Koptegen KOKP mүsheleri partiya ishinde reformalar zhүrgizudi talap etti Halyk arasynda kompartiyanyn zhetekshilik roline karsy kozgalystar kүshejip ketti Odaktas respublikalardyn kompartiyalary 1989 zhyldan bastap KOKP dan bolinip shygudy kolga aldy Osygan bajlanysty partiya basshylygyndagy kertartpa kүshter 1991 zh Mәskeude tamyz bүligin ujymdastyrdy Bүlik basylgannan kejin kop uzamaj Resej Prezidenti B Elcin ozinin zharlygymen KOKP ga tyjym saldy KOKP bilikten ketkennen kejin kop uzamaj 1991 zh 8 zheltoksanda Kenes Odagy tarap ketti Қazirgi kezde Resejde birneshe partiya ozderin KOKP nyn muragerlerimiz dep eseptejdi MүshelikKOKP mүshesinin 1989 zh KOKP tosbelgisi KOKP mүshe belgisi bolmady komsomol nemese mүshesine karaganda KOKP ga kiru үshin partiyanyn eki mүshesinin usynystary talap etildi partiya tәzhiribesi kem degende bir zhyl Osy usynystardy makuldagannan kejin bejpartiyalyk KOKP nyn kandidattyk mүshesi bolatyn zhәne ogan kandidattyk kartochka beriletin Talap etilgen usynystardyn sany tarihi turgyda ozgererip otyrdy sonymen katar 1920 1930 zhzh әleumettik үleske bajlanysty eki үsh bes usynys boluy mүmkin edi Kandidat tәzhiribesinin merzimi de ozgerui mүmkin bir zhyl eki үsh edi Barlyk partiya mүsheler zhәne kandidattar aj sajyn partiyalyk zharna toleuge mindetti boldy Mүshelik zharna toleu turaly eskertuler korsetiletin 1917 zhyly RK b P sany 350 myn adam boldy 1924 zhyly Lenin kajtys bolgannan kejin partiyaga zhumyskerlerdi zhappaj kabyldau otkizildi 1923 zhyly partiyada 386 myn adam 1924 zhyly 735 myn adam 1927 zhyly 1 236 myn adam 1930 zhyly 1 971 myn adam 1934 zhyly 2 809 myn adam boldy Zertteushi N N Maslov 1920 1929 zhzh onerkәsipti sogyska dejin kalpyna keltiru esebinen zhumys klasynyn sany 5 ese osti bul en aldymen tapsyzdangan sharua zhastaryna bajlanysty boldy 1927 1929 zhzh әrbir zhetinshi zhumysshy oki da zhaza da almady 1937 zhyly BK b P mүshelerinin sany 1 453 828 adam boldy Әleumettik kurylymyna karaj 1973 zhylgy 1 kantardagy zhagdaj bojynsha KOKP mүshelerinin 40 7 y zauyt zhumysshylary 14 7 uzhymdyk fermerler boldy Memlekettik ideologiya KOKP ny enbekshi adamdardyn partiyasy ekendigin sendirgendikten zhana mүshelerdi kabyldagan kezde partiya oz uzhymdarynda karapajym uzhymdyk fermerler men zauyt zhumysshylarynyn belgili bir pajyzyn saktap kaluga tyrysty Partiya sanynyn kop boluyna bajlanysty partiya mүshelerinin absolyuttik kopshiligi karapajym kommunisterden turdy 1990 zhyldyn nauryz ajynda KOKP OK tin plenumynda KOKP nyn zhana Zhargysyn songy tarihynda kabyldaganymen zhana mүshelerdi kabyldau tәrtibin zhenildetu үshin sol zhyly KOKP da 1 zhyldyk kandidattyk tәzhiribeni tolyk zhojdy Barlyk kandidattar avtomatty tүrde partiya mүshesi bolyp kabyldandy Sebebi osy uakytta partiya ziyalylardyn KOKP dan ketu үrdisi bajkaldy 1961 zhylga dejin үmitkerdin kandidattyk tәzhiribe 1 sanat үshin 1 zhyl 5 zhyldan artyk zhumys tәzhiribesi bar onerkәsipshiler zhәne 3 zhyl bolgan ozge partiyalardan shykkandardan karaganda baskalaryna 2 zhyl al 1961 zhyldan bastap 1 zhyl bolgan 1991 zhylgy 1 kantardagy zhagdaj bojynsha KOKP mүsheleri men kandidattarynyn sany 16 516 066 mүsheni kurady KOKP ny tirkeu kezinde KSRO nyn Әdilet ministrligi usyngan mәlimetterge sәjkes olar zhariya bolgan KOKP nyn ereksheligi onyn ujymdastyrushylyk kurylymynda KOKP nyn kuramyna KSRO dagy on bes respublikanyn on tort kommunistik partiyasynan kuralgan bolatyn al respublikalardyn ishindegi en irisi RKFSR ozinin kommunistik partiyasy bolmady al onyn aumagyndagy partiya ujymdary KOKP nyn bүkilodaktyk organdaryna bagyndy 1990 zhyly gana kuryldy birak tamyz tonkerisinen kejin ol RKFSR Prezidentinin zharlygymen tyjym salyndy 1993 zhyly retinde kalpyna keltirildi Ұjymdastyrylgan kurylymdelegattyn tosbelgisi 1971 zh Қuramyna KSRO nyn 14 baskarushy respublikalyk kirdi 1990 zhyldyn mausym ajyna dejin RKFSR KOKP nyn Ortalyk kurylymyna negizdelgen respublikalyk kompartiyasy zhok Kenes Odagyndagy zhalgyz respublika boldy 1940 1956 zhzh omir sүrdi Respublika PartiyaResej Kenestik Federaciyalyk Socialistik Respublikasy 1990 zhyldan bastap Belorus Kenestik Socialistik RespublikasyӨzbek Kenestik Socialistik RespublikasyҚazak Kenestik Socialistik RespublikasyGruzin Kenestik Socialistik RespublikasyӘzirbajzhan Kenestik Socialistik Respublikasy Әzirbajzhan kommunistik partiyasyLitva Kenestik Socialistik RespublikasyMoldava Kenestik Socialistik RespublikasyLatviya Kenestik Socialistik RespublikasyҚyrgyz Kenestik Socialistik RespublikasyTәzhik Kenestik Socialistik RespublikasyTүrikmen Kenestik Socialistik Respublikasy 1940 1956 ҚurylymyOrtalyk organdar Tolyk makalasy KOKP nyn zhogary organy bastapkyda zhyl sajyn shakyrylgan partiyalyk sezd boldy birak 1925 zhyldan kejin sezder turakty bolmady tipti 13 zhyl 1939 1952 zhyldar arasynda boldy sezdder arasynda Ortalyk komitet Sezd Ortalyk komitettin otyrystarynyn arasynda 1919 zhylga dejin Ortalyk komitettin Byurosy 1952 1966 Ortalyk komitettin Prezidiumy sajlandy Ortalyk komitet zhogargy oryndaushy organ Ortalyk komitettin Sekretariatty sajlady Ortalyk komitet zhogargy lauazymdy adam Ortalyk Komitettin Bas hatshysyn 1919 zhylga dejin Ortalyk komitettin Toragasy 1919 1922 zhzh Ortalyk Komitetinin Zhauapty hatshysy 1934 1953 zhzh lauazym bolmady 1953 1966 zh Ortalyk Komitettin Birinshi hatshysy sajlady Ortalyk komitet zhogargy baskaru organ Partiyalyk bakylau komitetin 1962 1965 zhzh Partiya Memlekettik bakylau komitetteri 1934 1952 zhzh Partiyalyk bakylau komissiyasy 1920 1934 zhzh Ortalyk bakylau komissiya sajlady Ortalyk Komitet zhogary audit mekemesi Ortalyk tekseru komissiyasyn sajlady hatshylardyn arasyndagy kyzmettik kuәligi Sezdder omirindegi manyzdy okigalar boldy onyn barysynda partiya sayasatynyn negizgi bagyttary ajkyndaldy zhәne onyn zhogargy organdarynyn kuramy kalyptasty Barlygy 28 sezd otkizildi Minsk kalasynda 1898 Resej social demokratiyalyk zhumysshy partiyasynyn kuryltaj sezi birinshi bolyp sanalady al 1990 zhyly Mәskeude otken KOKP tyn 28 shi sezi songy bolyp tabylady Zhargyga sәjkes Partiyanyn zhetekshi roldi ojnau kerek boldy birak shyn mәnisinde 1921 zhyly partiyaishilik frakciyalar men toptarga tyjym salyngannan kejin Ortalyk komitet pen Ortalyk komitettin Sayasi byurosy zhogargy zhetekshi kүshke ie boldy al 1924 zhyldan bastap KSRO nyn de fakto basshysy boldy Respublikalyk organdar Odaktyk respublikalardyn kommunistik partiyalarynyn zhogargy organdary sezderdi oblystyk konferenciyalar oblystyk bolinisteri zhok odaktyk respublikalarda audandyk konferenciya sajlady sezder arasynda ortalyk komitetti sezder sajlady ortalyk komitetter otyrysynyn arasynda ortalyk komitettin sayasi byurosyn ortalyk komitet sajlady atkarushy organdar ortalyk komitettin sekretariatyn ortalyk komitet sajlady zhogargy lauazymdy adamdar ortalyk komitettin birinshi hatshylaryn ortalyk komitetter sajlady Zhergilikti organdarDerekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 IV tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet