Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі — Қарағанды облысының Қарқаралы ауданындағы таулы-орман ландшафтысы. Табиғаттың бірегей нысандарын қорғау, саяхатты дамыту және халық демалысын жақсарту мақсатында 1998 жылы құрылған. 2009 жылы аумағы 90,3 мың га-дан 112 120 га-ға дейін кеңейтілген.
Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі | |
ХТҚО санаты — II (Ұлттық парк) | |
Жалпы мағлұмат | |
---|---|
Ауданы | 112 120 га |
Құрылған уақыты | 1 желтоқсан 1998 жыл |
Басқаратын ұйым | ҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті |
Орналасуы | |
49°25′00″ с. е. 75°25′00″ ш. б. / 49.41667° с. е. 75.41667° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°25′00″ с. е. 75°25′00″ ш. б. / 49.41667° с. е. 75.41667° ш. б. (G) (O) (Я) | |
Ел | Қазақстан |
Аймақ | Қарағанды облысы |
Аудан | Қарқаралы ауданы |
Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі Ортаққорда |
Географиялық орны мен сипаты
Сарыарқның Қарқаралы және Кент тауларындағы дала өсімдіктері мен қарағайлы орман өскен аймағын алып жатыр. Бұл аймақта бұрын биік таулар болатын, уақыт өте бұзылып, көптеген ұсақ шоқылар мен адырларға бөлініп кеткен. Олардың биік беткейлері қатты өзгеріске ұшырап, жартасты шыңдары терең сайлармен және аңғарлармен бөлінген. Көп жерлерде гранитті тақталар жалаңаштанған. Тау сайларынан бұлақтар басталып, шағын өзендер бастау алады. Қарқаралы тауларында Қарқаралы, Қопа, Аюшат, Қаракеңгір, Кент тауында Қызылкеніш, Қадыр өзендері, Шайтанкөл, Бассейн, Үлкенкөл, т.б. көлдері бар. Шағын суқоймалары, суға толы гранитті жартас шұңқырлар кездеседі.
Климаты және топырағы
Аймақтың ауа райы континентті, күн сәулесі көп түседі. Жауын-шашынның орташа мөлшері 250-300 мм, жазғы жауын-шашын қысқы уақыттан басым және жазда жиі құрғақшылық болып тұрады. Қаңтар айының орташа жылдық ауа температурасы -14,4°С, шілдеде 18°С.
Қарағайлы орман төсемесінде қоңыр түсті орман және шымды-күлді таулы орман топырағы қалыптасқан.
Фаунасы мен флорасы
- Тұяқты жануарлардан - сібір елігі, бұлан, арқар.
- Жыртқыштардан - қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, ақкіс, т.б; ақ қоян, дала шақылдағы.
- Кеміргіштерден - дала суыры, қызылұрт сарышұнақ, үлкен және секіргіш қосаяқтар, пен қаптесердің оннан астам түрі таралған. Доңыз бен марал, ақшыл тиін жерсіндірілген.
- Құстардан - маубас жапалақ, байғыз, үкі, бақалтақ қыран, тұрымтай, кәдімгі және дала күйкентайы, ормандарда үлкен шұбар тоқылдақ, ақшыл қанат сайрауық, т.б;
- Бауырымен жорғалаушылардан - секіргіш кесіртке мен өрнекті қарашұбар жылан, сирек жағдайда көк кесіртке, қалқантұмсық жылан, т.б. кездеседі.
Саябақта кездесетін аңның 40, құстың 114, өсімдіктің 66, балықтың 8 түрі қорғауға алынған. Олардың ішінде Қазақстанның Қызыл кітабына енген аңдар - арқар, сабаншы; құстардан бүркіт, ақбас тырна, ақбас үйрек, балықшы тұйғын, безгелдек, қара дегелек, қытай қазы; өсімдіктерден қара қандыағаш, Фукс сүйсіні, қызыл қайың, Қарқаралы бөріқарақаты мен сылдыршөбі, кәдімгі қырыққұлақ, , қауырсынды селеу және мүктің бір түрі - тегіс сфагнум, т.б. бар.
Эндемик өсімдік түрлерінен - Қарқаралы бөріқарақаты мен сылдыршөбі, үшкір сала сиякөк, , , Қарқаралы рэгнериясы өседі.
Белдемдері
Саябақ үш белдемнен тұрады:
- қорықтық белдем - Кент тауларын қамтиды. Мұнда таулы-орманды алқаптың төл табиғаты бастапқы қалпында сақталып, қорғалады;
- рекреациялық белдем - Қарқаралы тауларын қамтиды. Мұнда табиғатты қорғаумен қатар туристік, сауықтыру шаралары ұйымдастырылады;
- эндемиктік белдем - тек қана осы саябақта тіршілік ететін жануарлар, сондай-ақ бірегей табиғат нысандары қорғалады.
Саябақ аумағында шаруашылық әрекеттерге тыйым салынған.
Дереккөздер
- Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5
Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Karkaralinky Reserve |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қarkaraly memlekettik ulttyk tabigi parki Қaragandy oblysynyn Қarkaraly audanyndagy tauly orman landshaftysy Tabigattyn biregej nysandaryn korgau sayahatty damytu zhәne halyk demalysyn zhaksartu maksatynda 1998 zhyly kurylgan 2009 zhyly aumagy 90 3 myn ga dan 112 120 ga ga dejin kenejtilgen Қarkaraly memlekettik ulttyk tabigi parkiHTҚO sanaty II Ұlttyk park Zhalpy maglumatAudany112 120 gaҚurylgan uakyty1 zheltoksan 1998 zhylBaskaratyn ujymҚR AShM Orman sharuashylygy zhәne zhanuarlar dүniesi komitetiOrnalasuy49 25 00 s e 75 25 00 sh b 49 41667 s e 75 41667 sh b 49 41667 75 41667 G O Ya Koordinattar 49 25 00 s e 75 25 00 sh b 49 41667 s e 75 41667 sh b 49 41667 75 41667 G O Ya T El ҚazakstanAjmakҚaragandy oblysyAudanҚarkaraly audanyҚarkaraly memlekettik ulttyk tabigi parkiҚarkaraly memlekettik ulttyk tabigi parkiҚarkaraly memlekettik ulttyk tabigi parki OrtakkordaGeografiyalyk orny men sipatySaryarknyn Қarkaraly zhәne Kent taularyndagy dala osimdikteri men karagajly orman osken ajmagyn alyp zhatyr Bul ajmakta buryn biik taular bolatyn uakyt ote buzylyp koptegen usak shokylar men adyrlarga bolinip ketken Olardyn biik betkejleri katty ozgeriske ushyrap zhartasty shyndary teren sajlarmen zhәne angarlarmen bolingen Kop zherlerde granitti taktalar zhalanashtangan Tau sajlarynan bulaktar bastalyp shagyn ozender bastau alady Қarkaraly taularynda Қarkaraly Қopa Ayushat Қarakengir Kent tauynda Қyzylkenish Қadyr ozenderi Shajtankol Bassejn Үlkenkol t b kolderi bar Shagyn sukojmalary suga toly granitti zhartas shunkyrlar kezdesedi Klimaty zhәne topyragyAjmaktyn aua rajy kontinentti kүn sәulesi kop tүsedi Zhauyn shashynnyn ortasha molsheri 250 300 mm zhazgy zhauyn shashyn kysky uakyttan basym zhәne zhazda zhii kurgakshylyk bolyp turady Қantar ajynyn ortasha zhyldyk aua temperaturasy 14 4 S shildede 18 S Қaragajly orman tosemesinde konyr tүsti orman zhәne shymdy kүldi tauly orman topyragy kalyptaskan Faunasy men florasyTuyakty zhanuarlardan sibir eligi bulan arkar Zhyrtkyshtardan kaskyr tүlki karsak borsyk akkis t b ak koyan dala shakyldagy Kemirgishterden dala suyry kyzylurt saryshunak үlken zhәne sekirgish kosayaktar pen kapteserdin onnan astam tүri taralgan Donyz ben maral akshyl tiin zhersindirilgen Қustardan maubas zhapalak bajgyz үki bakaltak kyran turymtaj kәdimgi zhәne dala kүjkentajy ormandarda үlken shubar tokyldak akshyl kanat sajrauyk t b Bauyrymen zhorgalaushylardan sekirgish kesirtke men ornekti karashubar zhylan sirek zhagdajda kok kesirtke kalkantumsyk zhylan t b kezdesedi Sayabakta kezdesetin annyn 40 kustyn 114 osimdiktin 66 balyktyn 8 tүri korgauga alyngan Olardyn ishinde Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engen andar arkar sabanshy kustardan bүrkit akbas tyrna akbas үjrek balykshy tujgyn bezgeldek kara degelek kytaj kazy osimdikterden kara kandyagash Fuks sүjsini kyzyl kajyn Қarkaraly borikarakaty men syldyrshobi kәdimgi kyrykkulak kauyrsyndy seleu zhәne mүktin bir tүri tegis sfagnum t b bar Endemik osimdik tүrlerinen Қarkaraly borikarakaty men syldyrshobi үshkir sala siyakok Қarkaraly regneriyasy osedi BeldemderiSayabak үsh beldemnen turady koryktyk beldem Kent taularyn kamtidy Munda tauly ormandy alkaptyn tol tabigaty bastapky kalpynda saktalyp korgalady rekreaciyalyk beldem Қarkaraly taularyn kamtidy Munda tabigatty korgaumen katar turistik sauyktyru sharalary ujymdastyrylady endemiktik beldem tek kana osy sayabakta tirshilik etetin zhanuarlar sondaj ak biregej tabigat nysandary korgalady Sayabak aumagynda sharuashylyk әreketterge tyjym salyngan DerekkozderҚazakstan tabigaty Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy ZhShS 2011 T Z 304 bet ISBN 9965 893 64 0 T Z ISBN 9965 893 19 5 Ortakkorda bugan katysty media sanaty bar Karkaralinky Reserve