Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қытай қазы, қутұмсық қаз (лат. Anser cygnoides) – қазтәрізділер отрядының үйректер тұқымдасына жататын құс.
| Қытай қазы | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Anser cygnoides cygnoides | ||||||||||||||||
 () | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Anser cygnoides (Linnaeus, 1758) | ||||||||||||||||
 Breeding (northern areas) and wintering (southern areas) ranges in orange | ||||||||||||||||
| Түршелері | ||||||||||||||||
| A. c. cygnoides (Linnaeus, 1758) | ||||||||||||||||
| Anas cygnoid Linnaeus, 1758 |
Биологиялық сипаты
- Қанатының ұзындығы 47 см, салмағы 3,5 кг-дай.
- Басқа қаздардан ерекшелігі – арқасы мен бүйірі ақшыл көлденең жолақты қоңыр-сұр, бауыры – ақ.
- Мойны ұзын әрі жіңішке және қауырсындарының түсі әр түрлі.
- Тұмсығы қара, басқа қаздарға қарағанда ұзын. Өсімдіктердің жапырағы, сабағы және тұқымдарымен қоректенеді.
Көбеюі
Жағалауларында қамыс пен құрақ, қоға өскен көлдер мен өзендердің биіктеу жағалауына ұя салады. 6 – 7 жұп болып ұшып келіп, бір-бірінен алыс қоныстанады. 3 – 5 (кейде 9) жұмыртқа басып, оны атақаз бен анақаз кезектесіп 30 күндей шайқайды. Балапандары жұмыртқадан шыққан соң қытай қазы су қоймаларының құмды және батпақты жағалауларын мекендейді.
Таралу аймағы мен өрісі
Қытай қазы – жыл құсы. Қазақстанда сәуір айында қыстаудан қайтқан мерзімде кездеседі.
Қытайдың шығысы, Корея мен Жапония аймағын қыстайды. Саны аз, соңғы 30 жылда Қазақстанда тек екі рет – 1967 жылы Қара Ертіс өзеніне жақын жерде бір, 1978 жылыЗайсан ойпатынан он қутұмсық қаз кездескен. Мекендейтін жерлерінің құрғауынан және есепсіз ауланудың нәтижесінде қытай қазының саны жылдан жылға күрт азаюда.
Эвенкілер, сахалар, қытайлар мен басқа Шығыс Азия халықтары бұл қазды өте ертеден қолда өсірген, яғни қытай қазын қытай үй қазының арғы тегі деуге болады. Қолға тез үйренеді.
Қазіргі уақытта бүкіл Сібірде Торей көлдерінде ғана ұялайды. Бір кездері Қазақстанда Зайсан көлі мен Ертіс өзені жағасында ұялаған, ол ұшып өту кезеңінде Сырдарияда байқалатын. Қалың қамыс-қоғалы, әсіресе таудағы, көлдерде мекендеген. Түрді Линнеус (Linnaeus) 1758 жылы ашқан. Қытай қазы қорғауға алынып, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.
Дереккөздер
- Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қytaj kazy kutumsyk kaz lat Anser cygnoides kaztәrizdiler otryadynyn үjrekter tukymdasyna zhatatyn kus Қytaj kazyAnser cygnoides cygnoides Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby ҚustarSaby ҚaztәrizdilerTukymdasy ҮjrekKishi tukymdasy ҚazdarTegi Tүri A cygnoidesAnser cygnoides Linnaeus 1758 Breeding northern areas and wintering southern areas ranges in orangeTүrsheleriA c cygnoides Linnaeus 1758 A c domesticusAnas cygnoid Linnaeus 1758 Anas cygnoides Linnaeus 1758 Cycnopsis cygnoides Cygnopsis cygnoides Linnaeus 1758 Biologiyalyk sipatyҚolga үjretilgen kytaj kazysyn tumsygyndagy nүktesi men zhuan kelgen kujryk zhagymen tanuga bolady Қanatynyn uzyndygy 47 sm salmagy 3 5 kg daj Baska kazdardan ereksheligi arkasy men bүjiri akshyl koldenen zholakty konyr sur bauyry ak Mojny uzyn әri zhinishke zhәne kauyrsyndarynyn tүsi әr tүrli Tumsygy kara baska kazdarga karaganda uzyn Өsimdikterdin zhapyragy sabagy zhәne tukymdarymen korektenedi Anser cygnoidesKobeyuiZhagalaularynda kamys pen kurak koga osken kolder men ozenderdin biikteu zhagalauyna uya salady 6 7 zhup bolyp ushyp kelip bir birinen alys konystanady 3 5 kejde 9 zhumyrtka basyp ony atakaz ben anakaz kezektesip 30 kүndej shajkajdy Balapandary zhumyrtkadan shykkan son kytaj kazy su kojmalarynyn kumdy zhәne batpakty zhagalaularyn mekendejdi Taralu ajmagy men orisiҚytaj kazy zhyl kusy Қazakstanda sәuir ajynda kystaudan kajtkan merzimde kezdesedi Қytajdyn shygysy Koreya men Zhaponiya ajmagyn kystajdy Sany az songy 30 zhylda Қazakstanda tek eki ret 1967 zhyly Қara Ertis ozenine zhakyn zherde bir 1978 zhylyZajsan ojpatynan on kutumsyk kaz kezdesken Mekendejtin zherlerinin kurgauynan zhәne esepsiz aulanudyn nәtizhesinde kytaj kazynyn sany zhyldan zhylga kүrt azayuda Evenkiler sahalar kytajlar men baska Shygys Aziya halyktary bul kazdy ote erteden kolda osirgen yagni kytaj kazyn kytaj үj kazynyn argy tegi deuge bolady Қolga tez үjrenedi Қazirgi uakytta bүkil Sibirde Torej kolderinde gana uyalajdy Bir kezderi Қazakstanda Zajsan koli men Ertis ozeni zhagasynda uyalagan ol ushyp otu kezeninde Syrdariyada bajkalatyn Қalyn kamys kogaly әsirese taudagy kolderde mekendegen Tүrdi Linneus Linnaeus 1758 zhyly ashkan Қytaj kazy korgauga alynyp Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen DerekkozderҚazakstan tabigaty Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy ZhShS 2011 T Z 304 bet ISBN 9965 893 64 0 T Z ISBN 9965 893 19 5