Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тұрымтай (лат. Falco columbarius) – сұңқартәрізділер отрядына жататын құс.
| Тұрымтай | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
 () | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Falco columbarius Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||
 Yellow: summer only. Green: all year. Blue: winter only. | ||||||||||||||
| 3–9 | ||||||||||||||
| Aesalon columbarius (Linnaeus, 1758) |
Еуразия мен Солтүстік Америкада, Орталық Азияда таралған. Қазақстанда дала және орманды дала аймақтарын, республиканың оңтүстік-шығысы мен шығ-ндағы таулардың субальпілік белдеулерін мекендейді. Шәулісінің қанат ұзындығы 180 – 235 мм, салмағы 160 – 215 г, ал ұябасарында тиісінше 200 – 260 мм және 216 – 300 г.
Шәулісінің арқасы көкшіл сұр, мойнының артқы жағында қоңыр қызғылт дақтары бар, бауыры сарғыштау, құйрығының ұшында жалпақ қара жолағы болады. Ұябасарының арқасы қоңыр сұр, бауыры ақшыл түсті, денесінде жолағы бар. Жастары түс жағынан ұябасарына ұқсас, бірақ балсірісі – көкшіл (сары емес). Жағалтайдан айырмашылығы – “мұрты” жоқ, қанаты қырғидікінен ұзын әрі үшкір болады.
Жыл құсы. Наурыз – мамырда ұшып келіп, ағаш басына не жерге ұя салып, онда қызғылт сұр дағы бар 4 – 5 жұмыртқа салады. Жұмыртқасын бір айдай ұябасары басады. Мамыр- айында жартас, яғни ағаш басына 2-5 жұмыртқа салып екі ай ішінде жұмыртқаны басып, қанаттандырады. Тамыз – қарашада жылы жаққа ұшып кетеді. Оңтүстік Азия мен Африкада қыстайды (араларында Қазақстанның оңтүстік аудандарында қыстап қалатындары да бар). Ұсақ құстарды ұшып жүргенде қағып алып, қорек етеді. Кеміргіштер, кесірткелер, жәндіктерді жейді. Құсбегілер тұрымтайды қолға үйретіп, майда құстарға салады. Пайдалы жыртқыш.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
- Саятшылық қазақтың дәстүрлі аңшылығы. - Алматы: "Алматыкітап", 2007. - 208 бет, суретті. Б. Хинаят, Қ.М. Исабеков. ISBN 9965-24-813-3
- Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Falco columbarius |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Turymtaj lat Falco columbarius sunkartәrizdiler otryadyna zhatatyn kus Turymtaj Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby ҚustarSaby SunkartәrizdilerTukymdasy Tegi Tүri F columbariusFalco columbarius Linnaeus 1758Yellow summer only Green all year Blue winter only 3 9Aesalon columbarius Linnaeus 1758 Falco aesalon Tunstall 1771 but see text Falco columbarius Euraziya men Soltүstik Amerikada Ortalyk Aziyada taralgan Қazakstanda dala zhәne ormandy dala ajmaktaryn respublikanyn ontүstik shygysy men shyg ndagy taulardyn subalpilik beldeulerin mekendejdi Shәulisinin kanat uzyndygy 180 235 mm salmagy 160 215 g al uyabasarynda tiisinshe 200 260 mm zhәne 216 300 g Shәulisinin arkasy kokshil sur mojnynyn artky zhagynda konyr kyzgylt daktary bar bauyry sargyshtau kujrygynyn ushynda zhalpak kara zholagy bolady Ұyabasarynyn arkasy konyr sur bauyry akshyl tүsti denesinde zholagy bar Zhastary tүs zhagynan uyabasaryna uksas birak balsirisi kokshil sary emes Zhagaltajdan ajyrmashylygy murty zhok kanaty kyrgidikinen uzyn әri үshkir bolady Zhyl kusy Nauryz mamyrda ushyp kelip agash basyna ne zherge uya salyp onda kyzgylt sur dagy bar 4 5 zhumyrtka salady Zhumyrtkasyn bir ajdaj uyabasary basady Mamyr ajynda zhartas yagni agash basyna 2 5 zhumyrtka salyp eki aj ishinde zhumyrtkany basyp kanattandyrady Tamyz karashada zhyly zhakka ushyp ketedi Ontүstik Aziya men Afrikada kystajdy aralarynda Қazakstannyn ontүstik audandarynda kystap kalatyndary da bar Ұsak kustardy ushyp zhүrgende kagyp alyp korek etedi Kemirgishter kesirtkeler zhәndikterdi zhejdi Қusbegiler turymtajdy kolga үjretip majda kustarga salady Pajdaly zhyrtkysh Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VIII tom Sayatshylyk kazaktyn dәstүrli anshylygy Almaty Almatykitap 2007 208 bet suretti B Hinayat Қ M Isabekov ISBN 9965 24 813 3 Қazakstan sportshylar eli Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Sozdik Slovar ISBN 9965 822 57 3Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Falco columbarius