Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Кадмий (лат. Cadmium; Cd) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІ тобындағы химиялық элемент, ат. н. 48; ат. м. 112,41; балқу t 321,1°С; қайнау t 766,5°С; тығызд. 8,65 г/см3. Кадмийді 1817 жылы неміс химигі Ф.Штромейер ашқан. Кадмий күмістей ақ, жұмсақ металл. Табиғатта тұрақты 8 изотопы бар.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Жұмсақ иілгіш күміс сұр металл  | |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі | Кадмий, 48 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок | 12, 5, d | ||||||||||||||
| Атомдық масса () | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация | [Kr] 4d10 5s2 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 18, 2 | ||||||||||||||
| Атом радиусы | 151 | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| 144±9 | |||||||||||||||
| 158 | |||||||||||||||
| (+2e) 97 | |||||||||||||||
| 1,69 (Полинг шкаласы) | |||||||||||||||
| −0,403 | |||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері | −2, +1, +2 | ||||||||||||||
| 1-ші: 867.8 кДж/моль (эВ) | |||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық () | 8,65 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы | 594,1 K (321 °C) | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы | 1038 K (764,85 °C) | ||||||||||||||
| 6,11 кДж/моль | |||||||||||||||
| Булану жылуы | 59,1 кДж/моль | ||||||||||||||
| 26,0 Дж/(K·моль) | |||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| алтыбұрышты | |||||||||||||||
| a=2,979 c=5,618 Å | |||||||||||||||
| c/a қатынас | 1,886 | ||||||||||||||
| 209 K | |||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| (300 K) 96,9 Вт/(м·К) | |||||||||||||||
| 50 ГПа | |||||||||||||||
| 19 ГПа | |||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті | 0.30 | ||||||||||||||
| Моос қаттылығы | 2.0 | ||||||||||||||
| 203–220 | |||||||||||||||
| 7440-43-9 | |||||||||||||||
Негізгі минералдары: , , . ретінде мырыш, көбінесе сфалерит минералдарының құрамына кіреді. Құрғақ ауада Кадмий тұрақты, дымқыл ауада оның бетіне оксидтің жұқа қабыршағы түзіліп, әрі қарай тотығуын тежейді. Кадмий буы су буымен әрекеттесіп сутек бөледі. өзара әрекеттесіп тұздар түзеді.
Оның тұздарының ерітінділері гидролиздің нәтижесінде әлсіз көрсетеді. Балқу температурасынан жоғары температурада Кадмий галогендермен әрекеттесіп, галогенидтер түзеді. Кадмийді қорғасын-мырыш, мыс кентастарын өңдеу кезінде өндіріп алады.
Кадмий металл бетін коррозиядан қорғау үшін (кадмийлеу), аккумулятор жасауда, , материалды дайындауда, ядролық энергетикада, т.б. қолданылады. Кадмийдің буы және оның қосылыстары улы. Бұл қосылыстармен демалған жағдайда олар қанға сіңіп орта , бүйрек, бауырды жарақаттап, фосфор-кальций алмасуын бұзады.
Кадмий алуға қызығушылық тудыратын жалғыз минерал-гринокит, "кадмий алдау"деп аталады. Оны мырыш кендерін өңдеу кезінде сфалеритпен бірге өндіреді. Қайта өңдеу барысында кадмий процестің жанама өнімдерінде шоғырланады, одан кейін оны алады. Қазіргі уақытта жылына 20000 тоннаға жуық кадмий өндіріледі.
Физикалық қасиеті
Кадмий – алтыбұрышты торы бар күмістей ақ жұмсақ металл. Балқу температурасы - 321 ° C, қайнау температурасы - 770 ° C. Егер кадмий таяқшасы майысқан болса, онда сіз әлсіз сықырлауды естисіз - бұл бір-біріне үйкеліс металл микрокристалдары (қаңылтыр жолағы да жарылып кетеді); металдағы кез келген қоспалар бұл әсерді бұзады. Кадмий қалайыдан қаттырақ, бірақ мырыштан жұмсақ - оны пышақпен кесуге болады. 80°С-тан жоғары қыздырғанда кадмий икемділігін жоғалтып, ұнтақты ұнтақтай алатындай дәрежеге жетеді.
 | Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
- Дереккөз қатесі: Жарамсыз
<ref>тегі; no text was provided for refs namedХЭ
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kadmij lat Cadmium Cd elementterdin periodtyk zhүjesinin II tobyndagy himiyalyk element at n 48 at m 112 41 balku t 321 1 S kajnau t 766 5 S tygyzd 8 65 g sm3 Kadmijdi 1817 zhyly nemis himigi F Shtromejer ashkan Kadmij kүmistej ak zhumsak metall Tabigatta turakty 8 izotopy bar 48 Kүmis Kadmij IndijZn Cd Hg Periodicheskaya sistema elementov48 CdZhaj zattyn syrtky bejnesiZhumsak iilgish kүmis sur metallAtom kasietiAtauy simvol nomiriKadmij 48Top tipiAuyr metaldarTop period blok12 5 dAtomdyk massa 112 414 4 m a b g mol Elektrondyk konfiguraciya Kr 4d10 5s2Қabykshalar bojynsha elektrondar2 8 18 18 2Atom radiusy151Himiyalyk kasietteri144 9158 2e 971 69 Poling shkalasy 0 403Totygu dәrezheleri 2 1 21 shi 867 8 kDzh mol eV 2 shi 1631 4 kDzh mol eV 3 shi 3616 kDzh mol eV Zhaj zattyn termodinamikalyk kasietteriTermodinamikalyk fazaҚatty deneTygyzdyk 8 65 g sm Balku temperaturasy594 1 K 321 C Қajnau temperaturasy1038 K 764 85 C 6 11 kDzh molBulanu zhyluy59 1 kDzh mol26 0 Dzh K mol Molyarlyk kolem13 1 sm molkysymy P Pa 1 10 100 1000 10 000 100 000T K 530 583 654 745 867 1040Zhaj zattyn kristalldyk toryaltyburyshtya 2 979 c 5 618 Ac a katynas1 886209 KBaska da kasietteri 300 K 96 9 Vt m K 50 GPa19 GPaPuasson koefficienti0 30Moos kattylygy2 0203 2207440 43 9Kadmij Cd Negizgi mineraldary retinde myrysh kobinese sfalerit mineraldarynyn kuramyna kiredi Қurgak auada Kadmij turakty dymkyl auada onyn betine oksidtin zhuka kabyrshagy tүzilip әri karaj totyguyn tezhejdi Kadmij buy su buymen әrekettesip sutek boledi ozara әrekettesip tuzdar tүzedi Onyn tuzdarynyn eritindileri gidrolizdin nәtizhesinde әlsiz korsetedi Balku temperaturasynan zhogary temperaturada Kadmij galogendermen әrekettesip galogenidter tүzedi Kadmijdi korgasyn myrysh mys kentastaryn ondeu kezinde ondirip alady Kadmij metall betin korroziyadan korgau үshin kadmijleu akkumulyator zhasauda materialdy dajyndauda yadrolyk energetikada t b koldanylady Kadmijdin buy zhәne onyn kosylystary uly Bul kosylystarmen demalgan zhagdajda olar kanga sinip orta bүjrek bauyrdy zharakattap fosfor kalcij almasuyn buzady Kadmij aluga kyzygushylyk tudyratyn zhalgyz mineral grinokit kadmij aldau dep atalady Ony myrysh kenderin ondeu kezinde sfaleritpen birge ondiredi Қajta ondeu barysynda kadmij procestin zhanama onimderinde shogyrlanady odan kejin ony alady Қazirgi uakytta zhylyna 20000 tonnaga zhuyk kadmij ondiriledi Fizikalyk kasietiKadmij altyburyshty tory bar kүmistej ak zhumsak metall Balku temperaturasy 321 C kajnau temperaturasy 770 C Eger kadmij tayakshasy majyskan bolsa onda siz әlsiz sykyrlaudy estisiz bul bir birine үjkelis metall mikrokristaldary kanyltyr zholagy da zharylyp ketedi metaldagy kez kelgen kospalar bul әserdi buzady Kadmij kalajydan kattyrak birak myryshtan zhumsak ony pyshakpen kesuge bolady 80 S tan zhogary kyzdyrganda kadmij ikemdiligin zhogaltyp untakty untaktaj alatyndaj dәrezhege zhetedi Bul himiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Derekkoz katesi Zharamsyz lt ref gt tegi no text was provided for refs named HE