Бактериялар тек микроскопта ғана көрінетін аса ұсақ микробтар және олар көптеген әр алуан аурулар туғызады Ғалым ашқан Б

Бактериялар— тек микроскопта ғана көрінетін аса ұсақ микробтар және олар көптеген әр алуан аурулар туғызады. Ғалым ашқан.Бактерия - , көбісі таяқша пішінді болып келеді. Бактерия негізінен түссіз тек кейбіреулерінде ғана аздап бояғыш заттар кездеседі. Фотосинтез құбылысы жүретін көк -жасыл қызыл түсті өкілдерін цианобактериялар деп атайды. Бактериялар – табиғатта ең көп тараған, негізінен бір жасушадан тұратын, оқшауланған ядросы жоқ, ең қарапайым организмдер тобы. Алғаш рет бактерияларды (грекше bakterіon – таяқша) 17 ғасырда голланд ғалымы, микроскопты жасаушы – Антони ван Левенгук байқаған. 19 ғасырда бактериялардың құрылысы мен табиғаттағы рөлін француз ғалымы Луи Пастер, неміс ғалымы Роберт Кох және ағылшын ғалымы Джозеф Листер зерттеді. Бактериялардың клетка құрамында тұрақты , , цитоплазма, , рибосома болады. Ядроның қызметін дезоксирибонуклеин қышқылы (ДНҚ) атқарады. Бактериялар ядросы мембрана қабығымен оқшауланбаған және онда хромотин жіптері түзілмейді. Бактериялар қарапайым бөліну арқылы көбейеді. Мысалы, 1 г қара топырақта 2 – 3 млрд. бактериялар, 1 г құмды топырақта 150 мың бактериялар, адам көп жиналған бөлме ауасының 1 м3-інде он мыңдай бактериялар тіршілік етеді. Олардың пішіндері әр түрлі: шар тәрізділерін – кокк, қосарланғандарын – диплококк, таяқша тәрізділерін – бациллалар, үтір тәрізділерін – вибриондар, таға тәрізділерін , жүзім тәрізді шоғырланғандарын – деп атайды. Бактериялардың ұзындығы 1 – 20 мкм, ені 0,1 – 10 мкм, ал жіп тәрізділерінің ұзындығы 50 – 100 мкм-ге жетеді. Қолайсыз жағдай туғанда сырты қалың қабықпен қапталып спора түзеді. Бактериялар өте төменгі температурада ([[–190ӘС-та, ал споралары -та]]) тіршілік ете береді. Оларды өте жоғары температурада (+100ӘС-та) кептіргенде, кейбір түрлері (мысалы, гонококтар) тіршілігін тез жойса, дизентерия таяқшалары жеті тәулік, дифтериянікі отыз тәулік, туберкулездікі тоқсан тәулік, ал түйнеменің бациллалары он жылға дейін тіршілігін жоймайды. Бактерияларды ультракүлгін сәулелері ерітіп жібереді. Қышқылды, қантты, тұзды ортада тіршілік ете алмайды. Бактериялардың көпшілігі зиянсыз, ал зиянды түрлері көптеген жұқпалы аурулар (туберкулез, тырысқақ, көкжөтел, т.б.) тудырады. Бактериялар жасушасында өсімдіктер мен жануарлардың жасушасында болатын элементтердің барлығы кездеседі. Бактериялардың тіршілігінде ферменттердің атқаратын рөлі зор. Олардың бір бөлігі (эндоферменттер) бактерияларда синтез, тыныс алу процесін реттесе, ал екіншілері () бактериялар арқылы қоршаған ортаға бөлініп шығады. Сондай-ақ олардың тіршілік етуі үшін көміртек пен азот өте қажет. Бактериялар азотты ақуыздан, амин қышқылдарынан, аммоний тұздарынан, нитраттардан алады, кейбіреулері атмосфера азотын сіңіреді. Бактериялар көміртекті көптеген көмірсулардан, спирттерден, органикалық қышқылдардан, т.б. алады. Органикалық қосылыстардағы көміртекті сіңіретін бактерияларды гетеротрофты, ал атмосферадағы көміртекті сіңіретіндерді автотрофты бактериялар деп атайды. Бактериялар ауа бар жерде де (аэробты бактериялар), жоқ жерде де (анаэробты бактериялар) өсіп-өнуге бейімделген. Өсімдіктер мен жануарлар қалдықтарын минералдандыру арқылы бактериялар табиғаттағы зат айналымына қатысады. Мысалы, бактериялар өсімдік қалдығына әсер еткенде, оның құрамындағы крахмал, , целлюлоза, пектин заттары су мен көмір қышқылына ыдырайды. Тірі организмдерге шіріту бактериялары әсер етсе, ондағы азот қосылыстары аммиакқа айналады. Ал топырақтағы нитрификациялаушы бактериялар аммиакты азот қышқылы тұздарына дейін тотықтырады. Бактериялар топырақ құнарлылығын қалыптастыруға, химиялық элементтердің геохимиялық жолмен алмасуына қатысады, антибиотиктерді, амин қышқылдарын, витаминдер мен ферменттерді, т.б. қосылыстарды түзеді. Бактериялар тамақ және жеңіл өнеркәсіптерінде (сүт тағамдарын әзірлеу, зығырды жібіту, т.б.) кеңінен пайдаланылады. Бактериялық сілтісіздендіру, бактериялық шаймалау – кентастар құрамындағы бағалы кендерді (уран, мыс,алтын, т.б.) микроорганизмдер көмегімен ерітінділеп алу әдісі. Металдарды бактериялық сілтісіздендіру арқылы бөліп алу әдісімен өндіру 16 ғасырдан белгілі болған. Бірақ ол кезде бактериялардың металдарды сілтісіздендірудегі рөлі белгісіз болды. 1947 ж. американың микробиологтары Холмер мен Хинкелл кеніш суында бұрын белгісіз Thіobacіllus T. ferrooxіdans бактериясының бар екенін анықтады және оның сульфидті минералдардың барлық түрін, күкіртті, темірді, сондай-ақ , , , элементтерін қышқылдығы (рН) 1,0 – 4,8, температурасы 5 – 35Ә болатын ортада тотықтыра алатынын дәлелдеді. Бұл бактериялардың 1 г кендегі, немесе 1 мл кен суындағы мөлшері 1 млн-нан 1 млрд-қа дейін болады. 1958 ж.АҚШ-та мысты T. ferroоxіdans бактериясымен сілтісіздендіру әдісі патенттелді. КСРО-да бұл жөніндегі зерттеулер 20 ғасырдың 50-жылдарында басталды. Оның нәтижесінде зерттеушілер сульфидті минералдарды, темірді, күкіртті тотықтыратын бактериялардың жаңа (Leptospіrіllum L. ferrooxіdans, Thіobacіllus organopatus, Thіobacіllus thіooхіdans, т.б.) түрлерін ашты. Түсті металдарды кеннен бактериялық сілтісіздендіру әдісімен алуда бактериялардың тиондық түрі – T. ferrooхіdans көбірек қолданылады. Бактериялық сілтісіздендіру процесін жылдамдату үшін кенді ұнтақтап немесе кен үгіндісін (концентратын) жете араластырып, алынған қойыртпақты аэраттап және бактериялардың әрекетке жарамдылығы толық сақталатындай температура мен қышқылдылықты (-ты 1,5 – 2,5 шамада) біркелкі ұстау қажет. Бұл жағдайда 1 мл концентраттағы бактерия жасушаларының саны 109–1010 жетеді. Бір сағат ішінде, осындай мыс концентратынан 0,7 г/л, мырыштан 1,3 г/л; қалайыдан 0,2 г/л өнім ерітіндіге түседі. Қалайы мен алтыны бар үгіндіден 70 — 80 сағат ішінде 90% пайдалы кенді (металды) бөліп алуға болады. Бактериялар сульфидтерді жүздеген, мыңдаған есе тез тотықтырады, ал екі валентті темірдің () тотығуын химиялық әдіске қарағанда есе жылдамдатады. үш валентті () темір және бактериясы бар әлсіздеу күкірт қышқылының () судағы ерітіндісін үйіндідегі кенге шашыратып себу арқылы іске асырылады. Жер астылық әдісте ерітінді айдау ұңғымасы арқылы кенге жеткізіледі, ал құрамында металы бар ерітінді ұңғыма арқылы жер бетіне шығарылып, гидрометаллургия зауытына жіберіледі. Бактериялық сілтісіздендіру әдісімен алған металдың өзіндік құны химиялық сілтісіздендірумен салыстырғанда бір жарым – екі есе төмен болады. Бактериялық сілтісіздендіру әдісі Қазақстанда алғаш рет Қоңырат, Николаев кеніштерінде қолданылды.

Микроорганизмдердің морфологиясы және экологиясы

Микробиологияның дамуының негізгі кезеңдері. Микроб әлемін танудың физиологиялық және морфологиялық кезеңдері, микроорганизмдердің ашылуы. Биология және медицина ғылымының бөлігі ретінде микробиологияның қазіргі заманғы даму кезеңдері; жетістіктері және оның әрі қарай дамуының негізгі бағыттары. Микроорганизмдердің классификациясы және жүйелілігі туралы түсінік. , . жүйелігінің негізгі бірлігі ретінде. Штамдар, таза өсінді, клондар туралы түсінік. Микроорганизмдердің негізгі морфологиялық формалары: кокктар, таяқшалар, қисық варианттар; олардың сипаттамалары. Бактериалдық жасуша құрылысы, оның негізгі құрылымдық элементтері. Жасуша ішілік пайда болулардың, цитоплазмалық мембраналардың және жасуша қабырғасының химиялық құрамы мен құрылысы. Бактериалдық жасушаның тұрақты және тұрақты емес құрылымдық компоненттері (капсула, споралар, жіпшелер, қосындылар). Сферопластар, протопластар. Цитоплазманың ұйымдасуы. Капсула, оның химиялық құрамы, бояу әдістері, атқаратын қызметі. Споралар, олардың физиологиялық рөлі, химиялық құрамы, бояу әдістері, табиғаттағы рөлі; микробтардың өмірсүруіндегі қызметі. Бактериалдық қосындылар сипаттамасы, волютиндік дәндер, олардың физиологиялық рөлі, бояу әдістері. Спирохеталар, актиномицеттер, микоплазмалар, риккетсиялар және хламидиялар. Жасуша ішілік құрылымның морфологиялық ерекшеліктері, оларды бояу әдістері. Олардың негізгі биологиялық қасиеттері. Адам патологиясындағы маңызы. Антибиотик өндірісінде актиномицеттер және саңырауқұлақтардың атқаратын рөлі. Категориясы бойынша туыс саны:

Категория	— Саны
Туыс жалпы саны	35
Бактериялар	21
Мицелиалді саңырауқулақтар	8
Ашытқылар	4
Актиномицеттер	2

Категориясы бойынша түр саны:

Категория	— Саны
Туыс жалпы саны	81
Бактериялар	56
Мицелиалді саңырауқулақтар	15
Ашытқылар	6
Актиномицеттер	4

Категориясы бойынша штаммдар саны:

Категория	— Саны
Туыс жалпы саны	186
Бактериялар	139
Мицелиалді саңырауқулақтар	31
Ашытқылар	9
Актиномицеттер	7

Үлгілердің саны:

Категория	— Саны
Туыс жалпы саны	2565
Бактериялар	1950
Мицелиалді саңырауқулақтар	333
Ашытқылар	170
Актиномицеттер	112

. , . Популяция, биотоп, . Симбиотикалық бірігулер ретіндегі микроорганизмдер: мутуализм, комменсализм, паразитизм, антагонизм. Топырақ, ауа, су микрофлорасы. Адам организмінің қалыпты микрофлорасының негізгі бөлімі ретінде - тұрақты (тәуліктік) және кездейсоқ (транзиторлық) микрофлора болып табылады. Топырақ, су, ауаға микроорганизмдердің санитарлық көрсеткіштері; , . Сүт және ; ет және ; сусындар мен .

Микроорганизмдардың генетикасы мен физиологиясы

– тұқым қуалаушылық және жаңа өңделулердің негізі ретінде. Тіршілік иесінің жасушалық және жасушалық емес формасының ұйымдасуы. Ядро құрылысы, оның тұқым қуалаушылықта атқаратын қызметі. Плазмидтер мен бактериалды хромасомалардың ұйымдасуының молекулярлық негіздері. Хромасомдардан тыс генетикалық детерминантаның сипаттамасы, олардың түрлері және қасиеттері. Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік туралы түсінік. Генотип және фенотип, геном туралы тусінік. Жасушалық метоболизмде гистондар және ДНҚ, РНҚ атқаратын қызметі. Мутация және рекомбинация (коньюгации, трансдукция и трансформация). Гендік ауытқушылықтың молекулярлық механизмі, генетикалық қадағалау. Мутагендер, олардың әсер ету механизмдерінің ерекшеліктерінің пайда болу классификациясы. Гендік инженерия. Селекция, генетикалық негіздері. Селекция. Эволюцияның генетикалық негіздері және популяция генетикасы, сұрыптау, өзгергіштік, реттілік. Микроорганизмдердің қоректенуі. Қоректену механизмі мен түрлері, қоректену элементтері, биосинтез процесіне кеткен шығын мен жетіспеушілігінің маңызы. Гетеро- және автотрофтар, ауксо- және прототрофтар; өсу факторлары (дәрумендер, аминоқышқылдары, нуклеопротеидтер, майлар және т.б.). Қоректік орталар: қарапайым және күрделі, қоректік орта құрамы, оларды қолдану. Құрамы, белгіленуі, консистенциясы бойынша қоректік орта классификациясы. Ажыратып-балау орталары, негізгі және элективтік. Қоректік ортаға қойылатын талаптар. Стерильдеу әдістері: физикалық факторлардың әсер етуі, ультра күлгін сәулелері, радиациялық сәуле шығару, автоклавтау. Микроорганизмдердің тыныс алуы, тыныс алу түрлері. Аэробты және анаэробты тыныс алу жолдары. Энергетикалық алмасудың физиологиясы: энергияберуші үрдістерді жасушалармен қолдануы, олардың тиімділігі және орта шарттарына тәуелділігі. Субстрат ассимиляциясының негізгі жолдары: ақуыздар, майлар, көмірсулар, амин қышқылдары, көмірсутектер, спирттер, органикалық қышқылдар, минералдық компоненттер. Гликолиз және ашу. , цикл жүйесіндегі ферменттер белсенділігін қадағалау. Ферменттер, олардың микроорганизмдер тіршілігінде атқаратын рөлі. Ферменттердің химиялық құрамы, әсер ету механизмі бойынша классификациясы. Конституитивті және индуциябелді ферменттер, эндогендік және экзогендік ферменттер, олардың сипаттамасы. Биокатализ механизмінде белсенді ортаның химиялық табиғаты. Коферменттер және дәрумендер, ферменттердің қалыптасуында кофактор және металдардың рөлі. Жасушада ферменттердің жиналуы. Орта компоненттерінің микроб жасушасына тасымалдануы: белсенді тасымалдау, диффузия. Мембраналық потенциал. Биологиялық жүйелердегі редокс-потенциалдар. Заттардың мембрана арқылы ауысуы. Мембраналық теңдік. Дониандық теңесу. Ферменттерді инактивтеу, ферменттердің белсенділігіне сәйкес рH және температура. Өсінді ортасы мен микроб жасушасының қарым – қатынасы, өсуі мен – .

Жойылу физиологиясы.

Құрылым мен қызмет байланысы. , және . Табиғаттағы элементтердің циклы және зат айналу туралы түсінік. Биосфера туралы ұғым. Микроорганизмдер топырақ өзгеруінің биохимиялық агенті. Микроорганизмдердің мұнай, торф, көмірге әсер ету шарттары.Микроорганизмдердің топырақ қалдықтарының органикалық деструкциясы және деполяризациясына қатысуы (ақуыздар, нуклеин қышқылдары, полисахаридтер, лигнин және т. б.), химиялық байланыстарды бұзу мүмкіндігі, ауылшаруашылық қалдықтары және тұрмыстық, органикалық синтез өнімдерін бұзу мүмкіндігі. Микроорганизмдердің халық шаруашылығында, ветеринария және медецинада қолданылуы.

Медициналық микробиология

Медициналық микробиологияның пәні, мақсаттары. Зерттеу нысандары мен әдістері. Дәрігердің тәжірибелік қызметіндегі маңыздылығы. Микробиологияның тарихи даму сатылары. және оның мектебінің жұмыстары. Р. Кох және оның мектебінің жұмыстары. Олардың медициналық микробиологияда маңыздылығы. -тың ашуы. Иммунитететің гуморалдық факторларының ашылуы (П. Эрлих, Беринг Э.Р және т.б.). Адам организмінің микрофлорасы және патология мен қалыпты физиологиясы процестерінде атқаратын рөлі. Бактериялардың жүйесіндегі негізгі процестер. Токсономикалық категориялар. Критерия түрлері. Түр астылық категориялар. Бактериялар метаболизмі. Ферменттер. Микроорганизмдердің биохимиялық белсендігін тәжірибеде қолдану, бактериялардың қоректенуі. Бактериалдық жасушаға қоректік заттардың тасымалдану механизмі. Қоректену түрлері. Бактериялар арқылы субстраттың биологиялық қышқылдануының негізгі түрлері. Облигатты аэробтар және анаэробтар, факультативті анаэробтар, микроаэрофилдер. Бактериологиялық зерттеу әдістері. Таза өсінді және штамм туралы жалпы түсінік. Бактериялардың культуралдық қасиеттері. Бактериологиялық зерттеудің негізгі сатылары. Бактерияларды культивирлеудің негізгі принциптері. Бактериялардың қоректік қажеттілігі. Пищевые потребности бактерий. Паразитизм дәрежесі. Қоректік ортаға қойылатын талаптар. Қоректік орталар классификациясы. Бактериялардың патогендік факторлары. Бактериялардың токсиндері, табиғаты және қасиеттері. Риккетсиялар мен хламидия, вирустардың токсиндік заттары. Сыртқы физикалық факторлардың микроорганизмдерге әсер етуі. Стерилдеу. Стерилдеу әдістері және бағалау. Микробтардың организмге ену жолдары. Қоздырғыш тропизмі туралы түсінік. Ауру адам организміндегі вирустар мен токсиндер, бактериялардың таралуы. Септицемия, бактериемия, вирусемия. «Инфекция», «инфекциялық процесс», «инфекциялық ауру». Инфекциялық аурулардың пайда болу шарттары. Макро және микроорганизмдердің қарым-қатынас формалары. Жасуша ішілік паразитизм. Инфекция қоздырғышы ретінде микробтың алатын рөлі. Патогендік және вируленттік. Вируленттікті өлшеу бірліктері. Инфекциялық аурулардың даму динамикасы. . .. Микробты алып жүру. Рецидив. Инфекция формалары: экзогендік және эндогендік, ошақтық және генералданған моно- және аралас, екіншілік инфекция, суперинфекция.

Спецификалық терапия және инфекциялық ауруларды алдын алу туралы түсінік. Вакцина түрлері. Вакциндік терапия и вакциндік профилактика. Серотерапия және серопрофилактика. Антитоксиндік, антимикробтық және антивирустық сарысулар және иммундыглобулиндер сипаттамасы. Оларды дайындау және титрлеу. Ана сүтіндегі иммунды глобулдер. Агглютинация реакциясы. Диагностикалық маңыздылығы және механизмі. Агглютининдеуші сарысулар, диагностикумдар. Пассивті гемаглютиация реакциясы (). Қолданылуы. Қою әдістері. Инградиентері. Преципитация реакциясы. Қою әдістері, тәжірибеде қолдануы. Антиденелер. Иммуноглобулиндер кластары. Оларға сипаттама. Антидене құрылымы. Толық емес антиденелер. Антидене түзілу механизмі. Межклеточная кооперация. Антидене өндіруші – жасушалар. Антидене түзілу динамикасы.Біріншілік және екіншілік иммундық жауап. Иммундық есте сақтау. Токсинді антитоксинмен бейтараптау реакциясы.Тәжірибеде қолданы-луы. Вирустарды бейтараптау реакциясы. Тәжірибеде қолданылуы. Реакцияны қою ерекшеліктері. Гемагглютинацияны тоқтату реакциясы. Қолданылуы. Қою әдістері. Реакция задержки гемадсорбцияны уақытша тоқтату реакциясы. Қолданылуы. Қою әдістері. Антигендердің негізгі белгілері. Экзогендік және эндогендік антигендер. Толық және толық емес антигендер. Антигендік сезімталдық. Детерминанттық топтың химиялық табиғаты. Бактериалдық жасушалардың антигендік құрылымы. Бактериалдық антигендердің сезімталдығы. Сероварлар және серотоптар туралы түсінік. Вирустардың антигендері. Вирусқа қарсы иммунитеттің факторлары. Антибиотиктер. Анықтамалар. Ашылу тарихы. Антибиотикті өндірушілер. Антибиотиктің негізгі топтары. Әсер ету спектрі. Антибиотиктердің микробқа қарсы механизмінің әсері. Вирусқа қарсы препараттар. Вирусқа қарсы әсер ету механизмі. Антибиотиктерге бактериялардың сезімталдығын анықтау әдістері. Қандағы және зәр құрамындағы антибиотикті анықтау әдістері. Антибиотиктердің әсер ету бірлігі. Алғашқы және пайда болған антибиотикке тұрақтылық. Олардың биохимиялық және генетикалық механизмдері. Дәрілік тұрақтылықты ұзарту жолдары. Стафилококтар. Стафилококтар түрлері, дифференцирлеуші белгілері. Патогендік факторлар және токсиндер. Стафилококтар тудыратын аурулар. Лабораторлық диагностика, спецификалық профилактика және терапия. Шигелдар. Қасиеттері. Патогендік факторлары. Классификациясы. Дизентерияның лабораторлық диагностикасы. Құтыру вирусы. Классификациясы. Қасиеттері. Жасуша ішіне енуі. Лабораторлық диагностика. Специфическалық профилактика. Жіті ішек инфекцияларының қоздырғыштары. Ішек дисбактериозы және оны коррекциялау. Эубиотиктер. Эшерихий сероварлары. Балалар мен үлкен адамдардағы эшерихиоз категориялары. Патогендік факторлары. Лабораторлық диагностикасы. Газды анаэробды инфекция қоздырғыштары. Клостридия түрлері. Микробтардың түрлері, токсиндердің сипаттамасы. Клостридиялар экологиясы. Лабораторлық диагностика, спецификалық профилактика, терапия. Сальмонелдер. Жалпы сипаттамасы. Адам патологиясындағы рөлі. Сальмонеллдердің серологиялық классификациясы. Сальмонеллездің лабораторлық диагностика. Аденовирустар. Антигендер. Серегиндер. Лабораторлық диагностика. Арбовирустар. Сипаттамасы. Энцефалит кенесінің вирусы. Экологиясы. Лабораторлық диагностикасы. Специфическалық профилактикасы. Риккетсиялар. Қасиеттері және сипаттамасы. Бөртпелі тифтің қоздырғышы, спецификалық профилактикасы. Ку-лихорадканың қоздырғышы. Қасиеттері. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы. Дерматомикоздар қоздырғышы. Сипаттамасы. Лабораторлық диагностикасы. Кандиданың ашытқы тәріздес саңырауқұлақтары. Дифференцирлеуші белгілері. Лабораторлық диагностикасы. Сібір жарасының қоздырғышы. Қасиеттері. Экологиясы. Патогенез факторлары. Сібір жарасының әр түрлі клиникалық формаларының лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактика, терапия. Микобактериялар.Жалпы сипаттамасы. Туберкулез қоздырғыштары. Лабораторлық диагностикасы, спецификалық профилактикасы. Микобактериоздардың қоздырғыштары. Лепра микобактериялары. Алапес қоздырғышының биологиялық ерекшеліктері . Лабораторлық диагностикасы. Вирустардың репродукциясы. Жасуша иесі мен вирустың қатынасуының негізгі сатылары. ДНҚ және РНҚ – сы бар вирустардың репродукция ерекшеліктері. Вирустарды культивирлеу әдістері. Ұлпа жасушаларының өсінділері. Вирустарды анықтау әдістері.

Менингококктар. Менингококтар қасиеттері. Патогенезі. Менингококты инфекциялардың серологиялық топтары. Лабораторлық диагностикасы. Бордетеллдер.Қасиеттері және түрлері. Патогендік факторлары. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы. Бактериялардың морфологиясы, ультрақұрылымы және химиялық құрамы. Тұрақты және тұрақты емес құрылымдық элементтер. Жасуша қабырғасының ерекшеліктері. Бактериялардың тинкториалдық қасиеттері.Жағындыны күрделі және қарапайым бояу әдістері. Бактериялды жасушаның жеке құрылымдарымен бояғыштардың әсерлесу механизмі. Құрсақ тифі мен паратифтің қоздырғышы. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы. А және В гепатиттерінің вирустары. Классификациясы. Сипаттамасы. Берілу жолдары. Лабораторлық диагностикасы, спецификалық профилактиканың мәселелері. Патогенді және шартты-патогенді саңырауқұлақтардың жалпы сипаттамасы. Микоздардың қоздырғышы. Қарапайым герпестің вирустары. Серотиптер. Персистенциясы. Онкогендігі. Лабораторлық диагностика. Желді шешектің вирусы. Лабораторлық диагностикасы. Цитомегалии вирусы. Эпстайна-Барр вирусы. Пневмония стрептококтары. Серологиялық топтар, қасиеттері. Лабораторлық диагностикасы.

Спирохета, риккетсия, хламидия, микоплазма, актиномициттердің құрылымы және морфологиясы. Бояу әдістері.

Эшерихиялар. Ішек таяқшаларының физиологиялық рөлі. Санитарлық-көрсеткіштерінің маңыздылығы. Жіті ішек және іріңді қабыну аурулары этиологиясында атқаратын рөлі. Лабораторлық диагностикасы. Туляремия қоздырғышы. Сипаттамасы. Экология. Патогендік факторлары. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы. Гонококтар. Қасиеттері. Уретриттегі атқаратын рөлі. Жіті созылмалы гонореяның лабораторлық диагностикасы. Гоновакциналар. Грипп вирусы. Классификациясы. Антигендер. Өзгергіштік. Экология. Лабораторлық диагностикасы. Холера қоздырғыштары. Классификациясы. Қасиеттері. Патогендік факторлары. Холераның жедел және бактериологиялық лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактика, терапия. Саңырауқұлақтардың морфологиясы (зеңделген, ашытқы тәріздес). Өсіру әдістері. Қоректік орталар. Адам патологиясындағы рөлі. Вирустардың инфекциялық қасиеттері. Вирустық инфекциялардың ерекшеліктері. Вирусты инфекциялардың формалары. Дисбактериоз (дисбиоз). Оның пайда болуына әсер ететін факторлар.. Клостридии столбняка. Экология. Микроб қасиеттері, токсиндері және оның патогенетикалық әсерлері. Спецификалық профилактикасы столбняка, спецификалық терапиясы. Аллергия. Баяу типтегі гиперсезімталдылық. Анафилаксия. Анафилактикалық шоктың сенсибилизациялану механизмі. Десенсибилизации ұғымы. Сарысулық ауру механизмі. Иммуноглобулиндер және гетерогендік сарысуларды егу әдістері. Гиперсезімталдықтың айырмашылықтары. Тері-аллергиялық үлгінің диагностикалық маңыздылығы. Эпидемиологиялық паратита вирусы. Корь. Паротит және корьдің спецификалық профилактикасы. Адам организмінің микробтардан қорғануының спецификалық факторлары. Фагоцитоз. Фагоцитирлеуші жасушалар. Фагоцитоздың негізгі стадиялары және олардың сипаттамасы. Аяқталған және аяқталмаған фагоцитоз. Иерсинии. Оба қоздырғышы. Қасиеттері. Токсиннің патогендік факторлары. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы және терапия. Бруцеллалар. Қасиеттері. Бруцеллалар түрлері. Экология. Патогендік факторы. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы және терапия. Коринебактериялар. Дифтерия қоздырғыштары. Қасиеттері. Токсиннің сипаттамасы. Иммунитет. Оны анықтау әдістері. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы, терапия. Адамның иммунодефицит вирусы (). Сипаттамасы. Лабораторлық диагностикасы. Терапия және спецификалық профилактикасы. Хламидия. Қасиеттері. – адам организміндегі қоздырғыштары. Лабораторлық диагностикасы. Микоплазмалар. Сипаттамасы. Микоплазма – адам организміндегі қоздырғышы. Лабораторлық диагностикасы. . Классификациясы. Сипаттамасы. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактика.

Сифилистің трепонемасы. Қасиеттері. Лабораторлық диагностика. Лабораторлық диагностика. Лептоспиралар. Классификациясы. Қасиеттері. Лабораторлық диагностика. Спецификалық профилактикасы.

Вирустардың инфекциялық аурулары. Вирустық инфекциялардың ерекшеліктері. Вирусты инфекциялардың формалары. Бактериялардың гендік аппаратының ұцымдасуы. Гено- және фенотип. Оларды анықтау және сипаттамасы. Бактериялардың модификациясы және мутация, мутагенезі. Бактериялардың мутациясының түрлері. Холера қоздырғыштары. Классификациясы. Қасиеттері. Спецификалық профилактика, терапия. Саңырауқұлақтардың морфологиясы (зеңделген, ашытқы тәріздес). Өсіру әдістері. Қоректік орталар. Адам патологиясындағы рөлі

Микробтық жасуша

Микробтық жасуша – тұқым қуалаушылық және жаңа өңделулердің негізі ретінде. Тіршілік иесінің жасушалық және жасушалық емес формасының ұйымдасуы. Ядро құрылысы, оның тұқым қуалаушылықта атқаратын қызметі. Плазмидтер мен бактериалды хромасомалардың ұйымдасуының молекулярлық негіздері. Хромасомдардан тыс генетикалық детерминантаның сипаттамасы, олардың түрлері және қасиеттері. Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік туралы түсінік. Генотип және фенотип, геном туралы тусінік. Жасушалық метоболизмде гистондар және ДНҚ, РНҚ атқаратын қызметі. Мутация және рекомбинация (коньюгации, трансдукция и трансформация). Гендік ауытқушылықтың молекулярлық механизмі, генетикалық қадағалау. Мутагендер, олардың әсер ету механизмдерінің ерекшеліктерінің пайда болу классификациясы. Гендік инженерия. Селекция, генитикалық негіздері. Селекция. Эволюцияның генетикалық негіздері және популяция генетикасы, сұрыптау, өзгергіштік, реттілік. Микроорганизмдердің қоректенуі. Қоректену механизмі мен түрлері, қоректену элементтері, биосинтез процесіне кеткен шығын мен жетіспеушілігінің маңызы. Гетеро- және автотрофтар, ауксо- және прототрофтар; өсу факторлары (дәрумендер, аминоқышқылдары, нуклеопротеидтер, майлар және т.б.). Қоректік орталар: қарапайым және күрделі, қоректік орта құрамы, оларды қолдану. Құрамы, белгіленуі, консистенциясы бойынша қоректік орта классификациясы. Ажыратып-балау орталары, негізгі және элективтік. Қоректік ортаға қойылатын талаптар. Стерильдеу әдістері: физикалық факторлардың әсер етуі, ультра күлгін сәулелері, радиациялық сәуле шығару, автоклавтау. Микроорганизмдердің тыныс алуы, тыныс алу түрлері. Аэробты және анаэробты тыныс алу жолдары. Энергетикалық алмасудың физиологиясы: энергияберуші үрдістерді жасушалармен қолдануы, олардың тиімділігі және орта шарттарына тәуелділігі. Субстрат ассимиляциясының негізгі жолдары: ақуыздар, майлар, көмірсулар, амин қышқылдары, көмірсутектер, спирттер, органикалық қышқылдар, минералдық компоненттер. Гликолиз және ашу. Кребс циклы, цикл жүйесіндегі ферменттер белсенділігін қадағалау. Ферменттер, олардың микроорганизмдер тіршілігінде атқаратын рөлі. Ферменттердің химиялық құрамы, әсер ету механизмі бойынша классификациясы. Конституитивті және индуциябелді ферменттер, эндогендік және экзогендік ферменттер, олардың сипаттамасы. Биокатализ механизмінде белсенді ортаның химиялық табиғаты. Коферменттер және дәрумендер, ферменттердің қалыптасуында кофактор және металдардың рөлі. Жасушада ферменттердің жиналуы. Орта компоненттерінің микроб жасушасына тасымалдануы: белсенді тасымалдау, диффузия. Мембраналық потенциал. Биологиялық жүйелердегі редокс-потенциалдар. Заттардың мембрана арқылы ауысуы. Мембраналық теңдік. Дониандық теңесу. Ферменттерді инактивтеу, ферменттердің белсенділігіне сәйкес рH және температура. Өсінді ортасы мен микроб жасушасының қарым – қатынасы, микроорганизмдердің өсуі мен биосинтезіне физико – химиялық және сыртқы физикалық факторлардың әсер етуі.

Жойылу физиологиясы.

Құрылым мен қызмет байланысы. Функционалды цитология, дифференциация сұрақтары және оны тудыратын шарттар. Табиғаттағы элементтердің циклы және зат айналу туралы түсінік. Биосфера туралы ұғым. Микроорганизмдер топырақ өзгеруінің биохимиялық агенті. Микроорганизмдердің мұнай, торф, көмірге әсер ету шарттары.Микроорганизмдердің топырақ қалдықтарының органикалық деструкциясы және деполяризациясына қатысуы (ақуыздар, нуклеин қышқылдары, полисахаридтер, лигнин және т. б.), химиялық байланыстарды бұзу мүмкіндігі, ауылшаруашылық қалдықтары және тұрмыстық, органикалық синтез өнімдерін бұзу мүмкіндігі. Микроорганизмдердің халық шаруашылығында, ветеринария және медецинада қолданылуы.

Азот жиғыш бактериялар

— топырақты мекендеп, ауадағы молекульді азотты өзіне сіңіріп, оны тұзға айналдыратын бактериялар. Азот жиғыш бактерияға жататындар: топырақтағы азотобактер, түйнек бактериясы, топырақтағы анаэробты бактериясы.

Азотбактериялар – атмосферадағы азотты биологиялық жолмен топыраққа қайта сіңдіретін микроорганизмдердің бір тобы. Бұларды алғаш рет француз ғалымдары 1882 ж. М., 1885 ж. М. анықтаған. 1893 ж. орыс ғалымы С.Н. азот сіңіруші микроорганизмді таза күйінде бөліп алған, ал 1901 ж. Голландия ғалымы М. тапқан. А. 2 үлкен топқа бөлінеді: жоғ. сатыдағы өсімдіктердің тамырында түйнек түзетіндер (қ. Симбиоз); топырақта бос күйінде кездесетіндер. Қазіргі кезде соңғысының 30-дан астам түрі белгілі. А-дың пішіні таяқша тәрізді, ұзындығы 2 – 3 мкм, диам. 4 – 6 мкм. Сырты қабықшамен қоршалған. Кейде бұлардың сыртында қатты қалың қабығы (циста) болады. А-дың көпшілігі аэробты, яғни ауа бар жерде тіршілік етеді. Аммоний тұздарын, , нитраттарды, амин қышқылдарын қорек етеді. Ауадағы азотты бойына сіңіріп, оны өсімдік тамырларына қажет қосылыстарға айналдырады да, әр түрлі витаминдер, бөліп шығарып, өсімдіктің өсуін жақсартады. А-дың арасында спора түзетін бактериялар, яғни анаэробты бактериялар да кездеседі. Олардың ұзындығы 1,5 – 8 мкм. Бұлардың белсенділігі аэробты бактериялармен салыстырғанда төмендеу болады. Ауадағы молек. азоттың басқа хим. элементтермен әрекеттесуі А-дың жасушаларында ғана жүреді. Өсімдіктердің азотқа тапшылығын табиғи жолмен қамтамасыз ету үшін А-дан түрлі тыңайтқыштар алынады. Осы тыңайтқыштармен өсімдіктер тұқымын, ағаш қалемшелерін дәрілейді. Соның нәтижесінде өсімдіктер тез өсіп, өнімділігі артады.

Тағы қараңыз

http://www.rkm.kz/node/7
http://www.tiensmed.ru/news/post_new765.html
http://www.krugosvet.ru/enc/nauka_i_tehnika/biologiya/BAKTERII.html
http://www.dni.ru/society/2011/6/13/213842.html
http://www.rian.ru/infografika/20110602/383406836.html
http://www.vokrugsveta.ru/news/12148/ Мұрағатталған 18 шілденің 2013 жылы.

Дереккөздер

Дереккөз қатесі: Жарамсыз <ref> тегі; no text was provided for refs named фин
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том; Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев 1.К. Вилли. Биология. М.: Издательство «Мир». 1998 ж. 2.Б.Альбертс, Д.Брей, Дж.Льюис, М.Рэфф, К.Робертс, Дж.Уотсон Молекулярная биология клетки. М.: Издательство «Мир». 1997, Все тома. 3.Шлегель Г. Современная микробиология. – Москва: Мир. – 2002. 4.Джеймсон Дж. Основы молекулярной медицины. – Москва: Мир. – 2002. 5.Стейнмер Р., Эдельбург Э., Ингрэм Д. Мир микробов. – Т. 1-3. – М.: Мир. – 1989. 6.Готтдалк Г. Метаболизм бактерий. – М.: Мир. 1992. 7.Монгаев М.С., Складнев А.А., Котов В.Б. Общая технология микробиологических производств. – М.- Легкая и пищевая промышленность. – 1982. 8.Безродов А.М. Биохимические основы микробиологического синтеза. - М.- Легкая и пищевая промышленность. –2001. 9.Стонт Г., Калиндор Р. Молекулярная генетика. – М.: Мир.-1991. 10. Зенгбуш И. Молекулярная и кинетическая биология. Т.1-3.-М.: Мир.- 1982. 11. Гендое Ю.Г. Молекулярная генетика вирусов человека и животных. М. 1998. 12. Матвеев В.Е. Основы асептики в технологии чистых микробиологических препаратов. – М.- Легкая и пищевая промышленность. – 1992. 13. Бортников И.И., Босенко А.М. Машины и аппараты микробиологических производств. – Минск: Высшая школа. – 2000. 14. Мосичев М.С., Складнов А.А., Котов Б.Б. Общая технология микробиологических производств. М.- Легкая и пищевая промышленность. – 1983. 15. Грачева И.М., Гаврилова Н.Н., Иванова Л.А. Технология микробных белковых препаратов, аминокислот и жиров. М. – Пищевая промышленность. – 1999. 16. Березин И.В., Клесов А.А. Практический курс химической и ферментативной кинетики. М.: МГУ. – 1999. 17. Глик Б., Пастернак Дж. Молекулярная биотехнология. Принципы и применение. – Москва: Мир. – 2002. 18. Сингер М., Берг П. Гены и геномы. – Москва: Мир. – 2002. 19. Davies A.H. Current methods for manipulating bacculovirus. – Biotechnology. – 1994. - P. 47-50. 20. Dirks W., M. Wirth., H. Hauser. Dicistronic transcription units for gene expression in mammalian cells. - Gene. – P. 274-249.

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[фин-1] Дереккөз қатесі: Жарамсыз <ref> тегі; no text was provided for refs named фин

[source1-2] «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том; Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев 1.К. Вилли. Биология. М.: Издательство «Мир». 1998 ж. 2.Б.Альбертс, Д.Брей, Дж.Льюис, М.Рэфф, К.Робертс, Дж.Уотсон Молекулярная биология клетки. М.: Издательство «Мир». 1997, Все тома. 3.Шлегель Г. Современная микробиология. – Москва: Мир. – 2002. 4.Джеймсон Дж. Основы молекулярной медицины. – Москва: Мир. – 2002. 5.Стейнмер Р., Эдельбург Э., Ингрэм Д. Мир микробов. – Т. 1-3. – М.: Мир. – 1989. 6.Готтдалк Г. Метаболизм бактерий. – М.: Мир. 1992. 7.Монгаев М.С., Складнев А.А., Котов В.Б. Общая технология микробиологических производств. – М.- Легкая и пищевая промышленность. – 1982. 8.Безродов А.М. Биохимические основы микробиологического синтеза. - М.- Легкая и пищевая промышленность. –2001. 9.Стонт Г., Калиндор Р. Молекулярная генетика. – М.: Мир.-1991. 10. Зенгбуш И. Молекулярная и кинетическая биология. Т.1-3.-М.: Мир.- 1982. 11. Гендое Ю.Г. Молекулярная генетика вирусов человека и животных. М. 1998. 12. Матвеев В.Е. Основы асептики в технологии чистых микробиологических препаратов. – М.- Легкая и пищевая промышленность. – 1992. 13. Бортников И.И., Босенко А.М. Машины и аппараты микробиологических производств. – Минск: Высшая школа. – 2000. 14. Мосичев М.С., Складнов А.А., Котов Б.Б. Общая технология микробиологических производств. М.- Легкая и пищевая промышленность. – 1983. 15. Грачева И.М., Гаврилова Н.Н., Иванова Л.А. Технология микробных белковых препаратов, аминокислот и жиров. М. – Пищевая промышленность. – 1999. 16. Березин И.В., Клесов А.А. Практический курс химической и ферментативной кинетики. М.: МГУ. – 1999. 17. Глик Б., Пастернак Дж. Молекулярная биотехнология. Принципы и применение. – Москва: Мир. – 2002. 18. Сингер М., Берг П. Гены и геномы. – Москва: Мир. – 2002. 19. Davies A.H. Current methods for manipulating bacculovirus. – Biotechnology. – 1994. - P. 47-50. 20. Dirks W., M. Wirth., H. Hauser. Dicistronic transcription units for gene expression in mammalian cells. - Gene. – P. 274-249.