Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бірінші империя (фр. Le Premier Empire) – 1804-1815 жылдар аралығында Франциядағы Наполеон Бонапарт империясының дәуірі.
| Француз империясы фр. Empire Français Империя | |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||
 1812 жылы бірінші империя (Еуропа/Әлем) Француз империясы Тәуелді мемлекеттер | |||||||||||||||||||||||||||||
| Астанасы | Париж | ||||||||||||||||||||||||||||
| Ірі қалалары | Париж, Амстердам, Рим, Барселона, Турин, Марсель | ||||||||||||||||||||||||||||
| Тіл(дер)і | француз | ||||||||||||||||||||||||||||
| Ақша бірлігі | |||||||||||||||||||||||||||||
| Аумағы | 2 100 000 км² (1812) | ||||||||||||||||||||||||||||
| Халқы | 44 000 000 адам (1812) | ||||||||||||||||||||||||||||
| Басқару формасы | Унитарлы Бонапартисті абсолюттік монархия (1804–1814) Унитарлы Бонапартисті конституциялық монархия (1815) | ||||||||||||||||||||||||||||
| Династиясы | |||||||||||||||||||||||||||||
| - 1804—1814/1815 | I Наполеон | ||||||||||||||||||||||||||||
| - 1815 | (даулы) | ||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
Басқа мағыналар үшін Француз империясы деген бетті қараңыз.Алғышарты
Франция тарихында елдегі билік шын мәнінде Наполеон Бонапартқа тиесілі болған, бірақ заңды түрде оның билігі әртүрлі жолмен шектелген кезең «Франция консулдығы» деп аталады. Ол 1799 жылдың 9 қарашасынан (VIII жылғы 18 Брюмер, Бонапарт мемлекеттік төңкеріс жасаған кезде) 1804 жылдың 18 мамырына дейін (Наполеон император болып жарияланған кезде) созылды.
Ол үш кезеңге бөлінеді:
- (1799 ж. 9 қараша – 24 желтоқсан)
- (1799 ж. 25 желтоқсан – 1802 ж. 2 тамыз)
18-ші Брюмер төңкерісінен кейін Франциядағы жалғыз держава болып үш консулдан (, , ) тұратын уақытша үкімет болды. Бес жүз кеңесі мен ақсақалдардан құралған екі комиссияға жаңа конституцияны жасау тапсырылды. Консулдар - дәлірек айтсақ, консул Бонапарт, өйткені қалған екеуі оның құралы ғана емес - автократиялық биліктің шешуші күшімен әрекет етті. Париж төңкеріске толығымен байсалдылықпен жауап берді, оның наразылығын білдірмеді және тіпті жаңа тәртіпке нақты жанашыр болды; провинцияларда губерниялық магистратураның кейбір адамдары мұнда-мұнда наразылық білдірді, бірақ наразылық күшті болмады. 8-жылдың 22-ші азаттығына қарай конституцияны жасаған комиссиялар өз жұмысын аяқтады; Сиенің жобасы конституцияның негізгі авторы болып табылатын Бонапарттың қалауы бойынша қайта жасалды. Бұл тек халық билігінің елесін сақтап қалған толық монархиялық конституция болды. Конституция жоғары атқарушы билікті үш консулға бере отырып, Бонапартты 10 жылдық мерзімге бірінші консул, екінші, үшінші (5 жылдық мерзімге) етіп тағайындады. Конституция жалпыхалықтық дауыс беруден (плебисцит) өтуі керек еді және бұл халық егемендігінің бірден-бір көрінісі дерлік болды. Халық Конституцияға дауыс бергеннен кейін барлық билік бұдан былай Бонапарттың қолына өтті. Ол министрлік құрды, оның құрамына сыртқы істер министрі ретінде Талейран, (Ішкі істер министрі), (полиция министрі) кірді.
Бонапарттың міндеті қиын болды. Бүкіл менеджментті толығымен дерлік жаңадан құру, несиенің мүлде жоқ жағдайында өте абдырап қалған қаржыны қалпына келтіру және әйтеуір нүкте қою қажет болды. Бонапарттың алғашқы шараларының бірі «соғыс уақытында», Париждегі 60 саяси мерзімді басылымдарға тыйым салу болды. Саяси бостандықтың барлық көріністерін басып, Бонапарт өзінің бағдарламасының оң жағын белсенді түрде жүзеге асырды. Ол берік, аса бір орталықтандырылған үкімет құрудан, өнеркәсіпті, әсіресе ауыл шаруашылығын қорғаудан, ескі қоғамның тек онымен ғана келісуге болатын барлық элементтерін жаңа тәртіппен үйлестіруден, қаржыны жақсартудан тұрды.
Ішкі саяси саласы
Ішкі саясаты
Сипаттамасы
1804 жылдан бастап Франция тарихында жаңа дәуір басталды – империя дәуірі, дегенмен ол алдыңғысының тікелей жалғасы болды, өйткені Наполеон іс жүзінде консулдық кезінде де мемлекеттің билеушісі болды. Наполеонның билігі кейбір қолайсыз эпизодтармен (Трафальгар шайқасы) болғанымен, Франция үшін ең алдымен өте сәтті болды, кейбір үзілістермен, соғыстармен толтырылды. Франция өзінің күші мен ықпалын бүкіл Еуропаға дерлік таратып, оның ішкі тәртібінде терең із қалдырды. Испаниядағы сәтсіздіктерден басталып, 1812 жылы Ресеймен соғысқа дейін империя бірқатар сәтсіздіктерге ұшырады. Соған қарамастан Наполеон билігінің экономикалық тепе-теңдігін Франция үшін сөзсіз қолайсыз деп санауға болмайды. Ол революциялық дәуірдің көптеген жетістіктерін бекітіп, ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіпті дамытуға аса қолайлы жағдай жасады.
Империяның жариялануы
28 (1804 жылы 18 мамырда) Сенаттың қаулысымен жаңа конституция қабылданды (XII жылғы сенатус-консульт деп аталады), оған сәйкес Наполеон француздардың императоры болып жарияланды, империяның жоғары лауазымды тұлғалары мен ұлы офицерлерінің лауазымдары енгізілді, оның ішінде революция жылдарында жойылған маршал атағы қалпына келтірілді.
Сол күні алты жоғары лауазымды тұлғаның бесеуі тағайындалды (, , , және ). Жоғары мәртебелі тұлғалар үлкен императорлық кеңесті құрады. 1804 жылы 19 мамырда он сегіз танымал генерал Францияның маршалдары болып тағайындалды, олардың төртеуі құрметті, қалғандары жарамды деп саналды.
Қараша айында Сенат кеңесшісі плебисцит арқылы ратификацияланды. Плебисцит нәтижесінде және Мемлекеттік кеңестің қарсылығына қарамастан, тәж кию дәстүрін қайта жаңғырту туралы шешім қабылданды. Наполеон, әрине, Рим Папасының рәсімге қатысуын қалады. Соңғысы Наполеоннан шіркеу рәсімі бойынша Джозефинаға үйленуді талап етті. 2 желтоқсанға қараған түні кардинал Феш Таллейранд, Бертье және Дуроктың қатысуымен үйлену тойын өткізді. 1804 жылы 2 желтоқсанда Рим папасының қатысуымен Нотр-Дам соборында өткен керемет салтанатта Наполеон өзін француз императоры етіп тағайындады, содан кейін тәжді Жозефинаға қойды. Стендаль өзінің күнделігінде тәж киюді «барлық шарлатандардың айқын одағы» - «патшалықтағы тирания тәжін киетін дін және мұның бәрі халықтың игілігі үшін» деп атады.
Наполеон мен оның ағаларының арасындағы кедергі Италияның королі болып табылатын және Франциядағы императорлық билікті кім иеленуі керек деген сұрақ болды. Олардың дауларының нәтижесі шешім болды, оған сәйкес Наполеон екі тәжді де алды, ал ол қайтыс болған жағдайда тәждер оның туыстары арасында бөлінді. 1805 жылы 17 наурызда Наполеон президент болған «еншілес» құрылды. Жаңадан құрылған корольдікте Наполеон король, ал оның өгей ұлы вице-король атағын алды. Наполеонға Темір тәж кигізу туралы шешім француз дипломатиясына зиянын тигізді, өйткені бұл Австрияның дұшпандығын тудырды және оның жаңадан құрылған антифранцуздық коалицияға қосылуына ықпал етті. 1805 жылы мамырда Лигурия Республикасы Францияның департаменттерінің біріне айналды.
Қиын кездер
Наполеон билігінің екінші жартысында, соғыс әлі де халықтың мүмкіндігін сарқып, ең бастысы, соғыстардың сәттілігі азайған кезде, ел өзінің әскери хоббиі мен шектен шыққан протекционизм үшін өтемақы төлеуге мәжбүр болды, бұл қорқынышты коммерциялық және өнеркәсіптік дағдарысты тудырды. Империяда ұзаққа созыла алмайтын орнады.
Сыртқы саясаты
Тұтастай алғанда Бірінші империя милитаристік сыртқы саясат жүргізді.
Саяси жүйесі
Негіздер
— XII жыл Конституциясы. 1807 жылы 19 тамызда Сенат консулымен ( жою), содан кейін Наполеон тағына « оралғаннан кейін қабылданған 1815 жылғы сәуірдегі Қосымша акт деп аталатын елеулі түрде өзгертілді.
— унитарлы дуалистік монархия.
Монарх — француздардың императоры Наполеон I. Тақ алдыңғы монархтың ұлдарының арасындағы таққа үміткер аға үміткерге беріледі. Мұрагерлер болмаған жағдайда император өз ағаларының балаларының немесе немерелерінің бірін асырап алу арқылы мұрагерді таңдай алады.
Дереккөздер
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Birinshi imperiya fr Le Premier Empire 1804 1815 zhyldar aralygynda Franciyadagy Napoleon Bonapart imperiyasynyn dәuiri Francuz imperiyasy fr Empire Francais Imperiya 18 mamyr 1804 7 shilde 1815 1812 zhyly birinshi imperiya Europa Әlem Francuz imperiyasy Tәueldi memleketterAstanasy ParizhIri kalalary Parizh Amsterdam Rim Barselona Turin MarselTil der i francuzAksha birligiAumagy 2 100 000 km 1812 Halky 44 000 000 adam 1812 Baskaru formasy Unitarly Bonapartisti absolyuttik monarhiya 1804 1814 Unitarly Bonapartisti konstituciyalyk monarhiya 1815 Dinastiyasy 1804 1814 1815 I Napoleon 1815 dauly Aldyngysy Kejingisi Andorra LyuksemburgAndorraMonako Baska magynalar үshin Francuz imperiyasy degen betti karanyz AlgyshartyTolyk makalasy Franciya tarihynda eldegi bilik shyn mәninde Napoleon Bonapartka tiesili bolgan birak zandy tүrde onyn biligi әrtүrli zholmen shektelgen kezen Franciya konsuldygy dep atalady Ol 1799 zhyldyn 9 karashasynan VIII zhylgy 18 Bryumer Bonapart memlekettik tonkeris zhasagan kezde 1804 zhyldyn 18 mamyryna dejin Napoleon imperator bolyp zhariyalangan kezde sozyldy Ol үsh kezenge bolinedi 1799 zh 9 karasha 24 zheltoksan 1799 zh 25 zheltoksan 1802 zh 2 tamyz 1802 zh 2 tamyz 1804 zh 18 mamyr 18 shi Bryumer tonkerisinen kejin Franciyadagy zhalgyz derzhava bolyp үsh konsuldan turatyn uakytsha үkimet boldy Bes zhүz kenesi men aksakaldardan kuralgan eki komissiyaga zhana konstituciyany zhasau tapsyryldy Konsuldar dәlirek ajtsak konsul Bonapart ojtkeni kalgan ekeui onyn kuraly gana emes avtokratiyalyk biliktin sheshushi kүshimen әreket etti Parizh tonkeriske tolygymen bajsaldylykpen zhauap berdi onyn narazylygyn bildirmedi zhәne tipti zhana tәrtipke nakty zhanashyr boldy provinciyalarda guberniyalyk magistraturanyn kejbir adamdary munda munda narazylyk bildirdi birak narazylyk kүshti bolmady 8 zhyldyn 22 shi azattygyna karaj konstituciyany zhasagan komissiyalar oz zhumysyn ayaktady Sienin zhobasy konstituciyanyn negizgi avtory bolyp tabylatyn Bonaparttyn kalauy bojynsha kajta zhasaldy Bul tek halyk biliginin elesin saktap kalgan tolyk monarhiyalyk konstituciya boldy Konstituciya zhogary atkarushy bilikti үsh konsulga bere otyryp Bonapartty 10 zhyldyk merzimge birinshi konsul ekinshi үshinshi 5 zhyldyk merzimge etip tagajyndady Konstituciya zhalpyhalyktyk dauys beruden plebiscit otui kerek edi zhәne bul halyk egemendiginin birden bir korinisi derlik boldy Halyk Konstituciyaga dauys bergennen kejin barlyk bilik budan bylaj Bonaparttyn kolyna otti Ol ministrlik kurdy onyn kuramyna syrtky ister ministri retinde Talejran Ishki ister ministri policiya ministri kirdi Bonaparttyn mindeti kiyn boldy Bүkil menedzhmentti tolygymen derlik zhanadan kuru nesienin mүlde zhok zhagdajynda ote abdyrap kalgan karzhyny kalpyna keltiru zhәne әjteuir nүkte koyu kazhet boldy Bonaparttyn algashky sharalarynyn biri sogys uakytynda Parizhdegi 60 sayasi merzimdi basylymdarga tyjym salu boldy Sayasi bostandyktyn barlyk korinisterin basyp Bonapart ozinin bagdarlamasynyn on zhagyn belsendi tүrde zhүzege asyrdy Ol berik asa bir ortalyktandyrylgan үkimet kurudan onerkәsipti әsirese auyl sharuashylygyn korgaudan eski kogamnyn tek onymen gana kelisuge bolatyn barlyk elementterin zhana tәrtippen үjlestiruden karzhyny zhaksartudan turdy Ishki sayasi salasyImperator Napoleon Tyuilridegi oku bolmesinde 1812 Birinshi imperiya 1812 zh Napoleondyk Franciya Tәueldi memleketterIshki sayasaty Sipattamasy 1804 zhyldan bastap Franciya tarihynda zhana dәuir bastaldy imperiya dәuiri degenmen ol aldyngysynyn tikelej zhalgasy boldy ojtkeni Napoleon is zhүzinde konsuldyk kezinde de memlekettin bileushisi boldy Napoleonnyn biligi kejbir kolajsyz epizodtarmen Trafalgar shajkasy bolganymen Franciya үshin en aldymen ote sәtti boldy kejbir үzilistermen sogystarmen toltyryldy Franciya ozinin kүshi men ykpalyn bүkil Europaga derlik taratyp onyn ishki tәrtibinde teren iz kaldyrdy Ispaniyadagy sәtsizdikterden bastalyp 1812 zhyly Resejmen sogyska dejin imperiya birkatar sәtsizdikterge ushyrady Sogan karamastan Napoleon biliginin ekonomikalyk tepe tendigin Franciya үshin sozsiz kolajsyz dep sanauga bolmajdy Ol revolyuciyalyk dәuirdin koptegen zhetistikterin bekitip auyl sharuashylygy men onerkәsipti damytuga asa kolajly zhagdaj zhasady Imperiyanyn zhariyalanuy 28 1804 zhyly 18 mamyrda Senattyn kaulysymen zhana konstituciya kabyldandy XII zhylgy senatus konsult dep atalady ogan sәjkes Napoleon francuzdardyn imperatory bolyp zhariyalandy imperiyanyn zhogary lauazymdy tulgalary men uly oficerlerinin lauazymdary engizildi onyn ishinde revolyuciya zhyldarynda zhojylgan marshal atagy kalpyna keltirildi Sol kүni alty zhogary lauazymdy tulganyn beseui tagajyndaldy zhәne Zhogary mәrtebeli tulgalar үlken imperatorlyk kenesti kurady 1804 zhyly 19 mamyrda on segiz tanymal general Franciyanyn marshaldary bolyp tagajyndaldy olardyn torteui kurmetti kalgandary zharamdy dep sanaldy Қarasha ajynda Senat kenesshisi plebiscit arkyly ratifikaciyalandy Plebiscit nәtizhesinde zhәne Memlekettik kenestin karsylygyna karamastan tәzh kiyu dәstүrin kajta zhangyrtu turaly sheshim kabyldandy Napoleon әrine Rim Papasynyn rәsimge katysuyn kalady Songysy Napoleonnan shirkeu rәsimi bojynsha Dzhozefinaga үjlenudi talap etti 2 zheltoksanga karagan tүni kardinal Fesh Tallejrand Berte zhәne Duroktyn katysuymen үjlenu tojyn otkizdi 1804 zhyly 2 zheltoksanda Rim papasynyn katysuymen Notr Dam soborynda otken keremet saltanatta Napoleon ozin francuz imperatory etip tagajyndady sodan kejin tәzhdi Zhozefinaga kojdy Stendal ozinin kүndeliginde tәzh kiyudi barlyk sharlatandardyn ajkyn odagy patshalyktagy tiraniya tәzhin kietin din zhәne munyn bәri halyktyn igiligi үshin dep atady Napoleon men onyn agalarynyn arasyndagy kedergi Italiyanyn koroli bolyp tabylatyn zhәne Franciyadagy imperatorlyk bilikti kim ielenui kerek degen surak boldy Olardyn daularynyn nәtizhesi sheshim boldy ogan sәjkes Napoleon eki tәzhdi de aldy al ol kajtys bolgan zhagdajda tәzhder onyn tuystary arasynda bolindi 1805 zhyly 17 nauryzda Napoleon prezident bolgan enshiles kuryldy Zhanadan kurylgan koroldikte Napoleon korol al onyn ogej uly vice korol atagyn aldy Napoleonga Temir tәzh kigizu turaly sheshim francuz diplomatiyasyna ziyanyn tigizdi ojtkeni bul Avstriyanyn dushpandygyn tudyrdy zhәne onyn zhanadan kurylgan antifrancuzdyk koaliciyaga kosyluyna ykpal etti 1805 zhyly mamyrda Liguriya Respublikasy Franciyanyn departamentterinin birine ajnaldy Қiyn kezder Napoleon biliginin ekinshi zhartysynda sogys әli de halyktyn mүmkindigin sarkyp en bastysy sogystardyn sәttiligi azajgan kezde el ozinin әskeri hobbii men shekten shykkan protekcionizm үshin otemaky toleuge mәzhbүr boldy bul korkynyshty kommerciyalyk zhәne onerkәsiptik dagdarysty tudyrdy Imperiyada uzakka sozyla almajtyn ornady Syrtky sayasatyTutastaj alganda Birinshi imperiya militaristik syrtky sayasat zhүrgizdi Sayasi zhүjesiNegizder XII zhyl Konstituciyasy 1807 zhyly 19 tamyzda Senat konsulymen zhoyu sodan kejin Napoleon tagyna oralgannan kejin kabyldangan 1815 zhylgy sәuirdegi Қosymsha akt dep atalatyn eleuli tүrde ozgertildi unitarly dualistik monarhiya Memleket basshysy Monarh francuzdardyn imperatory Napoleon I Tak aldyngy monarhtyn uldarynyn arasyndagy takka үmitker aga үmitkerge beriledi Muragerler bolmagan zhagdajda imperator oz agalarynyn balalarynyn nemese nemerelerinin birin asyrap alu arkyly muragerdi tandaj alady Derekkozder