Мұстай Кәрім (башқ. Мостай Кәрим, шын аты-жөні Мұстафа Сафич Кәрімов, башқ. Мостафа Сафа улы Кәримов; 1919—2005) — башқұрт кеңестік ақыны, жазушы және драматург. Социалистік Еңбек Ері (1979), РСФСР-нің еңбек сіңірген әртісі (1982). Башқұрт Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының халық ақыны (1963), Ленин (1984) және КСРО Мемлекеттік сыйлықтарының (1972) лауреаты, 1944 жылдан бастап ВКП(б) мүшесі.
Мұстай Кәрім | |
Мостафа Сафа улы Кәримов | |
Туған күні | |
---|---|
Туған жері | Кляшево, Уфа губерниясы, Ресей |
Қайтыс болған күні | 21 қыркүйек 2005 (85 жас) |
Қайтыс болған жері | |
Ұлты | |
Бағыты | |
Жанры | |
Шығармалардың тілі | башқұртша, орысша |
Дебюті | өлеңдер жинағы «Отряд қозғалды» 1938 |
Марапаттары | Социалистік Еңбек Ері, 2 Ленин ордені, II,ІІІ дәрежелі «Отанға сіңірген еңбегі үшін» ордені, I,II дәрежелі Отан соғысы ордені, 2 Еңбек Қызыл Ту ордені, Халықтар достығы ордені, Қызыл Жұлдыз ордені, «Құрмет белгісі» ордені |
Сыйлықтары | Лениндік және КСРО Мемлекеттік сыйлықтарының лауреаты, |
Өмірбаяны
1919 жылы 20 қазанда Уфа губерниясының Кляшево қаласында шаруа отбасында дүниеге келді.
Мұстай Кәрім шығармаларын 1930 жылдардың ортасында жаза бастады. 1938 жылы оның алғашқы «Отряд тронулся» («Отряд қозғалды»), 1941 жылы екінші «Весенние голоса» (Көктем дауыстары) атты кітаптары жарық көрді.
1941 жылы К.А.Тимирязев атындағы Башқұрт мемлекеттік педагогикалық институтының тіл және әдебиет факультетін бітірді. Оқуды бітіргеннен кейін Қызыл Армия қатарына шақырылып, Муром байланыс мектебіне жіберілді.
1942 жылы мамырда кіші лейтенант атағымен 17-ші мотоатқыштар бригадасына артдивизионның байланыс бастығы ретінде жіберілді. 1942 жылы тамызда ол ауыр жараланып, алты айға жуық ауруханаларда болды. Емделіп болғаннан кейін ол майдан газеттерінің корреспонденті болып оралды. Татар тіліндегі «Отанның құрметі үшін», «Совет жауынгері» газеттерінің корреспонденті болған. Әскери наградалармен марапатталған. 1944 жылы тамызда М.С.Кәрімов, ВКП (б) мүшелігіне кандидат, II дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталды.
1940 жылдан КСРО ЖО мүшесі. 1951 жылдан 1962 жылға дейін Мұстай Кәрім БАССР ЖО басқармасының төрағасы, 1962 жылдан 1984 жылға дейін РСФСР ЖО басқармасының хатшысы болды.
Шығармашылығы
Мұстай Кәрімнің жырлары ХХ ғасырдағы тұтас бір ақындық дәуір болатын. Ол өз елінің терең поэзия әлеміне зор ықпал жасады. Оның өлеңдерінде Отан бейнесі асқақтады. Ол шынайы халықтық ақын ретінде қалыптасып өсті. Өз ел-жұртының келбетіне беймазалықпен, құштар үмітпен, үңіле қараған ақын болатын. Ол туған ел-жұртының халықтық эпикалық ошағын қастерлеп сақтады. Ол өз халқының және бүкіл адамзат баласының мұң-шерімен өмір сүрді. Мұстай Кәрімнің әрбір өлеңі асқақ ой-сезім әлеміне айқара ашылған терезе секілді еді. Ұлы Отан соғысының ардагері Мұстай Кәрім майданда жүріп, от кешіп, үш кітабын жазған. Отан қорғаушы жерлес башқұрт жігіттерінің бейнелері жыр-дастандарында толықтай сомдалған. Мұстай Кәрімнің пьесаларының сюжеттері алуан түрлі. Олардағы көріністер әр түрлі бағыттарда болды. Мұстай Кәрімнің драматургиялық түпкі ойларында оның шығармашылық көкжиегінің ауқымдылығы сезіліп тұрады. Отан сүйгіштік, халқына жан-тәнімен берілу драматургиясында орталық орында тұр.
Мұстай Кәрімнің шығармалары әр алуан. Ол өз халқының әдебиетінің шығыс поэзиясының байсалды даналығын, батыс поэзиясының ащы өмір шындығын, революциялық үнін, белсенді санасын қабылдағанын қалайды. Мұстай Кәрімнің лирикасы жылы лебіз туғызады, адамдарға қуаныш сыйлауға ұмтылған. Оның әлемі өмірді сүю мен адалдықтың планетасы болып қала береді.
Ол кең ойлайтын, шалқар сезімге жан-тәнін салатын. Ол барлық адамдарға, барлық әлем халықтарына дос болатын. Үздік әлем ақындарын терең бағалап, содан да оларды туған бауырларындай сүйетін. Ол қазақтың ұлы ақыны Абай туралы ұмытылмас сөз айтқан еді. «Егер орыстар үшін Пушкин, ағылшындар үшін Шекспир ғаламат ұлы құбылыс болса, Абай қазақтар үшін теңдессіз құбылыс болып табылады» деген.
Еңбектері
Мұстай Кәрім 100-ден астам өлеңдер мен проза жинақтарын, 10-нан астам драмалық шығармаларды шығарды. Соғыс жылдарында жауынгерлер өмірінен “Желтоқсан жыры” (1942), “Өлмесбай” (1942-44)атты поэмалар жазды. Ол соғыстан кейін “Біздің үйдің қуанышы” повесін (1952), “Көктем дауысы” (1954), “Өзендер сөйлейді” (1964), “Алыста қалған жағалар” (1966), “Жылдар ізімен” (1971) жинақтарын жариялады. Мұстай Кәрімның “Той жалғасуда” (1947), “Жалғыз қайың” (1950), “Қыз ұрлау” (1959), “Жырланбаған жыр” (1961), “Ай тұтылған түн” (1964) атты пьесалары бар. Оның “Үш таған” (1965), “Талтүс” (1972) атты кітаптары қазақ тіліне аударылған.
Сонымен қатар «Кешірім» повесі, "Айгүл елі" (1967), «Салауат. Шындық арқылы жеті арман» (1971), «От тастамаңыз, Прометей!» (1975), "Жаяу Махмут" (1981) пьесалары, "Менің атым" (1943), "Өлеңдер" (1945), "Оралу" (1947), "Қара сулар" (1961), "Махаббаттың төрт мезгілі" (1978), "Уақыт" (1982) сияқты поэмалары мен өлеңдер жинақтары жарық көрді.
Мұстай Кәрімнің шығармалары Ресей мен әлемнің ондаған тілдеріне аударылған. 1987 жылы «Ай тұтылу түнінде» спектаклінің негізінде Свердловск киностудиясы дәл осындай фильмді түсірді. «Ұзаққа созылған балалық шақ» әңгімесін 2004 жылы Башқұртстан киностудиясының режиссері Болат Юсупов түсірген.
Қоғамдық жұмыстары
Мұстай Кәрім шығармашылық қызметімен бірге белсенді қоғамдық жұмыстар атқарды.
1955-1980 жылдар аралығында бірнеше рет КОКП съездеріне делегат болып сайланды. 4-11 шақырылымдағы РСФСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты, РСФСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасы төрағасының орынбасары, РСФСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының орынбасары, БАССР Жоғарғы Кеңесінің депутаты.
Ұзақ жылдар бойы Башқұрт Бейбітшілік Комитетінің төрағасы, КСРО Министрлер Кеңесі жанындағы Ленин және Мемлекеттік сыйлығы комитетінің мүшесі, Башқұртстан Республикасы Президенттік Кеңесінің мүшесі болды.
Отбасы
Ақын майданда болған кезде оның ұлы Ильгиз дүниеге келді, оны Мұстай бала 9 айлық болғанда ғана көрді. Ол баласын көру үшін ауыр жарақатына қарамастан аурухананың бас дәрігерінен рұқсат сұрауына тура келді. Емделмеген жараларға қарамастан, бас дәрігер оны үйіне жіберді.
Ұлы Ильгиз Мұстафұлы Каримов (1942-2019), өзінің дарынды әкесінің ізімен жүруді шешті. Ол Жазушылар Одағына кіріп аудармалармен айналыса бастады, оның ішінде әкесінің кейбір шығармаларын орыс тіліне аударды.
1951 жылы Мұстай Кәрімнің Әльфия атты қызы дүниеге келді, ол әкесінің шексіз сүйіспеншілігі үшін, үнемі әкесінің қызы деп аталған.
Мұстай Кәрім әрдайым немере, шөбере көруді армандаған, оның арманы орындалып, қазір немересі Темірболат пен оның жұбайы Инга бес бала тәрбиелеп көп балалы отбасы болып отыр.
2013 жылы жазушының ұлы, қызы мен немересі Мұстай Кәрім қорын құрды, оның басты міндеттерінің бірі-башқұрт тілі мен әдебиетін қолдау. Қор мектептерде, оның ішінде ауылдық жерлерде башқұрт тілін үйренуді, сонымен қатар университеттерде башқұрт тілі мен әдебиетін, өлкетану мен Башқұрт тарихын зерттеуге арналған академиялық бағдарламаларды қолдайды.
Жұбайы Раузамен некесі 62 жылға созылды. Оның қызы Альфия әкесінің жеке өмірі туралы айта отырып, ата-аналар осы жылдар ішінде бір-біріне деген үлкен құрметпен және үйлесімді өмір сүргенін айтады. 1981 жылы Рауза қайтыс болды, Мұстай Кәрім бірден өзін жалғыз сезіне бастағандықтан, Әлфия әкесіне қамқорлықты күйеуімен бірге өздеріне алды.
Өмірінің соңғы сәттері
Мұстай Кәрім өмір бойы денсаулығы туралы ешқашан шағымданбаған, өйткені ол барлық майдангерлер сияқты шыдамдылыққа төзуге үйренген болатын. Оны жүрек-өкпе жеткіліксіздігімен ауруханаға жеткізіп, онда ол 10 күн реанимацияда болды. Бәрі жақсарып, қалпына келе жатқан сияқты көрінгенімен, 2005 жылдың 21-қыркүйегінде жазушы қос инфаркттан кейін Уфадағы Республикалық кардиологиялық диспансерде қайтыс болды. Уфадағы мұсылман зиратында жерленген.
Атақтары мен марапаттары
- Социалистік Еңбек Ері (10.19.1979)
- II дәрежелі «Отанға сіңірген еңбегі үшін» ордені (9 қараша 2004 ж.) - отандық әдебиеттің дамуына қосқан үлесі мен көп жылдық шығармашылық қызметі үшін
- ІІІ дәрежелі «Отанға сіңірген еңбегі үшін» ордені (28 сәуір 1995 ж.) - мемлекетке сіңірген еңбегі, еңбек, ғылым, мәдениет, өнер саласындағы жетістіктері, халықтар арасындағы достық пен ынтымақтастықты нығайтуға қосқан үлесі үшін.
- 2 Ленин ордені (10/28/1967, 10/19/1979)
- I дәрежелі Отан соғысы ордені (03.11.1985)
- II дәрежелі Отан соғысы ордені (17.07.1945 ж.)
- Еңбек Қызыл Ту орденінің 2 ордені (06.08.1955 ж.; 11/28/1969)
- Халықтар достығы ордені (11.16.1984)
- Қызыл Жұлдыз ордені (09.25.1944)
- «Құрмет белгісі» ордені (22.03.1949 ж.)
- РСФСР-нің еңбек сіңірген әртісі (1982)
- Башқұрт Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының халық ақыны (1963)
- Башқұртстан Ғылым академиясының құрметті академигі (1992)
- Лениндік сыйлық (1984) - «От тастамаңыз, Прометей!» трагедиясы үшін және «Ұзаққа созылған балалық шақ» повесі үшін
- КСРО Мемлекеттік сыйлығы (1972) - «Жылдар өткен соң» өлеңдер жинағы үшін (1971)
- Станиславский атындағы РСФСР Мемлекеттік сыйлығы (1967) -башқұрт ADT сахнасында қойылған “Ай тұтылған түн” спектаклі үшін
- Салауат Юлаев атындағы республикалық сыйлық (1967) -«Таңдамалы шығармаларының» 1-ші томы үшін
- Шолохов атындағы әдебиет және өнер саласындағы халықаралық сыйлық (1999)
- Г.Х.Андерсен атындағы халықаралық қазылар алқасының құрметті дипломы (1978)- «Жаңалықтарды күту» кітабы үшін
Есте қалдыру
- Мұстай Кәрімнің есімі Мәскеудегі, Уфа, [[Алматы]], Қазан, Екатеринбург қалаларындағы көшелерге сонымен қатар Башқұртстанның көптеген елді мекендерінде берілген: Бирск, Нефтекамск, Янаул, с. Жуково, с. Иглино, с. Кармаскалы, с.Кляшево, с.Красная Горка, с.Кушаренково, с.Чесноковка, пос.Чишмы, д.Чамонино.
- Уфадағы Мұстай Кәрімнің есімі - Башқұртстан Республикасының Ұлттық жастар театры.
- Мұстай Кәрім атындағы №158 башқұрт гимназиясы және Башқұртстан Республикасы, Чишминский ауданы, Кляшево ауылындағы Мұстай Кәрім атындағы орта мектеп
- Мустай Карим 1999 жылдан 2005 жылға дейін өмір сүрген Уфаның Энгельс көшесіндегі үйде мемориалдық тақта орнатылды.
- 2013 жылғы 10 қазанда Уфа қаласында Кәсіподақтар үйінің ғимаратының алдында Мұстай Кәрімнің ескерткіші ашылды.
- 1990 жылы, Мечетлин ауданының аудан орталығында, Большеустьикинское ауылында, орталық аудандық кітапхананың алдына Мұстай Кәрімнің бюсті орнатылды
- Башқұрт мемлекеттік университетінің филология факультетінің дарынды студенттеріне жыл сайынғы Мұстай Кәрім стипендиясы тағайындалды
- 2017 жылдың күзінде «Аэрофлот» авиакомпаниясының Sukhoi Superjet 100 жолаушылар ұшағының бірі Башқұрт Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының халық ақыны Мұстай Кәрімнің есімін алды
- 2017 жылғы 20 қазанда Мұстай Карим оқыған Уфадағы Башқұрт мемлекеттік университетінің бас ғимаратының қасбетіне мемориалдық тақта орнатылды.
- 2017 жылғы 20 қазанда Мұстай Кәрімнің шығармашылық шеберханасы ашылды - Уфадағы Башқұрт мемлекеттік университетінде башқұрт тілі мен әдебиетін зерттеу орталығы
- Кабардин-Балқар республикасында, Кавказдың негізгі жотасында, Чегем шатқалында, 3555 метр биіктіктегі аты аталмаған шыңға Башқұрт Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының Халық ақыны Мустай Каримнің есімі берілген (2018).
- «Водоход» компаниясының соңғы круиздік кемесі «Мұстай Кәрім» атауын алды, (Төменгі Новгородта Красное Сормово зауытында салынып, ПВ300 жобасының төрт қабатты моторлы кемесі, 2019 ж. 11 қыркүйегінде іске қосылды)
- 2019 жылдың 15 мамырында Мұстай Кәрімнің 100 жылдық мерейтойына орай жасалған марка почта айналымына енгізілді.
- 2019 жылдың 31 мамырында Уфа халықаралық әуежайына Мұстай Кәрім есімі берілді
- 2019 жылғы 5 қыркүйекте Ресей Банкі Мұстай Кәрімнің 100 жылдығына арналған естелік күміс монетаны шығарды. Монетаның таралымы -3 мың дана, номиналы-2 рубль
- 2019 жылдың 19 қыркүйегінде «Қарындас» көркем фильмі Мұстай Кәрімнің «Біздің үйдің қуанышы» повесі негізінде кең таралды.
- 2019 жылы 12 қазанда Мәскеуде Саида Медведеваның «Семинар» кинокомпаниясының «Мұстай» деректі фильмінің премьерасы болды. 19 қазанда фильмнің премьерасы Уфада өтті.
- 2019 жылы 18 қазанда Уфада Мұстай Кәрімнің «Таганок» повесі негізінде «Таганок жасағы» фильмі көрсетілді
- 2019 жылдың 18 қазанында М.Акмулла атындағы Башқұрт мемлекеттік педагогикалық университетінде Мұстай Кәрімнің жеке аудиториясы және ақынның бюсті ашылды.
- 2019 жылдың 20 қазанында ақынның кіші отаны - Мұстай Кәрімнің туғанына 100 жылдығын мерекелеу аясында - Башқұртстан Республикасы Чишминский ауданы, Кляшево ауылында - Мәдениет үйі ашылып, Мұстай Кәрім мектебінің ауласына ағаштар отырғызылды
Әдеби мұра
- Мұстай Кәрім. Уақыт деген қанатты ат. -Современник баспасы, Мәскеу, 1972 ж. Таралымы 25 000 дана.
- Мұстай Кәрім. Кешіру: Повесть-М .:Известия, 1989.-304 б. Таралымы 100 000 дана.
- Мұстай Кәрім. Ұзаққа созылған балалық шақ. Повесть.-М .:Современник баспасы,1977.(Роман-Газета, № 4 (866),1979. Таралымы 2 495 000 дана.
- Шығармалары І том: Өлеңдер. -Уфа: Кітап, 2009.-512 бет. ISBN 978-5-295-04903-3 (І том)
- Шығармалары II том: Өлеңдер, поэтикалық аудармалар. -Уфа: Кітап, 2011.-416 бет. ISBN 978-5-295-05408-2 (II том)
- Шығармалары III том: пьесалар, либретто. -Уфа: Кітап, 2012.-608 бет.ISBN 978-5-295-05627-7 (ІІ том)
- Шығармалары IV том: драмалар, повестер, әңгімелер. -Уфа: Кітап,2013.-506 бет.
Дереккөздер
- Мустай КАРИМ: «Мы с вами из одного аула…» Дата обращения 7 декабря 2012. Архивировано 19 октября 2013 года.
- https://magazines.gorky.media/druzhba/2003/11/mgnoveniya-zhizni.html Карим. Мгновения жизни. Главы из книги. //Дружба народов. 2003. № 11.
- http://www.podvignaroda.ru/?#id=42797865&tab=navDetailManAward Наградной лист к ордену Отечественной войны 2-й степени: старшего лейтенанта Каримова Мустафы Сафича, 25 мая 1945 года. Архив ЦАМО, фонд 33, опись 690306, единица хранения 1709.
- http://almaty-akshamy.kz/m-staj-k-rim-aza-bash-rt-tarih-atty-anany-k-zden-tam-an-eki-zhasy-sekildi/ Мұрағатталған 21 ақпанның 2020 жылы. МҰСТАЙ КӘРІМ: ҚАЗАҚ, БАШҚҰРТ ТАРИХ АТТЫ АНАНЫҢ КӨЗДЕН ТАМҒАН ЕКІ ЖАСЫ СЕКІЛДІ
- Қазақ энциклопедиасы, 6 том.
- http://mustai.ru/biography Биография
- https://biographe.ru/znamenitosti/mustay-karim/ Мустай Карим
- http://mustai.ru/directions/2 Фонд имени Мустая Карима.
- http://pomnim.me/search/?info=867d5e4a-8e87-11e6-96ac-00199984c65f Могила Мустая Карима на Мусульманском кладбище
- Указ президента РФ от 9 ноября 2004 г. № 1424
- https://mkset.ru/news/culture/31-08-2017/pravitelstvo-moskvy-dalo-imya-mustaya-karima-ulitse-na-yugo-vostoke-stolitsy Улица Мустая Карима появилась в Москве (рус.). Дата обращения 2 октября 2017.
- https://www.kommersant.ru/doc/3861690 Улица в Алматы названа именем Мустая Карима (рус.). Дата обращения 2019-28-01.
- http://mustai.ru/news_items/273 Улицу в Казани назовут именем Мустая Карима. mustai.ru. Дата обращения 7 октября 2019.
- Официальный портал Екатеринбурга. Официальный портал Екатеринбурга. Дата обращения 23 марта 2020.
- http://ufa-edu.ru/educationinstitution/index.php?SECTION_ID=101&ELEMENT_ID=812 Мұрағатталған 14 қыркүйектің 2012 жылы. Муниципальное общеобразовательное учреждение Башкирская Гимназия № 158 имени Мустая Карима Кировского района городского округа город Уфа (недоступная ссылка). Дата обращения 24 октября 2013. Архивировано 14 сентября 2012 года.
- http://ufa.region-pages.ru/org/17768 Мұрағатталған 13 маусымның 2020 жылы. Средняя общеобразовательная школа имени Мустая Карима с.Кляшево района Чишминский.
- https://img-fotki.yandex.ru/get/5624/36256508.2b/0_6d910_2925788d_orig
- https://www.bashinform.ru/news/581923/ Ольга Муртазина. В Уфе открыли памятник Мустаю Кариму // ИА «Башинформ»
- Марат Гафаров. Памятника достоин//Край мой родимый—Мечетлинский. Сборник статей и очерков.—Уфа: Мир печати, 2010.—272 с.
- https://www.bashinform.ru/news/134904-luchshie-studenty-budut-poluchat-stipendiyu-imeni-narodnogo-poeta-bashkortostana-mustaya-karima/ Лучшие студенты будут получать стипендию имени народного поэта Башкирской АССР Мустая Карима, ИА
- https://www.bashinform.ru/news/1054375-v-nebe-nad-rossiey-budet-letat-samolet-imeni-narodnogo-poeta-bashkirii-mustaya-karima/?sphrase_id=1440402 В небе над Россией будет летать самолёт имени народного поэта Башкирии Мустая Карима, ИА
- http://mustai.ru/news_items/146 В Башкирском государственном университете открылась творческая мастерская имени Мустая Карима. mustai.ru. Дата обращения 9 октября 2018.
- https://www.bashinform.ru/news/1184663-v-kabardino-balkarii-poyavilsya-pik-narodnogo-poeta-bashkirii-mustaya-karima/ В Кабардино-Балкарии появился Пик народного поэта Башкирии Мустая Карима
- https://gtrk.tv/novosti/128872-noveyshemu-rossiyskomu-kruiznomu-layneru-prisvoyat-imya-mustaya-karima Мұрағатталған 3 маусымның 2019 жылы. «Башкортостан». Новейшему российскому круизному лайнеру присвоят имя Мустая Карима. ГТРК «Башкортостан» (11 марта 2019). Дата обращения 3 июня 2019.
- http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201905310002?index=2&rangeSize=1 Официальный интернет-портал правовой информации. publication.pravo.gov.ru. Дата обращения 3 июня 2019.
- https://www.cbr.ru/Press/event/?id=283 Выпускаются новые памятные монеты | Банк России. www.cbr.ru. Дата обращения 6 сентября 2019.
- https://www.bashinform.ru/news/1195714-film-po-povesti-mustaya-karima-radost-nashego-doma-vyydet-pod-nazvaniem-sestrenka/?sphrase_id=6865891 В Башкирии Александр Галибин снимает фильм «Сестрёнка» по повести Мустая Карима. www.bashinform.ru. Дата обращения 9 октября 2018. Фильмнің дистрибьюторы - Уолт Дисней.
- http://mustai.ru/news_items/452 Уфе состоялся торжественный вечер к 100-летию Мустая Карима. mustai.ru. Дата обращения 15 ноября 2019.
- https://www.bashinform.ru/news/1368205-v-ufe-sostoyalas-premera-filma-otryad-taganok-po-motivam-povesti-mustaya-karima/ Фильм «Отряд Таганок» стал еще одним подарком к 100-летию Мустая Карима. www.bashinform.ru (18 октября 2019). Дата обращения 15 ноября 2019.
- https://www.bashinform.ru/news/1368032-v-bashkirskom-peduniversitete-otkrylsya-byust-mustayu-karimu/ В Башкирском педуниверситете открыли бюст Мустаю Кариму. www.bashinform.ru (18 октября 2019). Дата обращения 15 ноября 2019.
- http://mustai.ru/news_items/454 В Кляшево отметили 100-летие Мустая Карима. mustai.ru. Дата обращения 15 ноября 2019.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Mustaj Kәrim bashk Mostaj Kәrim shyn aty zhoni Mustafa Safich Kәrimov bashk Mostafa Safa uly Kәrimov 1919 2005 bashkurt kenestik akyny zhazushy zhәne dramaturg Socialistik Enbek Eri 1979 RSFSR nin enbek sinirgen әrtisi 1982 Bashkurt Avtonomiyalyk Kenestik Socialistik Respublikasynyn halyk akyny 1963 Lenin 1984 zhәne KSRO Memlekettik syjlyktarynyn 1972 laureaty 1944 zhyldan bastap VKP b mүshesi Mustaj KәrimMostafa Safa uly KәrimovTugan kүni20 kazan 1919 1919 10 20 Tugan zheriKlyashevo Ufa guberniyasy ResejҚajtys bolgan kүni21 kyrkүjek 2005 2005 09 21 85 zhas Қajtys bolgan zheriҮfi Bashkurtstan ResejҰltyBashkurtBagytySocialistik realizmZhanryolender poema pesa povestShygarmalardyn tilibashkurtsha orysshaDebyutiolender zhinagy Otryad kozgaldy 1938MarapattarySocialistik Enbek Eri 2 Lenin ordeni II III dәrezheli Otanga sinirgen enbegi үshin ordeni I II dәrezheli Otan sogysy ordeni 2 Enbek Қyzyl Tu ordeni Halyktar dostygy ordeni Қyzyl Zhuldyz ordeni Қurmet belgisi ordeniSyjlyktaryLenindik zhәne KSRO Memlekettik syjlyktarynyn laureaty Өmirbayany1919 zhyly 20 kazanda Ufa guberniyasynyn Klyashevo kalasynda sharua otbasynda dүniege keldi Mustaj Kәrim shygarmalaryn 1930 zhyldardyn ortasynda zhaza bastady 1938 zhyly onyn algashky Otryad tronulsya Otryad kozgaldy 1941 zhyly ekinshi Vesennie golosa Koktem dauystary atty kitaptary zharyk kordi 1941 zhyly K A Timiryazev atyndagy Bashkurt memlekettik pedagogikalyk institutynyn til zhәne әdebiet fakultetin bitirdi Okudy bitirgennen kejin Қyzyl Armiya kataryna shakyrylyp Murom bajlanys mektebine zhiberildi 1942 zhyly mamyrda kishi lejtenant atagymen 17 shi motoatkyshtar brigadasyna artdivizionnyn bajlanys bastygy retinde zhiberildi 1942 zhyly tamyzda ol auyr zharalanyp alty ajga zhuyk auruhanalarda boldy Emdelip bolgannan kejin ol majdan gazetterinin korrespondenti bolyp oraldy Tatar tilindegi Otannyn kurmeti үshin Sovet zhauyngeri gazetterinin korrespondenti bolgan Әskeri nagradalarmen marapattalgan 1944 zhyly tamyzda M S Kәrimov VKP b mүsheligine kandidat II dәrezheli Otan sogysy ordenimen marapattaldy 1940 zhyldan KSRO ZhO mүshesi 1951 zhyldan 1962 zhylga dejin Mustaj Kәrim BASSR ZhO baskarmasynyn toragasy 1962 zhyldan 1984 zhylga dejin RSFSR ZhO baskarmasynyn hatshysy boldy ShygarmashylygyMustaj Kәrimnin zhyrlary HH gasyrdagy tutas bir akyndyk dәuir bolatyn Ol oz elinin teren poeziya әlemine zor ykpal zhasady Onyn olenderinde Otan bejnesi askaktady Ol shynajy halyktyk akyn retinde kalyptasyp osti Өz el zhurtynyn kelbetine bejmazalykpen kushtar үmitpen үnile karagan akyn bolatyn Ol tugan el zhurtynyn halyktyk epikalyk oshagyn kasterlep saktady Ol oz halkynyn zhәne bүkil adamzat balasynyn mun sherimen omir sүrdi Mustaj Kәrimnin әrbir oleni askak oj sezim әlemine ajkara ashylgan tereze sekildi edi Ұly Otan sogysynyn ardageri Mustaj Kәrim majdanda zhүrip ot keship үsh kitabyn zhazgan Otan korgaushy zherles bashkurt zhigitterinin bejneleri zhyr dastandarynda tolyktaj somdalgan Mustaj Kәrimnin pesalarynyn syuzhetteri aluan tүrli Olardagy korinister әr tүrli bagyttarda boldy Mustaj Kәrimnin dramaturgiyalyk tүpki ojlarynda onyn shygarmashylyk kokzhieginin aukymdylygy sezilip turady Otan sүjgishtik halkyna zhan tәnimen berilu dramaturgiyasynda ortalyk orynda tur Mustaj Kәrimnin shygarmalary әr aluan Ol oz halkynyn әdebietinin shygys poeziyasynyn bajsaldy danalygyn batys poeziyasynyn ashy omir shyndygyn revolyuciyalyk үnin belsendi sanasyn kabyldaganyn kalajdy Mustaj Kәrimnin lirikasy zhyly lebiz tugyzady adamdarga kuanysh syjlauga umtylgan Onyn әlemi omirdi sүyu men adaldyktyn planetasy bolyp kala beredi Ol ken ojlajtyn shalkar sezimge zhan tәnin salatyn Ol barlyk adamdarga barlyk әlem halyktaryna dos bolatyn Үzdik әlem akyndaryn teren bagalap sodan da olardy tugan bauyrlaryndaj sүjetin Ol kazaktyn uly akyny Abaj turaly umytylmas soz ajtkan edi Eger orystar үshin Pushkin agylshyndar үshin Shekspir galamat uly kubylys bolsa Abaj kazaktar үshin tendessiz kubylys bolyp tabylady degen EnbekteriMustaj Kәrimnin әr zhyldagy kitaptary Mustaj Kәrim 100 den astam olender men proza zhinaktaryn 10 nan astam dramalyk shygarmalardy shygardy Sogys zhyldarynda zhauyngerler omirinen Zheltoksan zhyry 1942 Өlmesbaj 1942 44 atty poemalar zhazdy Ol sogystan kejin Bizdin үjdin kuanyshy povesin 1952 Koktem dauysy 1954 Өzender sojlejdi 1964 Alysta kalgan zhagalar 1966 Zhyldar izimen 1971 zhinaktaryn zhariyalady Mustaj Kәrimnyn Toj zhalgasuda 1947 Zhalgyz kajyn 1950 Қyz urlau 1959 Zhyrlanbagan zhyr 1961 Aj tutylgan tүn 1964 atty pesalary bar Onyn Үsh tagan 1965 Taltүs 1972 atty kitaptary kazak tiline audarylgan Sonymen katar Keshirim povesi Ajgүl eli 1967 Salauat Shyndyk arkyly zheti arman 1971 Ot tastamanyz Prometej 1975 Zhayau Mahmut 1981 pesalary Menin atym 1943 Өlender 1945 Oralu 1947 Қara sular 1961 Mahabbattyn tort mezgili 1978 Uakyt 1982 siyakty poemalary men olender zhinaktary zharyk kordi Mustaj Kәrimnin shygarmalary Resej men әlemnin ondagan tilderine audarylgan 1987 zhyly Aj tutylu tүninde spektaklinin negizinde Sverdlovsk kinostudiyasy dәl osyndaj filmdi tүsirdi Ұzakka sozylgan balalyk shak әngimesin 2004 zhyly Bashkurtstan kinostudiyasynyn rezhisseri Bolat Yusupov tүsirgen Қogamdyk zhumystaryMustaj Kәrim shygarmashylyk kyzmetimen birge belsendi kogamdyk zhumystar atkardy 1955 1980 zhyldar aralygynda birneshe ret KOKP sezderine delegat bolyp sajlandy 4 11 shakyrylymdagy RSFSR Zhogargy Kenesinin deputaty RSFSR Zhogargy Kenesi Toralkasy toragasynyn orynbasary RSFSR Zhogargy Kenesi toragasynyn orynbasary BASSR Zhogargy Kenesinin deputaty Ұzak zhyldar bojy Bashkurt Bejbitshilik Komitetinin toragasy KSRO Ministrler Kenesi zhanyndagy Lenin zhәne Memlekettik syjlygy komitetinin mүshesi Bashkurtstan Respublikasy Prezidenttik Kenesinin mүshesi boldy OtbasyAkyn majdanda bolgan kezde onyn uly Ilgiz dүniege keldi ony Mustaj bala 9 ajlyk bolganda gana kordi Ol balasyn koru үshin auyr zharakatyna karamastan auruhananyn bas dәrigerinen ruksat surauyna tura keldi Emdelmegen zharalarga karamastan bas dәriger ony үjine zhiberdi Ұly Ilgiz Mustafuly Karimov 1942 2019 ozinin daryndy әkesinin izimen zhүrudi sheshti Ol Zhazushylar Odagyna kirip audarmalarmen ajnalysa bastady onyn ishinde әkesinin kejbir shygarmalaryn orys tiline audardy 1951 zhyly Mustaj Kәrimnin Әlfiya atty kyzy dүniege keldi ol әkesinin sheksiz sүjispenshiligi үshin үnemi әkesinin kyzy dep atalgan Mustaj Kәrim әrdajym nemere shobere korudi armandagan onyn armany oryndalyp kazir nemeresi Temirbolat pen onyn zhubajy Inga bes bala tәrbielep kop balaly otbasy bolyp otyr 2013 zhyly zhazushynyn uly kyzy men nemeresi Mustaj Kәrim koryn kurdy onyn basty mindetterinin biri bashkurt tili men әdebietin koldau Қor mektepterde onyn ishinde auyldyk zherlerde bashkurt tilin үjrenudi sonymen katar universitetterde bashkurt tili men әdebietin olketanu men Bashkurt tarihyn zertteuge arnalgan akademiyalyk bagdarlamalardy koldajdy Zhubajy Rauzamen nekesi 62 zhylga sozyldy Onyn kyzy Alfiya әkesinin zheke omiri turaly ajta otyryp ata analar osy zhyldar ishinde bir birine degen үlken kurmetpen zhәne үjlesimdi omir sүrgenin ajtady 1981 zhyly Rauza kajtys boldy Mustaj Kәrim birden ozin zhalgyz sezine bastagandyktan Әlfiya әkesine kamkorlykty kүjeuimen birge ozderine aldy Өmirinin songy sәtteriMustaj Kәrim omir bojy densaulygy turaly eshkashan shagymdanbagan ojtkeni ol barlyk majdangerler siyakty shydamdylykka tozuge үjrengen bolatyn Ony zhүrek okpe zhetkiliksizdigimen auruhanaga zhetkizip onda ol 10 kүn reanimaciyada boldy Bәri zhaksaryp kalpyna kele zhatkan siyakty koringenimen 2005 zhyldyn 21 kyrkүjeginde zhazushy kos infarkttan kejin Ufadagy Respublikalyk kardiologiyalyk dispanserde kajtys boldy Ufadagy musylman ziratynda zherlengen Ataktary men marapattarySocialistik Enbek Eri 10 19 1979 II dәrezheli Otanga sinirgen enbegi үshin ordeni 9 karasha 2004 zh otandyk әdebiettin damuyna koskan үlesi men kop zhyldyk shygarmashylyk kyzmeti үshin III dәrezheli Otanga sinirgen enbegi үshin ordeni 28 sәuir 1995 zh memleketke sinirgen enbegi enbek gylym mәdeniet oner salasyndagy zhetistikteri halyktar arasyndagy dostyk pen yntymaktastykty nygajtuga koskan үlesi үshin 2 Lenin ordeni 10 28 1967 10 19 1979 I dәrezheli Otan sogysy ordeni 03 11 1985 II dәrezheli Otan sogysy ordeni 17 07 1945 zh Enbek Қyzyl Tu ordeninin 2 ordeni 06 08 1955 zh 11 28 1969 Halyktar dostygy ordeni 11 16 1984 Қyzyl Zhuldyz ordeni 09 25 1944 Қurmet belgisi ordeni 22 03 1949 zh Ufadagy Mustaj Kәrim eskertkishi medaldar RSFSR nin enbek sinirgen әrtisi 1982 Bashkurt Avtonomiyalyk Kenestik Socialistik Respublikasynyn halyk akyny 1963 Bashkurtstan Ғylym akademiyasynyn kurmetti akademigi 1992 Lenindik syjlyk 1984 Ot tastamanyz Prometej tragediyasy үshin zhәne Ұzakka sozylgan balalyk shak povesi үshin KSRO Memlekettik syjlygy 1972 Zhyldar otken son olender zhinagy үshin 1971 Stanislavskij atyndagy RSFSR Memlekettik syjlygy 1967 bashkurt ADT sahnasynda kojylgan Aj tutylgan tүn spektakli үshin Salauat Yulaev atyndagy respublikalyk syjlyk 1967 Tandamaly shygarmalarynyn 1 shi tomy үshin Sholohov atyndagy әdebiet zhәne oner salasyndagy halykaralyk syjlyk 1999 G H Andersen atyndagy halykaralyk kazylar alkasynyn kurmetti diplomy 1978 Zhanalyktardy kүtu kitaby үshinEste kaldyruMustaj Kәrimnin 100 zhyldygyna arnalgan kүmis monetaMustaj Kәrimnin esimi Mәskeudegi Ufa Almaty Қazan Ekaterinburg kalalaryndagy koshelerge sonymen katar Bashkurtstannyn koptegen eldi mekenderinde berilgen Birsk Neftekamsk Yanaul s Zhukovo s Iglino s Karmaskaly s Klyashevo s Krasnaya Gorka s Kusharenkovo s Chesnokovka pos Chishmy d Chamonino Ufadagy Mustaj Kәrimnin esimi Bashkurtstan Respublikasynyn Ұlttyk zhastar teatry Mustaj Kәrim atyndagy 158 bashkurt gimnaziyasy zhәne Bashkurtstan Respublikasy Chishminskij audany Klyashevo auylyndagy Mustaj Kәrim atyndagy orta mektep Mustaj Karim 1999 zhyldan 2005 zhylga dejin omir sүrgen Ufanyn Engels koshesindegi үjde memorialdyk takta ornatyldy 2013 zhylgy 10 kazanda Ufa kalasynda Kәsipodaktar үjinin gimaratynyn aldynda Mustaj Kәrimnin eskertkishi ashyldy 1990 zhyly Mechetlin audanynyn audan ortalygynda Bolsheustikinskoe auylynda ortalyk audandyk kitaphananyn aldyna Mustaj Kәrimnin byusti ornatyldy Bashkurt memlekettik universitetinin filologiya fakultetinin daryndy studentterine zhyl sajyngy Mustaj Kәrim stipendiyasy tagajyndaldy 2017 zhyldyn kүzinde Aeroflot aviakompaniyasynyn Sukhoi Superjet 100 zholaushylar ushagynyn biri Bashkurt Avtonomiyalyk Kenestik Socialistik Respublikasynyn halyk akyny Mustaj Kәrimnin esimin aldy 2017 zhylgy 20 kazanda Mustaj Karim okygan Ufadagy Bashkurt memlekettik universitetinin bas gimaratynyn kasbetine memorialdyk takta ornatyldy Almaty kalasyndagy Mustaj Kәrim atyndagy koshe2017 zhylgy 20 kazanda Mustaj Kәrimnin shygarmashylyk sheberhanasy ashyldy Ufadagy Bashkurt memlekettik universitetinde bashkurt tili men әdebietin zertteu ortalygy Kabardin Balkar respublikasynda Kavkazdyn negizgi zhotasynda Chegem shatkalynda 3555 metr biiktiktegi aty atalmagan shynga Bashkurt Avtonomiyalyk Kenestik Socialistik Respublikasynyn Halyk akyny Mustaj Karimnin esimi berilgen 2018 Vodohod kompaniyasynyn songy kruizdik kemesi Mustaj Kәrim atauyn aldy Tomengi Novgorodta Krasnoe Sormovo zauytynda salynyp PV300 zhobasynyn tort kabatty motorly kemesi 2019 zh 11 kyrkүjeginde iske kosyldy 2019 zhyldyn 15 mamyrynda Mustaj Kәrimnin 100 zhyldyk merejtojyna oraj zhasalgan marka pochta ajnalymyna engizildi 2019 zhyldyn 31 mamyrynda Ufa halykaralyk әuezhajyna Mustaj Kәrim esimi berildi 2019 zhylgy 5 kyrkүjekte Resej Banki Mustaj Kәrimnin 100 zhyldygyna arnalgan estelik kүmis monetany shygardy Monetanyn taralymy 3 myn dana nominaly 2 rubl 2019 zhyldyn 19 kyrkүjeginde Қaryndas korkem filmi Mustaj Kәrimnin Bizdin үjdin kuanyshy povesi negizinde ken taraldy Almaty kalasynda otken Mustaj Kәrim 100 zhyl atty gylymi tәzhiribelik konferenciya2019 zhyly 12 kazanda Mәskeude Saida Medvedevanyn Seminar kinokompaniyasynyn Mustaj derekti filminin premerasy boldy 19 kazanda filmnin premerasy Ufada otti 2019 zhyly 18 kazanda Ufada Mustaj Kәrimnin Taganok povesi negizinde Taganok zhasagy filmi korsetildi 2019 zhyldyn 18 kazanynda M Akmulla atyndagy Bashkurt memlekettik pedagogikalyk universitetinde Mustaj Kәrimnin zheke auditoriyasy zhәne akynnyn byusti ashyldy 2019 zhyldyn 20 kazanynda akynnyn kishi otany Mustaj Kәrimnin tuganyna 100 zhyldygyn merekeleu ayasynda Bashkurtstan Respublikasy Chishminskij audany Klyashevo auylynda Mәdeniet үji ashylyp Mustaj Kәrim mektebinin aulasyna agashtar otyrgyzyldyӘdebi muraMustaj Kәrim Uakyt degen kanatty at Sovremennik baspasy Mәskeu 1972 zh Taralymy 25 000 dana Mustaj Kәrim Keshiru Povest M Izvestiya 1989 304 b Taralymy 100 000 dana Mustaj Kәrim Ұzakka sozylgan balalyk shak Povest M Sovremennik baspasy 1977 Roman Gazeta 4 866 1979 Taralymy 2 495 000 dana Shygarmalary I tom Өlender Ufa Kitap 2009 512 bet ISBN 978 5 295 04903 3 I tom Shygarmalary II tom Өlender poetikalyk audarmalar Ufa Kitap 2011 416 bet ISBN 978 5 295 05408 2 II tom Shygarmalary III tom pesalar libretto Ufa Kitap 2012 608 bet ISBN 978 5 295 05627 7 II tom Shygarmalary IV tom dramalar povester әngimeler Ufa Kitap 2013 506 bet DerekkozderMustaj KARIM My s vami iz odnogo aula Data obrasheniya 7 dekabrya 2012 Arhivirovano 19 oktyabrya 2013 goda https magazines gorky media druzhba 2003 11 mgnoveniya zhizni html Karim Mgnoveniya zhizni Glavy iz knigi Druzhba narodov 2003 11 http www podvignaroda ru id 42797865 amp tab navDetailManAward Nagradnoj list k ordenu Otechestvennoj vojny 2 j stepeni starshego lejtenanta Karimova Mustafy Saficha 25 maya 1945 goda Arhiv CAMO fond 33 opis 690306 edinica hraneniya 1709 http almaty akshamy kz m staj k rim aza bash rt tarih atty anany k zden tam an eki zhasy sekildi Muragattalgan 21 akpannyn 2020 zhyly MҰSTAJ KӘRIM ҚAZAҚ BAShҚҰRT TARIH ATTY ANANYҢ KӨZDEN TAMҒAN EKI ZhASY SEKILDI Қazak enciklopediasy 6 tom http mustai ru biography Biografiya https biographe ru znamenitosti mustay karim Mustaj Karim http mustai ru directions 2 Fond imeni Mustaya Karima http pomnim me search info 867d5e4a 8e87 11e6 96ac 00199984c65f Mogila Mustaya Karima na Musulmanskom kladbishe Ukaz prezidenta RF ot 9 noyabrya 2004 g 1424 https mkset ru news culture 31 08 2017 pravitelstvo moskvy dalo imya mustaya karima ulitse na yugo vostoke stolitsy Ulica Mustaya Karima poyavilas v Moskve rus Data obrasheniya 2 oktyabrya 2017 https www kommersant ru doc 3861690 Ulica v Almaty nazvana imenem Mustaya Karima rus Data obrasheniya 2019 28 01 http mustai ru news items 273 Ulicu v Kazani nazovut imenem Mustaya Karima mustai ru Data obrasheniya 7 oktyabrya 2019 Oficialnyj portal Ekaterinburga Oficialnyj portal Ekaterinburga Data obrasheniya 23 marta 2020 http ufa edu ru educationinstitution index php SECTION ID 101 amp ELEMENT ID 812 Muragattalgan 14 kyrkүjektin 2012 zhyly Municipalnoe obsheobrazovatelnoe uchrezhdenie Bashkirskaya Gimnaziya 158 imeni Mustaya Karima Kirovskogo rajona gorodskogo okruga gorod Ufa nedostupnaya ssylka Data obrasheniya 24 oktyabrya 2013 Arhivirovano 14 sentyabrya 2012 goda http ufa region pages ru org 17768 Muragattalgan 13 mausymnyn 2020 zhyly Srednyaya obsheobrazovatelnaya shkola imeni Mustaya Karima s Klyashevo rajona Chishminskij https img fotki yandex ru get 5624 36256508 2b 0 6d910 2925788d orig https www bashinform ru news 581923 Olga Murtazina V Ufe otkryli pamyatnik Mustayu Karimu IA Bashinform Marat Gafarov Pamyatnika dostoin Kraj moj rodimyj Mechetlinskij Sbornik statej i ocherkov Ufa Mir pechati 2010 272 s https www bashinform ru news 134904 luchshie studenty budut poluchat stipendiyu imeni narodnogo poeta bashkortostana mustaya karima Luchshie studenty budut poluchat stipendiyu imeni narodnogo poeta Bashkirskoj ASSR Mustaya Karima IA https www bashinform ru news 1054375 v nebe nad rossiey budet letat samolet imeni narodnogo poeta bashkirii mustaya karima sphrase id 1440402 V nebe nad Rossiej budet letat samolyot imeni narodnogo poeta Bashkirii Mustaya Karima IA http mustai ru news items 146 V Bashkirskom gosudarstvennom universitete otkrylas tvorcheskaya masterskaya imeni Mustaya Karima mustai ru Data obrasheniya 9 oktyabrya 2018 https www bashinform ru news 1184663 v kabardino balkarii poyavilsya pik narodnogo poeta bashkirii mustaya karima V Kabardino Balkarii poyavilsya Pik narodnogo poeta Bashkirii Mustaya Karima https gtrk tv novosti 128872 noveyshemu rossiyskomu kruiznomu layneru prisvoyat imya mustaya karima Muragattalgan 3 mausymnyn 2019 zhyly Bashkortostan Novejshemu rossijskomu kruiznomu lajneru prisvoyat imya Mustaya Karima GTRK Bashkortostan 11 marta 2019 Data obrasheniya 3 iyunya 2019 http publication pravo gov ru Document View 0001201905310002 index 2 amp rangeSize 1 Oficialnyj internet portal pravovoj informacii publication pravo gov ru Data obrasheniya 3 iyunya 2019 https www cbr ru Press event id 283 Vypuskayutsya novye pamyatnye monety Bank Rossii www cbr ru Data obrasheniya 6 sentyabrya 2019 https www bashinform ru news 1195714 film po povesti mustaya karima radost nashego doma vyydet pod nazvaniem sestrenka sphrase id 6865891 V Bashkirii Aleksandr Galibin snimaet film Sestryonka po povesti Mustaya Karima www bashinform ru Data obrasheniya 9 oktyabrya 2018 Filmnin distribyutory Uolt Disnej http mustai ru news items 452 Ufe sostoyalsya torzhestvennyj vecher k 100 letiyu Mustaya Karima mustai ru Data obrasheniya 15 noyabrya 2019 https www bashinform ru news 1368205 v ufe sostoyalas premera filma otryad taganok po motivam povesti mustaya karima Film Otryad Taganok stal eshe odnim podarkom k 100 letiyu Mustaya Karima www bashinform ru 18 oktyabrya 2019 Data obrasheniya 15 noyabrya 2019 https www bashinform ru news 1368032 v bashkirskom peduniversitete otkrylsya byust mustayu karimu V Bashkirskom peduniversitete otkryli byust Mustayu Karimu www bashinform ru 18 oktyabrya 2019 Data obrasheniya 15 noyabrya 2019 http mustai ru news items 454 V Klyashevo otmetili 100 letie Mustaya Karima mustai ru Data obrasheniya 15 noyabrya 2019