Драма– (гр. dramo — әрекет) —
- 1) әдебиеттің эпос, лирика сынды үш тегінің бірі (Әдебиеттің тегі мен түрі).
Драмада оқиға тартыс, не тартыстар желісіне жинақталып, кейіпкерлер әрекеті арқылы дамиды. Драмалық шығарма театрға арналып жазылады да, сахнада нағыз көркемдік қуатына ие болады. Драма бастапқы кезде хор, диалог, би, айтыс, пантомимомен аралас болып, синтетикалық өнер саласы ретінде дамыған. Кейін драма сөз өнерінің жеке тегі ретінде дараланды, оның трагедия, драма, комедия, мистерия, миракль, моралите, мелодрама, фарс, водевиль, трагикомедия, т.б. жанрлары қалыптасты. Классикалық драманың алғашқы үлгілері ежелгі Грекияда пайда болып, Эсхил, Софокл, Еврипид трагедиялары мен Аристофанның комедияларында жоғары көркемдік биікке көтерілді. Драма орта ғасырда аллегориялық бағыттағы мистерия, миракль, моралите түрінде дамыды. Еуропада драма Қайта өрлеу дәуірінде Англия (, У.Шекспир) мен Испанияда (Лопе де Вега, ) дамудың шырқау биігіне жетті. 17 ғасырда Батыс Еуропада классицизмдік драматургия үстем болды. 19 — 20 ғасырларда драма табиғатында лирикалық (Джордж Байрон, Александр Александрович Блок, Ғ.Мүсірепов, т.б. лирикалық драмалары), “деректі” (, М.Шатров, М.Әуезов, т.б.) көркемдік элементтердің көрініс табуы арқылы арнасы кеңейді.
Драма — көркем шындықты ерекше тәсілдерімен шиеленіскен тартыстар желісіне жинақтап, оқиғаға қатысатын кейіпкерлер сөзі мен іс-қимылы арқылы көрсететін сөз өнерінің күрделі тегі. Драмалық шығармаларда баяндау болмайды. Оқиға, яғни тартыс желісі репликалар (кейіпкер сөзі) арқылы дамиды. Автор кейіпкерлердің қимыл-қозғалысын білдіретін түсініктемелерді жақша ішіне бөлек жазып отырады. Оларды авторлық ремарка не ремарка деп атайды. Оқиғаның негізгі даму арнасы болып табылатын кейіпкерлер сөзі, яғни репликалар, көбінесе, диалог, кейде монолог түрінде болады. Қалай болғанда да репликалар шымыр, ондағы кейіпкер мүддесі мен құштарлығы, аласұрған сезім әлемі көрермендерді еліктіретіндей деңгейде құрылуы қажет. Олар өлең түрінде де, қара сөз түрінде де бола береді. Драмалық шығармалардың құрылымы ондағы оқиға мен тартыстардың даму қарқынына және ауқымына байланысты көріністерге, актілерге, бөлімдерге бөлінеді. Ал композициялық тұрғыдан Драмада оқиғаның (тартыстың) басталуы, шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімін табуы болады. Кейбір шығармалар мұндай классик. үлгіден өзгеше, яғни бірден тартыстың шиеленіскен тұсынан басталуы мүмкін. Ежелгі грек трагедияларында сахналық шығармалардағы тартыс аяқталып, өз шешімін тапқан соң, міндетті түрде бас кейіпкердің азапты күйі көрсетілген. Мұны катарсис, яғни күйіне отырып күнәсінен арылу деп атаған. Сезім мен қайғы-қасіретке толы бас кейіпкер монологі көрермендерге қатты әсер еткен. Қазіргі заманғы драмаларда, әсіресе, қазақ драмаларында осы үрдіс қолданылып жүр;
- 2) Драмалық шығармалардың бір жанры (қ. Драматургия). Трагедия бас кейіпкер әрекетінің азаппен аяқталуын көрсетуге, комедия адам қылығы мен әлеум. өмірдегі келеңсіз көріністерді әжуалауға құрылса, драма адамдар мүдделері арасындағы қақтығыс, шиеленіскен тартысқа құрылады. Осы қақтығыстың сипатына, әлеум. мән-маңызына байланысты зерттеушілер қазіргі қазақ драмаларын қаҝармандық драма (мысалы, Әуезовтің “, 1945; Сәкен Сейфуллиннің “”, 1922, т.б.), саяси-әлеуметтік драма (мысалы, Әуезовтің “”, 1917, т.б.), тарихи-ғұмырнамалық драма (мысалы, Әуезовтің “Абайы”, 1950; Мүсіреповтің “”, 1972, т.б.) деп бөліп жүр.
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы
- Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Drama gr dramo әreket 1 әdebiettin epos lirika syndy үsh teginin biri Әdebiettin tegi men tүri Dramada okiga tartys ne tartystar zhelisine zhinaktalyp kejipkerler әreketi arkyly damidy Dramalyk shygarma teatrga arnalyp zhazylady da sahnada nagyz korkemdik kuatyna ie bolady Drama bastapky kezde hor dialog bi ajtys pantomimomen aralas bolyp sintetikalyk oner salasy retinde damygan Kejin drama soz onerinin zheke tegi retinde daralandy onyn tragediya drama komediya misteriya mirakl moralite melodrama fars vodevil tragikomediya t b zhanrlary kalyptasty Klassikalyk dramanyn algashky үlgileri ezhelgi Grekiyada pajda bolyp Eshil Sofokl Evripid tragediyalary men Aristofannyn komediyalarynda zhogary korkemdik biikke koterildi Drama orta gasyrda allegoriyalyk bagyttagy misteriya mirakl moralite tүrinde damydy Europada drama Қajta orleu dәuirinde Angliya U Shekspir men Ispaniyada Lope de Vega damudyn shyrkau biigine zhetti 17 gasyrda Batys Europada klassicizmdik dramaturgiya үstem boldy 19 20 gasyrlarda drama tabigatynda lirikalyk Dzhordzh Bajron Aleksandr Aleksandrovich Blok Ғ Mүsirepov t b lirikalyk dramalary derekti M Shatrov M Әuezov t b korkemdik elementterdin korinis tabuy arkyly arnasy kenejdi Drama korkem shyndykty erekshe tәsilderimen shielenisken tartystar zhelisine zhinaktap okigaga katysatyn kejipkerler sozi men is kimyly arkyly korsetetin soz onerinin kүrdeli tegi Dramalyk shygarmalarda bayandau bolmajdy Okiga yagni tartys zhelisi replikalar kejipker sozi arkyly damidy Avtor kejipkerlerdin kimyl kozgalysyn bildiretin tүsiniktemelerdi zhaksha ishine bolek zhazyp otyrady Olardy avtorlyk remarka ne remarka dep atajdy Okiganyn negizgi damu arnasy bolyp tabylatyn kejipkerler sozi yagni replikalar kobinese dialog kejde monolog tүrinde bolady Қalaj bolganda da replikalar shymyr ondagy kejipker mүddesi men kushtarlygy alasurgan sezim әlemi korermenderdi eliktiretindej dengejde kuryluy kazhet Olar olen tүrinde de kara soz tүrinde de bola beredi Dramalyk shygarmalardyn kurylymy ondagy okiga men tartystardyn damu karkynyna zhәne aukymyna bajlanysty korinisterge aktilerge bolimderge bolinedi Al kompoziciyalyk turgydan Dramada okiganyn tartystyn bastaluy shielenisui sharyktau shegi sheshimin tabuy bolady Kejbir shygarmalar mundaj klassik үlgiden ozgeshe yagni birden tartystyn shielenisken tusynan bastaluy mүmkin Ezhelgi grek tragediyalarynda sahnalyk shygarmalardagy tartys ayaktalyp oz sheshimin tapkan son mindetti tүrde bas kejipkerdin azapty kүji korsetilgen Muny katarsis yagni kүjine otyryp kүnәsinen arylu dep atagan Sezim men kajgy kasiretke toly bas kejipker monologi korermenderge katty әser etken Қazirgi zamangy dramalarda әsirese kazak dramalarynda osy үrdis koldanylyp zhүr 2 Dramalyk shygarmalardyn bir zhanry k Dramaturgiya Tragediya bas kejipker әreketinin azappen ayaktaluyn korsetuge komediya adam kylygy men әleum omirdegi kelensiz korinisterdi әzhualauga kurylsa drama adamdar mүddeleri arasyndagy kaktygys shielenisken tartyska kurylady Osy kaktygystyn sipatyna әleum mәn manyzyna bajlanysty zertteushiler kazirgi kazak dramalaryn kaҝarmandyk drama mysaly Әuezovtin 1945 Sәken Sejfullinnin 1922 t b sayasi әleumettik drama mysaly Әuezovtin 1917 t b tarihi gumyrnamalyk drama mysaly Әuezovtin Abajy 1950 Mүsirepovtin 1972 t b dep bolip zhүr DerekkozderҚazak enciklopediyasy Қazak mәdenieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2005 ISBN 9965 26 095 8Osy makala kazak mәdenieti turaly bastama bolyp tabylady Buny tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektesuinizdi surajmyz Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz