Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Далмация (Далматия) (xорв. Dalmacija, Далмација, итал. Dalmazia, лат. Dalmatia, гр. Δαλματία) — Хорватия, Босния және Герцеговина, сондай-ақ Черногориядағы Адрия теңізінің шығыс жағалауындағы тарихи өңір. Ол Балқанға кіреді.
Далмация Адрия жағалауымен, солтүстікте бастап, оңтүстікте Котор шығанағына дейін созылып, ені 50 км-ге дейін, ұзындығы шамамен 400 км болатын белдеу түзеді. Сонымен қатар, шамамен 1000 жағалау аралын (барлық көлемі шамамен 13 мың км²) қамтиды.
Геологиялық құрылымы кальцийлі тастардан тұрады, онда карстық құбылыстар айқын байқалады.
Климаты — жерортатеңіздік.
Экономикасы
Экономика негізінен дамыған туризмге сүйенеді.
Ауыл шаруашылығы (зәйтүн, цитрус ағаштары, інжір, жүзім) және мал шаруашылығы (ешкі, қой). Балық аулау.
Сала жағынан нашар дамыған өнеркәсіп — негізінен азық-түлік, өңдеу және кемелер жасау салалары.
Тарихы
Далмация жерлерінде ежелгі заманда тайпалары, оның ішінде аймақтың атауын беретін далматтар өмір сүрген. Олар осы аймақта бірнеше қысқа мерзімді мемлекеттер құрған. Б.з.д. VII және VI ғасырларда гректер мен секілді бірнеше колониялар негізін қалады. Б.з.д. III ғасырдың екінші жартысында Римнің бұл аймаққа экспансиясы басталды, бұл процесс Б.з.д. II ғасырдың ортасында жаулап алумен аяқталды. Алдымен бұл жер Иллирик провинциясына кірген, кейінірек Далмация провинциясы да болған. Римдік Далмацияның негізгі қаласы ұзақ уақыт бойы Солин болып, император туған жері болып табылады. Рим империясы бөлінгеннен кейін Далмация империяның батыс бөлігінің құрамына кірді. Б.з. V ғасырдың соңында мемлекетіне қосылды.
VI ғасырда Далмация император Юстинианның кезінде Византияға қосылды.
Дәл осы уақытта славяндар Далмация жерлеріне келе бастады, олар тез арада бұл аймақты басып алды (иллирийлердің славянданбаған бөлігі, бәлкім, тек Албания территориясында қалды). Бұл кезеңдегі славян тайпаларына мыналар кірді:
Далмацияның көп бөлігін хорваттар мекендеді, олардың орталығы бастапқыда дәл осы жерде орналасқан (хорват патшаларының тәж киген және билік еткен орындары пен , ал Нин қаласында IX ғасырда хорваттардың алғашқы епископтығы құрылды) еді. Бұл уақытты тек аралдар мен Адрия жағалауындағы ірі қалалар Византияның қол астында қалды. Венеция да, Византиямен бәсекелесе отырып, өз ықпалын кеңейтуді бастады.
Хорватия XII ғасырдың басында Арпад әулетінің қол астына түскеннен кейін, мажарлар Далмация үшін Византия мен Венециямен бәсекеге түсті; Сербия мен Боснияның билеушілері де осы аймаққа қол жеткізуді көздеді. 1204 жылы байланысты оқиғалар нәтижесінде Византия Далмациядан түпкілікті қуылды; Далмация хорваттар мен венециандықтар арасында бөлініп, оңтүстік-шығыс бөлігінде Рагуза (Дубровник) атты сауда республикасы тәуелсіздік алды.
XV ғасырдың басынан бастап, Далмацияның барлығы (Рагузадан басқа) Венеция билігінде болды. Бұл аймақтағы қалалар Венеция сауда желісінің бір бөлігіне айналып, қарқынды дамыды, Рагуза да өз гүлденуін көрді. Венеция ықпалы Далмация қалаларының итализациялануына ықпал етіп, оның әсерлері 20 ғасырдың ортасына дейін аймақ саясатына әсер етті. XV ғасырда батыс Балқанның көп бөлігі Осман империясына өтті, бірақ ол Далмацияның барлық аумағын өзіне қоса алмады. Түріктердің болуы Рагузаға да пайдалы болды, өйткені ол Венеция мен Стамбұл арасында маневр жасап, осылайша тәуелсіздігін сақтап қалды.
XVII ғасырда Далмация қалаларының экономикасы дағдарысқа ұшырады, негізінен Адриядағы сауда жолдарының қысқаруынан; сонымен қатар 1667 жылы Дубровникті жойқын жер сілкінісі қиратты. 1699 жылы арқылы Венеция Түркияның есебінен өз иеліктерін кеңейтті. 1797 жылы Венецияның Далмациясы Аустрия империясына қосылды. Біраз уақыттан кейін, 1808 жылы Наполеон елге кіріп, Рагузаны, ал 1809 жылы Далмацияны басып алды. Ол Далмациядан бөлек, бірнеше оңтүстік славяндық территорияларды қамтитын Илирик провинцияларын құрды. 1813 жылы Илирик провинциялары Австрияның бақылауына өтті.
Аустрияның Далмациядағы билігі 1918 жылға дейін созылып, экономикалық және мәдени тоқырау кезеңін тудырды. Далмация сол кезеңде мемлекеттің шетінде орналасып, оның экономикалық және сауда маңызы болмады. Сонымен қатар, стратегиялық себептермен Аустрия-Мажарстан құрылған кезде Хорватиямен бірге қосылмады, ал 1880 жылға дейін мемлекеттен кеден шекарасымен бөлініп, қалды (Хорватия мен Далмацияның біріккені осы уақыт аралығында хорват саясаткерлерінің басты мақсаты болды). XIX ғасырдың екінші жартысында оңтүстік славяндық ұлттық қозғалыстар (негізінен хорваттар) дами бастады, олар итальяндық азшылықтың үстемдігін тоқтатып, жергілікті парламентте үстемдікке ие болды.
Аустрия-Мажарсатнның құлауы мен Бірінші дүниежүзілік соғыстың аяқталуынан кейін Далмацияның көп бөлігі (кейінгі Югославия) қосылды. Алайда Италия да оның территориясына талап қойды (Далматтарға хат) – ақырында Италияның қолында Далмацияның ең үлкен қаласы Задар қалды. Бұл Италияны қанағаттандырмады, өйткені олар екі дүниежүзілік соғыс аралығында Далмацияның қалған бөлігінен де талаптарын жалғастырды. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Далмацияның көп бөлігі (солтүстік-батыс бөлігі Сплитпен және ) Италияға қосылды, ал кішірек бөлігі Хорватияның Тәуелсіз мемлекетіне өтті (мысалы, Дубровник). Ось мемлекеттерінің жеңілісінен кейін Далмация қайтадан Югославияның құрамына кірді. Осы кезеңде Далмация туристік аймағына айналды.
90-жылдардың басында Югославияның ыдырауынан кейін Далмация бөлініп, бұрынғы Югославияны құраған федерациялық республикалардың шекараларына сәйкес бөлінді. Аумағының басым бөлігі Хорватияға тиесілі болды, ал шағын бөлігі Черногорияға (Бока-Котор) және Босния мен Герцеговинаға ( аймағы) өтті. Бөліну қақтығыссыз өткен жоқ, 1991–1992 жылдар аралығында Хорватиядағы соғыс кезінде Далмацияның аумақтары оққа ұшты (мысалы, Югославия армиясымен блокадаға алынған және атқыланған Дубровник). Жағдай тұрақталғаннан кейін Далмация Хорватияның ең танымал туристік аймағына айналды.
Әкімшілік бөлінісі
Далмация аумағы Хорватияның ең оңтүстікте орналасқан шамамен төрт жупанына сәйкес келеді, оларды мұнда солтүстіктен оңтүстікке қарай аталған: :
| Жупань | Орталығы | Халық саны (2011 жылғы санақ) | Этникалық хорваттар | Басқа этникалық топтар |
|---|---|---|---|---|
 Задар жупаниясы (Zadarska županija) | Задар | 170 017 | 157 389 (92,57%) | 12 628 (7,34%): сербтер - 8184 (4,81%) |
 Шибеник-Книн жупаниясы (Šibensko-kninska županija) | 109 375 | 95 582 (87,39%) | 13 793 (12,61%): сербтер - 11 518 (10,53%) | |
 Сплит-Далмация жупаниясы (Splitsko-dalmatinska županija) | Сплит | 454 798 | 441 526 (97,08%) | 13 272 (2,92%): сербтер - 4797 (1,05%), босняктар - 1389 (0,31%) және албандар - 1025 (0,23%) |
 Дубровник-Неретва жупаниясы (Dubrovačko-neretvanska županija) | Дубровник | 122 568 | 115 668 (94,37%) | 6,900 (5,63%): сербтер - 2095 (1,71%) және босняктар - 1978 (1,61%) |
Негізгі қалалар
- Сплит
- Дубровник
- Задар
- Макара
Іргелі аралдар
- Хвар
- Вис
- Ластово
- Млет
Ұлттық парктер
- Млет
Дереккөздер
- , https://web.dzs.hr/Eng/censuses/census2011/results/htm/E01_01_01/e01_01_01.html
- Census 2011: Population by Citizenship, Ethnicity, Religion and Mother Tongue – Zadar County (PDF) s. 42–43, Хорватияның статистика бюросы, dzs.hr.
- Census 2011: Population by Citizenship, Ethnicity, Religion and Mother Tongue – Šibenik-Knin County (PDF) s. 46–47, Хорватияның статистика бюросы.
- Census 2011: Population by Citizenship, Ethnicity, Religion and Mother Tongue – Split-Dalmatia County (PDF) s. 50–51, Хорватияның статистика бюросы, dzs.hr.
- Census 2011: Population by Citizenship, Ethnicity, Religion and Mother Tongue – Dubrovnik-Neretva County (PDF) s. 54–55, Хорватияның статистика бюросы, dzs.hr.
Сыртқы сілтемелер
- Далмация туралы ақпарат (ағылш.).(қолжетпейтін сілтеме)
- Орталық Далмация (ағылш., нем., хорв.)
- Dalmatia Travel Guide — Далмация және орналастыру туралы ақпарат (ағылш.)
- The link to Dalnatia (ағылш., хорв.).(қолжетпейтін сілтеме)
- L’Italia e Balcani nel Novecento Мұрағатталған 9 шілденің 2012 жылы.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Dalmaciya Dalmatiya xorv Dalmacija Dalmaciјa ital Dalmazia lat Dalmatia gr Dalmatia Horvatiya Bosniya zhәne Gercegovina sondaj ak Chernogoriyadagy Adriya tenizinin shygys zhagalauyndagy tarihi onir Ol Balkanga kiredi Dalmaciyanyn Horvatiyadagy ornalasuy Dalmaciya Adriya zhagalauymen soltүstikte bastap ontүstikte Kotor shyganagyna dejin sozylyp eni 50 km ge dejin uzyndygy shamamen 400 km bolatyn beldeu tүzedi Sonymen katar shamamen 1000 zhagalau aralyn barlyk kolemi shamamen 13 myn km kamtidy Geologiyalyk kurylymy kalcijli tastardan turady onda karstyk kubylystar ajkyn bajkalady Klimaty zherortatenizdik EkonomikasyEkonomika negizinen damygan turizmge sүjenedi Auyl sharuashylygy zәjtүn citrus agashtary inzhir zhүzim zhәne mal sharuashylygy eshki koj Balyk aulau Sala zhagynan nashar damygan onerkәsip negizinen azyk tүlik ondeu zhәne kemeler zhasau salalary TarihyDalmaciyanyn tarihi eltanbasy Dalmaciya zherlerinde ezhelgi zamanda tajpalary onyn ishinde ajmaktyn atauyn beretin dalmattar omir sүrgen Olar osy ajmakta birneshe kyska merzimdi memleketter kurgan B z d VII zhәne VI gasyrlarda grekter men sekildi birneshe koloniyalar negizin kalady B z d III gasyrdyn ekinshi zhartysynda Rimnin bul ajmakka ekspansiyasy bastaldy bul process B z d II gasyrdyn ortasynda zhaulap alumen ayaktaldy Aldymen bul zher Illirik provinciyasyna kirgen kejinirek Dalmaciya provinciyasy da bolgan Rimdik Dalmaciyanyn negizgi kalasy uzak uakyt bojy Solin bolyp imperator tugan zheri bolyp tabylady Rim imperiyasy bolingennen kejin Dalmaciya imperiyanyn batys boliginin kuramyna kirdi B z V gasyrdyn sonynda memleketine kosyldy VI gasyrda Dalmaciya imperator Yustiniannyn kezinde Vizantiyaga kosyldy Dәl osy uakytta slavyandar Dalmaciya zherlerine kele bastady olar tez arada bul ajmakty basyp aldy illirijlerdin slavyandanbagan boligi bәlkim tek Albaniya territoriyasynda kaldy Bul kezendegi slavyan tajpalaryna mynalar kirdi Dalmaciyanyn kop boligin horvattar mekendedi olardyn ortalygy bastapkyda dәl osy zherde ornalaskan horvat patshalarynyn tәzh kigen zhәne bilik etken oryndary pen al Nin kalasynda IX gasyrda horvattardyn algashky episkoptygy kuryldy edi Bul uakytty tek araldar men Adriya zhagalauyndagy iri kalalar Vizantiyanyn kol astynda kaldy Veneciya da Vizantiyamen bәsekelese otyryp oz ykpalyn kenejtudi bastady Horvatiya XII gasyrdyn basynda Arpad әuletinin kol astyna tүskennen kejin mazharlar Dalmaciya үshin Vizantiya men Veneciyamen bәsekege tүsti Serbiya men Bosniyanyn bileushileri de osy ajmakka kol zhetkizudi kozdedi 1204 zhyly bajlanysty okigalar nәtizhesinde Vizantiya Dalmaciyadan tүpkilikti kuyldy Dalmaciya horvattar men veneciandyktar arasynda bolinip ontүstik shygys boliginde Raguza Dubrovnik atty sauda respublikasy tәuelsizdik aldy XV gasyrdyn basynan bastap Dalmaciyanyn barlygy Raguzadan baska Veneciya biliginde boldy Bul ajmaktagy kalalar Veneciya sauda zhelisinin bir boligine ajnalyp karkyndy damydy Raguza da oz gүldenuin kordi Veneciya ykpaly Dalmaciya kalalarynyn italizaciyalanuyna ykpal etip onyn әserleri 20 gasyrdyn ortasyna dejin ajmak sayasatyna әser etti XV gasyrda batys Balkannyn kop boligi Osman imperiyasyna otti birak ol Dalmaciyanyn barlyk aumagyn ozine kosa almady Tүrikterdin boluy Raguzaga da pajdaly boldy ojtkeni ol Veneciya men Stambul arasynda manevr zhasap osylajsha tәuelsizdigin saktap kaldy XVII gasyrda Dalmaciya kalalarynyn ekonomikasy dagdaryska ushyrady negizinen Adriyadagy sauda zholdarynyn kyskaruynan sonymen katar 1667 zhyly Dubrovnikti zhojkyn zher silkinisi kiratty 1699 zhyly arkyly Veneciya Tүrkiyanyn esebinen oz ielikterin kenejtti 1797 zhyly Veneciyanyn Dalmaciyasy Austriya imperiyasyna kosyldy Biraz uakyttan kejin 1808 zhyly Napoleon elge kirip Raguzany al 1809 zhyly Dalmaciyany basyp aldy Ol Dalmaciyadan bolek birneshe ontүstik slavyandyk territoriyalardy kamtityn Ilirik provinciyalaryn kurdy 1813 zhyly Ilirik provinciyalary Avstriyanyn bakylauyna otti Austriyanyn Dalmaciyadagy biligi 1918 zhylga dejin sozylyp ekonomikalyk zhәne mәdeni tokyrau kezenin tudyrdy Dalmaciya sol kezende memlekettin shetinde ornalasyp onyn ekonomikalyk zhәne sauda manyzy bolmady Sonymen katar strategiyalyk sebeptermen Austriya Mazharstan kurylgan kezde Horvatiyamen birge kosylmady al 1880 zhylga dejin memleketten keden shekarasymen bolinip kaldy Horvatiya men Dalmaciyanyn birikkeni osy uakyt aralygynda horvat sayasatkerlerinin basty maksaty boldy XIX gasyrdyn ekinshi zhartysynda ontүstik slavyandyk ulttyk kozgalystar negizinen horvattar dami bastady olar italyandyk azshylyktyn үstemdigin toktatyp zhergilikti parlamentte үstemdikke ie boldy Austriya Mazharsatnnyn kulauy men Birinshi dүniezhүzilik sogystyn ayaktaluynan kejin Dalmaciyanyn kop boligi kejingi Yugoslaviya kosyldy Alajda Italiya da onyn territoriyasyna talap kojdy Dalmattarga hat akyrynda Italiyanyn kolynda Dalmaciyanyn en үlken kalasy Zadar kaldy Bul Italiyany kanagattandyrmady ojtkeni olar eki dүniezhүzilik sogys aralygynda Dalmaciyanyn kalgan boliginen de talaptaryn zhalgastyrdy Ekinshi dүniezhүzilik sogys kezinde Dalmaciyanyn kop boligi soltүstik batys boligi Splitpen zhәne Italiyaga kosyldy al kishirek boligi Horvatiyanyn Tәuelsiz memleketine otti mysaly Dubrovnik Os memleketterinin zhenilisinen kejin Dalmaciya kajtadan Yugoslaviyanyn kuramyna kirdi Osy kezende Dalmaciya turistik ajmagyna ajnaldy 90 zhyldardyn basynda Yugoslaviyanyn ydyrauynan kejin Dalmaciya bolinip buryngy Yugoslaviyany kuragan federaciyalyk respublikalardyn shekaralaryna sәjkes bolindi Aumagynyn basym boligi Horvatiyaga tiesili boldy al shagyn boligi Chernogoriyaga Boka Kotor zhәne Bosniya men Gercegovinaga ajmagy otti Bolinu kaktygyssyz otken zhok 1991 1992 zhyldar aralygynda Horvatiyadagy sogys kezinde Dalmaciyanyn aumaktary okka ushty mysaly Yugoslaviya armiyasymen blokadaga alyngan zhәne atkylangan Dubrovnik Zhagdaj turaktalgannan kejin Dalmaciya Horvatiyanyn en tanymal turistik ajmagyna ajnaldy Әkimshilik bolinisiDalmaciya aumagy Horvatiyanyn en ontүstikte ornalaskan shamamen tort zhupanyna sәjkes keledi olardy munda soltүstikten ontүstikke karaj atalgan Zhupan Ortalygy Halyk sany 2011 zhylgy sanak Etnikalyk horvattar Baska etnikalyk toptarZadar zhupaniyasy Zadarska zupanija Zadar 170 017 157 389 92 57 12 628 7 34 serbter 8184 4 81 Shibenik Knin zhupaniyasy Sibensko kninska zupanija 109 375 95 582 87 39 13 793 12 61 serbter 11 518 10 53 Split Dalmaciya zhupaniyasy Splitsko dalmatinska zupanija Split 454 798 441 526 97 08 13 272 2 92 serbter 4797 1 05 bosnyaktar 1389 0 31 zhәne albandar 1025 0 23 Dubrovnik Neretva zhupaniyasy Dubrovacko neretvanska zupanija Dubrovnik 122 568 115 668 94 37 6 900 5 63 serbter 2095 1 71 zhәne bosnyaktar 1978 1 61 Dubrovnikkalasyndagy ozeninin sagasyndaHvar aralyNegizgi kalalarSplit Dubrovnik Zadar MakaraIrgeli araldarHvar Vis Lastovo MletҰlttyk parkterMletDerekkozder https web dzs hr Eng censuses census2011 results htm E01 01 01 e01 01 01 html Census 2011 Population by Citizenship Ethnicity Religion and Mother Tongue Zadar County PDF s 42 43 Horvatiyanyn statistika byurosy dzs hr Census 2011 Population by Citizenship Ethnicity Religion and Mother Tongue Sibenik Knin County PDF s 46 47 Horvatiyanyn statistika byurosy Census 2011 Population by Citizenship Ethnicity Religion and Mother Tongue Split Dalmatia County PDF s 50 51 Horvatiyanyn statistika byurosy dzs hr Census 2011 Population by Citizenship Ethnicity Religion and Mother Tongue Dubrovnik Neretva County PDF s 54 55 Horvatiyanyn statistika byurosy dzs hr Syrtky siltemelerDalmaciya turaly akparat agylsh kolzhetpejtin silteme Ortalyk Dalmaciya agylsh nem horv Dalmatia Travel Guide Dalmaciya zhәne ornalastyru turaly akparat agylsh The link to Dalnatia agylsh horv kolzhetpejtin silteme L Italia e Balcani nel Novecento Muragattalgan 9 shildenin 2012 zhyly