Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Босниялықтар, немесе бошнақтар (өзд. атауы — мұсылмандар) — Оңтүстік славян халқы, Босния және Герцеговинадағы ең үлкен этникалық топ. Халқы 1,8 миллион адам. (2013 жылғы халық санағы). Жалпы халық саны 3 миллионға жуық адамды құрайды.
| Босниялықтар | |
| бошнақтар | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
| 3 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Босния және Герцеговина | 1,8 млн. |
 Сербия | 145 800 |
 АҚШ | 98 800 |
 Косово | 60 000 |
 Черногория | 54 400 |
 Аустрия | 50 000 |
 Хорватия | 39 000 |
 Түркия | 30 000 |
 Германия | 30 000 |
 Солтүстік Македония | 17 000 |
| Тілдері | |
|
| |
| Діні | |
| ислам | |
Автоэтнонимі
Югославияның халық санағында олар «шешілмеген мұсылмандар» (1948), «шешілмеген югославтар» (1953), «мұсылмандар (этникалық)» (1961), «ұлт мағынасында мұсылмандар» (1971), мұсылмандар (1981, 1991) деп аталып келді.
Этнонимі
Босниялық этнонимінің ең алғашқы деректері ортағасырлық Босния патшалығының халқын белгілейтін «Бошнянин» (лат. Bosniensis) тарихи терминімен пайда болды.
Сырт келбеті
20 ғасырдың бірінші жартысындағы Босния мен Герцеговинаның байырғы тұрғындарының антропологиялық сипаттамалары көрсеткендей Оңтүстік-батыстан солтүстікке және шығысқа қарай тұрғындардың шаштары сәл ақшылданып, бойы қысқарады, бастары сәл ұзынырақ, мұрындары қысқа болады. Адамдарда көбінесе толқынды шаштар, тік немесе дөңес мұрыны, қарақоңыр немесе аралас түсті көздері бар.
Тілі
Босниялықтардың көпшілігі батыс оңтүстік славян кіші тобының сөйлейді.
Стандартты босния тілі серб-хорват тілі болып саналады, өйткені хорват және серб тілдерімен өзара түсінікті тілдер штокав диалектісіне негізделген. Босния тіліндегі алғашқы ресми сөздік 1992 жылы жарық көрді. Қазіргі бошнақ тілі негізінен латын әліпбиін қолданады. Алайда, кириллица (әдетте Босниялық кириллица немесе босанчика деп аталады) әлдеқайда ертерек қолданылған.
Жазуы
Босния әліпбиі 26 әріптен тұрады:
Aa Bb Cc Ćć Čč Dd Đđ Dždž Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Ljlj Mm Nn Njnj Oo Pp Qq Rr Ss Šš Tt Uu Vv Zz Žž
Қазіргі уақытта латын әліпбиі кеңінен қолданылады, кириллица аз қолданылады, бірақ оның Босния тілін дамытудағы еңбегін жоққа шығаруға болмайды.
Діні
Босния және Герцеговина федерациясы халқының көпшілігі славяндар болғанына қарамастар, ислам дінін ұстанатын әлемдегі жалғыз мемлекет. Тұтас бір халықтың исламға өтуінің себептері туралы қарама-қарсы 2 пікір бар.
1. Еуропалық – христиандық. Батыс тарихшылары Балқан халықтары (соның ішінде босниялықтар) исламды түрік билігінің қысымымен, мысалы, Осман империясындағы барлық мұсылман емес халықтардан алынатын жизя салығын төлеуден құтылу үшін қабылдады деп санайды. Батыстықтар түркілер басып алған кейбір халықтардың исламды қабылдауын тездетуді алға тартады. Атап айтқанда, Босния және Герцеговина 400 жылдан астам Осман империясының құрамында болды және осыншама ұзақ уақыт ішінде исламдануы мүмкін еді.
2. Түрік – исламдық. Түріктер, жүздеген жылдар бойы иелік етіп келе жатқан елге қатысты өз көзқарастары бар. Қазіргі Босния және Герцеговинада Түркияның мәдени және діни ықпалы әлі де күшті.
Боснияны бірінші болып жаулап алған сұлтан Фатих Мехмедтің жарлығынан жергілікті халыққа толық діни сенім бостандығы мен жоғары деңгейде қауіпсіздік кепілдігі берілді. Осман билеушісінің осы жарлығы босниялықтардың болашақ тағдырына оң әсер етті.
Негізгі қоныстану аймағы және халқы
Босниялықтар Сербияның батысында (145,8 мың адам – 2011 жылғы санақ), Косово мен Метохияның оңтүстік-батысында және солтүстік-батысында (60 мың адамға дейін), Черногорияның шығысында (54,4 мың адам – 2011, санақ), Хорватияда (39 мың адам – 2011, санақ), Солтүстік Македонияда (17 мың адам – 2002, санақ), сонымен қатар Аустрияда (50 мың адам – 2015, халық санағы), Германияда (30 мың адам – 2011), Түркияда (30 мың адам) адам), АҚШ-та (98,8 мың адам – 2000, санақ) тұрады.
Тарихы
Қазіргі Босния мен Герцеговина территориясын 6-7 ғасырларда славян тайпалары мекендеген.
Босния мен Герцеговинадағы Осман билігі 15 ғасырдың екінші жартысынан 1878 жылға дейін созылды. Балқандағы Осман билігі кезеңінде ислам діні Босния мен Герцеговинада кең тарады. Мұнда әртүрлі діни ағымдар тоғысты - православие және католиктер, богомилизм, осында дамыған бірегей босниялық шіркеу, діни төзімділік атмосферасын құрды және исламның таралуына ықпал етті, әсіресе исламға көшу салықтардың азаюына, кейбір заңды құқықтарға әкелді.
Мұнда көптеген түріктер, Солтүстік Кавказдан келген иммигранттар, арабтар, күрдтер және ислам дінін ұстанатын басқа халықтардың өкілдері қоныс аударды. Олардың кейбіреулері жергілікті халықпен ассимиляцияланды, олардың мәдениеті босниялықтардың мәдениетіне әсер етті. Исламдану тек жоғарғы әлеуметтік қабатты (жер иелері, шенеуніктер, ірі саудагерлер) ғана емес, сонымен қатар шаруалар мен қолөнершілердің бір бөлігін де қамтыды. Осман империясы Еуропада (XVII ғасырдың аяғынан бастап) өз иеліктерін жоғалта бастағанда, әр түрлі Оңтүстік славян жерлерінің мұсылман халқы Боснияға ағылып, оның этникалық құрамын одан әрі қиындата түсті. Бұл аймақты 1878 жылы Австрия-Венгрия басып алуы мұсылман халқының Түркияға жаппай кетуіне себеп болды.
Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Германия мен оның одақтастары Югославияны басып алып, бірнеше бөлікке бөлді. Босния және Герцеговина «Тәуелсіз Хорватия мемлекетінің» бір бөлігі болды. Соғыс аяқталғаннан кейін Босния және Герцеговина Югославия Федерациясы құрамындағы Республика мәртебесін алды, оны Иосип Броз Тито кеңестік үлгіде құрды.
1992 жылы наурызда Босния және Герцеговина Республикасы тәуелсіздігін жариялады. 1992-1995 жылдар аралығында Босния мен Герцеговинаны дүр сілкіндірген соғыста мұсылмандар сербтер мен хорваттардан әлдеқайда көп шығынға ұшырады. 1995 жылы шілдеде Сребреница қырғын болып, онда бірден 8 мыңнан астам мұсылман өлтірілді. Бұл оқиға Еуропа тарихына соңғы геноцид ретінде енді. Сараеводағы мұсылман жетекшілері өз ұлтына жаңа атау беру туралы шешім қабылдады. Содан бері босниялық мұсылмандар ресми түрде босняктар деп аталады.
Кәсібі
Дәстүрлі кәсібі — егіншілік (астық, т.б.), бау-бақша өсіру және жүзім шаруашылық. Таулы аймақтарында тұратындар мал шаруашылығымен де айналысады. Сондай-ақ, тігін өнері, металл, ағаш, тері өңдеп, оған әр түрлі өрнектер салу ісі жақсы дамыған.
Босния халқының ең танымал халықтық қолөнерінің бірі - қолөнер бұйымдарын жасау өнері. Босниялықтар кесте тігу, тоқу және сурет салу сияқты әртүрлі қолөнер түрлерінде шебер. Қолөнерде қолданылатын дәстүрлі өрнектер мен ою-өрнектер босниялық халқының мәдени мұрасы мен тарихын көрсетеді. Босния халқының маңызды халық қолөнері маталар мен тоқыма бұйымдарын өндіру болып табылады. Босниялықтар дәстүрлі әдістер мен материалдарды пайдалана отырып, әдемі тоқыма бұйымдарын жасайды. Тоқыма және кесте тігу маталарды өндіруде маңызды рөл атқарады, олар кейіннен киім-кешек, үй безендіру және басқа да бұйымдар үшін пайдаланылады.
Ағаш өңдеу де босниялықтардың маңызды халықтық қолөнері болып табылады. Ағаш шеберлері жиһаз, зергерлік бұйымдар, ыдыс-аяқ және басқа да заттар сияқты ағаш бұйымдарын жасайды. Ағаштан жасалған бұйымдарды безендіру үшін дәстүрлі дизайн мен өрнектер жиі пайдаланылады. Босния халқының халықтық қолөнерінің ішінде тоқымашылық пен керамика да маңызды орын алады. Тоқыма шеберлері табиғи материалдардан әдемі себеттер, сөмкелер, кілемдер және басқа да бұйымдар жасайды. Керамика жасаушылар дәстүрлі ою-өрнектермен безендірілген бірегей керамикалық бұйымдарды шығарады.
Тұрмыс салты
Босниялықтар мәдениетінің негізі - ежелгі славяндар, бірақ оған түріктер мен Кіші Азиядан келген басқа адамдар әкелген ерекшелерін де қабылдады. Қоғамның бай топтарының өкілдері Осман қоғамының жоғарғы топтарының өмір салтын көшіруге ұмтылды. Шығыс, негізінен түрік мәдениетінің элементтері аз дәрежеде болса да, бұқараның өміріне енді. Босниялықтар өмірінің тағы бір маңызды аспектісі - отбасы. Отбасы босниялықтардың өмірінде орталық рөл атқарады және қоғамның негізі болып табылады. Босниялықтар отбасылық байланыстарды бағалайды және отбасының үлкен мүшелерін құрметтейді. Отбасылық дәстүрлер халықтың мәдени мұрасын сақтай отырып, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келеді.
Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары
Босниялық мұсылмандар негізінен ағаш үйлерде тұрды. Тек қазіргі заманда ғана олар тастан немесе кірпіштен үй сала бастады. Бұл жерлер түріктердің қол астында болған кезде барлығы дерлік ағаш үйлерде тұрды, тек таңдаулылардың ғана тас үйлері болды. Бұл үйлер халық арасында кулами (мұнаралар) деп аталды. Үйлері төртбұрышты, сырты мен іші әктелген, өте таза. Қалалардағы, тіпті ауылдардағы үйлерінің барлығы дерлік екі қабатты. Көптеген үйлердің төменгі қабаты тастан, ал жоғарғы қабаты әрқашан дерлік ағаш пен кірпіштен тұрады. Ежелгі босниялық үйлерде төменгі қабатта біршама кішірек, ал жоғарғы бөлігі жер үсті қабатына қарағанда кеңірек және ұзағырақ. Төменгі қабатта қыста, ал жоғарғы қабатта жазда тұрады. Бірінші қабаттан екінші қабатқа әдетте тар, тік баспалдақтар апарады, баспалдақтардың бүйірінде әдемі оюланған ағаш қоршау бар. Бұл қоршаулар мен бағаналар сары немесе қызыл түске боялған.
Үйлердің биік, әдетте тік төбелері бар, олар көбінесе үйдің өзінен биік болып келеді. Ормандары көп аймақтарда үйлер тақтаймен, ал орманы жоқ жерлерде тас тақталармен, ал қазіргі уақытта тақтайшалармен жабылған.
Дәстүрлі киімдері
Босниялықтардың дәстүрлі киімдері славяндар, түріктер, австро-венгрлер және т.б. әртүрлі халықтардың әсерлерінің қоспасын көрсетеді. Бұл киімнің негізгі элементтері белдемше, көйлек,
жейде және жилет болып табылады, олар кесте, аппликация, шілтер және басқа оюлармен безендірілген. Бұл киімнің дизайнында қызыл, жасыл, көк және сары сияқты ашық және қанық түстер жиі пайдаланылады, бұл оларды ерекше тартымды етеді.
Түрік киімдері де айтарлықтай әсер етті, дегенмен костюмнің негізгі элементтері (көйлек, шалбар, жеңсіз жилет, жилет және т.б.) және оның кесіндісі айтарлықтай өзгермеген. Мұсылман әйелдердің бетперде мен паранжа кию салты ресми түрде 1950 жылға дейін болған, бірақ барлық жерде сақталмаған. Бұл әдет-ғұрыпты негізінен текті әулеттен шыққан әйелдер мен қала әйелдері сақтаған. Шаруа әйелдері мен қыздары, әсіресе қалалардан алыс ауылдарда, беттерін сирек жапқан. Бұл аймақтарда мұсылман және христиан әйелдерінің костюмі ұқсас: негізінен бұл ұзын көйлек (кошула), алжапқыш, кең шалбар (димие), көкірекше (жечерма, антерижа).
Ер адамдар да, ұқсас костюм киген. Ауылдарда мұсылмандар мен христиандардың киімдері де өте ұқсас болды, дегенмен киімнің тігісінде, түсі мен материалында шамалы айырмашылықтар болды. Костюмнің негізгі элементтері - шалбар, жейде, әртүрлі күртелер, кең тоқылған белдік. Әдетте, барлық ер адамдар бастарына сәлде тәрізді орамалмен оралған фез (бас киім) киетін.
Қазіргі уақытта олардың ұлттық киімдері тек ауылдарда ғана ішінара сақталған. Киімдер арасындағы айырмашылықтар күннен-күнге жойылып, қалалық киімдер дәстүрлі киімдерді ығыстыруда.
Дәстүрлі тағамдары
Босниялық асханада батыс және шығыс тағамдарының негіздерін қамтитын тағамдары алуан түрлі. Ет түрі көп, бірақ көптеген адамдар қой етіне артықшылық береді. Олардың ең сүйікті тағамдары - пісірілген және қайнатылған ет, әсіресе қой мен қозы еті.
Босниялық асхананың ең танымал тағамы істікпен айналдырылып пісірілген - қой еті. Етке дәмдеуіштермен қайнатылған көкөністер немесе хош иісті картоп беріледі. Сондай-ақ сиыр, қой немесе құс етінен жасалған палауды ұнатады. Ұсақ туралған ет пен күрішпен толтырылған тәтті бұрыштар да дәмді тағамдарға жатады. Бұл тағам долма деп аталады. Етті ұсақ кесектерге кесіп, майдалап турап, пияз мен сарымсақпен араластырған тағам «Яхния» деп аталады. Қырыққабат босниялықтар дастарханының міндетті тағамы болып табылады. Қырыққабатты жаңа піскен кезде де және қышқыл күйінде де жейді. Қырыққабаттан чорба дайындалады, оған сиыр немесе қой еті салынып пісіріледі. Осылай дайындалған тағамды кала деп атайды. Ет пен қырыққабаттан басқа, олар пита бәліші мен тәтті кондитер өнімдерін тұтынады. Баклава майда ұннан, қанттан және кілегейден дайындалады, оған грек жаңғағы немесе кептірілген қара өрік қосылады.
"Чевапчичи" шұжығы, долма, "плескавица" котлеттері, палау т.б. Шығыс Босниялық тағамдарды дәмдеуіштердің ерекше дәмі мен хош иісімен ғана емес, сонымен қатар ерекше десерттермен де толтырылған. Десертке балда қайнатылған "альва" жаңғақтары, "туфахия" пирогы, ірімшікте пісірілген "струкли", "халва" және "суджук" беріледі.
Фольклоры
Босния халқының фольклоры олардың тарихын, мәдениетін, дәстүрін және рухани мұрасын көрсететін бай және алуан түрлі мұраны білдіреді. Қазіргі Босния және Герцеговина аумағында тұратын бұл халықтардың тамыры ұзақ және олардың фольклорында көрініс тапқан бай тарихы бар. Босния фольклорының негізгі элементтерінің бірі - музыка. Дәстүрлі босниялық музыка сепара, севдалинке, халық әндері мен билері сияқты әртүрлі жанрларды қамтиды. Шынайы дыбысты жасау үшін гусли, сыбызғы, бубен сияқты музыкалық аспаптар қолданылады.
Босния фольклорының тағы бір маңызды көрінісі - халық өнері. Олар ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан ғажайып кестелер, ағаш оюлары, керамика, кілемдер және басқа да қолөнер бұйымдарын жасайды. Бұл қолөнер босниялықтардың шеберлігі мен талантының көрінісі ғана емес, сонымен қатар олардың мәдени құндылықтары мен дәстүрлерінің көрінісі. Босния фольклорында би де маңызды рөл атқарады. Коло және хоро сияқты дәстүрлі босниялық билер осы халықтың ұлттық мәдениеті мен мерекелерінің ажырамас бөлігі болып табылады.
Босния фольклорында әңгімелер, аңыздар мен халық даналығы да маңызды орын алады. Олар ұрпақтан-ұрпаққа ауызша беріліп, даналық сабақтар, адамгершілік құндылықтар мен мінез-құлық үлгілері бар. Бұл ертегілер осы халықтың дүниетанымын, табиғатқа, құдайларға және өмірдің басқа салаларына деген көзқарасын көрсетеді.
Танымал босниялықтар
- Твртко I - 1377-1391 жж. Боснияның бірінші королі.
- Эмир Кустурица - боснияда туылған сербиялық кинорежиссёр, сценарийші, кинопродюсер, актер және музыкант.
- Абдула Сидран — босниялық жазушы, ақын және драматург.
Бейнетаспалар
- https://yandex.kz/video/preview/8150794529178066952 Почему Босняки перешли в ислам, а Сербы и Хорваты нет???
Дереккөздер
- Боснийцы https://hmong.ru/wiki/Bosniaks
- Антропология Боснии и Герцеговины https://nboa.livejournal.com/3768.html?ysclid=ltmk3vt3xo465640722
- Босняки https://alphapedia.ru/w/Bosniaks
- Босния әліпбиі. Тексерілді, 13 маусым 2024.
- Босния тілінің алфавиті мен жазуы. Тексерілді, 13 маусым 2024.
- Почему Боснийцы приняли Ислам? https://dzen.ru/a/Wz8xUrRjlgCqyE10
- https://old.bigenc.ru/ethnology/text/5633104?ysclid=lrk7tfhv1s565776989
- боснийцы-мусульмане https://peoples_religion.academic.ru/28/%D0%B1%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%B8%D0%B9%D1%86%D1%8B-%D0%BC%D1%83%D1%81%D1%83%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B5?ysclid=lrkhpq8bab626445644
- Мусульмане Боснии и Герцеговины: от Тито и до наших дней https://islamosfera.ru/musulmane-bosnii-i-gercegoviny-ot-tito-i-do-nashix-dnej/
- Антун Ханги о традиционной архитектуре https://bih-ru.com/hangi-arhitektura/
- НАЦИОНАЛЬНАЯ ОДЕЖДА В БОСНИИ И ГЕРЦЕГОВИНЕ https://almode.top/moda/25888-nacionalnaja-odezhda-v-bosnii-i-gercegovine-63-foto.html
- Боснийский национальный костюм https://costumer.narod.ru/text/europa/bosnia-costume.htm
- Национальные особенности кухни Боснии и Герцеговины https://dzen.ru/a/ZUEeVN1KDlUwg7JG
- Путеводитель по Боснии и Герцеговине https://bih-ru.com/hangi-kuhnya/
- Европейские народы > Боснийцы > Фольклор https://obychai-i-tradicii.ru/evropeyskie-narodi/bosniyci/folklor?ysclid=ltmrwdtdtn722290037
- Стефан Твртко I Котроманич. Первый король Боснии. https://dzen.ru/a/XjCExVPeVyHM90oR
- Эмир Кустурица: Жизнь как жизнь, чудо как чудо https://www.pravmir.ru/emir-kusturitsa-zhizn-kak-zhizn-chudo-kak-chudo/?ysclid=ltnvr4ie6p588569563
- Сидран Абдула Abdulah Sidran http://similarpersons.com/person/133616-abdulah-sidran#google_vignette
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bosniyalyktar nemese boshnaktar ozd atauy musylmandar Ontүstik slavyan halky Bosniya zhәne Gercegovinadagy en үlken etnikalyk top Halky 1 8 million adam 2013 zhylgy halyk sanagy Zhalpy halyk sany 3 millionga zhuyk adamdy kurajdy BosniyalyktarboshnaktarBүkil halyktyn sany3 mln En kop taralgan ajmaktar Bosniya zhәne Gercegovina1 8 mln Serbiya145 800 AҚSh98 800 Kosovo60 000 Chernogoriya54 400 Austriya50 000 Horvatiya39 000 Tүrkiya30 000 Germaniya30 000 Soltүstik Makedoniya17 000TilderiDiniislamAvtoetnonimiYugoslaviyanyn halyk sanagynda olar sheshilmegen musylmandar 1948 sheshilmegen yugoslavtar 1953 musylmandar etnikalyk 1961 ult magynasynda musylmandar 1971 musylmandar 1981 1991 dep atalyp keldi EtnonimiBosniyalyk etnoniminin en algashky derekteri ortagasyrlyk Bosniya patshalygynyn halkyn belgilejtin Boshnyanin lat Bosniensis tarihi terminimen pajda boldy Syrt kelbeti20 gasyrdyn birinshi zhartysyndagy Bosniya men Gercegovinanyn bajyrgy turgyndarynyn antropologiyalyk sipattamalary korsetkendej Ontүstik batystan soltүstikke zhәne shygyska karaj turgyndardyn shashtary sәl akshyldanyp bojy kyskarady bastary sәl uzynyrak muryndary kyska bolady Adamdarda kobinese tolkyndy shashtar tik nemese dones muryny karakonyr nemese aralas tүsti kozderi bar TiliBosniyalyktardyn kopshiligi batys ontүstik slavyan kishi tobynyn sojlejdi Standartty bosniya tili serb horvat tili bolyp sanalady ojtkeni horvat zhәne serb tilderimen ozara tүsinikti tilder shtokav dialektisine negizdelgen Bosniya tilindegi algashky resmi sozdik 1992 zhyly zharyk kordi Қazirgi boshnak tili negizinen latyn әlipbiin koldanady Alajda kirillica әdette Bosniyalyk kirillica nemese bosanchika dep atalady әldekajda erterek koldanylgan ZhazuyBosniya әlipbii 26 әripten turady Aa Bb Cc Cc Cc Dd Đđ Dzdz Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Ljlj Mm Nn Njnj Oo Pp Qq Rr Ss Ss Tt Uu Vv Zz Zz Қazirgi uakytta latyn әlipbii keninen koldanylady kirillica az koldanylady birak onyn Bosniya tilin damytudagy enbegin zhokka shygaruga bolmajdy DiniBosanska Krupa meshit katolik zhәne pravoslavie shirkeuleri Bosniya zhәne Gercegovina federaciyasy halkynyn kopshiligi slavyandar bolganyna karamastar islam dinin ustanatyn әlemdegi zhalgyz memleket Tutas bir halyktyn islamga otuinin sebepteri turaly karama karsy 2 pikir bar 1 Europalyk hristiandyk Batys tarihshylary Balkan halyktary sonyn ishinde bosniyalyktar islamdy tүrik biliginin kysymymen mysaly Osman imperiyasyndagy barlyk musylman emes halyktardan alynatyn zhizya salygyn toleuden kutylu үshin kabyldady dep sanajdy Batystyktar tүrkiler basyp algan kejbir halyktardyn islamdy kabyldauyn tezdetudi alga tartady Atap ajtkanda Bosniya zhәne Gercegovina 400 zhyldan astam Osman imperiyasynyn kuramynda boldy zhәne osynshama uzak uakyt ishinde islamdanuy mүmkin edi 2 Tүrik islamdyk Tүrikter zhүzdegen zhyldar bojy ielik etip kele zhatkan elge katysty oz kozkarastary bar Қazirgi Bosniya zhәne Gercegovinada Tүrkiyanyn mәdeni zhәne dini ykpaly әli de kүshti Bosniyany birinshi bolyp zhaulap algan sultan Fatih Mehmedtin zharlygynan zhergilikti halykka tolyk dini senim bostandygy men zhogary dengejde kauipsizdik kepildigi berildi Osman bileushisinin osy zharlygy bosniyalyktardyn bolashak tagdyryna on әser etti Negizgi konystanu ajmagy zhәne halkyBosniyalyktar Serbiyanyn batysynda 145 8 myn adam 2011 zhylgy sanak Kosovo men Metohiyanyn ontүstik batysynda zhәne soltүstik batysynda 60 myn adamga dejin Chernogoriyanyn shygysynda 54 4 myn adam 2011 sanak Horvatiyada 39 myn adam 2011 sanak Soltүstik Makedoniyada 17 myn adam 2002 sanak sonymen katar Austriyada 50 myn adam 2015 halyk sanagy Germaniyada 30 myn adam 2011 Tүrkiyada 30 myn adam adam AҚSh ta 98 8 myn adam 2000 sanak turady TarihyҚazirgi Bosniya men Gercegovina territoriyasyn 6 7 gasyrlarda slavyan tajpalary mekendegen Bosniya men Gercegovinadagy Osman biligi 15 gasyrdyn ekinshi zhartysynan 1878 zhylga dejin sozyldy Balkandagy Osman biligi kezeninde islam dini Bosniya men Gercegovinada ken tarady Munda әrtүrli dini agymdar togysty pravoslavie zhәne katolikter bogomilizm osynda damygan biregej bosniyalyk shirkeu dini tozimdilik atmosferasyn kurdy zhәne islamnyn taraluyna ykpal etti әsirese islamga koshu salyktardyn azayuyna kejbir zandy kukyktarga әkeldi Munda koptegen tүrikter Soltүstik Kavkazdan kelgen immigranttar arabtar kүrdter zhәne islam dinin ustanatyn baska halyktardyn okilderi konys audardy Olardyn kejbireuleri zhergilikti halykpen assimilyaciyalandy olardyn mәdenieti bosniyalyktardyn mәdenietine әser etti Islamdanu tek zhogargy әleumettik kabatty zher ieleri sheneunikter iri saudagerler gana emes sonymen katar sharualar men kolonershilerdin bir boligin de kamtydy Osman imperiyasy Europada XVII gasyrdyn ayagynan bastap oz ielikterin zhogalta bastaganda әr tүrli Ontүstik slavyan zherlerinin musylman halky Bosniyaga agylyp onyn etnikalyk kuramyn odan әri kiyndata tүsti Bul ajmakty 1878 zhyly Avstriya Vengriya basyp aluy musylman halkynyn Tүrkiyaga zhappaj ketuine sebep boldy Ekinshi dүniezhүzilik sogys kezinde Germaniya men onyn odaktastary Yugoslaviyany basyp alyp birneshe bolikke boldi Bosniya zhәne Gercegovina Tәuelsiz Horvatiya memleketinin bir boligi boldy Sogys ayaktalgannan kejin Bosniya zhәne Gercegovina Yugoslaviya Federaciyasy kuramyndagy Respublika mәrtebesin aldy ony Iosip Broz Tito kenestik үlgide kurdy 1992 zhyly nauryzda Bosniya zhәne Gercegovina Respublikasy tәuelsizdigin zhariyalady 1992 1995 zhyldar aralygynda Bosniya men Gercegovinany dүr silkindirgen sogysta musylmandar serbter men horvattardan әldekajda kop shygynga ushyrady 1995 zhyly shildede Srebrenica kyrgyn bolyp onda birden 8 mynnan astam musylman oltirildi Bul okiga Europa tarihyna songy genocid retinde endi Saraevodagy musylman zhetekshileri oz ultyna zhana atau beru turaly sheshim kabyldady Sodan beri bosniyalyk musylmandar resmi tүrde bosnyaktar dep atalady KәsibiDәstүrli kәsibi eginshilik astyk t b bau baksha osiru zhәne zhүzim sharuashylyk Tauly ajmaktarynda turatyndar mal sharuashylygymen de ajnalysady Sondaj ak tigin oneri metall agash teri ondep ogan әr tүrli ornekter salu isi zhaksy damygan Bosniya halkynyn en tanymal halyktyk kolonerinin biri koloner bujymdaryn zhasau oneri Bosniyalyktar keste tigu toku zhәne suret salu siyakty әrtүrli koloner tүrlerinde sheber Қolonerde koldanylatyn dәstүrli ornekter men oyu ornekter bosniyalyk halkynyn mәdeni murasy men tarihyn korsetedi Bosniya halkynyn manyzdy halyk koloneri matalar men tokyma bujymdaryn ondiru bolyp tabylady Bosniyalyktar dәstүrli әdister men materialdardy pajdalana otyryp әdemi tokyma bujymdaryn zhasajdy Tokyma zhәne keste tigu matalardy ondirude manyzdy rol atkarady olar kejinnen kiim keshek үj bezendiru zhәne baska da bujymdar үshin pajdalanylady Agash ondeu de bosniyalyktardyn manyzdy halyktyk koloneri bolyp tabylady Agash sheberleri zhiһaz zergerlik bujymdar ydys ayak zhәne baska da zattar siyakty agash bujymdaryn zhasajdy Agashtan zhasalgan bujymdardy bezendiru үshin dәstүrli dizajn men ornekter zhii pajdalanylady Bosniya halkynyn halyktyk kolonerinin ishinde tokymashylyk pen keramika da manyzdy oryn alady Tokyma sheberleri tabigi materialdardan әdemi sebetter somkeler kilemder zhәne baska da bujymdar zhasajdy Keramika zhasaushylar dәstүrli oyu ornektermen bezendirilgen biregej keramikalyk bujymdardy shygarady Turmys saltyBosniyalyktar mәdenietinin negizi ezhelgi slavyandar birak ogan tүrikter men Kishi Aziyadan kelgen baska adamdar әkelgen erekshelerin de kabyldady Қogamnyn baj toptarynyn okilderi Osman kogamynyn zhogargy toptarynyn omir saltyn koshiruge umtyldy Shygys negizinen tүrik mәdenietinin elementteri az dәrezhede bolsa da bukaranyn omirine endi Bosniyalyktar omirinin tagy bir manyzdy aspektisi otbasy Otbasy bosniyalyktardyn omirinde ortalyk rol atkarady zhәne kogamnyn negizi bolyp tabylady Bosniyalyktar otbasylyk bajlanystardy bagalajdy zhәne otbasynyn үlken mүshelerin kurmettejdi Otbasylyk dәstүrler halyktyn mәdeni murasyn saktaj otyryp urpaktan urpakka zhalgasyp keledi Eldi mekenderi men dәstүrli baspanalary Mostardagy bosniyalyk үj Bosniyalyk musylmandar negizinen agash үjlerde turdy Tek kazirgi zamanda gana olar tastan nemese kirpishten үj sala bastady Bul zherler tүrikterdin kol astynda bolgan kezde barlygy derlik agash үjlerde turdy tek tandaulylardyn gana tas үjleri boldy Bul үjler halyk arasynda kulami munaralar dep ataldy Үjleri tortburyshty syrty men ishi әktelgen ote taza Қalalardagy tipti auyldardagy үjlerinin barlygy derlik eki kabatty Koptegen үjlerdin tomengi kabaty tastan al zhogargy kabaty әrkashan derlik agash pen kirpishten turady Ezhelgi bosniyalyk үjlerde tomengi kabatta birshama kishirek al zhogargy boligi zher үsti kabatyna karaganda kenirek zhәne uzagyrak Tomengi kabatta kysta al zhogargy kabatta zhazda turady Birinshi kabattan ekinshi kabatka әdette tar tik baspaldaktar aparady baspaldaktardyn bүjirinde әdemi oyulangan agash korshau bar Bul korshaular men baganalar sary nemese kyzyl tүske boyalgan Үjlerdin biik әdette tik tobeleri bar olar kobinese үjdin ozinen biik bolyp keledi Ormandary kop ajmaktarda үjler taktajmen al ormany zhok zherlerde tas taktalarmen al kazirgi uakytta taktajshalarmen zhabylgan Dәstүrli kiimderi Bosniyalyktardyn dәstүrli kiimderi slavyandar tүrikter avstro vengrler zhәne t b әrtүrli halyktardyn әserlerinin kospasyn korsetedi Bul kiimnin negizgi elementteri beldemshe kojlek Әdettegi kiimdegi Bosniyalyk әjelder 1970 zhejde zhәne zhilet bolyp tabylady olar keste applikaciya shilter zhәne baska oyularmen bezendirilgen Bul kiimnin dizajnynda kyzyl zhasyl kok zhәne sary siyakty ashyk zhәne kanyk tүster zhii pajdalanylady bul olardy erekshe tartymdy etedi Tүrik kiimderi de ajtarlyktaj әser etti degenmen kostyumnin negizgi elementteri kojlek shalbar zhensiz zhilet zhilet zhәne t b zhәne onyn kesindisi ajtarlyktaj ozgermegen Musylman әjelderdin betperde men paranzha kiyu salty resmi tүrde 1950 zhylga dejin bolgan birak barlyk zherde saktalmagan Bul әdet gurypty negizinen tekti әuletten shykkan әjelder men kala әjelderi saktagan Sharua әjelderi men kyzdary әsirese kalalardan alys auyldarda betterin sirek zhapkan Bul ajmaktarda musylman zhәne hristian әjelderinin kostyumi uksas negizinen bul uzyn kojlek koshula alzhapkysh ken shalbar dimie kokirekshe zhecherma anterizha Er adamdar da uksas kostyum kigen Auyldarda musylmandar men hristiandardyn kiimderi de ote uksas boldy degenmen kiimnin tigisinde tүsi men materialynda shamaly ajyrmashylyktar boldy Kostyumnin negizgi elementteri shalbar zhejde әrtүrli kүrteler ken tokylgan beldik Әdette barlyk er adamdar bastaryna sәlde tәrizdi oramalmen oralgan fez bas kiim kietin Қazirgi uakytta olardyn ulttyk kiimderi tek auyldarda gana ishinara saktalgan Kiimder arasyndagy ajyrmashylyktar kүnnen kүnge zhojylyp kalalyk kiimder dәstүrli kiimderdi ygystyruda Dәstүrli tagamdary Bosniyalyk ashanada batys zhәne shygys tagamdarynyn negizderin kamtityn tagamdary aluan tүrli Et tүri kop birak koptegen adamdar koj etine artykshylyk beredi Olardyn en sүjikti tagamdary pisirilgen zhәne kajnatylgan et әsirese koj men kozy eti Piyaz kosylgan bosniyalyk chevapchichi Bosniyalyk ashananyn en tanymal tagamy istikpen ajnaldyrylyp pisirilgen koj eti Etke dәmdeuishtermen kajnatylgan kokonister nemese hosh iisti kartop beriledi Sondaj ak siyr koj nemese kus etinen zhasalgan palaudy unatady Ұsak turalgan et pen kүrishpen toltyrylgan tәtti buryshtar da dәmdi tagamdarga zhatady Bul tagam dolma dep atalady Etti usak kesekterge kesip majdalap turap piyaz men sarymsakpen aralastyrgan tagam Yahniya dep atalady Қyrykkabat bosniyalyktar dastarhanynyn mindetti tagamy bolyp tabylady Қyrykkabatty zhana pisken kezde de zhәne kyshkyl kүjinde de zhejdi Қyrykkabattan chorba dajyndalady ogan siyr nemese koj eti salynyp pisiriledi Osylaj dajyndalgan tagamdy kala dep atajdy Et pen kyrykkabattan baska olar pita bәlishi men tәtti konditer onimderin tutynady Baklava majda unnan kanttan zhәne kilegejden dajyndalady ogan grek zhangagy nemese keptirilgen kara orik kosylady Chevapchichi shuzhygy dolma pleskavica kotletteri palau t b Shygys Bosniyalyk tagamdardy dәmdeuishterdin erekshe dәmi men hosh iisimen gana emes sonymen katar erekshe deserttermen de toltyrylgan Desertke balda kajnatylgan alva zhangaktary tufahiya pirogy irimshikte pisirilgen strukli halva zhәne sudzhuk beriledi Folklory Folklor tobynyn mүsheleri Bosniya halkynyn folklory olardyn tarihyn mәdenietin dәstүrin zhәne ruhani murasyn korsetetin baj zhәne aluan tүrli murany bildiredi Қazirgi Bosniya zhәne Gercegovina aumagynda turatyn bul halyktardyn tamyry uzak zhәne olardyn folklorynda korinis tapkan baj tarihy bar Bosniya folklorynyn negizgi elementterinin biri muzyka Dәstүrli bosniyalyk muzyka separa sevdalinke halyk әnderi men bileri siyakty әrtүrli zhanrlardy kamtidy Shynajy dybysty zhasau үshin gusli sybyzgy buben siyakty muzykalyk aspaptar koldanylady Bosniya folklorynyn tagy bir manyzdy korinisi halyk oneri Olar urpaktan urpakka zhalgasyp kele zhatkan gazhajyp kesteler agash oyulary keramika kilemder zhәne baska da koloner bujymdaryn zhasajdy Bul koloner bosniyalyktardyn sheberligi men talantynyn korinisi gana emes sonymen katar olardyn mәdeni kundylyktary men dәstүrlerinin korinisi Bosniya folklorynda bi de manyzdy rol atkarady Kolo zhәne horo siyakty dәstүrli bosniyalyk biler osy halyktyn ulttyk mәdenieti men merekelerinin azhyramas boligi bolyp tabylady Bosniya folklorynda әngimeler anyzdar men halyk danalygy da manyzdy oryn alady Olar urpaktan urpakka auyzsha berilip danalyk sabaktar adamgershilik kundylyktar men minez kulyk үlgileri bar Bul ertegiler osy halyktyn dүnietanymyn tabigatka kudajlarga zhәne omirdin baska salalaryna degen kozkarasyn korsetedi Tanymal bosniyalyktarTvrtko I 1377 1391 zhzh Bosniyanyn birinshi koroli Emir Kusturica bosniyada tuylgan serbiyalyk kinorezhissyor scenarijshi kinoprodyuser akter zhәne muzykant Abdula Sidran bosniyalyk zhazushy akyn zhәne dramaturg Bejnetaspalarhttps yandex kz video preview 8150794529178066952 Pochemu Bosnyaki pereshli v islam a Serby i Horvaty net DerekkozderBosnijcy https hmong ru wiki Bosniaks Antropologiya Bosnii i Gercegoviny https nboa livejournal com 3768 html ysclid ltmk3vt3xo465640722 Bosnyaki https alphapedia ru w Bosniaks Bosniya әlipbii Tekserildi 13 mausym 2024 Bosniya tilinin alfaviti men zhazuy Tekserildi 13 mausym 2024 Pochemu Bosnijcy prinyali Islam https dzen ru a Wz8xUrRjlgCqyE10 https old bigenc ru ethnology text 5633104 ysclid lrk7tfhv1s565776989 bosnijcy musulmane https peoples religion academic ru 28 D0 B1 D0 BE D1 81 D0 BD D0 B8 D0 B9 D1 86 D1 8B D0 BC D1 83 D1 81 D1 83 D0 BB D1 8C D0 BC D0 B0 D0 BD D0 B5 ysclid lrkhpq8bab626445644 Musulmane Bosnii i Gercegoviny ot Tito i do nashih dnej https islamosfera ru musulmane bosnii i gercegoviny ot tito i do nashix dnej Antun Hangi o tradicionnoj arhitekture https bih ru com hangi arhitektura NACIONALNAYa ODEZhDA V BOSNII I GERCEGOVINE https almode top moda 25888 nacionalnaja odezhda v bosnii i gercegovine 63 foto html Bosnijskij nacionalnyj kostyum https costumer narod ru text europa bosnia costume htm Nacionalnye osobennosti kuhni Bosnii i Gercegoviny https dzen ru a ZUEeVN1KDlUwg7JG Putevoditel po Bosnii i Gercegovine https bih ru com hangi kuhnya Evropejskie narody gt Bosnijcy gt Folklor https obychai i tradicii ru evropeyskie narodi bosniyci folklor ysclid ltmrwdtdtn722290037 Stefan Tvrtko I Kotromanich Pervyj korol Bosnii https dzen ru a XjCExVPeVyHM90oR Emir Kusturica Zhizn kak zhizn chudo kak chudo https www pravmir ru emir kusturitsa zhizn kak zhizn chudo kak chudo ysclid ltnvr4ie6p588569563 Sidran Abdula Abdulah Sidran http similarpersons com person 133616 abdulah sidran google vignette