Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тұрар Рысқұлов (26 желтоқсан 1894, Жетісу облысы, Верный уезі Шығыс Талғар болысы – 10 ақпан 1938, Мәскеу) – Түркістан Кеңестік Федеративтік Республикасының мемлекет қайраткері және жазушы.
| Тұрар Рысқұлұлы | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | Жетісу облысы, Верный уезі Шығыс Талғар болысы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Жұбайы | Әзиза Есенқұл Түбекқызы |
Өмірбаяны
Төңкеріске дейін
Дулат тайпасының Шымыр руынан. Оның әкесі Рысқұл Жылқыайдарұлы 19 ғасырдың 80-жылдары патша әкімшілігінің озбырлығына шыдамай Сырдария облысының Черняев уезінен (қазіргі Түркістан облысы Түлкібас ауданы) Верный уезіне қоныс аударып келген болатын. Жаңа қонысында да әділетсіздік көрген Рысқұл 1904 жылы желтоқсанда халыққа тізесі батқан Саймасай Үшкемпіров деген болысты атып өлтіреді. Түрмеде жатып өш алушылардың жалғыз ұлы Тұрарға зияны тиер деп қауіптенген ол оны өзінің қасына алдыртады. «Түрме баласы» аталған Рысқұлов түрме үйлерін сыпырып, бастықтың атын айдап жүріп орыс тілін үйренеді. Әкесі 10 жылға сотталып Сахалинге жер аударылған соң Рысқұлов – «Қырғызбаев» деген жалған фамилиямен нағашыларының қолына келіп, Меркідегі орыс-түземдік бастауыш мектепте оқиды. Мұндай аралас мектептер белсенді миссионерлік мақсат ұстанған болатын. Әкесімен бірге Верный қаласының түрмесінде болған кезінде түрме бастығы Приходько жас Рысқұловты шоқындыруға әрекеттенсе, Меркідегі шәкірт кезінде де осындай әрекет оның алдынан тағы да шығады.
1910 жылы Рысқұлов Пішпектегі 1-дәрежелі ауыл шаруашылығы мектебіне қабылданып, оны 1914 жылы қазан айында бау-бақша өсіруші мамандығы бойынша бітіріп шығады. Бұл мектепті үздік бітірген оған Самара қаласындағы орта дәрежелі ауыл шаруашылығы училищесіне түсу үшін арнайы жолдама беріледі, бірақ училище директоры «қазақ – көшпелі, оған жер өңдеуді оқудың қажеті жоқ», – деп қабылдамай қояды. Тауы шағылған Рысқұлов 1915 жылы Ташкенттегі мұғалімдер семинариясына түсуге тырысады, бірақ оны мұнда да «бұратана» деген сылтаумен қабылдамайды. Ақыры ол оқу министріне арыздана жүріп, арнайы рұқсатпен емтихан тапсырады да, оқуға қабылданады. Күн көру үшін оқумен қатар Ташкент қаласының іргесіндегі тәжірибе алаңында бағбан болып істеді.
1916 жылы жазда қазақ даласында ұлт-азаттық көтеріліс басталған кезде Рысқұлов оқуын тастап, Әулиеата уезіндегі Меркі ауылына аттанды. Ол Меркіге келген кезде халық ашық бас көтерулерге шығып, жер-жерде қарулы қақтығыстар өрши бастаған болатын. Ол Аққөз Қосанұлы бастаған көтерілісшілердің іс-әрекетіне ұйымдық сипат беріп, саяси бағдар сілтеді. Меркідегі көтерілістің өршіген кезінде Рысқұловты патша әкімшілігі тұтқындайды, бірақ оның іс-әрекетінен кінә таба алмай босатып жіберуге мәжбүр болады. 1917 жылғы Ақпан төңкерісінен кейін көктемде Рысқұлов Меркіге оралып, онда «Қазақ жастарының революциялық одағын» құрады. Осы жылы жазда Рысқұлов РСДЖП құрамына мүше болып қабылданды.
Төңкерістен кейін
1918 жылы сәуірде Әулиеата уездік кеңесінің атқару комитеті төрағасының орынбасары болып сайланып, өз күш-жігерін ашаршылыққа ұшыраған халықты төніп тұрған ажал тырнағынан арашалап қалуға, орыстар мен қазақтардың арасындағы қарым-қатынасты реттеуге, кеңестерге жергілікті халық өкілдерін көптеп тартуға жұмсады. Әулиеата уездік төтенше комиссия ұйымдастырып, қарулы отрядпен бірге уезді аралап, орыстар мен қазақтардың өзара қырқысын тиюға, контрибуция ретінде тартылып алынған қазақтардың мал-мүліктерін өздеріне қайтарып бергізуге тырысты. Рысқұловтың ықпалымен Әулиеата уездік кеңесінің құрамы мен жұмыс тәсілі тез өзгере бастады.
1918 жылы 21 сәуірде уездік кеңестің мүшелігіне қазақтар арасынан депутаттар сайлау мақсатымен Әулиеата қаласында Рысқұлов ұйымдастырған қазақтардың жиыны болып өтті. Жиналыстың шешімі бойынша Әулиеата уездік кеңесінің 26 мүшесінің 15-і жергілікті халық өкілдері болды. Рысқұловтың жетекшілігімен Әулиеата қаласы маңында қоғамдық тамақтандыру орындары ұйымдастырылып, онда 20 мың адамға дейін ашыққан қазақтар тамақтандырылды. 1918 жылы шілдеде Әулиеата уездік кеңесінің атқару комитеті төрағасы болып сайланды. Уездік кеңестің сан түрлі қызметін ұйымдастыра отырып, Рысқұлов бұрынғысынша негізгі күш-жігерді ашаршылықпен күрес ісіне бағыттады. Сырттан келер көмектің жоқтығы оны тек ішкі резервтерді тиімді пайдалана білуге мәжбүр етті. Рысқұлов Әулиеата қаласының 52 орыс капиталисіне ашаршылыққа ұшыраған халықтың пайдасына 3 млн. сом салық төлеттірді.
1918 жылы қыркүйекте Рысқұлов Түркістан автономиялы Республикасының Денсаулық сақтау халық комиссары болып тағайындалды. Бұл комиссариатқа денсаулық ісімен шұғылданумен қатар аштықпен күресу міндеті де тапсырылған еді. Аштықпен күресуге Денсаулық сақтау халық комиссариатының күш-қуаты мүлдем жеткіліксіз болатын. Сондықтан да Рысқұлов аштықпен жүйелі түрде күресу үшін, құрамына түрлі комиссариаттардың өкілдері кіретін арнайы ұйым құруды талап етеді. Осыған орай 1918 жылы 28 қарашада ерекше Орталық Комиссия ұйымдастырылып, оның төрағасы болып Рысқұлов тағайындалды. Рысқұлов басшылық еткен ерекше комиссия Түркістан автономиялық республикасының 19 уездері мен қалаларында 923 мың адамға арналған тамақтандыру орындарын ашты.
1919 жылы 14 наурызда Түркістан Республикасы кеңестерінің 7 съезінде Орталық атқару комитеті төралқасы төрағасының орынбасары болып Рысқұлов сайланды. Осы жылы 14 – 31 наурыз аралығында Ташкент қаласында болып өткен Түркістан КП-ның 2 конференциясында ОК жанынан Мұсылман бюросын құру туралы шешім қабылданды. Рысқұлов Мұсылман бюросы қызметін жандандыра түсу мақсатымен оның ұйымдастыру, редакция-баспа, мәдени-ағарту және әскери бөлімшелерін құрды. 1919 жылы шілдеде Түркістан Республикасы атқару комитеті Әулиеата және Черняев уездеріндегі саяси-әлеуметтік және ұлтаралық қарым-қатынас жайымен танысу үшін онда арнайы комиссия аттандырды. Рысқұлов төрағалық еткен бұл комиссия Әулиеата атқару комитетінің мүшелерін өз міндеттерін іске асыра алмағаны үшін қатаң сынға алып, бұл комитеттің таратылғанын жариялады. Осыдан кейін Әулиеата уездік атқару комитетінің орнына Түркістан атқару комитетінің шешімімен Әулиеата уездік уақытша Революциялық комитет ұйымдастырылды.
1920 жылы 21 қаңтарда Рысқұлов Түркістан Орталық атқару комитетінің төрағасы болып сайланды. Ол атқару комитетін Түркістанның тарихи-объективті жағдайы мен ерекшелігін басшылыққа алып жұмыс істейтін органға айналдырды, жергілікті халықтардың құқығын қорғайтын ұйым дәрежесіне көтерді. Атқару комитетінің төрағасы ретінде Түркістан Республиканың Конституциясына сай берілген құқықтарын пайдалана отырып орыс шаруаларының қарусыздандырылуына, олардың экономикалық жағдайының жергілікті халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайларымен теңестірілуіне, орыс шаруалары мен казактардың көшпелі халықтардан тартып алған жерлерін иелеріне кері қайтаруларына қол жеткізді. Ол Түркістан Республиканың саяси-мемлекеттік егемендігі жолында табанды күрес жүргізді. Республиканы түркі тілдес халықтардың ұлттық мемлекетіне айналдыруға, республика егемендігіне, яғни саяси, экономикалық, дипломатиялық, әскери және мәдени мәселелер бойынша нақты болуы тиіс дербестік құқықтарына ие болуға бар күш-жігерін жұмсады.
1924 жылы 4 ақпанда РКП(б) ОК шешіміне орай Рысқұлов Коминтерн атқару комитетінің құрамына қызметке жіберілді. Коминтерн атқару комитетінің Орталық-Шығыс бөлімі меңгерушісінің орынбасары болып бекітілді. 1924 жылы жазда Коминтерн атқару комитетінің Моңғолиядағы өкілетті өкілі болып тағайындалды. Ол онда Моңғол Халық Республикасының аяғынан нық тұрған мемлекеттік ретінде қалыптасуына зор еңбек сіңірді. Ол Моңғолия Конституциясының жобасын әзірлеуге атсалысты. Моңғолия астанасының атын Уланбатор (Қызылбатыр) деп қоюды ұсынған Рысқұлов болатын.
1926 жылы наурызда Рысқұлов Қазақстанға жіберіліп, Қазақ өлкелік БК(б)П комитетінің Баспа бөлімінің меңгерушісі қызметіне тағайындалды. Осы жылы 19 сәуірде Рысқұлов Қазақ өлкелік БКП (б) комитеті қаулысымен «Еңбекші қазақ» газетінің жауапты редакторы болып бекітілді. Көп ұзамай 31 мамырда Бүкілодақтық орталық атқару комитетінің қаулысымен Ресей Федерациясы Халық комиссарлары кеңесі төрағасының орынбасары болып бекітілді. Бұл қызметіне қоса Рысқұлов Түрксіб темір жолын салуда үкімет комиссиясының төрағасы болып, оны 6 жылда аяқтау орнына 3 жылда пайдалануға берілуін ұйымдастырды. Маманданған қазақ жұмысшыларын қалыптастыруға, қазақ жастарын Ресей және шет ел оқу орындарында көптеп оқытуға көп көңіл бөлді. Қазақ өлкелік БК(б)П к-тін басқарған Ф.И. Голощекиннің «Қазақстанда кіші Қазан» төңкерісін жасау идеясына ашық қарсы шықты. Кеңестік ұжымдастыру саясатының зардаптарын жою, Қазақстандағы ашаршылықтың апатынан халықты құтқару жайында И.В. Сталинге нақты ұсыныстар жасады. Бірақ И.В. Сталин Рысқұловтан гөрі Ф.И. Голощекинге сенім артатындығын танытты. Рысқұлов қолынан келгенше ашаршылық тауқыметіне ұшырағандарға жәрдем көрсетуге талпынды. 1933 жылы Алматы облысының, қазіргі Өжет ауылының шетінде кетіп бара жатып, бір топ еңбекшіні көріп, сонау қиын-қыстау ашаршылық кезіңде, Мойынтұрық ауылының атын, Өжет етіп өзгертуді ұсынған.
Соңғы күндері
1937 жылы 21 мамырда Кисловодскіде демалыста жүрген Рысқұлов «пантүрікшіл», «халық жауы» деген айыппен тұтқынға алынды. Кеңестік қуғын-сүргінге ұшыраған Рысқұлов Мәскеу түрмесінде жүрек ауруынан қайтыс болды. Рысқұловтың әйелі Әзиза да кеңестік қуғын-сүргін құрығына ілігіп, АЛЖИР-де 18 жыл айдауды бастан кешті. Ұлы Ескендір түрмеде қайтыс болды. Рысқұлов есімі КСРО Әскери коллегиясы Жоғырғы Сотының шешімімен 1956 жылы 8 желтоқсанда ақталды. Қазіргі кезде Жамбыл облысының бір ауданына Рысқұлов есімі берілген. Тараз қаласында Рысқұлов есімімен аталатын демалыс паркі бар, онда Рысқұловқа ескерткіш қойылған Қызыл граниттен жасалған Рысқұлов ескерткішінің архитекторы – А.Рыспаев, мүсіншісі – Ю.Баймұқашев. Алматы қаласындағы Басқару академиясына Рысқұлов есімі берілген. Көрнекті қазақ жазушысы, мемлекеттік қайраткері Шерхан Мұртазаның «Қызыл жебе» (1-2 том кітабы), «Жұлдызды көпір», «Қыл көпір», «Тамұқ» атты роман хамсасында Рысқұлов келбеті сомдалған.
Сыртқы сілтемелер
- Рысқұловтың хаттары (басы)
- Тұрар мұрасы тасада қалмасын
- ТҰРАРТҰҒЫР(қолжетпейтін сілтеме)
- ТАҒЫ ДА РЫСҚҰЛОВ ХАҚЫНДА(қолжетпейтін сілтеме)
Дереккөздер
- Қазақ шежіресі. 2 том. Орта жүз-жан арыс, Теңізбай Үсенбаев,.
- Тараз энциклопедиясы
- Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Turar Ryskulov 26 zheltoksan 1894 Zhetisu oblysy Vernyj uezi Shygys Talgar bolysy 10 akpan 1938 Mәskeu Tүrkistan Kenestik Federativtik Respublikasynyn memleket kajratkeri zhәne zhazushy Turar RyskululyTugan kүni26 zheltoksan 1894 1894 12 26 Tugan zheriZhetisu oblysy Vernyj uezi Shygys Talgar bolysyҚajtys bolgan kүni10 akpan 1938 1938 02 10 43 zhas Қajtys bolgan zheriMәskeuZhubajyӘziza Esenkul TүbekkyzyӨmirbayanyTonkeriske dejin Dulat tajpasynyn Shymyr ruynan Onyn әkesi Ryskul Zhylkyajdaruly 19 gasyrdyn 80 zhyldary patsha әkimshiliginin ozbyrlygyna shydamaj Syrdariya oblysynyn Chernyaev uezinen kazirgi Tүrkistan oblysy Tүlkibas audany Vernyj uezine konys audaryp kelgen bolatyn Zhana konysynda da әdiletsizdik korgen Ryskul 1904 zhyly zheltoksanda halykka tizesi batkan Sajmasaj Үshkempirov degen bolysty atyp oltiredi Tүrmede zhatyp osh alushylardyn zhalgyz uly Turarga ziyany tier dep kauiptengen ol ony ozinin kasyna aldyrtady Tүrme balasy atalgan Ryskulov tүrme үjlerin sypyryp bastyktyn atyn ajdap zhүrip orys tilin үjrenedi Әkesi 10 zhylga sottalyp Sahalinge zher audarylgan son Ryskulov Қyrgyzbaev degen zhalgan familiyamen nagashylarynyn kolyna kelip Merkidegi orys tүzemdik bastauysh mektepte okidy Mundaj aralas mektepter belsendi missionerlik maksat ustangan bolatyn Әkesimen birge Vernyj kalasynyn tүrmesinde bolgan kezinde tүrme bastygy Prihodko zhas Ryskulovty shokyndyruga әrekettense Merkidegi shәkirt kezinde de osyndaj әreket onyn aldynan tagy da shygady 1910 zhyly Ryskulov Pishpektegi 1 dәrezheli auyl sharuashylygy mektebine kabyldanyp ony 1914 zhyly kazan ajynda bau baksha osirushi mamandygy bojynsha bitirip shygady Bul mektepti үzdik bitirgen ogan Samara kalasyndagy orta dәrezheli auyl sharuashylygy uchilishesine tүsu үshin arnajy zholdama beriledi birak uchilishe direktory kazak koshpeli ogan zher ondeudi okudyn kazheti zhok dep kabyldamaj koyady Tauy shagylgan Ryskulov 1915 zhyly Tashkenttegi mugalimder seminariyasyna tүsuge tyrysady birak ony munda da buratana degen syltaumen kabyldamajdy Akyry ol oku ministrine aryzdana zhүrip arnajy ruksatpen emtihan tapsyrady da okuga kabyldanady Kүn koru үshin okumen katar Tashkent kalasynyn irgesindegi tәzhiribe alanynda bagban bolyp istedi 1916 zhyly zhazda kazak dalasynda ult azattyk koterilis bastalgan kezde Ryskulov okuyn tastap Әulieata uezindegi Merki auylyna attandy Ol Merkige kelgen kezde halyk ashyk bas koterulerge shygyp zher zherde karuly kaktygystar orshi bastagan bolatyn Ol Akkoz Қosanuly bastagan koterilisshilerdin is әreketine ujymdyk sipat berip sayasi bagdar siltedi Merkidegi koterilistin orshigen kezinde Ryskulovty patsha әkimshiligi tutkyndajdy birak onyn is әreketinen kinә taba almaj bosatyp zhiberuge mәzhbүr bolady 1917 zhylgy Akpan tonkerisinen kejin koktemde Ryskulov Merkige oralyp onda Қazak zhastarynyn revolyuciyalyk odagyn kurady Osy zhyly zhazda Ryskulov RSDZhP kuramyna mүshe bolyp kabyldandy Tonkeristen kejin 1918 zhyly sәuirde Әulieata uezdik kenesinin atkaru komiteti toragasynyn orynbasary bolyp sajlanyp oz kүsh zhigerin asharshylykka ushyragan halykty tonip turgan azhal tyrnagynan arashalap kaluga orystar men kazaktardyn arasyndagy karym katynasty retteuge kenesterge zhergilikti halyk okilderin koptep tartuga zhumsady Әulieata uezdik totenshe komissiya ujymdastyryp karuly otryadpen birge uezdi aralap orystar men kazaktardyn ozara kyrkysyn tiyuga kontribuciya retinde tartylyp alyngan kazaktardyn mal mүlikterin ozderine kajtaryp bergizuge tyrysty Ryskulovtyn ykpalymen Әulieata uezdik kenesinin kuramy men zhumys tәsili tez ozgere bastady 1918 zhyly 21 sәuirde uezdik kenestin mүsheligine kazaktar arasynan deputattar sajlau maksatymen Әulieata kalasynda Ryskulov ujymdastyrgan kazaktardyn zhiyny bolyp otti Zhinalystyn sheshimi bojynsha Әulieata uezdik kenesinin 26 mүshesinin 15 i zhergilikti halyk okilderi boldy Ryskulovtyn zhetekshiligimen Әulieata kalasy manynda kogamdyk tamaktandyru oryndary ujymdastyrylyp onda 20 myn adamga dejin ashykkan kazaktar tamaktandyryldy 1918 zhyly shildede Әulieata uezdik kenesinin atkaru komiteti toragasy bolyp sajlandy Uezdik kenestin san tүrli kyzmetin ujymdastyra otyryp Ryskulov buryngysynsha negizgi kүsh zhigerdi asharshylykpen kүres isine bagyttady Syrttan keler komektin zhoktygy ony tek ishki rezervterdi tiimdi pajdalana biluge mәzhbүr etti Ryskulov Әulieata kalasynyn 52 orys kapitalisine asharshylykka ushyragan halyktyn pajdasyna 3 mln som salyk tolettirdi 1918 zhyly kyrkүjekte Ryskulov Tүrkistan avtonomiyaly Respublikasynyn Densaulyk saktau halyk komissary bolyp tagajyndaldy Bul komissariatka densaulyk isimen shugyldanumen katar ashtykpen kүresu mindeti de tapsyrylgan edi Ashtykpen kүresuge Densaulyk saktau halyk komissariatynyn kүsh kuaty mүldem zhetkiliksiz bolatyn Sondyktan da Ryskulov ashtykpen zhүjeli tүrde kүresu үshin kuramyna tүrli komissariattardyn okilderi kiretin arnajy ujym kurudy talap etedi Osygan oraj 1918 zhyly 28 karashada erekshe Ortalyk Komissiya ujymdastyrylyp onyn toragasy bolyp Ryskulov tagajyndaldy Ryskulov basshylyk etken erekshe komissiya Tүrkistan avtonomiyalyk respublikasynyn 19 uezderi men kalalarynda 923 myn adamga arnalgan tamaktandyru oryndaryn ashty 1919 zhyly 14 nauryzda Tүrkistan Respublikasy kenesterinin 7 sezinde Ortalyk atkaru komiteti toralkasy toragasynyn orynbasary bolyp Ryskulov sajlandy Osy zhyly 14 31 nauryz aralygynda Tashkent kalasynda bolyp otken Tүrkistan KP nyn 2 konferenciyasynda OK zhanynan Musylman byurosyn kuru turaly sheshim kabyldandy Ryskulov Musylman byurosy kyzmetin zhandandyra tүsu maksatymen onyn ujymdastyru redakciya baspa mәdeni agartu zhәne әskeri bolimshelerin kurdy 1919 zhyly shildede Tүrkistan Respublikasy atkaru komiteti Әulieata zhәne Chernyaev uezderindegi sayasi әleumettik zhәne ultaralyk karym katynas zhajymen tanysu үshin onda arnajy komissiya attandyrdy Ryskulov toragalyk etken bul komissiya Әulieata atkaru komitetinin mүshelerin oz mindetterin iske asyra almagany үshin katan synga alyp bul komitettin taratylganyn zhariyalady Osydan kejin Әulieata uezdik atkaru komitetinin ornyna Tүrkistan atkaru komitetinin sheshimimen Әulieata uezdik uakytsha Revolyuciyalyk komitet ujymdastyryldy 1920 zhyly 21 kantarda Ryskulov Tүrkistan Ortalyk atkaru komitetinin toragasy bolyp sajlandy Ol atkaru komitetin Tүrkistannyn tarihi obektivti zhagdajy men ereksheligin basshylykka alyp zhumys istejtin organga ajnaldyrdy zhergilikti halyktardyn kukygyn korgajtyn ujym dәrezhesine koterdi Atkaru komitetinin toragasy retinde Tүrkistan Respublikanyn Konstituciyasyna saj berilgen kukyktaryn pajdalana otyryp orys sharualarynyn karusyzdandyryluyna olardyn ekonomikalyk zhagdajynyn zhergilikti halyktyn әleumettik ekonomikalyk zhagdajlarymen tenestiriluine orys sharualary men kazaktardyn koshpeli halyktardan tartyp algan zherlerin ielerine keri kajtarularyna kol zhetkizdi Ol Tүrkistan Respublikanyn sayasi memlekettik egemendigi zholynda tabandy kүres zhүrgizdi Respublikany tүrki tildes halyktardyn ulttyk memleketine ajnaldyruga respublika egemendigine yagni sayasi ekonomikalyk diplomatiyalyk әskeri zhәne mәdeni mәseleler bojynsha nakty boluy tiis derbestik kukyktaryna ie boluga bar kүsh zhigerin zhumsady 1924 zhyly 4 akpanda RKP b OK sheshimine oraj Ryskulov Komintern atkaru komitetinin kuramyna kyzmetke zhiberildi Komintern atkaru komitetinin Ortalyk Shygys bolimi mengerushisinin orynbasary bolyp bekitildi 1924 zhyly zhazda Komintern atkaru komitetinin Mongoliyadagy okiletti okili bolyp tagajyndaldy Ol onda Mongol Halyk Respublikasynyn ayagynan nyk turgan memlekettik retinde kalyptasuyna zor enbek sinirdi Ol Mongoliya Konstituciyasynyn zhobasyn әzirleuge atsalysty Mongoliya astanasynyn atyn Ulanbator Қyzylbatyr dep koyudy usyngan Ryskulov bolatyn 1926 zhyly nauryzda Ryskulov Қazakstanga zhiberilip Қazak olkelik BK b P komitetinin Baspa boliminin mengerushisi kyzmetine tagajyndaldy Osy zhyly 19 sәuirde Ryskulov Қazak olkelik BKP b komiteti kaulysymen Enbekshi kazak gazetinin zhauapty redaktory bolyp bekitildi Kop uzamaj 31 mamyrda Bүkilodaktyk ortalyk atkaru komitetinin kaulysymen Resej Federaciyasy Halyk komissarlary kenesi toragasynyn orynbasary bolyp bekitildi Bul kyzmetine kosa Ryskulov Tүrksib temir zholyn saluda үkimet komissiyasynyn toragasy bolyp ony 6 zhylda ayaktau ornyna 3 zhylda pajdalanuga beriluin ujymdastyrdy Mamandangan kazak zhumysshylaryn kalyptastyruga kazak zhastaryn Resej zhәne shet el oku oryndarynda koptep okytuga kop konil boldi Қazak olkelik BK b P k tin baskargan F I Goloshekinnin Қazakstanda kishi Қazan tonkerisin zhasau ideyasyna ashyk karsy shykty Kenestik uzhymdastyru sayasatynyn zardaptaryn zhoyu Қazakstandagy asharshylyktyn apatynan halykty kutkaru zhajynda I V Stalinge nakty usynystar zhasady Birak I V Stalin Ryskulovtan gori F I Goloshekinge senim artatyndygyn tanytty Ryskulov kolynan kelgenshe asharshylyk taukymetine ushyragandarga zhәrdem korsetuge talpyndy 1933 zhyly Almaty oblysynyn kazirgi Өzhet auylynyn shetinde ketip bara zhatyp bir top enbekshini korip sonau kiyn kystau asharshylyk kezinde Mojynturyk auylynyn atyn Өzhet etip ozgertudi usyngan Songy kүnderi 1937 zhyly 21 mamyrda Kislovodskide demalysta zhүrgen Ryskulov pantүrikshil halyk zhauy degen ajyppen tutkynga alyndy Kenestik kugyn sүrginge ushyragan Ryskulov Mәskeu tүrmesinde zhүrek auruynan kajtys boldy Ryskulovtyn әjeli Әziza da kenestik kugyn sүrgin kurygyna iligip ALZhIR de 18 zhyl ajdaudy bastan keshti Ұly Eskendir tүrmede kajtys boldy Ryskulov esimi KSRO Әskeri kollegiyasy Zhogyrgy Sotynyn sheshimimen 1956 zhyly 8 zheltoksanda aktaldy Қazirgi kezde Zhambyl oblysynyn bir audanyna Ryskulov esimi berilgen Taraz kalasynda Ryskulov esimimen atalatyn demalys parki bar onda Ryskulovka eskertkish kojylgan Қyzyl granitten zhasalgan Ryskulov eskertkishinin arhitektory A Ryspaev mүsinshisi Yu Bajmukashev Almaty kalasyndagy Baskaru akademiyasyna Ryskulov esimi berilgen Kornekti kazak zhazushysy memlekettik kajratkeri Sherhan Murtazanyn Қyzyl zhebe 1 2 tom kitaby Zhuldyzdy kopir Қyl kopir Tamuk atty roman hamsasynda Ryskulov kelbeti somdalgan Syrtky siltemelerRyskulovtyn hattary basy Turar murasy tasada kalmasyn TҰRARTҰҒYR kolzhetpejtin silteme TAҒY DA RYSҚҰLOV HAҚYNDA kolzhetpejtin silteme DerekkozderҚazak shezhiresi 2 tom Orta zhүz zhan arys Tenizbaj Үsenbaev Taraz enciklopediyasy Zhetisu enciklopediya Almaty Arys baspasy 2004 zhyl 712 bet 48 bet tүrli tүsti suretti zhapsyrma ISBN 9965 17 134 3Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz