Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасы (түрікм. Türkmenistan Sowet Sotsialistik Respublikasy) — Кеңес Одағы республикаларының бірі.
| Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасы түрікм. Türkmenistan Sowet Sotsialistik Respublikasy КСРО құрамындағы одақтық кеңестік социалистік республика (1925-1991) | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Ұраны «Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!» түрікм. «Әхли юртларың пролетарлары, бирлешиң!» | |||||||||
| Әнұраны түрікм. Түркменистан Совет Социалистик Республикасы Дөвлет Гимни | |||||||||
 Түрікмен КСР КСРО картасында | |||||||||
| Астанасы | Ашхабад | ||||||||
| Тіл(дер)і | түрікменше және орысша | ||||||||
| Ақша бірлігі | КСРО рублі | ||||||||
| Уақыт белдеуі | +5 | ||||||||
| Аумағы | 488,1 мың км² | ||||||||
| Халқы | 3 522,7 мың адам | ||||||||
| Басқару формасы | Кеңестік республика | ||||||||
| Түрікменстан Компартиясы ОК 1-хатшысы | |||||||||
| - 1924—1926 | (бірінші көшбасшы) | ||||||||
| Түрікмен КСР президенті | |||||||||
| - 1990—1991 | Сапармұрат Атаұлы Ниязов (соңғы көшбасшы және мемлекет басшысы) | ||||||||
| Марапаттары |    | ||||||||
1924 жылы қазан айында Орталық Азиядағы аумақтық бөлініс барысында Түркістан АКСР Түрікмен облысы және бұрынғы Бұхара ХКР (Түрікмен АО) мен Хорезм ХКР (Түрікмен АО) аумақтарының аз бөліктерінен Түрікмен Социалистік Кеңестік Республикасы ретінде құрылды.
1936 жылғы 5 желтоқсаннан бастап — Түркімен Кеңестік Социалистік Республикасы, қазіргі кезде егемен мемлекет — Түрікменстан.
Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасының басшылығы
Құрылған сәттен бастап тәуелсіздігін жариялағанға дейінгі жоғарғы басшылықты КОКП құрамында Түрікменстан Компартиясы жүзеге асырды. Коммунистік партияның жоғарғы органы Орталық Комитет (ОК), ал Түрікменстан КП ОК бірінші хатшысы іс жүзінде республиканың жетекшісі болды:
- Түрікменстан КП ОК бірінші хатшылары
- (1924—1926)
- (1926 маусым — 1928 сәуір)
- (1928 сәуір — мамыр)
- (1928 11 мамыр — 1930 тамыз)
- (1930 тамыз — 1937 15 сәуір)
- (1937 17 сәуір — 1939 қараша)
- (1939 қараша — 1947 наурыз)
- (1947 наурыз — 1951 шілде)
- (1951 шілде — 1958 14 желтоқсан)
- (1958 14 желтоқсан — 1960 4 мамыр)
- (1960 13 маусым — 1969 24 желтоқсан)
- Мұхамметназар Гапурұлы Гапуров (1969 24 желтоқсан — 1985 21 желтоқсан)
- Сапармұрат Атаұлы Ниязов (1985 21 желтоқсан — 1991 16 желтоқсан)
Қайта құру кезінде басшылықтың партиялық құрылымдардан парламенттік құрылымдарға біртіндеп ауысуы мақсатында Коммунистік партия Орталық Комитетінің бірінші хатшысы Сапармұрат Ниязов Түрікмен КСР Жоғарғы Кеңесінің Төрағасы болып сайланды, содан кейін жаңадан құрылған Түрікмен КСР Президентінің лауазымын иеленді. Осылайша, ол Түрікмен КСР-нің жетекшісі болды:
- 1985 жылы 21 желтоқсан - 1990 жылы 18 қаңтар Түрікменстан КП ОК бірінші хатшысы;
- 1990 жылы 18 қаңтар - 1990 жылы 27 қазан Түрікменстан Компартиясы ОК бірінші хатшысы - Түрікмен КСР Жоғарғы Кеңесінің Төрағасы;
- 1990 жылы 27 қазан - 1991 жылы 16 желтоқсанда Түрікменстан Компартиясы Орталық Комитетінің Бірінші хатшысы - Түрікмен КСР Президенті.
Түрікмен КСР-нің жоғарғы заң шығарушы органы бір палаталы Жоғарғы Кеңес болды, оның депутаттары Түрікменстан Компартиясының басшылығымен міндетті түрде мақұлданғаннан кейін 4 жылға (1979 жылдан бастап — 5 жылға) дау-дамайсыз сайланды. Жоғарғы Кеңес тұрақты жұмыс істейтін орган болған жоқ, оның депутаттары жылына 2-3 рет бірнеше күнге созылатын сессияларда жиналды. Күнделікті әкімшілік жұмыс жүргізу үшін Жоғарғы Кеңес республиканың ұжымдық басшысы ретінде қызмет еткен тұрақты түрде Президиум сайлады.
- Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасы Жоғарғы Кеңесі Төралқасының Төрағалары
- (26 шілде 1938 — қаңтар 1942)
- (27 қаңтар 1942 — 6 наурыз 1948)
- (6 наурыз 1948 — 30 наурыз 1959)
- (30 наурыз 1959 — 26 наурыз 1963)
- (26 наурыз 1963 — 15 желтоқсан 1978)
- (15 желтоқсан 1978 — 13 тамыз 1988)
- (13 тамыз 1988 — 18 қаңтар 1990)
- 1990-1991 жж. Түрікмен КСР Жоғарғы Кеңесінің төрағалары
1990 жылдың қаңтарына дейін Жоғарғы Кеңестің Төрағасы жиналыстарда тек жетекші басшы ретінде болды. 1990 жылы 18 қаңтарда Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Төралқасы таратылып, оның міндеттері Жоғарғы Кеңестің Төрағасына берілді, бұл оны республиканың ең жоғары лауазымды адамы етті. Алайда, 1990 жылы 27 қазанда Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасының Президенті қызметі енгізіліп, Жоғарғы Кеңес Төрағасының міндеттері қайтадан жетекші басшының міндеттерімен шектелді.
- Сапармұрат Атаұлы Ниязов (18 қаңтар 1990 — 2 қараша 1990)
- (18 қараша 1990—1995) (2001 жылға дейін Түрікменстан Мәжілісінің төрағасы ретінде)
- Түрікмен КСР Министрлер Кеңесінің төрағалары
- (ақпан 1925 — шілде 1937)
- (қараша 1937 — 17 қазан 1945)
- (17 желтоқсан 1945 — 14 шілде 1951)
- (14 шілде 1951 — 14 қаңтар 1958)
- (14 қаңтар 1958 — 20 қаңтар 1959)
- (20 қаңтар 1959 — 13 маусым 1960)
- (13 маусым 1960 — 26 наурыз 1963)
- Мұхамметназар Гапурұлы Гапуров (26 наурыз 1963 — 25 желтоқсан 1969)
- (25 желтоқсан 1969 — 17 желтоқсан 1975)
- (17 желтоқсан 1975 — 15 желтоқсан 1978)
- (15 желтоқсан 1978 — 28 ақпан 1985)
- Сапармұрат Атаұлы Ниязов(18 наурыз 1985 — 4 қаңтар 1986)
- (4 қаңтар 1986 — 17 қараша 1989)
- Хан Ахметұлы Ахметов (5 желтоқсан 1989 — 27 қазан 1991)
Әкімшілік бөлінісі
Республика құрылған кезде оның құрамына: бұрынғы Түркістан АКСР Түрікмен облысы (Полторацк, Мерв, Тежен және Красноводск уездері); бұрынғы Хорезм КСР Ташауыз округі; Шаржүй және Керкі округтері және Бұхара КСР Ширабат уәлаятының Халиф түмені кірді.
Бастапқыда Түрікмен КСР 4 уезге (Красноводск, Мерв, Полторацк, Тежен), 5 аудандық шороға (Ілияс, Көнеүргеніш, Порсинск, Тахтинск, Ташауыз), 2 уәлаятқа (Керкі, Ленин-Түрікмен) және 1 түменге (Халифа) бөлінді.
1924 жылы 4 желтоқсанда Түрікменстан 5 округқа бөлінді:
1926 жылы Мерв және Полторацк округтары таратылды. Бұрын осы округтардың құрамына енген Етрек, Байрамалы, Бәһерден, , Гинсбург, , Қазаншық, Қарақала, Красноводск, Мерв, Серахс, Тақтабазар және Тежен аудандары тікелей Түрікмен КСР қарамағына өтті. Бір жылдан кейін Ленин округі Шаржүй болып өзгертілді. Республикалық бағыныстағы жаңа аудандар құрылды: Хасанқұлы және Көктепе. Республикалық бағыныстағы аудандар: Безмейін - Полторацкий, Гинсбург - Каахка, Полторацк — Ашхабад болып өзгертілді.
1930 жылы округтар таратылды. Түрікмен КСР аудандарға бөліне бастады, олар: Етрек, Байрамалы, Бәһерден, Бұрдалық, Хасанқұлы, Көктепе, Дарғаната, Дейнау, Ілиялы, Йолөтен, Каахка, Қазаншық, Қарабекауыл, Қарақала, Қарлұқ, Керкі, Қызылаяқ, Красноводск, Көнеүргеніш, Күшкі, Мерв, Порсы, Саят, Серахс, Ескі Шаржүй, Тақтабазар, Тақты, Ташауыз, Тежен, Фараб, Халаш, Қожамбаз және Шаршан. 1931 жылы Ескі Шаржүй ауданы Шаржүй деп өзгертілді.
1932 жылы Ташауыз округі құрылып, онда бес аудан (Ілиялы, Көнеүргеніш, Порсы, Тақты және Ташауыз) кірді. Сол жылы республикалық бағыныстағы екі жаңа аудан құрылды: Ербент және Қырық-Құйын. Бір жылдан кейін, Керкі округі құрылды, оған Бұрдалық, Қарлұқ, Керкі, Қызылаяқ, Халаш, Қожамбас және Шаршан аудандары кірді. Етрек ауданы Қызылетрек деп өзгертілді.
1934 жылы Қырық-Құйын ауданы таратылды. 1935 жылы Каганович, Киров және Сталин аудандары құрылды. 1936 жылы Ашхабад ауданы құрылды. 1937 жылы: Мерв ауданы Мары болып, Шаржүй ауданы Шаржоу болып атаулары өзгертілді. Молотов және Түрікменқала аудандары құрылды. Күшкі ауданы жойылды. 1938 жылы Уәкілбазар, Куйбышев, Сақар және Сақаршаға аудандары құрылды. 1939 жылдың басында Қызыларбат және Небітдақ аудандары құрылды.
1939 жылы 21 қарашада республикада облыстық бөлініс (округтар жойылды) енгізілді:
1943 жылы құрылды. 1947 жылы Керкі және Красноводск облыстары таратылды. 1952 жылы Красноводск облысы қалпына келтірілді (тағы да 1955 жылы жойылды). 1959 жылы Ашхабад облысы таратылды. Сонымен бірге, Ашхабад, Бәһерден, Хасанқұлы, Көктепе, Каахка, Қазаншық, Қарақала, Қызыларбат, Қызылетрек және Красноводск аудандары республикалық бағынысқа өтті.
1963 жылы барлық облыстар таратылып, аудандар біріктірілді. Нәтижесінде Түрікмен КСР-і келесі аудандарға бөліне бастады: Ашхабад, Байрамалы, Көктепе, Дейнау, Йолөтен, Қазаншық, Калинин, Керкі, Қызыларбат, Қызылетрек, Көнеүргеніш, Ленин, Мары, Мұрғап, Саят, Тақтабазар, Тақты, Ташауыз, Тежен, Қожамбаз және Шаржоу. 1964 жылы Ілиялы, Каахка, Қарабекауыл, Сақаршаға, Серахс, Түрікменқала және Шаршан аудандары, ал 1965 жылы Бәһерден, Хасанқұлы, Дарғаната, Қарақала, Красноводск және Фарап аудандары құрылды.
1970 жылы Мары, Ташауыз және Шаржоу облыстары қалпына келтірілді. Ашхабад, Бәһерден, Хасанқұлы, Көктепе, Қазаншық, Қарақала, Қызыларбат, Қызылетрек және Красноводск аудандары республикалық бағыныста қалды. 1973 жылы Ашхабад және Красноводск облыстары қалпына келтірілді, оған республикалық бағынысты барлық аудандар кірді. Алайда 1988 жылы Ашхабад және Красноводск облыстары қайтадан жойылды. Ашхабад, Бәһерден, Көктепе, Каахка, Қазаншық, Қызыларбат, Қызылетрек, Киров, Красноводск, Серахс және Тежен аудандары республикалық бағынысқа өтті. 1991 жылы қаңтарда Балқан облысы құрылды. Осыдан кейін Ашхабад, Бәһерден, Көктепе, Каахка, Киров, Серахс және Тежен аудандары республикалық бағынысты болып қалды.
1991 жылы 27 қазанда Түрікмен КСР тәуелсіз Түрікменстан Республикасы болды, бірақ КСРО-дан заңды түрде сол жылдың 26 желтоқсанында ғана шықты.
Экономикасы
Одақтас республика экономикасының қарқынды дамуы 1960-1970 жылдары болды. Шитті мақтаның жалпы өнімі 1960-1980 жылдары 0,36 миллион тоннадан 1,3 миллион тоннаға дейін өсті, дегенмен кейін өсу қарқыны бәсеңдеп, 1990 жылы 1,4 миллион тонна ғана жиналды. Табиғи газ өндіру осы кезеңде жылына 1,1 миллиард текше метрден 63,2 миллиард текше метрге дейін өсті. 1980 жылдары өсім жалғасып, 1990 жылы 87,8 млрд текше метрді (бүкілодақтық өндірістің 10,8%) құрады.
Дереккөздер
- Справочник по истории Коммунистической партии: Атабаев.
- Справочник по истории Коммунистической партии: Худайбергенов.
- Административно-территориальное деление Союза ССР и список важнейших населённых пунктов : дополнение к 8-му изданию с новейшими данными о районированных в 1929 году областях. — М., 1929.. // ИнфоРост. Тексерілді, 28 сәуір 2020.
- Данков А. Г. Развитие экономики Туркменистана в первые годы независимости (1992—1998 гг.) // Вестник ТГУ. — 2013. — № 374. — С. 88.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tүrikmen Kenestik Socialistik Respublikasy tүrikm Turkmenistan Sowet Sotsialistik Respublikasy Kenes Odagy respublikalarynyn biri Tүrikmen Kenestik Socialistik Respublikasy tүrikm Turkmenistan Sowet Sotsialistik Respublikasy KSRO kuramyndagy odaktyk kenestik socialistik respublika 1925 1991 27 kazan 1924 zhyly 31 tamyz 1991 zhyly bajrak EltanbasyҰrany Barlyk elderdin proletarlary biriginder tүrikm Әhli yurtlaryn proletarlary birleshin Әnurany tүrikm Tүrkmenistan Sovet Socialistik Respublikasy Dovlet GimniTүrikmen KSR KSRO kartasyndaAstanasy AshhabadTil der i tүrikmenshe zhәne orysshaAksha birligi KSRO rubliUakyt beldeui 5Aumagy 488 1 myn km Halky 3 522 7 myn adamBaskaru formasy Kenestik respublikaTүrikmenstan Kompartiyasy OK 1 hatshysy 1924 1926 birinshi koshbasshy Tүrikmen KSR prezidenti 1990 1991 Saparmurat Atauly Niyazov songy koshbasshy zhәne memleket basshysy Marapattary 1924 zhyly kazan ajynda Ortalyk Aziyadagy aumaktyk bolinis barysynda Tүrkistan AKSR Tүrikmen oblysy zhәne buryngy Buhara HKR Tүrikmen AO men Horezm HKR Tүrikmen AO aumaktarynyn az bolikterinen Tүrikmen Socialistik Kenestik Respublikasy retinde kuryldy 1936 zhylgy 5 zheltoksannan bastap Tүrkimen Kenestik Socialistik Respublikasy kazirgi kezde egemen memleket Tүrikmenstan Tүrikmen Kenestik Socialistik Respublikasynyn basshylygyҚurylgan sәtten bastap tәuelsizdigin zhariyalaganga dejingi zhogargy basshylykty KOKP kuramynda Tүrikmenstan Kompartiyasy zhүzege asyrdy Kommunistik partiyanyn zhogargy organy Ortalyk Komitet OK al Tүrikmenstan KP OK birinshi hatshysy is zhүzinde respublikanyn zhetekshisi boldy Tүrikmenstan KP OK birinshi hatshylary 1924 1926 1926 mausym 1928 sәuir 1928 sәuir mamyr 1928 11 mamyr 1930 tamyz 1930 tamyz 1937 15 sәuir 1937 17 sәuir 1939 karasha 1939 karasha 1947 nauryz 1947 nauryz 1951 shilde 1951 shilde 1958 14 zheltoksan 1958 14 zheltoksan 1960 4 mamyr 1960 13 mausym 1969 24 zheltoksan Muhammetnazar Gapuruly Gapurov 1969 24 zheltoksan 1985 21 zheltoksan Saparmurat Atauly Niyazov 1985 21 zheltoksan 1991 16 zheltoksan Қajta kuru kezinde basshylyktyn partiyalyk kurylymdardan parlamenttik kurylymdarga birtindep auysuy maksatynda Kommunistik partiya Ortalyk Komitetinin birinshi hatshysy Saparmurat Niyazov Tүrikmen KSR Zhogargy Kenesinin Toragasy bolyp sajlandy sodan kejin zhanadan kurylgan Tүrikmen KSR Prezidentinin lauazymyn ielendi Osylajsha ol Tүrikmen KSR nin zhetekshisi boldy 1985 zhyly 21 zheltoksan 1990 zhyly 18 kantar Tүrikmenstan KP OK birinshi hatshysy 1990 zhyly 18 kantar 1990 zhyly 27 kazan Tүrikmenstan Kompartiyasy OK birinshi hatshysy Tүrikmen KSR Zhogargy Kenesinin Toragasy 1990 zhyly 27 kazan 1991 zhyly 16 zheltoksanda Tүrikmenstan Kompartiyasy Ortalyk Komitetinin Birinshi hatshysy Tүrikmen KSR Prezidenti Tүrikmen KSR nin zhogargy zan shygarushy organy bir palataly Zhogargy Kenes boldy onyn deputattary Tүrikmenstan Kompartiyasynyn basshylygymen mindetti tүrde makuldangannan kejin 4 zhylga 1979 zhyldan bastap 5 zhylga dau damajsyz sajlandy Zhogargy Kenes turakty zhumys istejtin organ bolgan zhok onyn deputattary zhylyna 2 3 ret birneshe kүnge sozylatyn sessiyalarda zhinaldy Kүndelikti әkimshilik zhumys zhүrgizu үshin Zhogargy Kenes respublikanyn uzhymdyk basshysy retinde kyzmet etken turakty tүrde Prezidium sajlady Tүrikmen Kenestik Socialistik Respublikasy Zhogargy Kenesi Toralkasynyn Toragalary 26 shilde 1938 kantar 1942 27 kantar 1942 6 nauryz 1948 6 nauryz 1948 30 nauryz 1959 30 nauryz 1959 26 nauryz 1963 26 nauryz 1963 15 zheltoksan 1978 15 zheltoksan 1978 13 tamyz 1988 13 tamyz 1988 18 kantar 1990 1990 1991 zhzh Tүrikmen KSR Zhogargy Kenesinin toragalary 1990 zhyldyn kantaryna dejin Zhogargy Kenestin Toragasy zhinalystarda tek zhetekshi basshy retinde boldy 1990 zhyly 18 kantarda Tүrikmen Kenestik Socialistik Respublikasy Zhogargy Kenesinin Toralkasy taratylyp onyn mindetteri Zhogargy Kenestin Toragasyna berildi bul ony respublikanyn en zhogary lauazymdy adamy etti Alajda 1990 zhyly 27 kazanda Tүrikmen Kenestik Socialistik Respublikasynyn Prezidenti kyzmeti engizilip Zhogargy Kenes Toragasynyn mindetteri kajtadan zhetekshi basshynyn mindetterimen shekteldi Saparmurat Atauly Niyazov 18 kantar 1990 2 karasha 1990 18 karasha 1990 1995 2001 zhylga dejin Tүrikmenstan Mәzhilisinin toragasy retinde Tүrikmen KSR Ministrler Kenesinin toragalary akpan 1925 shilde 1937 karasha 1937 17 kazan 1945 17 zheltoksan 1945 14 shilde 1951 14 shilde 1951 14 kantar 1958 14 kantar 1958 20 kantar 1959 20 kantar 1959 13 mausym 1960 13 mausym 1960 26 nauryz 1963 Muhammetnazar Gapuruly Gapurov 26 nauryz 1963 25 zheltoksan 1969 25 zheltoksan 1969 17 zheltoksan 1975 17 zheltoksan 1975 15 zheltoksan 1978 15 zheltoksan 1978 28 akpan 1985 Saparmurat Atauly Niyazov 18 nauryz 1985 4 kantar 1986 4 kantar 1986 17 karasha 1989 Han Ahmetuly Ahmetov 5 zheltoksan 1989 27 kazan 1991 Әkimshilik bolinisiRespublika kurylgan kezde onyn kuramyna buryngy Tүrkistan AKSR Tүrikmen oblysy Poltorack Merv Tezhen zhәne Krasnovodsk uezderi buryngy Horezm KSR Tashauyz okrugi Sharzhүj zhәne Kerki okrugteri zhәne Buhara KSR Shirabat uәlayatynyn Halif tүmeni kirdi Bastapkyda Tүrikmen KSR 4 uezge Krasnovodsk Merv Poltorack Tezhen 5 audandyk shoroga Iliyas Koneүrgenish Porsinsk Tahtinsk Tashauyz 2 uәlayatka Kerki Lenin Tүrikmen zhәne 1 tүmenge Halifa bolindi 1924 zhyly 4 zheltoksanda Tүrikmenstan 5 okrugka bolindi Lenin okrugi Kerki okrugi Merv okrugi Tashauyz okrugi Poltorack okrugi 1926 zhyly Merv zhәne Poltorack okrugtary taratyldy Buryn osy okrugtardyn kuramyna engen Etrek Bajramaly Bәһerden Ginsburg Қazanshyk Қarakala Krasnovodsk Merv Serahs Taktabazar zhәne Tezhen audandary tikelej Tүrikmen KSR karamagyna otti Bir zhyldan kejin Lenin okrugi Sharzhүj bolyp ozgertildi Respublikalyk bagynystagy zhana audandar kuryldy Hasankuly zhәne Koktepe Respublikalyk bagynystagy audandar Bezmejin Poltorackij Ginsburg Kaahka Poltorack Ashhabad bolyp ozgertildi 1930 zhyly okrugtar taratyldy Tүrikmen KSR audandarga boline bastady olar Etrek Bajramaly Bәһerden Burdalyk Hasankuly Koktepe Darganata Dejnau Iliyaly Joloten Kaahka Қazanshyk Қarabekauyl Қarakala Қarluk Kerki Қyzylayak Krasnovodsk Koneүrgenish Kүshki Merv Porsy Sayat Serahs Eski Sharzhүj Taktabazar Takty Tashauyz Tezhen Farab Halash Қozhambaz zhәne Sharshan 1931 zhyly Eski Sharzhүj audany Sharzhүj dep ozgertildi 1932 zhyly Tashauyz okrugi kurylyp onda bes audan Iliyaly Koneүrgenish Porsy Takty zhәne Tashauyz kirdi Sol zhyly respublikalyk bagynystagy eki zhana audan kuryldy Erbent zhәne Қyryk Қujyn Bir zhyldan kejin Kerki okrugi kuryldy ogan Burdalyk Қarluk Kerki Қyzylayak Halash Қozhambas zhәne Sharshan audandary kirdi Etrek audany Қyzyletrek dep ozgertildi 1934 zhyly Қyryk Қujyn audany taratyldy 1935 zhyly Kaganovich Kirov zhәne Stalin audandary kuryldy 1936 zhyly Ashhabad audany kuryldy 1937 zhyly Merv audany Mary bolyp Sharzhүj audany Sharzhou bolyp ataulary ozgertildi Molotov zhәne Tүrikmenkala audandary kuryldy Kүshki audany zhojyldy 1938 zhyly Uәkilbazar Kujbyshev Sakar zhәne Sakarshaga audandary kuryldy 1939 zhyldyn basynda Қyzylarbat zhәne Nebitdak audandary kuryldy 1939 zhyly 21 karashada respublikada oblystyk bolinis okrugtar zhojyldy engizildi Ashhabad oblysy Krasnovodsk oblysy Mary oblysy Tashauyz oblysy Sharzhau oblysy 1943 zhyly kuryldy 1947 zhyly Kerki zhәne Krasnovodsk oblystary taratyldy 1952 zhyly Krasnovodsk oblysy kalpyna keltirildi tagy da 1955 zhyly zhojyldy 1959 zhyly Ashhabad oblysy taratyldy Sonymen birge Ashhabad Bәһerden Hasankuly Koktepe Kaahka Қazanshyk Қarakala Қyzylarbat Қyzyletrek zhәne Krasnovodsk audandary respublikalyk bagynyska otti 1963 zhyly barlyk oblystar taratylyp audandar biriktirildi Nәtizhesinde Tүrikmen KSR i kelesi audandarga boline bastady Ashhabad Bajramaly Koktepe Dejnau Joloten Қazanshyk Kalinin Kerki Қyzylarbat Қyzyletrek Koneүrgenish Lenin Mary Murgap Sayat Taktabazar Takty Tashauyz Tezhen Қozhambaz zhәne Sharzhou 1964 zhyly Iliyaly Kaahka Қarabekauyl Sakarshaga Serahs Tүrikmenkala zhәne Sharshan audandary al 1965 zhyly Bәһerden Hasankuly Darganata Қarakala Krasnovodsk zhәne Farap audandary kuryldy 1970 zhyly Mary Tashauyz zhәne Sharzhou oblystary kalpyna keltirildi Ashhabad Bәһerden Hasankuly Koktepe Қazanshyk Қarakala Қyzylarbat Қyzyletrek zhәne Krasnovodsk audandary respublikalyk bagynysta kaldy 1973 zhyly Ashhabad zhәne Krasnovodsk oblystary kalpyna keltirildi ogan respublikalyk bagynysty barlyk audandar kirdi Alajda 1988 zhyly Ashhabad zhәne Krasnovodsk oblystary kajtadan zhojyldy Ashhabad Bәһerden Koktepe Kaahka Қazanshyk Қyzylarbat Қyzyletrek Kirov Krasnovodsk Serahs zhәne Tezhen audandary respublikalyk bagynyska otti 1991 zhyly kantarda Balkan oblysy kuryldy Osydan kejin Ashhabad Bәһerden Koktepe Kaahka Kirov Serahs zhәne Tezhen audandary respublikalyk bagynysty bolyp kaldy 1991 zhyly 27 kazanda Tүrikmen KSR tәuelsiz Tүrikmenstan Respublikasy boldy birak KSRO dan zandy tүrde sol zhyldyn 26 zheltoksanynda gana shykty EkonomikasyOdaktas respublika ekonomikasynyn karkyndy damuy 1960 1970 zhyldary boldy Shitti maktanyn zhalpy onimi 1960 1980 zhyldary 0 36 million tonnadan 1 3 million tonnaga dejin osti degenmen kejin osu karkyny bәsendep 1990 zhyly 1 4 million tonna gana zhinaldy Tabigi gaz ondiru osy kezende zhylyna 1 1 milliard tekshe metrden 63 2 milliard tekshe metrge dejin osti 1980 zhyldary osim zhalgasyp 1990 zhyly 87 8 mlrd tekshe metrdi bүkilodaktyk ondiristin 10 8 kurady DerekkozderSpravochnik po istorii Kommunisticheskoj partii Atabaev Spravochnik po istorii Kommunisticheskoj partii Hudajbergenov Administrativno territorialnoe delenie Soyuza SSR i spisok vazhnejshih naselyonnyh punktov dopolnenie k 8 mu izdaniyu s novejshimi dannymi o rajonirovannyh v 1929 godu oblastyah M 1929 InfoRost Tekserildi 28 sәuir 2020 Dankov A G Razvitie ekonomiki Turkmenistana v pervye gody nezavisimosti 1992 1998 gg Vestnik TGU 2013 374 S 88