Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Зоология институты - Қазақстанның жан-жануарлар дүниесін зерттейтін ғылыми мекеме. Қазақстан ғылым академиясының құрамында, КСРО ғылым академиясының Қазақ бөлімшесіне қарасты зоологиялық секторы негізінде 1943 жылы құрылған. Институтта 88 ғылыми қызметкер, соның ішінде Ұлттық ғылым академиясының 1 акад., 2 корр. мүшесі, 15 ғылыми және 43 ғылыми кандидаттары жұмыс істеді.
| Зоология институты | |
| Құрылған жылы | |
|---|---|
| Директоры | Ященко Роман Васильевич |
| Орналасқан жері | |
| Заңды мекенжайы | 050060, Алматы қаласы, Әл-Фараби даңғылы, 93 |
| Сайты | https://zool.kz/ |
1943 жылы зоология секторының базасы тағы 5 секторды: экология және зоогеография, паразитология, генетика және ауылшаруашылық жануарларының дамуы, халық тәжірибесін игеру және мал шаруашылығын жүргізу секторларын қосып, институт аталды. Институт директоры КСРО ҒА корреспондент-мүшесі В. А. Догель болып тағайындалды.
Зерттеу бағыттары
Институттың 10 лабораториясында (сүтқоректілер, құстар, палеозоология, су жәндіктерінің экологиясы, жәндіктер, жалпы паразитология, , жануарлар генофонды, омыртқасыздарға биологиялық бақылау жасау, жануарларды білезіктеу) жүздеген ғылыми қызметкерлер жұмыс істейді. Институт зерттеулерінің негізгі бағыттары:
- республиканың жануарлар дүниесінің көп түрлілігін сақтаудың теориялық негіздерін жасау;
- хайуанаттар қорын қорғау, оны тиімді пайдалану;
- паразиттер мен олардың иелерінің арасындағы қарым-қатынастардың ерекшеліктері және экологиялық негіздері;
- жануарлар мен өсімдіктер паразиттерімен күресудің биологиялық жолдары;
- биологиялық және нәтижесінде зиянды және пайдалы жануарлар тобында болатын реттеуші процестерді экожүйелік тұрғыдан талдау;
- организмге тигізетін радиация әсерінің заңдылықтары мен механизмдерін зерттеу.
Басшылары
Зоологиялық сектордың бірінші меңгерушісі болып Снегиревский С.И тағайындалды. Алғашқы экспедициялар Жоңғар Алатауы, Алматы қорығы және Солтүстік Қазақстан жерлеріне ұйымдастырылды. 1934 жылы секторды Л.М. Шульпин деген азамат басқарды. 1935–1936 жылдар аралығында КСРО ҒА корреспондент-мүшесі А.А. Бялыницкий-Бируля басқарды. Осы жылдары құрылды. 1936-1938 жылдары институтты биология ғылымдарының кандидаты А.В. Афанасьев басқарды. А.В. Афанасьевтің кезінде кеміргіштер жайында зерттеулер жүргізілді. Институтқа академик Е.Н. Павловский мен паразитолог И.Г. Галузоның келуімен паразитология лабораториясы құрылды. Лаборатория кенелер мен олардың таралуы мәселелері бойынша жұмыс жасады. Осы мақсатта Шымкент қаласының шеткі аудандарында паразититологиялық стационар құрылды. Мұнда И.Г. Галузоның бастамасымен кенелер циклы және оларға қоршаған ортаның әсері жайында жүрді. 1937 жылдан бастап сектор құрылымына селекционер және генетик Н.С. Бутариннің келуімен қойлардың жаңа тұқымын табу, арқар мен тонкорун қойларын будандастыру жұмыстары жүрді. 1946 жылдан бастап институт жұмысын А. А. Целищев басқарды. Бұған дейін А. А. Целищев институт директорының ғылыми істері жөніндегі орынбасары қызметінде болды. Институт штатында осы кезеңде небәрі 55 адам жұмыс жасаған еді. 1946 жылы ғылым академиясының базасына кірген зоология институтының құрылымы өзгерістерге ұшырады. Жаңа лабораториялар (зоогеография, гидробиология, палеозоология) ашылды, қызметкер саны өсті, асперантураға түсушілер саны ұлғайды. Осы кезеңде институтта 4 сектор және 11 лаборатория жұмыс жасады. А.А. Целищев қайтыс болған соң 1950-1951 жылдар аралығында институтты И.А.Долгушин басқарды. 1951 - 1967 жылдары институтты И. Г. Галузо басқарды. И. Г. Галузо басқарған жылдары институтта зоологиялық зерттеулер мен паразитологияның жаңа бағыттары, эксперименталды база, табиғат мұражайы құрылды.
1967 – 1971 жылдар аралығында ҚазССР ҒА корреспондент-мүшесі А.А. Слудский басқарды. А.А. Слудский кәсіптік сүтқоректілер, жануарларды қорғау және жерсіндіру жұмыстары бойынша маман. 1971 - 1988 жылдар аралығында зоология институтын ҚазССР ҒА академигі Е. В. Гвоздев басқарды. Жабайы және үй жануарларының , биологиясын зерттеп, қазақстандық экологиялық паразитология мектебінің негізін қалады. Ғалымның басқарған жылдары сирек және жоғалып бара жатқан жануарларды қорғау, сақтау мәселелері зерттелді. 1989-1991 жж. институт директоры болып биология ғылымдарының докторы, профессор А. М. Дубицкий сайланды. Ғалымның күресу және патогенді организмдер жайындағы зерттеулері құнды. Тәуелсіздік алған жылдан бастап 1994 жылға дейін институт директоры болып ҚР ҰҒА академигі, профессор Т. Н. Досжанов сайланды. 1995 –2003 жылдар аралығында биология ғылымдарының докторы, профессор А. Б. Бекенов институт директоры болып қызмет етті. Т. Н. Досжанов пен А. Б. Бекенов басқарған жылдары жануарлар әлемінің әралуандығын сақтау мәселелеріне көп көңіл бөлінді. 2003 жылдың қаңтарынан бастап институт директоры қызметіне ҚР ҰҒА академигі, профессор А. М. Мелдебеков болды. А. М. Мелдебеков кезінде институтта қолданбалы зерттеулер жүргізу мәселелері кеңінен қолға алынды. Сонымен қатар, «Зоология институтының еңбектері» баспа бетіне шыға бастады, алғаш рет аймақтық «Қызыл кітап» – «Алматы облысының қызыл кітабы» (2006), «Қазақстанның фаунасы» 30-томдық сериясы жарық көрді. бойынша .
Зерттеулер
XX ғасырдың 30-жылдары КСРО ҒА зоология институтының қазақша филиалы болып құрылғалы көптеген ғылыми зерттеулер жасады. 1938 жылы Қазақстан зоналық станциясымен егеуқұйрықтарды жерсіндіру біріккен жұмысы атқарылды. Зоология секторының алғашқы кезеңінде «Қазақстанның таулы аймақтарындағы сүтқоректілер туралы очерк» (Афанасьев, Варагушин, 1939), «Шу өзенінің төменгі ағысындағы орнитафауна» » (Долгушин, 1939) сынды зерттеу жұмыстары «Известия» газетінің алғашқы нөмірінде жарық көрді. Сонымен қатар, институт республиканың жануарлар әлемін зерттеуге бар күшін салды.
Соғыс жылдарында
Ұлы Отан соғысы жылдарында институт қызметкерлерінің бір бөлігі соғысқа аттанды(И. А. Долгушин, В. М. Антипин, Д. Құлұмбетов, Н. И. Грачев және басқалар.). Ғылыми зерттеулер қайта қаралып, ауыл шаруашылығында қолдану мәселелері қаралды. Экспедициялық зоологиялық отрядтар соғыстың кезінде де тынымсыз еңбек етті. 1942 жылға қарай зоология секторында 5 ғылыми лаборатория: зоология (басқ. А. В. Афанасьев), паразитология(басқ. И. Г. Галузо), ихтиология (басқ. В. А. Догель), ауылшаруашылық жануарлардың даму динамикасы (басқ. М.М. Завадовский), генетика (басқ. Н. С. Бутарин). Аталған ғылыми лабораторияларда барлығы 46 адам жұмыс істеді, оның ішінде 25 ғылыми қызметкер болды.
Институт 1943–1950 жылдарда
Институттың 1943–1950 жылдардағы ғылыми өмірі жануарлардың әртүрлі топтары жайындағы мәліметтерді жинау, республиканың климаттық-ландшафтарында мекендейтін жабайы аңдардың өмір салты туралы зерттеулер жүргізілді. Нәтижесінде жануарлар туралы жалпы мәліметтерді қамтитын монографиялар дүниеге келді. Мәселен: Галузоның 1946, 1953 жылдары жазған «Кровососущие клещи Казахстана» бес томдығы, Орловтың 1957 жарық көрген «Кокцидиозы сельскохозяйственных животных Казахстана» атты еңбегі, Целищевтің 1946 жылығы «Тейлерии и крупного рогатого скота», Слудскийдің 1948 жылы жарық көрген «Ондатра» еңбектері жемісті болды.
Институт 1951–1960 жылдарда
1951–1960 жылдар институт зерттеулері үй және жабайы жануарлардың паразиттетін зерттеумен және жалпы паразитология жұмыстарымен тығыз байланысты. Сонымен қатар, осы жылдары үй жануарларының зерттеу мақсатында да зерттеу жұмыстары жүріп отырды. Нәтижесінде «Қазақстан жануарлары» (Афанасьев, Бажанов, Слудский және басқалар1953) ұжымдық монографиясы, «Қазақстан құстары», т. 1 (Долгушин, 1960), «Қазақстан Зоогеографиясы» (Афанасьев, 1960), «Қазақстандағы бауырмен жорғалаушылар әлемі» (Параскив, 1956), «Қабан» (Слудский, 1956) және т.б. зерттеулер, монографиялар жарық көрді. Кейіннен Қазақстанның флорасы туралы зерттеу еңбектер ғылыми қауымға ұсынылды.
Институт 1961жылдан бүгінге дейін
Институттың 1961 жылдан бүгінге дейінгі ғылыми өмірін жаңа зертханалар мен бағыттардың қалануымен бай екендігін көреміз. Осы кезеңде академик Е.Н. Павлов үй жануарларының аурулары бағытында (бруцеллез, токсоплазмоз, құстардың , альвеококкоз) тағылымды еңбек етті. Қазіргі таңда ҚР ҰҒА академигі А. М. Мелдебековтың басқаруында институтта Диссертациялық кеңес жұмыс жасайды. Диссертациялық кеңес зоология, және паразитология мамандықтары бойынша докторлық, диссертациялар қорғауды.
Институт жобалары
Институт құрылғаннан бері көптеген жобаларды, зерттеу экспедицияларын ұйымдастырып келеді. Бұл жобалардың көбі еліміздің сулы және таулы аймақтарында жасалып жүр. Солардың бірі — «Батыс Тянь-Шань тауларының биоалуантүрлілігін сақтау» трансшекаралық жобасы. Бұл жоба Қазақстан, Қырғызстан және Өзбекстан мемлекеттерінің шекаралық территорияларында жүзеге асты. Еліміздің таулы аймағын зерттеуге ғалым А. Ф. Кофшарь қатысты. Ғалым 2001 жылы Ақсу-Жабағылы қорығын зерттеуге арналған экспедицияны басқарып, «Ақсу-Жабағылы қорығы биоалуантүрлілігінің мониторингі» атты ұжымдық монография жарық көрді. Сонымен қатар, институт ICF тырналарды қорғау халықаралық қорының аясынсында «Стерх» барлау жобасын іске асырды. Аталмыш жоба Қостанай және Атырау облыстарын мекендейтін ақ тырналарды зерттеуге бағытталды. Институт ғалымдарының Каспий, Арал теңізі бойындағы биологиялық алуантүрлілікті зерттеуге бағытталған жобалары көп.
Дереккөздер
- Зоология институтының 75-жылдығына арналған кітап. Алматы, 2007
Тағы қараңыз
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zoologiya instituty Қazakstannyn zhan zhanuarlar dүniesin zerttejtin gylymi mekeme Қazakstan gylym akademiyasynyn kuramynda KSRO gylym akademiyasynyn Қazak bolimshesine karasty zoologiyalyk sektory negizinde 1943 zhyly kurylgan Institutta 88 gylymi kyzmetker sonyn ishinde Ұlttyk gylym akademiyasynyn 1 akad 2 korr mүshesi 15 gylymi zhәne 43 gylymi kandidattary zhumys istedi Zoologiya institutyҚurylgan zhyly1943 zhylDirektoryYashenko Roman VasilevichOrnalaskan zheri ҚazakstanZandy mekenzhajy050060 Almaty kalasy Әl Farabi dangyly 93Sajtyhttps zool kz 1943 zhyly zoologiya sektorynyn bazasy tagy 5 sektordy ekologiya zhәne zoogeografiya parazitologiya genetika zhәne auylsharuashylyk zhanuarlarynyn damuy halyk tәzhiribesin igeru zhәne mal sharuashylygyn zhүrgizu sektorlaryn kosyp institut ataldy Institut direktory KSRO ҒA korrespondent mүshesi V A Dogel bolyp tagajyndaldy Zertteu bagyttaryInstituttyn 10 laboratoriyasynda sүtkorektiler kustar paleozoologiya su zhәndikterinin ekologiyasy zhәndikter zhalpy parazitologiya zhanuarlar genofondy omyrtkasyzdarga biologiyalyk bakylau zhasau zhanuarlardy bilezikteu zhүzdegen gylymi kyzmetkerler zhumys istejdi Institut zertteulerinin negizgi bagyttary respublikanyn zhanuarlar dүniesinin kop tүrliligin saktaudyn teoriyalyk negizderin zhasau hajuanattar koryn korgau ony tiimdi pajdalanu parazitter men olardyn ielerinin arasyndagy karym katynastardyn erekshelikteri zhәne ekologiyalyk negizderi zhanuarlar men osimdikter parazitterimen kүresudin biologiyalyk zholdary biologiyalyk zhәne nәtizhesinde ziyandy zhәne pajdaly zhanuarlar tobynda bolatyn retteushi procesterdi ekozhүjelik turgydan taldau organizmge tigizetin radiaciya әserinin zandylyktary men mehanizmderin zertteu BasshylaryZoologiyalyk sektordyn birinshi mengerushisi bolyp Snegirevskij S I tagajyndaldy Algashky ekspediciyalar Zhongar Alatauy Almaty korygy zhәne Soltүstik Қazakstan zherlerine ujymdastyryldy 1934 zhyly sektordy L M Shulpin degen azamat baskardy 1935 1936 zhyldar aralygynda KSRO ҒA korrespondent mүshesi A A Byalynickij Birulya baskardy Osy zhyldary kuryldy 1936 1938 zhyldary institutty biologiya gylymdarynyn kandidaty A V Afanasev baskardy A V Afanasevtin kezinde kemirgishter zhajynda zertteuler zhүrgizildi Institutka akademik E N Pavlovskij men parazitolog I G Galuzonyn keluimen parazitologiya laboratoriyasy kuryldy Laboratoriya keneler men olardyn taraluy mәseleleri bojynsha zhumys zhasady Osy maksatta Shymkent kalasynyn shetki audandarynda parazititologiyalyk stacionar kuryldy Munda I G Galuzonyn bastamasymen keneler cikly zhәne olarga korshagan ortanyn әseri zhajynda zhүrdi 1937 zhyldan bastap sektor kurylymyna selekcioner zhәne genetik N S Butarinnin keluimen kojlardyn zhana tukymyn tabu arkar men tonkorun kojlaryn budandastyru zhumystary zhүrdi 1946 zhyldan bastap institut zhumysyn A A Celishev baskardy Bugan dejin A A Celishev institut direktorynyn gylymi isteri zhonindegi orynbasary kyzmetinde boldy Institut shtatynda osy kezende nebәri 55 adam zhumys zhasagan edi 1946 zhyly gylym akademiyasynyn bazasyna kirgen zoologiya institutynyn kurylymy ozgeristerge ushyrady Zhana laboratoriyalar zoogeografiya gidrobiologiya paleozoologiya ashyldy kyzmetker sany osti asperanturaga tүsushiler sany ulgajdy Osy kezende institutta 4 sektor zhәne 11 laboratoriya zhumys zhasady A A Celishev kajtys bolgan son 1950 1951 zhyldar aralygynda institutty I A Dolgushin baskardy 1951 1967 zhyldary institutty I G Galuzo baskardy I G Galuzo baskargan zhyldary institutta zoologiyalyk zertteuler men parazitologiyanyn zhana bagyttary eksperimentaldy baza tabigat murazhajy kuryldy 1967 1971 zhyldar aralygynda ҚazSSR ҒA korrespondent mүshesi A A Sludskij baskardy A A Sludskij kәsiptik sүtkorektiler zhanuarlardy korgau zhәne zhersindiru zhumystary bojynsha maman 1971 1988 zhyldar aralygynda zoologiya institutyn ҚazSSR ҒA akademigi E V Gvozdev baskardy Zhabajy zhәne үj zhanuarlarynyn biologiyasyn zerttep kazakstandyk ekologiyalyk parazitologiya mektebinin negizin kalady Ғalymnyn baskargan zhyldary sirek zhәne zhogalyp bara zhatkan zhanuarlardy korgau saktau mәseleleri zertteldi 1989 1991 zhzh institut direktory bolyp biologiya gylymdarynyn doktory professor A M Dubickij sajlandy Ғalymnyn kүresu zhәne patogendi organizmder zhajyndagy zertteuleri kundy Tәuelsizdik algan zhyldan bastap 1994 zhylga dejin institut direktory bolyp ҚR ҰҒA akademigi professor T N Doszhanov sajlandy 1995 2003 zhyldar aralygynda biologiya gylymdarynyn doktory professor A B Bekenov institut direktory bolyp kyzmet etti T N Doszhanov pen A B Bekenov baskargan zhyldary zhanuarlar әleminin әraluandygyn saktau mәselelerine kop konil bolindi 2003 zhyldyn kantarynan bastap institut direktory kyzmetine ҚR ҰҒA akademigi professor A M Meldebekov boldy A M Meldebekov kezinde institutta koldanbaly zertteuler zhүrgizu mәseleleri keninen kolga alyndy Sonymen katar Zoologiya institutynyn enbekteri baspa betine shyga bastady algash ret ajmaktyk Қyzyl kitap Almaty oblysynyn kyzyl kitaby 2006 Қazakstannyn faunasy 30 tomdyk seriyasy zharyk kordi bojynsha ZertteulerXX gasyrdyn 30 zhyldary KSRO ҒA zoologiya institutynyn kazaksha filialy bolyp kurylgaly koptegen gylymi zertteuler zhasady 1938 zhyly Қazakstan zonalyk stanciyasymen egeukujryktardy zhersindiru birikken zhumysy atkaryldy Zoologiya sektorynyn algashky kezeninde Қazakstannyn tauly ajmaktaryndagy sүtkorektiler turaly ocherk Afanasev Varagushin 1939 Shu ozeninin tomengi agysyndagy ornitafauna Dolgushin 1939 syndy zertteu zhumystary Izvestiya gazetinin algashky nomirinde zharyk kordi Sonymen katar institut respublikanyn zhanuarlar әlemin zertteuge bar kүshin saldy Sogys zhyldaryndaҰly Otan sogysy zhyldarynda institut kyzmetkerlerinin bir boligi sogyska attandy I A Dolgushin V M Antipin D Қulumbetov N I Grachev zhәne baskalar Ғylymi zertteuler kajta karalyp auyl sharuashylygynda koldanu mәseleleri karaldy Ekspediciyalyk zoologiyalyk otryadtar sogystyn kezinde de tynymsyz enbek etti 1942 zhylga karaj zoologiya sektorynda 5 gylymi laboratoriya zoologiya bask A V Afanasev parazitologiya bask I G Galuzo ihtiologiya bask V A Dogel auylsharuashylyk zhanuarlardyn damu dinamikasy bask M M Zavadovskij genetika bask N S Butarin Atalgan gylymi laboratoriyalarda barlygy 46 adam zhumys istedi onyn ishinde 25 gylymi kyzmetker boldy Institut 1943 1950 zhyldardaInstituttyn 1943 1950 zhyldardagy gylymi omiri zhanuarlardyn әrtүrli toptary zhajyndagy mәlimetterdi zhinau respublikanyn klimattyk landshaftarynda mekendejtin zhabajy andardyn omir salty turaly zertteuler zhүrgizildi Nәtizhesinde zhanuarlar turaly zhalpy mәlimetterdi kamtityn monografiyalar dүniege keldi Mәselen Galuzonyn 1946 1953 zhyldary zhazgan Krovososushie kleshi Kazahstana bes tomdygy Orlovtyn 1957 zharyk korgen Kokcidiozy selskohozyajstvennyh zhivotnyh Kazahstana atty enbegi Celishevtin 1946 zhylygy Tejlerii i krupnogo rogatogo skota Sludskijdin 1948 zhyly zharyk korgen Ondatra enbekteri zhemisti boldy Institut 1951 1960 zhyldarda1951 1960 zhyldar institut zertteuleri үj zhәne zhabajy zhanuarlardyn parazittetin zertteumen zhәne zhalpy parazitologiya zhumystarymen tygyz bajlanysty Sonymen katar osy zhyldary үj zhanuarlarynyn zertteu maksatynda da zertteu zhumystary zhүrip otyrdy Nәtizhesinde Қazakstan zhanuarlary Afanasev Bazhanov Sludskij zhәne baskalar1953 uzhymdyk monografiyasy Қazakstan kustary t 1 Dolgushin 1960 Қazakstan Zoogeografiyasy Afanasev 1960 Қazakstandagy bauyrmen zhorgalaushylar әlemi Paraskiv 1956 Қaban Sludskij 1956 zhәne t b zertteuler monografiyalar zharyk kordi Kejinnen Қazakstannyn florasy turaly zertteu enbekter gylymi kauymga usynyldy Institut 1961zhyldan bүginge dejinInstituttyn 1961 zhyldan bүginge dejingi gylymi omirin zhana zerthanalar men bagyttardyn kalanuymen baj ekendigin koremiz Osy kezende akademik E N Pavlov үj zhanuarlarynyn aurulary bagytynda brucellez toksoplazmoz kustardyn alveokokkoz tagylymdy enbek etti Қazirgi tanda ҚR ҰҒA akademigi A M Meldebekovtyn baskaruynda institutta Dissertaciyalyk kenes zhumys zhasajdy Dissertaciyalyk kenes zoologiya zhәne parazitologiya mamandyktary bojynsha doktorlyk dissertaciyalar korgaudy Institut zhobalaryInstitut kurylgannan beri koptegen zhobalardy zertteu ekspediciyalaryn ujymdastyryp keledi Bul zhobalardyn kobi elimizdin suly zhәne tauly ajmaktarynda zhasalyp zhүr Solardyn biri Batys Tyan Shan taularynyn bioaluantүrliligin saktau transshekaralyk zhobasy Bul zhoba Қazakstan Қyrgyzstan zhәne Өzbekstan memleketterinin shekaralyk territoriyalarynda zhүzege asty Elimizdin tauly ajmagyn zertteuge galym A F Kofshar katysty Ғalym 2001 zhyly Aksu Zhabagyly korygyn zertteuge arnalgan ekspediciyany baskaryp Aksu Zhabagyly korygy bioaluantүrliliginin monitoringi atty uzhymdyk monografiya zharyk kordi Sonymen katar institut ICF tyrnalardy korgau halykaralyk korynyn ayasynsynda Sterh barlau zhobasyn iske asyrdy Atalmysh zhoba Қostanaj zhәne Atyrau oblystaryn mekendejtin ak tyrnalardy zertteuge bagyttaldy Institut galymdarynyn Kaspij Aral tenizi bojyndagy biologiyalyk aluantүrlilikti zertteuge bagyttalgan zhobalary kop DerekkozderZoologiya institutynyn 75 zhyldygyna arnalgan kitap Almaty 2007Tagy karanyzZoologiyaBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet