Джованни Плано Карпини

Джованни Плано Карпини (итал. Giovanni da Pian del Carpine, лат. Iohannes de Plano Carpini; 1182 жыл, Маджоне – 1 сәуір 1252 жыл) — италиялық саяхатшы, франпискілік монах.

Джованни Плано Карпини саяхатының картасы

IV Иннокентий 1245 жылы Лион соборының тапсыруымен Карпиниді мағлұматтар жинау мақсатымен Моңғолияға жіберді, Карпини Лионнан шығып, Еділ сағасының бойымен қазіргі Киев, Хорезм, Жетісу, Тарбағатай арқылы хан ордасына келіп жетті. Онда ол Өгетай ханның баласы Күйік ханның (1246) таққа отыру салтанатына қатысты. Карпини қайтар сапарында Бату ханмен тілдесіп, 1247 жылы еліне қайтты. Карпини өз еңбегінде қалалар мен халықтар, моңғолдар мен Ресей жөнінде жан-жақты жазды. Карпини еңбегі бірнеше рет жарық көрді.

Ертедегі қазақ жері туралы итальяндық саяхатшы Плано Карпинидің еңбегінде аса құнды мәліметтер келтірілген. Шыңғыс хан әскерінің Еуропаға басып кіруінен қауіптенген Рим папасы IV Иннокентий 1245 жылы Карпини бастаған миссионерлерді Шыңғыс хан империясына жібереді. Олардың мақсаты түрлі мағлұматтар жинау және христиан дінін уағыздау болды. Карпини Еділ өзені бойындағы Бату хан ордасына соғып, одан ары Хорезм, Жетісу және Тарбағатай арқылы Моңғолиядағы Ұлы хан ордасына жетеді. Онда төрт айға жуық болып, Күйік ханның таққа отыру салтанатына қатысады. Карпини Орталық Азия халықтарының тарихы, тұрмыс-салты, әскери күші, т.б. жөнінде маңызды мағлұматтар қалдырған. 1247 жылы кері оралған Карпини Күйік ханның хаты мен өзінің сапары жөніндегі есебін IV Иннокентийге тапсырады. Бұл латынша жазылған "Libellus historicus" аталатын шығармасында Сырдария жазығындағы Отырар, Сауран, Баркент, Янгикент, Жент, Ашнас т.б. қалалар туралы, жалпы Қазақстанға қатысты кұнды деректер бар.

Дереккөздер

1. Отырар. Энциклопедия — Алматы: «Арыс» баспасы, 2005. — ISBN 9965-17-272-2.
2. Райымбеков, К.Д. және Байғабұлова, К.Т. Сен білесің бе? энциклопедиясы. — Алматы: «Аруна» баспасы. — Б. 696. — ISBN 978-9965-26-528-0.